InnoSupport: Wspieranie innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach

Transkrypt

1 InnoSupport: Wspieranie innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach

2 InnoSupport: wspieranie innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach Ogólny zarys programu Niniejszy przewodnik na temat innowacji zawiera szkoleniowe oraz praktyczne rozdziały dotyczące następujących tematów: 1. Wprowadzenie: Innowacje w miejscu pracy 2. Jak zidentyfikować potrzeby w zakresie innowacji dla problemu biznesowego? 3. Jak określić potrzeby w zakresie innowacji dla problemu biznesowego? 4. Narzędzia służące do opracowywania innowacyjnych rozwiązań 5. Ocena innowacyjnych rozwiązań 6. Innowacyjne strategie produkcji 7. W jaki sposób chronić innowacje oraz wartości niematerialne i prawne? 8. Finansowanie innowacji 9. Marketing innowacji 10. Strategie zarządzania zasobami ludzkimi wspierające innowacje 11. Sieci innowacji 12. Inne narzędzia wspierające innowację biznesową Następujący partnerzy z Wielkiej Brytanii byli zaangażowani w ten projekt i można się z nimi skontaktować, w celu uzyskania szczegółowych informacji: The Surrey Institute of Art and Design Surrey University College Uwe Derksen Falkner Road Farnham GU9 7DS Surrey uderksen@surrart.ac.uk tel: (01252) e-novate Consultancy Ltd. Caron Brenner P.O. Box 328 Margate CT8 8GN Kent caron@enovateknowledgespan.org tel: (01843)

3 InnoSupport: wspieranie innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach Podziękowania Partnerzy projektu chcieliby złożyć podziękowania następującym osobom za ich wkład w rozwój przewodnika na temat innowacji dla małych i średnich przedsiębiorstw: profesorowi Klausowi Buschy za pomysł projektu; Martinowi Hagemannowi (LiNK MV e.v.) oraz doktorowi Gerdowi Zimmerowi (Instytut Wspierania Projektów i Rozwoju Elementów pro kompetenz e.v.) za rozwój programu projektu. Następującym osobom za ich autorstwo rozdziałów: Uwe Derksenowi (Instytut Sztuki i Wzornictwa Surrey University College) za rozdziały 1, 10.2 oraz 12.3, Uwe Derksenowi i Catalinie Negoicie oraz Monice Vladiou (Uniwersytet Benzyny i Gazu w Ploeszti) za elementy 9.2, 9.3; Laili Elinie (Łotewski Park Technologiczny) za rozdział 12.1, Samarze Elpidzie (Uniwersytet Zachodniej Macedonii) za rozdziały 2.1, 2.2, 3.1, 3.2, 9.1 oraz 10.3; Simonie Eftimie (Uniwersytet Benzyny i Gazu w Ploeszti) za rozdział 4.1; magistrowi Johannesowi Gastrager oraz dr Josefowi Scheff (Scheff GmbH) za rozdziały 10.1 i 11; Nikosowi Katsiadakisowi (Korporacja Zarządzająca i Rozwoju Parku Technologicznego w Tesalonikach) za rozdziały 4.6, i ; Gabrieli Moise (Uniwersytet Benzyny i Gazu w Ploeszti) za rozdział 4.2; Catalinie Negoicie i Monice Vladoiu (Uniwersytet Benzyny i Gazu w Ploeszti) za rozdział 10.4; Catalinie Popescu and Ionutu Lambrescu (Uniwersytet Benzyny i Gazu w Ploeszti) za rozdział 4.7; Markusowi Wolfowi (e-novate Consultancy Ltd) za rozdziały i ; dr Gerdowi Zimmerowi (Instytut Wspierania Projektów i Rozwoju Elementów pro kompetenz e.v.) za rozdziały i Nilsowi Steindorf-Sabath (LiNK MV e.v.) za wzór online oraz funkcjonalność rozdziałów. Caron Brenner (e-novate Consultancy Ltd) oraz Suzanne Ferguson (Instytut Sztuki i Wzornictwa Surrey University College) za korektę rozdziałów. Projekt został sfinansowany przy wsparciu Europejskiego Programu Leonardo da Vinci oraz partnerstwa InnoSupport. Partnerstwo chciałoby również założyć podziękowania za wsparcie otrzymane od różnych organizacji biznesowych, małych i średnich przedsiębiorstw oraz osób prywatnych w Europie podczas realizacji tego projektu. Prawo własności intelektualnej wyników tego projektu oraz jego rozdziałów należy do partnerstwa InnoSupport. Projekt ten został przeprowadzony przy wsparciu Wspólnoty Europejskiej. Treść tego projektu nie odzwierciedla stanowisko Wspólnoty Europejskiej lub Agencji Narodowych, oraz nie wiąże jakiejkolwiek odpowiedzialności z ich strony. 3

