AUTOREFERAT. 1. Imię i Nazwisko: Piotr Adamczyk. 2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe:

Transkrypt

1 Załącznik 2a - Autoreferat dr n. med. Piotr Adamczyk AUTOREFERAT 1. Imię i Nazwisko: Piotr Adamczyk 2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe: a) Dyplom ukoi1czenia studiów na kierunku lekarskim - tytuł zawodowy lekarza. Wydział Lekarski w Zabrzu Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach. b) Prawo wykonywania zawodu lekarza. Śląska Izba Lekarska w Katowicach. c) Tytuł specjalisty w dziedzinie pediatrii. Centrum Egzaminów Medycznych w Łodzi. d) StopieI1 doktora nauk medycznych w zakresie medycyny, nadany uchwałą Rady Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, na podstawie rozprawy: "Ocena stężenia nabłonkowego czynnika wzrostowego (EGF) w osoczu i w moczu dzieci z idiopatycznym zespołem nerczycowym". Praca wyróżniona. e) Tytuł specjalisty w dziedzinie nefrologii. Centrum Egzaminów Medycznych w Łodzi. f) Tytuł specjalisty w dziedzinie nefrologii dziecięcej. Centrum Egzaminów Medycznych w Łodzi. 3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych: Od do nadal: Katedra i Klinika Pediatrii (uprzednio pod nazwą Katedra i Klinika Nefrologii, Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Wieku Dziecięcego oraz Katedra Kliniki Pediatrii, Nefrologii i Endokrynologii Dziecięcej) Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach.

2 4. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U r. poz. 882 ze zm. w Dz. U. z 2016 r. poz ). a) Tytuł osiągnięcia naukowego: Cykl publikacji "Zastosowanie ilościowej metody ultradźwiękowej i densytometrii w ocenie tkanki kostnej w wybranych stanach patologii". b) Publikacje składające Się na cykl stanowiący osiągnięcie naukowe [IF 7,526; MNiSW 115] : 1. Piotr Adamczyk, Wojciech Pluskiewicz, Zenon Halaba, Marek Nowakowski, Am1a Madaj, Bogna Drozdzowska: Assessment of Skeletal Status by Quantitative Ultrasound at the Hand Phalanges in Children with Bronchial Astlm1a - A Pilot Study. Ultrasound in Medicine and Biology 2011;37: [IF 2,293; MNiSW 40]. 2. Piotr Adamczyk, Marek Buzga, Pavol Holeczy, Zdenek Svagera, Vit Smajstrla, Pavel ZOl1ca, Wojciech Pluskiewicz: Bone mineral density and body composition aft er laparoscopic sleeve gastrectomy in men: a short-term longitudinal study. International Journal ofsurgery 2015;23: [IF 1,657; MNiSW 25]. 3. Piotr Adamczyk, Marek Buzga, Pavol I-Ioleczy, Zdenek Svagera, Pavel Zonca, Harri Sievanen, Wojciech Pluskiewicz: Body size, bone mineral density and body composition in obese women after laparoscopic sleeve gastrectomy: a 1-year longitudinal study. Honnone and Metabolic Research 2015;47: [IF 2,029; MNiSW 20].. 4. Piotr Adamczyk, Wojciech Pluskiewicz, Zenon Halaba, Marek Nowakowski, Anna Madaj, Bogna Drozdzowska: Quantitative ultrasound at the hand phalanges do@s not reveal skeletal disturbances in children with bronchial asthma - a longitudinal observation. Jomnal ofultrasound in Medicine 2017;36: [IF 1,547; MNiSW 30]. 2

