ENDOKRYNOLOGIA POLSKA
|
|
- Sylwester Kasprzak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 E P ENDOKRYNOLOGIA POLSKA POLISH JOURNAL OF ENDOCRINOLOGY REVIEWS
2 / REVIEWS Endokrynologia Polska / Polish Journal of Endocrinology Tom/Volume 55; Numer/Number 6/2004 ISSN X New ISCD recommendations for performing and interpretation dual-energy X-ray absorptiometry (DXA) Piotr Leszczyński 1, Marek Bolanowski 2 1 Department of Rheumathology and Clinical Immunology, Poznań University of Medical Sciences, Poznań, Poland 2 Department of Endocrinology and Diabetology, Wrocław Medical University, Wrocław, Poland Summary The official position of the International Society for Clinical Densitometry according bone mineral density (BMD) measurements in the estimation of osteoporosis risk is presented and commented. The densitometrybased definition of osteoporosis in postmenopausal women accepted by WHO in 1994 remains unchanged. Special emphasis is given to performing and interpreting densitometry in children, adolescent before peak bone mass achievement, women in reproductive age and in older men. Recommendations according densitograms description were given, too. (Pol J Endocrinol 2004; 6(55): ) Key words: densitometry, DXA, osteoporosis Nowe rekomendacje ISCD dotyczące wykonywania i interpretacji badań densytometrycznych metodą DXA Piotr Leszczyński 1, Marek Bolanowski 2 1 Klinika Reumatologii i Immunologii Klinicznej AM, Oddział Reumatologii i Osteoporozy, Poznań 2 Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii AM we Wrocławiu Streszczenie Autorzy przedstawiają i komentują oficjalne stanowisko Międzynarodowego Stowarzyszenia Densytometrii Klinicznej dotyczące klinicznej użyteczności badania gęstości mineralnej kości (BMD) w ocenie ryzyka rozwoju osteoporozy. Niezmieniona pozostaje densytometryczna definicja osteoporozy u kobiet w wieku pomenopauzalnym przyjęta w 1994 r. przez WHO. Szczególnej uwagi wymaga wykonywanie i interpretacja badań densytometrycznych u dzieci, osób młodych przed uzyskaniem szczytowej masy kostnej, kobiet w wieku rozrodczym i starszych mężczyzn. Przedstawiono również zalecenia dotyczące sposobu opisywania densytogramów. Dr n. med. Piotr Leszczyński Klinika Reumatologii i Immunologii Klinicznej Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego, Oddział Reumatologii i Osteoporozy w Poznaniu ul. Winogrady 144, Poznań, tel. (61) , fax (61) piotr_leszczynski@wp.pl Dr hab. n. med. Marek Bolanowski Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Akademii Medycznej im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, ul. Wybrzeże L. Pasteura 4, Wrocław tel. (71) , fax (71) bolan@endo.am.wroc.pl (Endokrynol Pol 2004; 6(55): ) Słowa kluczowe: densytometria, DXA, osteoporoza 744
3 Endokrynologia Polska / Polish Journal of Endocrinology 2004; 6 (55) Uznanie osteoporozy za chorobę cywilizacyjną oraz wysokie koszty medyczne i społeczne związane ze złamaniami będącymi jej następstwem, spowodowały znaczący wzrost zainteresowania tą problematyką. Nieodłącznie wiąże się z nią potrzeba wykonywania i właściwej interpretacji badań densytometrycznych. Badania te wykonywane są przy pomocy różnych urządzeń, różnymi metodami i w niepowtarzalnych warunkach. Niestety, mimo olbrzymich wysiłków dydaktycznych densytogramy są często interpretowane nieprawidłowo, stąd konieczność umiejętnego i racjonalnego wykorzystania tych pomiarów, które należą do lekarzy różnych specjalności. Z rozpoznania osteoporozy wynika potrzeba podjęcia decyzji terapeutycznej, wyboru właściwego postępowania farmakologicznego, zmiany trybu życia i postępowania oraz bardzo istotne są określone koszty terapii [1, 2, 3]. Należy pamiętać, że wydruk badania densytometrycznego jest jednym z wielu wyników badań dodatkowych, nie może być interpretowany w oderwaniu od znajomości stanu klinicznego pacjenta i jego przeszłości chorobowej, a także nie może służyć za wyłączną podstawę do wdrożenia terapii, szczególnie u: 1. zdrowych kobiet w okresie premenupauzalnym 2. u zdrowych mężczyzn do 65 roku życia 3. u dzieci i młodzieży poniżej 20 roku życia. Międzynarodowe Stowarzyszenie Densytometrii Klinicznej (International Society for Clinical Densitometry) opublikowało w Journal of Clinical Densitometry nowe oficjalne stanowisko dotyczące użyteczności klinicznej badania gęstości mineralnej kości (BMD) w ocenie ryzyka rozwoju osteoporozy [4]. Poniżej zostaną przedstawione najważniejsze fragmenty tego raportu, które wydają się być najbardziej istotne z punktu widzenia praktyki klinicznej, interpretacji badań densytometrycznych i wskazań do leczenia antyresorpcyjnego i/lub pobudzającego kościotworzenie. Z klinicznego i praktycznego punktu widzenia bardzo istotnym wydaje się fakt potwierdzający, że nie istnieją żadne istotne przesłanki do zmiany densytometrycznej definicji osteoporozy u kobiet w wieku pomenopauzalnym przyjętej w 1994 r. przez WHO. Nadal powinniśmy więc stosować pojęcia: normy, osteopenii, osteoporozy czy zaawansowanej osteoporozy, oparte one są o wartość wskaźnika T-score (odchylenie standardowe od średniej wyników dla szczytowej masy kostnej w wieku lat) [5, 6]. ISCD zaleca jednak wykorzystywanie raczej wskaźnika Z-score (poniżej 2,0 SD interpretowany jako wynik nieprawidłowy) dla oceny masy kostnej u kobiet w okresie premenopauzalnym. Natomiast kryteria WHO (T-score poniżej 2,5 SD) mogą być używane u dorosłych kobiet w okresie premenopauzalnym tylko w razie istotnych przyczyn rozwoju wtórnej osteoporozy. W przypadku dzieci i młodych dorosłych do 20 r.ż., niezależnie od płci, ISCD nie zaleca używania terminu osteoporoza czy osteopenia. Badania techniką DXA w tej grupie dzieci powinny być interpretowane z wielką ostrożnością przede wszystkim z powodu związanej z wiekiem zmiany wielkości i kształtu kości. W celach interpretacyjnych nigdy nie należy używać wskaźnika T-score, natomiast wskaźnik Z-score powinien być odnoszony do najlepszej dostępnej dziecięcej bazy referencyjnej, stworzonej dla danego aparatu densytometrycznego. W przypadku oceny BMD u mężczyzn rozpoznanie osteoporozy na podstawie T-score powinno dotyczyć jedynie badanych po 65 r.