4 InnoSupport: wspieranie innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach Partnerzy projektu Rozdziały powstały w ramach Projektu Pilotażowego Leonardo da Vinci InnoSupport (działającego od do ). Partnerami projektu są: LiNK MV e.v. (organizator) Martin Hagemann hagemann@mvlink.de Instytut Wspierania Projektów i Rozwoju Elementów pro kompetenz e.v. (koordynator) Dr. Gerd Zimmer zimmer@pro-kompetenz.de BioCon Valley e.v. Dr. Annelie Saß as@bcv.org Telematika GmbH Editha Tegler tegler@telematika.de Scheff GmbH Johannes Gastrager johannes.gastrager@scheff.at Korporacja Zarządzająca i Rozwoju Parku Technologicznego w Tesalonikach Nikos Katsiadakis nicolas@thestep.gr Uniwersytet Thessaly Yiannis L. Bakouros ylb@hol.gr Heletel Ltd. Kyriakos Koukopoulos kouk@heletel.gr Łotewskie Centrum Technologiczne Gintas Janusonis gintas@edi.lv Łotewski Park Technologiczny Laila Elina laila.elina@rtu.lv Biznesowe Centrum Innowacji Łotewskiego Przemysłu Elektronicznego Linda Runkovska Linda@lebic.lv Instytut Sztuki i Wzornictwa Surrey University College Uwe Derksen uderksen@surrart.ac.uk e-novate Consultancy Ltd. Caron Brenner caron@enovateknowledgespan.org Uniwersytet Benzyny i Gazu w Ploeszti Prof. Vlad Ulmanu vulmanu@upg-ploiesti.ro Centrum Transferu Technologicznego, Innowacji i Biznesu okręgu Prahova Mihaela Militaru mihaelam@upg-ploiesti.ro Forum klasy średniej oraz małych i średnich przedsiębiorstw Catalin Valentin Negoi icatalin@fudv.ro Więcej informacji można uzyskać na stronie: 4

5 InnoSupport: wspieranie innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach Odniesienie do specyfiki polskiej Tekst Podręcznika InnoSupport został przetłumaczony na język polski oraz wzbogacony informacjami dotyczącymi specyfiki polskiej na zlecenie i przy sfinansowaniu ze środków Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Dodatkowe informacje umieszczono pod koniec poszczególnych rozdziałów. Tłumaczenie oraz przygotowanie fragmentów tekstu wykonano zgodnie z Umową Licencji Nr IT/06/DZ13/GB/34, zawartą pomiędzy Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) a Landesinitiative Neue Kommunikationswege Mecklenburg- Vorpommern e.v. (LiNK MV) Prawa autorskie związane z tekstem podręcznika InnoSupport przysługują Konsorcjum Projektu Innosupport. Tekst publikacji może być wykorzystywany tylko do celów niekomercyjnych. Jakakolwiek komercjalizacja polskiej wersji podręcznika InnoSupport wymaga uzyskania zgody LiNK MV przed rozpoczęciem działań mających na celu eksploatację komercyjną. 5