3 c) Omówienie celu naukowego ww. prac i osiągniętych wyników wraz z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania. Prace składające się na wyszczególniony powyżej cykl publikacji powstały w oparciu o wykorzystanie dwóch metod diagnostycznych znajdujących zastosowanie w ocenie stanu szkieletu - ilościowej metody ultrad źwiękowej (ang. quantitative ultrasound - QUS) oraz absorpcjometrii podwójnej wiązki promieniowania RTG (densytometria, ang. dual-energy x-ray absorptiometry - DXA) w wybranych stanach patologii. Badania przeprowadzone zostały w grupach pacjentów reprezentujących dwa problemy kliniczne zagrożone występowaniem wtórnych zaburzel1 w obrębie tkanki kostnej: w grupie dzieci i młodzieży z astmą oskrzelową leczonych wziewnymi glikortykosteroidami oraz w grupie dorosłych w okresie szybkiej redukcji masy ciała po przeprowadzonych operacjach bariatrycznych. Celem prac była ocena zmian wła ś ciwości fizycznych tkanki kostnej we wskazanych stanach patologii, jak również ocena praktycznej przydatności wybranych metod diagnostycznych w rozpoznawaniu i monitorowaniu tych zmian we wskazanych sytuacjach klinicznych. W badaniach przeprowadzonych w grupie dzieci z astmą oskrzelową wykorzystana została ilościowa metoda ultrad źwiękowa (QUS), mierząca prędkość fali ultradźwiękowej w obrębie paliczków proksymalnych rąk. Wybór metody był podyktowany głównie całkowitym brakiem inwazyjności metody ultradźwiękowej (brakiem ekspozycji na promieniowanie jonizujące), co jest jej niepodważalną zaletą w przypadku badal1 prowadzonych w okresie rozwojowym. Wyniki badal1 przedstawione zostały w dwóch pracach o odmiennym projekcie badania. Artykuł "Assessment of Skeletal Status by Quantitative Ultrasound at the Hand Phalanges in Children with Bronchial Asthma - A Pilot Study" opublikowany w piśmie Ultrasound in Medicine and Biology przedstawia rezultaty badania przekrojowego przeprowadzonego w kohorcie 69 dzieci z astmą oskrz elową, których wyniki porównano z dobraną pod względem płci, wieku i pomiarów antropometrycznych grupą kontrolną. Bezpośrednie porównanie wyników uzyskanych w grupie dzieci z astmą i w grupie kontrolnej nie wykazało znamiennych różnic. Niemniej jednak analiza wieloczynnikowa identyfikująca czynniki wpływające na wartość pomiaru prędkości fali ultradźwiękowej w grupie dzieci z astmą pozwoliła wykazać negatywny wpływ skumulowanej dawki wziewnych glikokortykosteroidów na wynik pomiaru metodą QUS. Uzyskane wyniki badal1 pozwoliły na sformułowanie następujących wniosków: 1) stan szkieletu dzieci z astmą oskrzelową oceniany metodą QUS nie wykazuje istotnych różnic w porównaniu z dziećmi zdrowymi; 2) stosowane standardy terapeutyczne astmy oskrzelowej umożliwiają skuteczną kontrolę 3

4 choroby bez większych efektów ubocznych w obrębie tkanki kostnej - przynajmniej tych, które można zidentyfikować za pomocą pomiarów QUS; 3) niemniej jednak, w przypadku długotrwałej terapii nie można wykluczyć negatywnego wpływu większej skumulowanej dawki wziewnych steroidów; 4) praktyczna przydatność metody QUS jako metody skriningowej w wykrywaniu zaburzeń kostnych u dzieci leczonych z powodu astmy w świetle przeprowadzonych badaó wymaga dalszej ewaluacji. Kontynuacją omówionego powyżej badania pilotażowego było badanie prospektywne z ponad 2-letnim okresem obserwacji, którego wyniki przedstawiono w artykule "Quantitative ultrasound at the hand phalanges does not reveal skeletal disturbances in children with bronchial asthma - a longitudinal observation" opublikowanym w Journal of Ultrasound in Medicine. Badanie przeprowadzono w grupie 34 dzieci z astmą, a wyniki uzyskane w grupie badanych porównano na początku i na kollcu okresu obserwacji z wynikami dzieci zdrowych. W ciągu okresu prospektywnej obserwacji u dzieci leczonych powodu astmy obserwowano spodziewany w okresie rozwojowym przyrost wartości prędkości fali ultradźwiękowej w obrębie paliczków rąk nie różniący się istotnie od zmiany odnotowanej wśród zdrowych dzieci. Na podstawie wyników badania prospektywnego sformułowano następujące wnioski (generalnie koherentne z podsumowaniem pilotażowego badania przekrojowego): l) przy wykorzystaniu metody QUS nie stwierdza się znaczących różnic w rozwoju szkieletu między dziećmi z astmą leczonymi wziewnymi glikokortykosteroidami i zdrowymi rówieśnikami; 2) badanie prospektywne nie wykazało negatywnego wpływu skumulowanej dawki steroidów, czasu leczenia i czasu trwania choroby na stan kośćca; 3) potencjalnie korzyść dla rozwoju szkieletu wynikająca z odpowiedniej kontroli aktywności astmy przy pomocy wziewnych glikokortykosteroidów przewyższa teoretyczne ryzyko toksyczności związanej z leczeniem. Badania przeprowadzone w grupie pacjentów po operacjach bariatrycznych miały charakter prospektywny i dotyczyły odpowiednio mężczyzn i kobiet leczonych operacyjnie z powodu skrajnej otyłości metodą laparoskopowej rękawowej resekcji żołądka (ang. laparoscopic sleeve gastrectomy - LSG). Do oceny stanu szkieletu wykorzystano w tym wypadku metodę densytometrii (absorpcjometrii podwójnej wiązki promieniowania RTG, ang. dual-energy x-ray absorptiometry - DXA). Ze względu na specyfikę grup badanych w przeprowadzonych analizach poza "tradycyjnym" parametrem densytometrycznym, jakim jest gęstość mineralna kości (ang. bone mineral density - BMD), wykorzystano także parametry OpISUjące tzw. analizę składu ciała, co pozwoliło na prześledzenie zmian w obrębie szkieletu 4