ż., lub jeżeli podejrzewamy osteoporozę wtórną. W innych przypadkach powinniśmy opierać się jedynie na wskaźniku Z-score i unikać rozpoznawania osteoporozy wyłącznie w oparciu o wynik badania densytometrycznego. Podkreślono jednoznacznie, że kryteria WHO z 1994 r. rozpoznawania osteoporozy i osteopenii (T-score i Z-score) nie dotyczą oznaczeń densytometrycznych wykonywanych techniką osiowej lub obwodowej tomografii komputerowej (QCT, pqct), jak również metody ultradźwiękowej (QUS). ISCD zaleca ponadto używanie skrótu DXA, a nie DEXA dla określenia badania metodą absorpcjometrii promieniowania rentgenowskiego o podwójnej wiązce energetycznej. Natomiast odchylenia standardowe powinny być wyznaczane i przedstawiane jednolicie jedynie jako T-score i Z-score z zaokrągleniem do jednego miejsca po przecinku. Zaś wartości BMD powinny być zaokrąglone do 3 miejsc po przecinku, a wartości BMC do 2 miejsc po przecinku. Powierzchnię kości mierzoną w densytometrii należy określać z dokładnością do 2 miejsc po przecinku. Należy sądzić, że z uwagi na jasność, prostotę i brak możliwości dowolnej interpretacji, poniższe wytyczne mogą stać się standardem w praktycznej ocenie badań densytometrycznych przez lekarzy różnych specjalności. W opracowaniu pominięto szczegółowe fragmenty dotyczące technicznego wykonywania densytometrii: sposoby skanowania fantomu, kalibracji, oceny precyzji oznaczeń i wyznaczania współczynnika najmniejszej znaczącej zmiany (ang. least significant change LSC), tzw. crosskalibracji czy standardowej zawartości wydruku densytogramu. Mamy także wielką nadzieję, że wszyscy operatorzy densytometrów zaznajomią się z przedstawionym stanowiskiem w całości i będą popularyzować zalecany sposób wykonywania i interpretacji badań densytometrycznych Wskazania dotyczące oceny gęstości mineralnej kości (BMD). Do badań kwalifikują się: 1. Kobiety w wieku 65 lat i powyżej. 2. Kobiety po menopauzie, w wieku poniżej 65 lat z czynnikami ryzyka. 745
4 Rekomendacje dotyczące badań densytometrycznych Leszczyński P. 3. Mężczyźni w wieku 70 lat i powyżej. 4. Dorośli ze złamaniami o charakterze osteoporotycznym. 5. Dorośli z wywiadem chorobowym lub jakąś istotną przyczyną niskiej masy kostnej lub spadku masy kostnej. 6. Dorośli pobierający leki powodujące niską masę kostną lub spadek masy kostnej. 7. Ktokolwiek, jeżeli rozważamy terapię przeciw osteoporozie. 8. Ktokolwiek, kto jest leczony przeciw osteoporozie, aby monitorować skuteczność leczenia. 9. Ktokolwiek, kto nie jest leczony przeciw osteoporozie, a udowodnienie spadku masy kostnej doprowadzi do włączenia terapii. U kobiet, które przerywają leczenie estrogenami powinno być rozważone badanie densytometryczne zgodnie z powyższymi wskazaniami. Densytometria metodą DXA szkieletu osiowego rozpoznawanie osteoporozy 1. Miejsca oceny densytometrycznej: - należy oceniać BMD standardowo w dwóch miejscach tzn. kręgosłupie lędźwiowym (PA spine) i w obrębie bliższej nasady kości udowej (hip); - BMD w obrębie przedramienia powinno być oceniane tylko w następujących sytuacjach: # gdy nie można wykonać lub zinterpretować badania BMD w obrębie kręgosłupa lędźwiowego w projekcji przednio-tylnej (PA spine) lub w obrębie bliższej nasady kości udowej (hip), # w nadczynności przytarczyc, # przy znaczącej otyłości. 2. Ocena odcinka lędźwiowego kręgosłupa: - należy oceniać kręgi L1-L4 (PA spine); - należy oceniać wszystkie dostępne kręgi, a wykluczać jedynie te zmienione miejscowo lub z artefaktami. Jeżeli nie można ocenić 4 kręgów, należy oceniać 3 kręgi lub jeżeli jest to niemożliwe to przynajmniej 2 kręgi; - BMD w pozycji bocznej nie należy wykorzystywać do diagnozowania osteoporozy, ale badanie w tej pozycji może służyć do monitorowania zmian. 3. Ocena bliższej nasady kości udowej (hip): - należy oceniać tzw. obszar total proximal femur (całkowita bliższa nasada uda), szyjkę kości udowej lub krętarz większy w zależności, która wartość jest najniższa; - BMD może być oceniane w każdej kości udowej; - w rozpoznawaniu osteoporozy nie należy opierać się na badaniu tzw. trójkąta Warda; - nie ma wystarczających danych potwierdzających użyteczność w rozpoznawaniu osteoporozy średniej wartości T-score obu kości udowych; - średnie wartości BMD w obrębie bliższej nasady kości udowej mogą być używane celem monitorowania z preferencją tzw. obszaru total hip. 4. Ocena przedramienia (forearm): - w celu rozpoznawania osteoporozy należy oceniać kość promieniową w tzw. 1/3 części dystalnej (33%) kończyny nie dominującej. Inne miejsca oznaczeń BMD w obrębie przedramienia nie są zalecane. Densytometria metodą DXA szkieletu obwodowego 1. Kryteria densytometryczne rozpoznania osteoporozy i osteopenii wg WHO nie powinny być używane przy ocenie BMD w innych częściach szkieletu obwodowego poza tzw. 1/3 dystalną kości promieniowej (33%). 2. Inne oznaczenia w szkielecie obwodowym: - pozwalają ocenić ryzyko złamań w tym miejscu; - teoretycznie mogą być używane do identyfikacji pacjentów, którzy są zagrożeni rozwojem osteoporozy i powinni być leczeni, ale te metody nie powinny być zalecane do używania w praktyce klinicznej do czasu opracowania specyficznych dla danego urządzenia kryteriów interpretacyjnych; - nie powinny być używane celem monitorowania. Rozpoznanie osteoporozy u kobiet po menopauzie 1. Kryteria WHO (norma T-score = -1,0 lub powyżej; osteoporoza T-score = -2,5 lub poniżej; osteopenia T-score = -1,0 do 2,5) powinny być nadal stosowane. 2. Celem interpretacji densytometrii powinniśmy wykorzystywać najniższą wartość T-score w obrębie kręgosłupa lędźwiowego (PA spine), w obrębie bliższej nasady kości udowej (szyjka kości udowej, tzw. obszar total hip, krętarz większy) lub tzw. 1/3 dystalną kości promieniowej (33%). Rozpoznanie osteoporozy u kobiet przed menopauzą (od 20 roku życia do menopauzy) 1. Kryteria WHO dla rozpoznawania osteoporozy nie powinny być stosowane w grupie zdrowych kobiet w wieku przedmenopauzalnym. 2. Należy raczej interpretować wskaźnik Z-score niż T-score. 3. Osteoporoza może zostać zdiagnozowana w oparciu o ocenę BMD, jeżeli są znane wtórne jej przyczyny (np. kortykoterapia, hipogonadyzm, nadczynność przytarczyc) lub znane są czynniki ryzyka złamań. 4. Rozpoznanie osteoporozy u kobiet w wieku przedmenopauzalnym nie może być stawiane 746