6 InnoSupport: wspieranie innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach Przedmowa Szanowny Czytelniku, Materiał InnoSupport stanowi przewodnik przygotowany w formie serii rozdziałów, które zostały zaprojektowane oraz opracowane w taki sposób, aby wspierać innowacje w małych i średnich przedsiębiorstwach poprzez ponadnarodowe partnerstwo. Zostały one częściowo sfinansowane przez Europejski Program Leonardo da Vinci. Dla kogo przeznaczony jest ten przewodnik? Przewodnik stanowi wprowadzenie do podstawowych narzędzi wspierania innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach. Nie jest on kierowany do doświadczonych ekspertów badań i rozwoju, ale do kadry małych i średnich przedsiębiorstw (menadżerów, pracowników oraz szkoleniowców), którzy muszą rozwijać innowacyjne produkty i usługi, aby dostosować je do własnych potrzeb oraz którzy muszą szukać narzędzi, które mogą ich wspomóc. Nasz przewodnik kierujemy do ludzi, którzy nie mają ogólnej wiedzy na temat wieloaspektowych procesów innowacyjnych, ale którzy chcieliby lub muszą wiedzieć więcej na ten temat. Dlatego też kierujemy przewodnik do studentów oraz szkoleniowców rozwijających swoje umiejętności zawodowe, którzy mogą użyć go jako "kieszonkowego przewodnika" dla tematów związanych z gospodarką i innowacją. Konsultanci biznesowi mogą chcieć użyć go jako dodatkowego narzędzia przeznaczonego do wspierania ich klientów lub przekazania im ogólnej wiedzy na temat kwestii związanych z innowacją. Jaki jest zakres przewodnika? Innowacja może prowadzić do sukcesu, a najlepszym sposobem osiągnięcia oczekiwanych wyników jest sytuacja, w której sprawdzone i przetestowane procesy są znane oraz wdrożone. Rozdziały zostały tak opracowane, aby wspierać ogólne zrozumienie kwestii związanych z innowacją oraz, aby wspierać proces uczenia się w miejscu pracy. Po pierwsze, materiał informuje o konkretnych technikach i procesach, które mogą być zastosowane. Informacje na temat tego gdzie i w jaki sposób wdrożyć narzędzie mają na celu pomoc w podjęciu decyzji o tym czy bardziej intensywne aplikacje będą przydatne dla Ciebie oraz celów, które sobie obrałeś. Przykłady oraz studia przypadków mają poprzeć zrozumienie oraz zilustrować praktyczne zastosowanie. Możesz użyć funkcji wyszukiwania, aby poruszać się w systemie oraz glosariusza, aby uzyskać dalsze informacje. Możesz również zapisać treść w formacie pdf. Informacje na temat narzędzie pozwolą Tobie wdrożyć i testować je natychmiast, które wspierane są przez listy kontrolne oraz adresy stron internetowych, na których można znaleźć dalsze informacje na ten temat. Produkt ten jest więc połączonym narzędziem szkolenia i pracy. Dla innych, bardziej skomplikowanych narzędzi, pomoc eksperta lub dalsze szkolenie będzie niezbędne. Można to przeprowadzić w przydatnych scenariuszach szkolenia poprzez uczenie oparte na pracy, projekcie lub zintegrowane z projektem lub podobne. Przeczytanie przewodnika pozwoli na podejmowanie sensownych decyzji na temat przydatności konkretnych narzędzi innowacyjnych dla Twojego celu oraz środowiska pracy. W ten sposób mamy nadzieję zachęcić użytkowników przewodnika do zastanowienia się nad pytaniem co może mi pomóc stać się bardziej kompetentnym, skutecznym oraz innowacyjnym? Mamy również nadzieję, że przewodnik będzie posiadał prawdziwą wartość dla dążeń użytkownika w osiąganiu konkurencyjności oraz innowacji w jego/ jej firmie, ponieważ będzie to najlepszy wynik dla zespołu projektu InnoSupport. 6