5 w kontekście bardzo dynamicznie zachodzących po operacjach bariatrycznych zmian masy mięśniowej i masy tłuszczowej. Badanie przedstawione w pracy "Bone mineral density and body composition after laparoscopic sleeve gastrectomy in men: a short-term longitudinaj study" opublikowanej w International Journal of Surgery zostało przeprowadzone w grupie 25 mężczyzn objętych 6-miesięcznym okresem obserwacji prospektywnej po wykonaniu zabiegu bariartrycznego. W pracy wykazano, że oczekiwanej po operacji redukcji masy tłuszczowej towarzyszy generalnie niekorzystne zjawisko redukcji masy mięśniowej, zachodzące bardzo dynamicznie zwłaszcza w czasie pierwszych 3 miesięcy po zabiegu. Negatywne zmiany w zakresie mineralizacji tkanki kostnej były nąjsilniej wyrażone w obrębie kolka bliższego kości udowej (znamienny sapek wartości BMD w lokalizacji "femorai neck" i "to tal hip"), podczas gdy w przypadku densytometrii kręgosłupa i całego szkieletu I1le zaobserwowano takiego trendu. Przeprowadzone badanie pozwala na sformułowanie wniosku, że bardzo efektywnej redukcji całkowitej masy ciała i masy tłuszczowej osiąganej w wyniku przeprowadzenia laparoskopowej rękawowej resekcji żołądka, towarzyszą we wczesnym okresie pooperacyjnym potencjalnie niekorzystne zmiany w zakresie mineralizacji szkieletu, uchwytne zwłaszcza w niezmiernie istotnej z klinicznego punktu widzenia lokalizacji, jakąjest koniec bliższy kości udowej. Liczebność badanej grupy i okres obserwacji ograniczony do 6 miesięcy nie pozwalają na bezpośrednie wnioskowanie o ewentualnej modyfikacji ryzyka złamań w przyszłości, ale przeprowadzone badanie jest przyczynkiem do tego, aby wobec "epidemii otyłości" i rozwoju metod chirurgii bariatrycznej, w ocel1le stanu zdrowia pacjentów kwalifikowanych do zabiegów bariatrycznych zwracać uwagę także na aspekty związane z metabolizmem kostnym. Z kolei praca "Body size, bone mineral density and body composition in obese women after laparoscopic sleeve gastrectomy: a l-year longitudinal study" opublikowana w Hormone and Metabolic Research prezentuje wyniki podobnie zaprojektowanego badania przeprowadzonego w grupie 36 kobiet, z dłuższym (1- rocznym) okresem obseqvacji prospektywnej. Kobiety uczestniczące w badaniu były leczone z powodu skrajnej otyłości samą metodą laparoskopowej rękawowej resekcji żołądka (ang. laparoscopic sleeve gastrectomy - LSG). Podobnie jak w grupie mężczyzn wykazano, że dynamicznej redukcji całkowitej masy ciała i tłuszczowej masy ciała towarzyszy we wczesnym okresie tą pooperacyjnym ubytek masy mięśniowej. Podobny charakter zmian zaobserwowano także w przypadku gęstości mineralnej kości: brak istotnych różnic w przypadku BMD kręgosłupa i całego szkieletu oraz znamienny spadek wartości BMD w obu projekcjach w lokalizacji s