5 Endokrynologia Polska / Polish Journal of Endocrinology 2004; 6 (55) jedynie w oparciu o kryteria densytometryczne WHO. Rozpoznanie osteoporozy u mężczyzn (od 20 roku życia) 1. Kryteria WHO nie powinny być stosowane do rozpoznawania osteoporozy u mężczyzn do 64 r.ż. 2. U mężczyzn od 65 r.ż. i starszych należy się wykorzystywać wskaźnik T-score i rozpoznawać osteoporozę przy jego wartości 2,5 lub poniżej. 3. Pomiędzy 50 i 65 r.ż. wskaźnik T-score może być używany do rozpoznawania osteoporozy jedynie wówczas, jeżeli wartości T-score równej lub poniżej 2,5 towarzyszą czynniki ryzyka złamań. 4. Mężczyźni w jakimkolwiek wieku z wtórną przyczyną niskiej wartości BMD (np. kortykoterapia, hipogonadyzm, nadczynność przytarczyc) mogą być diagnozowani w kierunku osteoporozy w oparciu o kryteria WHO. 5. W przypadku zdrowych mężczyzn poniżej 50 r.ż. rozpoznanie osteoporozy nie może opierać się wyłącznie na kryteriach densytometrycznych. 3. Kolejnego badania densytometrycznego mogą wymagać te osoby, które nie odpowiadają na leczenie (spadek BMD), gdy rozważana jest zmiana leczenia lub poszukiwana wtórna przyczyna osteoporozy. 4. Kolejna ocena BMD powinna być dokonywana, gdy oczekiwana zmiana BMD jest równa lub wyższa od wartości LSC, którą powinna wyznaczać i podawać do wiadomości każda pracownia wykonująca badania BMD. 5. Czas pomiędzy kolejnymi badaniami densytometrycznymi u tego samego pacjenta powinien być ustalony indywidualnie i zależeć od stanu klinicznego. Standardowo przyjmuje się ocenę BMD nie wcześniej niż po 1 roku od rozpoczęcia i/lub zmiany leczenia z wydłużeniem powyższego czasu w przypadku ustalonej już skuteczności terapii. 6. W szczególnych przypadkach szybkiej utraty BMD np. przy kortykoterapii może być zaaprobowane częstsze badanie densytometryczne niż 1 raz w roku (np. po upływie 6 m-cy). Rozpoznanie osteoporozy u dzieci i młodzieży (kobiety i mężczyźni poniżej 20 roku życia) 1. W tej grupie powinno się używać wskaźnik Z- score. Nie należy stosować wskaźnika T-score. 2. Wskaźnik T-score nie powinien pojawiać się na wydrukach densytogramów u dzieci i młodzieży. 3. Rozpoznanie osteoporozy w grupie dzieci i młodzieży nie może opierać się jedynie na kryteriach densytometrycznych. 4. Terminologia niska masa kostna w odniesieniu do wieku może być stosowana jedynie gdy wskaźnik Z-score jest niższy niż 2,0. 5. Wskaźnik Z-score musi być interpretowany jedynie w świetle najlepszych dostępnych pediatrycznych referencyjnych baz danych w odpowiednim wieku. Dane referencyjne powinny być cytowane na wydrukach densytogramów. 6. W ocenie densytometrycznej dzieci i młodzieży zalecane są badania kręgosłupa lędźwiowego oraz badanie całego ciała (total body). 7. Wartość BMD u dzieci i młodzieży określająca większe ryzyko złamań nie jest jasno określona. Kolejne badania densytometryczne u tego samego pacjenta 1. Wykonywanie kolejnych (kontrolnych) badań densytometrycznych może być celowe dla podjęcia decyzji o rozpoczęciu farmakoterapii pacjenta wcześniej nie leczonego, ponieważ znaczący spadek BMD może być wskazaniem do rozpoczęcia terapii. 2. Kolejne oznaczenia BMD mogą monitorować odpowiedź leczniczą przez wzrost lub stabilizację BMD. Wydaje się, że przedstawione kryteria mogą, o ile będą popularyzowane, wprowadzić na niespokojnym i chaotycznym polskim rynku densytometrycznym równowagę pomiędzy pędem diagnostycznym a rozsądną interpretacją wyników. Badania densytometryczne powinny być wykonywane w pracowniach o uznanej renomie, a nie w przypadkowych i niepowtarzalnych akcjach densytometrycznych. Najlepiej byłoby, aby standardem i dobrą praktyką lekarską stało się kierowanie pacjentów przez lekarzy praktyków na ocenę BMD zarówno kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, jak i w obrębie kości udowej. Wspólne interpretowanie obu oznaczeń podniesie wykrywalność niskiej masy kostnej, a jednocześnie znacznie łatwiej będzie można wybrać to miejsce w szkielecie, które będzie się nadawało najlepiej do właściwej interpretacji i porównywania wyników. Niezależnie od przyczyn ekonomiczno-społecznych oznaczenia BMD w szkielecie obwodowym (pięta, przedramię, paliczki) lub oznaczenia metodą ultradźwiękową (QUS) należy traktować jedynie jako przesiewowe i zalecać konieczność weryfikacji tych wyników na stacjonarnych densytometrach. Pewnym problemem w warunkach polskich może również okazać się interpretowanie oceny BMD zgodnie z kryteriami ISCD, przy użyciu najpopularniejszych w naszym kraju densytometrów DTX-200. Należy pamiętać, że ten aparat oblicza BMD w tzw. odcinku dystalnym przedramienia (distal), który niestety nie jest tożsamy pod względem zawartości kości korowej i beleczkowej z tzw. 1/3 kości promieniowej (radius 33%). Dlatego też wartości T-score i Z-score mogą nieznacznie różnić się od siebie i wprowadzać pewne zamieszanie interpreta- 747
6 Rekomendacje dotyczące badań densytometrycznych Leszczyński P. cyjne. Zgodnie z kryteriami ISCD (na rynku amerykańskim oznaczenia kości przedramienia wykonuje się właściwie tylko na stacjonarnych aparatach) nie bylibyśmy w stanie interpretować oznaczeń polskich z aparatu DTX-200. Uważamy jednak, stosując liberalną oceną kryteriów ISCD, że mimo wszystko w warunkach krajowych można interpretować oznaczenia BMD w tzw. odcinku dystalnym przedramienia, ale jedynie w trzech wybranych i omówionych wcześnie przypadkach. Reasumując, uważamy kryteria ISCD 2004 jako godne polecenia w praktycznym wykorzystywaniu w codziennej pracy lekarskiej. Piśmiennictwo 1. Norris RJ. Medical costs of osteoporosis. Bone, 1992; 13: S11- S Kanis JA, Jonsson B. Economic evaluation of interventions for osteoporosis. Osteoporos Int, 2002; 13: Bolanowski M. Osteodensytometria interpretacja wyniku pojedynczego badania. Pol. Merk. Lek., 2000; 47: Leib ES, Lewiecki EM, Binkley N, Hamdy RC, for the International Society for Clinical Densitometry. Official Positions of the International Society for Clinical Densitometry, J Clin Densitom, 2004; 7: World Health Organization. Assessment of fracture risk and its application to screening for postmenopausal osteoporosis. WHO Technical Report Series 843. Geneva, Misiorowski W, Lorenc R. Osteoporoza. W: Standardy Endokrynologii, II wydanie (S. Zgliczyński i W. Zgliczyński wyd), Warszawa, 2002,