6 k0l1ca bliższego kości udowej ("femorai neck" i "total hip"). Udokumentowane obserwacje potwierdzają wielopłaszczyznowy charakter zmian zachodzących w zakresie składu ciała po chirurgicznym leczeniu otyłości, daleko wykraczający poza pożądany przez pacjentki spadek całkowitej masy ciała i redukcję zawartości tkanki tłuszczowej. Długoterminowe konsekwencje kliniczne tych zmian pozostają w świetle przeprowadzonego badania niejednoznaczne, ale uzyskane wyniki pozwalają na sformułowanie silnej sugestii, że kobiety (podobnie zresztą jak mężc z yźni) po operacjach bariatrycznych powinny być objęte wieloletnią obserwacją, wykracząjącą daleko poza moment osiągnięcia satysfakcjonującej z punktu widzenia pacjentki redukcji masy ciała, obejmującą także ocenę aspektów metabolizmu kostnego. 5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo - badawczych (artystycznych). Mój pozostały dorobek naukowy (z wyłączeniem prac wykazanych w pkt 4 b) obejmuje łącznie 94 artykuły opublikowane w recenzowanych czasopismach o zasięgu międzynarodowym i w czasopismach krajowych. Liczba prac w poszczególnych kategoriach bibliometrycznych przedstawia się następująco: - prace oryginalne opublikowane w czasopismach znajdujących się w bazie Journal Citation Reports (prace z "Impact Factor"): 41 prac o łącznej wartości IF 90,493 i sumie punktów MNiSW prace oryginalne opublikowane w recenzowanych czasopismach bez "Impact Factor": 16 prac z sumą wartości punktów MNiS W prace kazuistyczne opublikowane w czasopismach znąjdujących się w bazie Journal Citation Reports (prace z "Impact Factor"): 4 prac o łącznej wartości IF 7,400 i sumie punktów MNiSW prace kazuistyczne opublikowane w recenzowanych czasopismach bez "Impact Factor": 18 prac z sumą wartości punktów MNiSW prace poglądowe opublikowane w czasopismach znajdujących się w bazie Journal Citation RepOl"ts (prace z "Impact Factor"): l praca (IF 3,718, punkty MNiSW 32). - prace poglądowe opublikowane w recenzowanych czasopismach bez "Impact Factor": 9 prac z sumą wartości punktów MNiSW 34. 6

7 - prace opublikowane w suplementach recenzowanych czasopism bez "Impact Factor": 2 prace z sumą wartości punktów MNiSW rozdział w podręczniku: 1 (punkty MNISW 4). - rozdział w monografii: 2. Ł ączna wartość punktowa mojego dorobku publikacyjnego (z wyłączeniem prac składających s i ę na cykl stanowiący osiągnięcie naukowe) wynosi 10 1,611 punktów IF oraz 1407 punktów MNiSW. Tematyka moich zainteresowall naukowych znajdl~jąca odzwierciedlenie w opublikowanych pracach obejmuje dwa wiodące zagadnienia. Pierwsza grupa prac koncentruje się wokół aspektów diagnostycznych zaburzell mineralizacji i mikrostruktury tkanki kostnej w różnych stanach patologii. Wi ę kszość prac oryginalnych prezentujących wyniki badal'l z tego zakresu tematycznego oparta jest o wykorzystanie ilościowej metody ultradźwiękowej (ang. quantitative ultrasound - QUS) oraz absorpcjometrii podwójnej wiązki promieniowania RTG (densytometria, ang. dual-energy x-ray absorptiometry - DXA). Metoda QUS oparta jest na pomiarze prędkości przechodzenia fali ultradźwiękowej przez badaną tkankę umieszczon ą pomiędzy sondą emitującą fale a sondą odbiorczą. W przypadku tkanki kostnej wynik pomiaru zależny jest nie tylko od stopnia mineralizacji tkanki kostnej ale także od jej mikroarchitektoniki, co pozwala metodę QUS określać jako metodę pozwalającą na identyfikację zaburzell. tkanki kostnej zarówno o charakterze ilościowym (mineralizacja), jak i jakościowym (mikroarchitektonika). Dodatkową zaletą metody QUS, uzasadniającą poszukiwanie możliwości szerokiego wykorzystania tej metody zwłaszcza w populacji pediatrycznej, jest całkowicie nieinwazyjny charakter badania - rozumiany jako brak jakiejkolwiek ekspozycji na promieniowanie jonizujące. Badanie metodą QUS jest możliwe do przeprowadzenia w różnych obszarach szkieletu (np. kość piętowa, kość piszczelowa, paliczki palców rąk). Rozszerza to możliwości diagnostyczne metody, gdyż wynik pomiaru w różnych okolicach anatomicznych podlega większemu wpływowi zmian w obrębie tkanki kostnej gąbczastej (kość beleczkowa) lub tkanki kostnej zbitej (kość korowa), a te dwie podstawowe składowe struktury kości wykazują z kolei zróżnicowane zaburzenia w różnych stanach patologicznych prowadzących do wtórnych zmian kostnych. W swoich pracach wy korzystywałem głównie pomiary ilościową metodą ultradźwiękową w obrębie paliczków rąk, ale także w obrębie kości piętowej. Za szczególnie istotną i potencjalnie ważną obserwację poczynioną na podstawie własnych badall. uważam wykazanie przydatności metody QUS stosowanej w obrębie paliczków rąk w wykrywaniu zaburzell. w obrębie tkanki 7