Zasady postępowania w osteoporozie. skrócona wersja
Zasady postępowania w osteoporozie skrócona wersja Zasady postępowania w osteoporozie skrócona wersja 1 U kogo wykonywać badania w kierunku osteoporozy? Badania w kierunku osteoporozy należy wykonać u
Bardziej szczegółowoBadania przesiewowe w rozpoznawaniu osteoporozy
Badania przesiewowe w rozpoznawaniu osteoporozy Informacja dla pacjenta Czy powinniśmy wykonywać badania przesiewowe w kierunku osteoporozy? Badania przesiewowe Informacja dla pacjenta Czy powinniśmy wykonywać
Bardziej szczegółowoZasady wdroŝenia absolutnego ryzyka złamaz. amań w algorytmach diagnostyczno-leczniczych
Zasady wdroŝenia absolutnego ryzyka złamaz amań w algorytmach diagnostyczno-leczniczych Dr hab. med. Jerzy Przedlacki XVII Wielodyscyplinarne Forum Osteoporotyczne Warszawa-Mi Międzylesie, 20.05.2006 Algorytm
Bardziej szczegółowoTomasz Szafrański UNIWERSYTET MEDYCZNY IM. KAROLA MARCINKOWSKIEGO W POZNANIU ODDZIAŁ REUMATOLOGII I OSTEOPOROZY SZPITAL IM. J. STRUSIA W POZNANIU
5 Tomasz Szafrański UNIWERSYTET MEDYCZNY IM. KAROLA MARCINKOWSKIEGO W POZNANIU ODDZIAŁ REUMATOLOGII I OSTEOPOROZY SZPITAL IM. J. STRUSIA W POZNANIU Historia choroby pacjenta Pacjentka lat 67 Wzrost 156
Bardziej szczegółowoDENSYTOMETRIA - BADANIE GĘSTOŚCI KOŚCI
KRAKOWSKIE CENTRUM MEDYCZNE Prof. dr hab. med. Edward Czerwiński Kraków 31-501, ul. Kopernika 32, www.kcm.pl tel. 12 430 00 00 DENSYTOMETRIA - BADANIE GĘSTOŚCI KOŚCI Informacje dla pacjentów Oferta Krakowskiego
Bardziej szczegółowoProblem: Problem: U kogo i kiedy prowadzić badania przesiewowe w kierunku osteoporozy?
List został zamieszczony na stronach internetowych: - Polskiej Fundacji Osteoporozy - Wielodyscyplinarnego Forum Osteoporozy - Polskiego Towarzystwa Osteoartrologicznego Zwracamy się do wszystkich środowisk
Bardziej szczegółowoOSTEOPOROZA. bez tajemnic. Ulotka informacyjna.
OSTEOPOROZA bez tajemnic Ulotka informacyjna www.wygrajmyzdrowie.pl Osteoporoza uznana została przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za jedną z głównych chorób cywilizacyjnych. Narażona jest na nią
Bardziej szczegółowoV rok WL Choroby wewnętrzne, endokrynologia. Osteoporoza - diagnostyka i leczenie
V rok WL Choroby wewnętrzne, endokrynologia Osteoporoza - diagnostyka i leczenie prof. dr hab. Marek Bolanowski Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Osteoporoza Układowa
Bardziej szczegółowoMetoda FRAX jako metoda diagnostyczna w osteoporozie
Metoda FRAX jako metoda diagnostyczna w osteoporozie W opracowaniu dotyczącym metody FRAX przedstawiono odpowiedzi na następujące pytania: - Jakie jest zastosowanie metody FRAX? - Dlaczego wprowadzono
Bardziej szczegółowoOsteoporoza, 1 czerwca 2005 roku List otwarty
Osteoporoza, 1 czerwca 2005 roku List otwarty Zwracamy się do wszystkich środowisk zainteresowanych problemem osteoporozy o podjęcie publicznej dyskusji na temat wypracowania jednolitych zasad postępowania
Bardziej szczegółowo"Postępowanie lecznicze w osteoporozie" Cz. II. Maria Rell-Bakalarska Interdyscyplinarna Akademia Medycyny Praktycznej
"Postępowanie lecznicze w osteoporozie" Cz. II Maria Rell-Bakalarska Interdyscyplinarna Akademia Medycyny Praktycznej 15 Nasze najlepsze bo Mówi się często, że największym przekleństwem Polaków jest nadmiar
Bardziej szczegółowo15. KWALIFIKACJA DO LECZENIA FARMAKOLOGICZNEGO OSTEOPOROZY NA PODSTAWIE METODY FRAX I METODY JAKOŚCIOWEJ. BADANIE POMOST
15. KWALIFIKACJA DO LECZENIA FARMAKOLOGICZNEGO OSTEOPOROZY NA PODSTAWIE METODY FRAX I METODY JAKOŚCIOWEJ. BADANIE POMOST J. Przedlacki, K. Księżopolska-Orłowska, A. Grodzki, T. Bartuszek, D. Bartuszek,
Bardziej szczegółowoPoniżej prezentuję treść własnego wystąpienia w ramach spotkania okrągłego stołu. Główne punkty wystąpienia:
Kwalifikacja do leczenia osteoporozy i kosztoefektywność leczenia osteoporozy w Polsce, polska wersja FRAX konferencja okrągłego stołu podczas IV Środkowo Europejskiego Kongresu Osteoporozy i Osteoartrozy
Bardziej szczegółowoWspółczesne standardy diagnostyczno-terapeutyczne osteoporozy rola lekarza stomatologa w diagnozowaniu schorzenia
PROTET. STOMATOL., 2008, LVIII, 6, 403-407 Współczesne standardy diagnostyczno-terapeutyczne osteoporozy rola lekarza stomatologa w diagnozowaniu schorzenia Standards of contemporary diagnosis and treatment
Bardziej szczegółowo30. DWULETNIA OBSERWACJI WYNIKÓW PROFILAKTYKI I LECZENIA OSTEOPOROZY. PROGRAM POMOST
30. DWULETNIA OBSERWACJI WYNIKÓW PROFILAKTYKI I LECZENIA OSTEOPOROZY. PROGRAM POMOST Przedlacki J, Księżopolska-Orłowska K, Grodzki A, Sikorska-Siudek K, Bartuszek T, Bartuszek D, Świrski A, Musiał J,
Bardziej szczegółowoPorównanie badañ ultradÿwiêkowych z jednoenergetyczn¹ absorpcjometri¹ rentgenowsk¹ w diagnostyce osteoporozy
Porównanie badañ ultradÿwiêkowych z jednoenergetyczn¹ absorpcjometri¹ rentgenowsk¹ w diagnostyce osteoporozy Ultrasound examinations in comparison with single X-ray absorptiometry in the diagnostics of
Bardziej szczegółowoPułapki osteoporozy. Beata Kwaśny-Krochin Zakład Reumatologii UJ CM. INTERNA DLA REZYDENTÓW Listopad 2017, Kraków
Pułapki osteoporozy Beata Kwaśny-Krochin Zakład Reumatologii UJ CM INTERNA DLA REZYDENTÓW 24-25 Listopad 2017, Kraków U kogo diagnozować osteoporozę? kobieta> 65 r.ż. mężczyzny >70 r.ż. przebyte złamanie
Bardziej szczegółowoJak poprawić dostępność do leczenia osteoporozy w Polsce? Jerzy Gryglewicz Warszawa, 20 października 2015 r.
Jak poprawić dostępność do leczenia osteoporozy w Polsce? Jerzy Gryglewicz Warszawa, 20 października 2015 r. Plan prezentacji: 1.Organizacja i finansowanie poradni osteoporozy w 2016 r. 2. Propozycje zmian
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
Sygnatura: Otrzymano: 2005.11.15 Zaakceptowano:2005.12.20 Wstęp 48 Background: Material/Methods: Results: Conclusions: Key words: PDF file: o r i g i n a l A R T I C L E Quality of bone mineral density
Bardziej szczegółowoPrezesie Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Rada Przejrzystości działająca przy Prezesie Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji Opinia Rady Przejrzystości nr 272/2018 z dnia 8 października 2018 roku w sprawie zalecanych technologii medycznych,
Bardziej szczegółowoFORMULARZ CENOWY. ilość
FORMULARZ CENOWY POSTĘPOWANIE W TRYBIE PRZETARGU NIEOGRANICZONEGO O WARTOŚCI SZACUNKOWEJ PONIŻEJ 200.000 EURO Wykonawca Dostawa stacjonarnego, osiowego densytometru dla Uzdrowisko Szczawno-Jedlina S.A.
Bardziej szczegółowoDIAGNOSTYKA OSTEOPOROZY I OCENA RYZYKA ZŁAMANIA
Czerwiński E., Działak P.: Diagnostyka osteoporozy i ocena i ryzyka złamania. Ortopedia, Traumatologia, Rehabilitacja. Nr 2, 127-134, 2002. Edward Czerwiński 1, Piotr Działak 2 1 Klinika Ortopedii Collegium
Bardziej szczegółowoKierownik Kliniki Rehabilitacji Reumatologicznej Instytut Reumatologii im. Eleonory Reicher Adres: ul. Spartańska 1 02-637 Warszawa
Warszawa, 14.06.2011 Życiorys Krystyna Księżopolska- Orłowska prof. ndzw. dr hab. n. med. Kierownik Kliniki Rehabilitacji Reumatologicznej Instytut Reumatologii im. Eleonory Reicher Adres: ul. Spartańska
Bardziej szczegółowoWSPÓŁCZESNE TECHNIKI OBRAZOWANIA OSTEOPOROZY Current techniques of osteoporosis imaging
Czerwiński E., Chrzan R.: Współczesne techniki obrazowania osteoporozy. Twój Magazyn Medyczny. Osteoporoza II, 8/2005, rok X, 8(157); 7-16. WSPÓŁCZESNE TECHNIKI OBRAZOWANIA OSTEOPOROZY Current techniques
Bardziej szczegółowoKaskada złamań Czy mamy szansę w walce z osteoporozą?
Kaskada złamań Czy mamy szansę w walce z osteoporozą? Maria Rell-Bakalarska Interdyscyplinarna Akademia Medycyny Praktycznej 1 Duchess of Cornwall, Camilla Parker Bowles and Professor Cooper Widząc kogoś
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWY PLAN ĆWICZEŃ DLA SŁUCHACZY 5 lub 6 RS Wydziału Wojskowo lekarskiego UM w Łodzi
SZCZEGÓŁOWY PLAN ĆWICZEŃ DLA SŁUCHACZY 5 lub 6 RS Wydziału Wojskowo lekarskiego UM w Łodzi I. Przedmiot fakultatywny Choroby metaboliczne kości problem współczesnej cywilizacji. Mity i fakty (zajęcia oparte
Bardziej szczegółowoOsteoporoza. (skrypt z najważniejszymi informacjami dla studentów nieobecnych na wykładzie)
1 Osteoporoza (skrypt z najważniejszymi informacjami dla studentów nieobecnych na wykładzie) 1. Osteoporoza jest chorobą metaboliczną kości, charakteryzująca się zmniejszoną mineralną gęstością kości,
Bardziej szczegółowoSpodziewany efekt kliniczny wpływu wit. K na kość
Rola witaminy K2 w prewencji utraty masy kostnej i ryzyka złamań i w zaburzeniach mikroarchitektury Ewa Sewerynek, Michał Stuss Zakład Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoZasady postępowania diagnostyczno-leczniczego w osteoporozie u osób po 20 r.ż. (propozycja)
Zasady postępowania diagnostyczno-leczniczego w osteoporozie u osób po 20 r.ż. (propozycja) Postępowanie w osteoporozie Część 2 Dr hab. med. Jerzy Przedlacki Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrologii
Bardziej szczegółowoSYLABUS x 8 x
SYLABUS Nazwa przedmiotu/modułu Wydział Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Forma studiów Język przedmiotu Reumatologia Lekarski I Lekarski Jednolite magisterskie 5-letnie Stacjonarne polski Rodzaj
Bardziej szczegółowoSTANDARDOWE PROCEDURY OPERACYJNE W REHABILITACJI KARDIOLOGICZNEJ
K.OLESZCZYK J.RYBICKI A.ZIELINSKA-MEUS I.MATYSIAKIEWICZ A.KUŚMIERCZYK-PIELOK K.BUGAJSKA-SYSIAK E.GROCHULSKA STANDARDOWE PROCEDURY OPERACYJNE W REHABILITACJI KARDIOLOGICZNEJ XVI Konferencja Jakość w Opiece
Bardziej szczegółowoRola oceny 10-letniego ryzyka złamania kości za pomocą metody FRAX w kwalifikowaniu do badania w kierunku osteoporozy. Wyniki programu POMOST
Osteoartrologia/Osteoarthrology Artykuł oryginalny/original paper Reumatologia 2008; 46, 6: 348 355 Rola oceny 10-letniego ryzyka złamania kości za pomocą metody FRAX w kwalifikowaniu do badania w kierunku
Bardziej szczegółowoR.S.LORENC. DIAGNOSTYKA I LECZENIE OSTEOPOROZY W ŚWIETLE ROZSZERZONYCH ZALECEŃ(KANIS vs SIRIS)
R.S.LORENC DIAGNOSTYKA I LECZENIE OSTEOPOROZY W ŚWIETLE ROZSZERZONYCH ZALECEŃ(KANIS vs SIRIS) ŁÓDŻ,16 STYCZNIA, 2016 ZAGADNIENIA KLUCZOWE: -DEFINICJA, (KANIS VS.SIRIS) - FLS ( TARGET TO TREAT) -ALGORYTMY
Bardziej szczegółowoSPRAWDŹ, CZY JESTEŚ ZAGROŻONA OSTEOPOROZĄ
SPRAWDŹ, CZY JESTEŚ ZAGROŻONA OSTEOPOROZĄ Test ryzyka osteoporozy umożliwia określenie zagrożenie jej wystąpienia zanim wykonamy badania specjalistyczne. Został opracowany przez IOF (Międzynarodowa Fundacja
Bardziej szczegółowoBadania przesiewowe w ocenie stanu odżywienia
LECZENIE ŻYWIENIOWE DLA ZESPOŁÓW ŻYWIENIOWYCH Kurs pod patronatem POLSPEN. Gdynia, dnia 8.04.2015 Badania przesiewowe w ocenie stanu odżywienia Sylwia Małgorzewicz Katedra Żywienia Klinicznego GUMed Celem
Bardziej szczegółowoOcena zmian w badaniach obrazowych kręgosłupa u osób z osteoporozą
Dr n. med. Krasuski Marek Lek. med. Nyka Izabella, dr n med. Tederko Piotr Ocena zmian w badaniach obrazowych kręgosłupa u osób z osteoporozą Z Kliniki Rehabilitacji WUM Kierownik Kliniki dr n med. Marek
Bardziej szczegółowoŁódź, 2016 Wojciech Pluskiewicz
Łódź, 2016 Wojciech Pluskiewicz Abstrakty przedstawiane w czasie dorocznego kongresu American Society of Bone and Mineral Research 2015 (Seattle, USA) Znaczenie upadków 2 prace Wpływ leków 2 prace Ocena
Bardziej szczegółowoZASADY PROFILAKTYKI, ROZPOZNAWANIA I LECZENIA OSTEOPOROTYCZNYCH Z AMAÑ KOŒCI
STRONY KRAJOWEGO KONSULTANTA W DZIEDZINIE ORTOPEDII I TRAUMATOLOGII NARZ DU RUCHU I PREZESA POLSKIEGO TOWARZYSTWA ORTOPEDYCZNEGO I TRAUMATOLOGICZNEGO Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja MEDSPORTPRESS,
Bardziej szczegółowoUchwała Nr XXI/462/08 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 maja 2008 r.