8 kostnej zbitej, w szczególności w przebiegu zaburzeń mineralnych i kostnych związanych z przewlekłą chorobą nerek. Metoda DXA stanowi od lat uznany "złoty standard" w diagnostyce zaburzeń mineralizacji tkanki kostnej. Choć podstawy fizyczne metody determinują fakt, że DXA pozwala na wykrywanie jedynie zmian ilościowych w tkance kostnej (ocena ilościowych zaburzeń mineralizacji w oderwaniu od mikro architektoniki kośćca), zaletą metody jest jej szeroka walidacja w wielu stanach patologii kostnej w grupie dorosłych (np. osteoporoza starcza, osteoporoza pomenopauzalna, osteoporoza posterydowa) potwierdzająca powiązanie wyniku badania z ryzykiem patologicznych złamań kości. W okresie rozwojowym i w grupie "młodych dorosłych" bezpośrednie znaczenie kliniczne nie jest tak jednoznacznie określone. Ustalone są jednak wartości normatywne mineralizacji tkanki kostnej w poszczególnych kategoriach płci i wieku, co pozwala na wykorzystanie metody DXA w różnych sytuacjach klinicznych w celu identyfikacji rozbieżności pomiędzy obserwowanym a oczekiwanynl wzorcem rozwoju kośćca. To założenie było podstawą wykorzystania metody DXA w wielu z prac składających się na mój dorobele Badania oparte o wykorzystanie metod QUS i/lub DXA, które były podstawą prac składających się na mój dorobek, zostały przeprowadzone w następujących grupach pacjentów: dzieci z przewlekłą chorobą nerek w okresie leczenia zachowawczego (w okresie "predializacyjnym"), dzieci i dorośli leczeni nerkozastępczo metodą hemodializ i dializy otrzewnowej, dorośli niewidomi i słabo widzący, dorośli z akromegalią, dzieci z genetycznie uwarunkowanymi zaburzeniami rozwoju, dzieci młodzi dorośli z zaburzeniami neurologicznymi skutkującymi znaczącymi ograniczeniami aktywności ruchowej, dziewczęta z jadłowstrętem psychicznym, dorośli z osteoporozą, dzieci z fenyloketonurią, dorośli po operacjach bariatrycznych, dzieci z chorobami zapalnymi jelit. Część prac dotyczyła także pozytywnego wpływu regularnej aktywności fizycznej na stan kośćca. Prace o takim charakterze zostały przeprowadzone w grupach osób uczestniczących w treningach ten-chi, treningach karate oraz uprawiających wyczynowo narciarstwo alpejskie. Drugi wiodący temat moich zainteresowań to szeroko pojęte zagadnienia z zakresu pediatrii i nefrologii dziecięcej, ze szczególnym uwzględnieniem przewlekłej choroby nerek w okresie rozwojowym. Prace z tego zakresu tematycznego dotyczą m.in.: nadciśnienia idiopatycznego i nerko pochodnego w okresie rozwojowym, wpływu nadciśnienia na progresję przewlekłej choroby nerek, jakości życia dzieci z przewlekłą choroba nerek i ich rodzin, zaburzeń metabolizmu tkanki tłuszczowej w przebiegu przewlekłej choroby nerek, choroby Denta 8

9 w populacji dziecięcej i innych tubulopatii, zaburzeń stanu odżywienia u dzieci z przewlekłą chorobą nerek, odległych skutków ostrego uszkodzenia nerek w przebiegu zespołu hemolityczno-mocznicowego, aspektów klinicznych idiopatycznego zespołu nerczycowego oraz postępowania diagnostycznego u dzieci z wadami rozwojowymi układu moczowego. Wspólnym obszarem dla tych dwóch zagadnień stanowiących przedmiot moich zainteresowałl naukowych są zaburzenia mineralne i kostne u dzieci w różnych stanach patologii, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci z chorobami nerele Zabrze, 30.1l.20 17, (~-t flw-v ca{(?:t:'k:.... /podpis/ 9