Uchwała Nr XXI/462/08 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 maja 2008 r. w sprawie zatwierdzenia zmian Statutu Wojewódzkiego Szpitala Dziecięcego im. J. Brudzińskiego w Bydgoszczy Na podstawie
Bardziej szczegółowoOsteoporoza. Opracowanie: dr n. med. Bogdan Bakalarek www.ortopeda.biz.pl Strona: 1 /5
Osteoporoza Osteoporoza jest chorobą cywilizacyjną. Zagraża ona co dziesiątej osobie. Polega na nadmiernej utracie masy kostnej połączonej z osłabieniem wytrzymałości kości. Kości stają się kruche i łatwo
Bardziej szczegółowoCezary Strugała. Dr n.med. Cezary Strugała. Po prostu potknęłam się i złamałam nadgarstek Opis przypadku klinicznego
Poradnia Leczenia Osteoporozy N.Z.O.Z. Nowy Szpital Świecie n/wisłą Poradnia Leczenia Osteoporozy N.Z.O.Z. Euromedica Grudziądz Dr n.med. Cezary Strugała Po prostu potknęłam się i złamałam nadgarstek Opis
Bardziej szczegółowoEdward Czerwiński BADANIE RADIOLOGICZNE I MORFOMETRIA. Wskazania do badania radiologicznego
Edward Czerwiński BADANIE RADIOLOGICZNE I MORFOMETRIA Wskazania do badania radiologicznego 1. Diagnostyka złamań kręgosłupa 2. Weryfikacja skuteczności leczenia 3. Diagnostyka schorzeń i zespołów bólowych
Bardziej szczegółowoDlaczego my 2 Istota naszej działalności 3 Oferta współpracy 4 Opis badania 5
Pełna oferta Dlaczego my 2 Istota naszej działalności 3 Oferta współpracy 4 Opis badania 5 Poradnia Leczenia Osteoporozy, dr n. med. Wacław Wieszczycki. 99-300 Kutno, ul. Lelewela 29. tel.: 605 109 333,
Bardziej szczegółowoChoroby wewnętrzne - diabetologia Kod przedmiotu
Choroby wewnętrzne - diabetologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Choroby wewnętrzne - diabetologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-ChW-D Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek
Bardziej szczegółowoEBM w farmakoterapii
EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna
Bardziej szczegółowoPOLSKI PORTAL OSTEOPOROZY
y POLSKI PORTAL OSTEOPOROZY www.osteoporoza.pl kontakt@osteoporoza.pl ZAWARTOŚĆ PORTALU Stan w dniu: 25.01.2016 DANE OGÓLNE (2015) Liczba stałych użytkowników 6 045 Liczba odsłon strony miesięcznie 238.000
Bardziej szczegółowoMedycyna rodzinna - opis przedmiotu
Medycyna rodzinna - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Medycyna rodzinna Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-MRodz Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Lekarski Profil praktyczny Rodzaj
Bardziej szczegółowoWSPÓŁCZESNE MOŻLIWOŚCI LECZENIA ZŁAMAŃ OSTEOPOROTYCZNYCH
XXXII KONFERENCJA NAUKOWO -SZKOLENIOWA ORTOPEDÓW WOJSKA POLSKIEGO BYDGOSZCZ 14-16 maja 2015 WSPÓŁCZESNE MOŻLIWOŚCI LECZENIA ZŁAMAŃ OSTEOPOROTYCZNYCH Sławomir Dudko, Damian Kusz, Konrad Kopeć, Sławomir
Bardziej szczegółowoAneks III Zmiany Charakterystyki Produktu Leczniczego i ulotki dołączonej do opakowania
Aneks III Zmiany Charakterystyki Produktu Leczniczego i ulotki dołączonej do opakowania Uwaga: Poniższe zmiany należy dodać do ważnej Charakterystyki Produktu Leczniczego, oznakowania i ulotki dla pacjenta,
Bardziej szczegółowoWytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma
Bardziej szczegółowoPrzykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
Bardziej szczegółowoLeczenie osteoporozy w Polsce stan 2010-2015. Piotr Głuszko
Leczenie osteoporozy w Polsce stan 2010-2015 Piotr Głuszko W 2010 r w 27 krajach UE 3.490 000 nowych złamań osteoporotycznych Kanis JA, Borgstrom F, Comspton J, et al. SCOPE: a scorecard for osteoporosis
Bardziej szczegółowoECHA ASBMR Krytyczne spojrzenie na aktualizację zaleceń American College of Physician dotyczących leczenia osteoporozy
ECHA ASBMR 2017 Krytyczne spojrzenie na aktualizację zaleceń American College of Physician dotyczących leczenia osteoporozy EWA MARCINOWSKA - SUCHOWIERSKA KLINIKA GERIATRII CENTRUM MEDYCZNEGO KSZTAŁCENIA
Bardziej szczegółowoZalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego Reumatologia 2016; supl. 1: DOI: /reum
Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego : 124 128 DOI: 10.5114/reum.2016.60014 Osteoporoza Osteoporosis Piotr Głuszko Klinika i Poliklinika Chorób Reumatycznych, Narodowy Instytut Geriatrii,
Bardziej szczegółowoEpidemiologia złamań osteoporotycznych i ocena 10-letniego ryzyka złamania w populacji kobiet regionu Białystok (BOS-2) algorytmem FRAX WHO
Osteortrologia/Osteorthrology Artykuł oryginalny/original paper Reumatologia 2008; 46, 2: 72 79 Epidemiologia złamań osteoporotycznych i ocena 10-letniego ryzyka złamania w populacji kobiet regionu Białystok
Bardziej szczegółowoOCENA RYZYKA ZŁAMAŃ OSTEOPOROTYCZNYCH W POPULACJI KOBIET W WIEKU POWYŻEJ 50 LAT ANALIZA WSKAŹNIKÓW FRAX BMI I FRAX BMD
Medycyna Pracy 2013;64(3) Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi http://medpr.imp.lodz.pl Cezary Strugała 1 Wojciech Sobala 2 Zuzanna Szubert 2 Wojciech Hanke 2 http://dx.doi.org/10.13075/mp.5893.2013.0028
Bardziej szczegółowoSepsa, wstrząs septyczny, definicja, rozpoznanie
Sepsa, wstrząs septyczny, definicja, rozpoznanie dr hab. n.med. Barbara Adamik Katedra i Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Sepsa, wstrząs septyczny, definicja,
Bardziej szczegółowoOstsopor za PZWL PROBLEM INTERDYSCYPLINARNY. Edward Czerwiński. Redakcja naukowa. Prof. dr hab. med.
Ostsopor za PROBLEM INTERDYSCYPLINARNY Redakcja naukowa Prof. dr hab. med. Edward Czerwiński PZWL Spis treści Słowo wstępne... 11 1. Osteoporoza pierwotna - J.E. Badurski, N.A. N ow ak... 13 1.1. Istota,
Bardziej szczegółowoNazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI
Załącznik nr 11 do Zarządzenia Nr 41/2009 Prezesa NFZ z dnia 15 września 2009 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4, D80.5,
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Nadciśnienie tętnicze od A do Z 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek )
Bardziej szczegółowoTREŚCI MERYTORYCZNE PRAKTYK ZAWODOWYCH NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO I STOPNIA. rok II semestr III
TREŚCI MERYTORYCZNE PRAKTYK ZAWODOWYCH NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO I STOPNIA rok II semestr III PODSTAWY PIELĘGNIARSTWA (oddział wewnętrzny, oddział gastroenterologii) 1. Rola i zadania pielęgniarki w podejmowaniu
Bardziej szczegółowoRegulacje prawne w zakresie badań naukowych. dr Monika Urbaniak
Regulacje prawne w zakresie badań naukowych dr Monika Urbaniak Badania naukowe mogą przyjąć postać badań interwencyjnych i eksperymentów medycznych Pojęcie: badanie nieinterwencyjne oznacza, że wybór terapii
Bardziej szczegółowoRozpoznanie osteoporozy a ryzyko złamania
Rozpoznanie osteoporozy a ryzyko złamania The risk fracture and diagnosis of osteoporosis dr hab. med. Edward Czerwiński 1,2 1 Ośrodek: Zakład Chorób Kości i Stawów, WOZ Collegium Medicum UJ w Krakowie
Bardziej szczegółowoWPŁYW FITOESTROGENÓW NA GĘSTOŚĆ MINERALNĄ KOŚCI (BMD ŻUCHWY, KRĘGOSŁUPA, KOŚCI UDOWEJ)*
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 642 646 Mansur Rahnama, Jadwiga Błoniarz, Stanisław Zaręba, Wojciech Świątkowski WPŁYW FITOESTROGENÓW NA GĘSTOŚĆ MINERALNĄ KOŚCI ( ŻUCHWY, KRĘGOSŁUPA, KOŚCI
Bardziej szczegółowoEGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2017 Nazwa kwalifikacji: Świadczenie usług medycznych w zakresie diagnostyki obrazowej, elektromedycznej
Bardziej szczegółowoChoroby związane z wygasaniem czynności jajników.
Choroby związane z wygasaniem czynności jajników. Sytuacja hormonalna przed i po menopauzie Względny hyperestrogenizm - zmiany przerostowe (polipy, mięśniaki, przerost śluzówki macicy, mastopatia) Hypoestrogenizm
Bardziej szczegółowoPułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego. Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze
Pułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze Leczenie nadciśnienia tętniczego versus leczenie chorego
Bardziej szczegółowoLECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM I EPOPROSTENOLEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 719 Poz. 27 Załącznik B.68. LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM I EPOPROSTENOLEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0) ŚWIADCZENIOBIORCY I. Terapia sildenafilem
Bardziej szczegółowoUniwersytet Jagielloński. Collegium Medicum. Wydział Lekarski. Przemysław Borowy. Praca doktorska
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wydział Lekarski Przemysław Borowy WARTOŚĆ PROGNOSTYCZNA BADANIA DENSYTOMETRYCZNEGO KRĘGOSŁUPA I BLIŻSZEGO KOŃCA KOŚCI UDOWEJ W OCENIE RYZYKA ZŁAMANIA U KOBIET
Bardziej szczegółowoChoroby ultra-rzadkie. Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka
Choroby ultra-rzadkie Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Definicje, częstość występowania Podstawą definicji chorób rzadkich są dane epidemiologiczne dotyczące występowania choroby w całej populacji
Bardziej szczegółowoPakiet onkologiczny. w podstawowej opiece zdrowotnej
Pakiet onkologiczny w podstawowej opiece zdrowotnej Agnieszka Jankowska-Zduńczyk Specjalista medycyny rodzinnej Konsultant krajowy w dziedzinie medycyny rodzinnej Profilaktyka chorób nowotworowych Pakiet
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK NR 9 Parametry techniczne i funkcjonalne densytometru cyfrowego
ZAŁĄCZNIK NR 9 Parametry techniczne i funkcjonalne densytometru cyfrowego L.p. Wymagania Parametr wymagany DENSYTOMETR CYFROWY 1 Aparat fabrycznie nowy, nierekondycjonowany, nieużywany, densytometr cyfrowy
Bardziej szczegółowoNazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI
Załącznik nr 12 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4,
Bardziej szczegółowoFarmakoekonomika podstawy. Paweł Petryszyn Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej UM we Wrocławiu
Farmakoekonomika podstawy Paweł Petryszyn Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej UM we Wrocławiu Dyrektywa przejrzystości z 1988 r. Obowiązek uzasadniania podjętych decyzji dotyczących cen i refundacji
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Kiedy skierować dziecko do onkologa-algorytmy postępowania pediatry
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWY PLAN ĆWICZEŃ DLA SŁUCHACZY 5 lub 6 RS Wydziału Wojskowo lekarskiego UM w Łodzi
SZCZEGÓŁOWY PLAN ĆWICZEŃ DLA SŁUCHACZY 5 lub 6 RS Wydziału Wojskowo lekarskiego UM w Łodzi I. Przedmiot fakultatywny ZABURZENIA GOSPODARKI WAPNIOWO FOSFORANOWEJ I OSTEOPOROZA Zakład Zaburzeń Endokrynnych
Bardziej szczegółowoBadania predyspozycji dziedzicznych do nowotworów złośliwych
Badania predyspozycji dziedzicznych do nowotworów złośliwych Onkologiczne Poradnictwo Genetyczne Profilaktyka, diagnostyka i leczenie Postęp, jaki dokonuje się w genetyce, ujawnia coraz większy udział
Bardziej szczegółowoChoroby ultra-rzadkie Warszawa, 12 marca Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka
Choroby ultra-rzadkie Warszawa, 12 marca 2010 Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Definicje, częstość występowania Podstawą definicji chorób rzadkich są dane epidemiologiczne dotyczące występowania
Bardziej szczegółowoRola markerów metabolizmu kostnego w kwalifikacji do leczenia osteoporozy. Wyniki programu POMOST
/ORIGINAL PAPERS Endokrynologia Polska/Polish Journal of Endocrinology Tom/Volume 60; Numer/Number 1/2009 ISSN 0423 104X Rola markerów metabolizmu kostnego w kwalifikacji do leczenia osteoporozy. Wyniki
Bardziej szczegółowoEdyta Szałek Katedra i Zakład Farmacji Klinicznej i Biofarmacji Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Streszczenie.
51 FA R M AC J A W S P Ó Ł C Z E S N A 2013; 6: 51-56 Akademia Medycyny ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 15.05.2013 Zaakceptowano/Accepted: 28.05.2013 Edukacja pacjentek w okresie
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Krwiolecznictwo-aspekty praktyczne 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek
Bardziej szczegółowoMATERIAŁY POMOCNICZE DO WYKŁADU Z PODSTAW ZASTOSOWAŃ ULTRADŹWIĘKÓW W MEDYCYNIE (wyłącznie do celów dydaktycznych zakaz rozpowszechniania)
1 MATERIAŁY POMOCNICZE DO WYKŁADU Z PODSTAW ZASTOSOWAŃ ULTRADŹWIĘKÓW W MEDYCYNIE (wyłącznie do celów dydaktycznych zakaz rozpowszechniania) 11. Echoencefalografia ultradźwiękowa. Ultradźwięki w oftalmologii.
Bardziej szczegółowoLECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 731 Poz. 66 Załącznik B.68. LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0) ŚWIADCZENIOBIORCY I. Terapia
Bardziej szczegółowoJoanna Dytfeld 1, Michalina Marcinkowska 1, Magdalena Ignaszak-Szczepaniak 1, Ewelina Gowin 1, Michał Michalak 2, Wanda Horst-Sikorska 1.
Porównanie przydatnoœci kalkulatora FRAX oraz Nguyena do oceny ryzyka z³amania niskoenergetycznego oraz kwalifikacji do rozpoczêcia terapii u polskich kobiet z osteoporoz¹ pomenopauzaln¹ Utility of fracture
Bardziej szczegółowoZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY U DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH. Opracowanie
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej oraz ze środków Ministerstwa Zdrowia ZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2012/2013 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2012/2013 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : ZAAWANSOWANA SYMULACJA MEDYCZNA fakultet miedzywydziałowy 2. NAZWA
Bardziej szczegółowoW kierunku sztucznej trzustki Nowoczesne systemy kontroli glikemii i ochrony pacjenta przed hipoglikemią w cukrzycy typu 1.
W kierunku sztucznej trzustki Nowoczesne systemy kontroli glikemii i ochrony pacjenta przed hipoglikemią w cukrzycy typu 1. prof. dr hab. med. Małgorzata Myśliwiec Katedra i Klinika Pediatrii, Diabetologii
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychiatria w pytaniach i odpowiedziach. 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek
Bardziej szczegółowoWarszawa, 01.02.2015. Lidia Popek. Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Instytut Psychiatrii i Neurologii 02 957 Warszawa, ul.
Lidia Popek Warszawa, 01.02.2015 Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Instytut Psychiatrii i Neurologii 02 957 Warszawa, ul. Sobieskiego 9 tel. 22 4582806; fax22 6421272 ; email. lpopek@ipi.edu.pl Raport
Bardziej szczegółowoWystępowanie zaniżonej gęstości kości oraz niedoborów witaminy D i wapnia u młodych kobiet
PRACA ORYGINALNA ISSN 1734 3321 Anna Kopiczko 1, Joanna Cieplińska 2 1 Zakład Antropologii i Promocji Zdrowia Katedry Nauk Biomedycznych Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie 2
Bardziej szczegółowowww.aotm.gov.pl Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 122/2014 z dnia 19 maja 2014 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie objęcia refundacją produktu leczniczego Prolia,
Bardziej szczegółowoLECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)
Załącznik B.68. LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0) ŚWIADCZENIOBIORCY I. Terapia sildenafilem A. Leczenie sildenafilem pacjentów
Bardziej szczegółowoZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )
ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,
Bardziej szczegółowoPromieniowanie. Chest x-ray Equivalent Chest x-ray 0.02 20 86.96 hr NA
Promieniowanie Dawka promieniowania porównanie dawki densytometru oraz zdjęcia RTG klatki piersiowe AP Study msv µgr Background Equivalent Chest x-ray Equivalent Chest x-ray 0.02 20 86.96 hr NA Explorer
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 4/2005 Nr 1(10) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Prospektywna ocena gęstości mineralnej kości u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym A prospective evaluation of bone mineral density
Bardziej szczegółowoXIX KURS I WARSZTATY ZROZUMIENIA, DIAGNOSTYKI I LECZENIA OSTEOPOROZY. 29-31.03.2012, Szczyrk, Orle Gniazdo PROGRAM
XIX KURS I WARSZTATY ZROZUMIENIA, DIAGNOSTYKI I LECZENIA OSTEOPOROZY 29-31.03.2012, Szczyrk, Orle Gniazdo PROGRAM PROGRAM SPIS TREŚCI str. Organizatorzy 4 Informacje adresowe 5 Główni Sponsorzy 6 Wystawcy
Bardziej szczegółowoLeczenie farmakologiczne osteoporozy w Polsce dostępność, przyczyny braku jego wdrażania
Postępy Nauk Medycznych, t. XXVIII, nr 12, 2015 INNE PRACE/OTHER ARTICLES Borgis PRACA POGLĄDOWA REVIEW PAPER *Ewa Marcinowska-Suchowierska 1, Piotr Głuszko 2, Janusz Badurski 3, Edward Czerwiński 4, Krystyna
Bardziej szczegółowoOsteoporoza u osób w wieku podeszłym patogeneza, ocena ryzyka złamań i skuteczność przeciwzłamaniowa leków
PRACA POGLĄDOWA Osteoporoza u osób w wieku podeszłym patogeneza, ocena ryzyka złamań i skuteczność przeciwzłamaniowa leków Zofia Guła, Mariusz Korkosz Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii Collegium
Bardziej szczegółowoOsteoporosis, Osteomalacia, Primary Hyperparathyroidism? Differential diagnosis of low bone mass
ARTYKUŁ POGLĄDOWY/REVIEW PAPER Wpłynęło: 25.03.2008 Poprawiono: 27.03.2008 Zaakceptowano: 28.03.2008 Osteoporoza, osteomalacja, pierwotna nadczynność przytarczyc? Różnicowanie niskiej masy kostnej Osteoporosis,
Bardziej szczegółowo