7 InnoSupport: wspieranie innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach Wiemy jednak, że zawsze jest miejsce na dalszy rozwój i dlatego też będziemy wdzięczni za wszelkie komentarze i sugestie dotyczące dalszej poprawy, zgłaszane naszym partnerom w Twoim kraju. Przewodnik jest dostępny w Internecie, na płycie CD oraz w formie książkowej. Życzymy sukcesów w pracy i uczeniu się z przewodnikiem InnoSupport! 7

8 - 1. Wprowadzenie: Innowacje w miejscu pracy W niniejszym rozdziale opisano powody, dla których innowacja jest dostrzegana jako istotna dla władz rządowych i biznesu. Zawarte są w nim odniesienia do wielu polityk wywierających bezpośredni wpływ na związek innowacji z biznesem i jej postrzeganie przez przedsiębiorców. Uzyskiwanie przewagi konkurencyjnej kurencyjnej dzięki innowacji Innowacja" to termin popularny w kręgach rządowych, ale także wśród firm, w edukacji oraz wśród naukowców. Obejmuje on, w taki czy inny sposób, uznanie, że w ogólnoświatowej gospodarce, w której społeczeństwa w coraz większym stopniu polegają na wiedzy i komunikacji, zwiększanie skuteczności, efektywności i adekwatności naszych produktów, procesów i systemów na wszystkich poziomach i we wszystkich obszarach jest kluczowe dla utrzymania konkurencyjności i stawienia czoła przyszłym wyzwaniom. Dla przykładu, brytyjski minister ds. nauki i innowacji podkreślił, że skuteczne wykorzystanie nowych idei naukowych, technologicznych i związanych z nowymi praktykami w zakresie zarządzania odgrywa istotną rolę w procesie zwiększania wydajności. Gospodarki, które odniosą największy sukces w przyszłości to te, które będą górować nad innymi gospodarkami w zakresie tworzenia i rozpowszechniania wiedzy i jej komercyjnego zastosowania (por. Innovation into Success, UKSPA, Numer 1, 2003 r.). A w raporcie Brytyjskiej Izby Handlowej stwierdzono, że produktywność Zjednoczonego Królestwa jest zagrożona, ponieważ małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) nie wdrażają korzyści wynikających z technologii (por. Using IT: Small Firms and Technology, 2002) Polityki rządów Wsparcie rządowe Charakterystyka i rodzaje innowacji Program Leonardo da Vinci... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki Materiały źródłowe...5 8

9 Polityki rządów Polityki rządów Komisja Europejska i europejskie rządy opracowały cały szereg polityk i inicjatyw wspierających innowacje w gospodarce i biznesie. Od czasu wydania w 1995 roku Zielonej Księgi na rzecz innowacji (Green Paper on Innovation), Komisja Europejska opracowuje politykę europejską w zakresie innowacji, a w 2000 roku, w odpowiedzi na cele wyznaczone przez Lisbon Council, Komisja określiła harmonogram realizacji konkretnych działań w zakresie pięciu celów związanych z innowacją: spójność polityk innowacyjnych, ramy regulacyjne sprzyjające innowacji, wspieranie tworzenia i rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw, optymalizacja kluczowych interfejsów w systemie innowacji, społeczeństwo otwarte na innowacjach. Realizacja celów jest monitorowana i wspierana w ramach wielu działań, m.in. European Trend Chart on Innovation (Tabela Europejskich Trendów w Zakresie Innowacji) gromadzi, analizuje i rozpowszechnia informacje dotyczące polityk w zakresie innowacji we wszystkich Państwach Członkowskich. Obejmuje on trzy główne aspekty: 1) pomiar jakości innowacji w ramach tzw. European Innovation Scoreboard (Europejska Tablica Wyników w Zakresie Innowacji), 2) analizę krajowych polityk w zakresie innowacji w ramach sieci korespondentów krajowych, 3) warsztaty dotyczące polityk mające na celu przeprowadzenie ocen polityk przez inne Państwa Członkowskie (tzw. peer review). Innobarometer to sondaż przeprowadzony wśród przedsiębiorców, mający na celu zbadanie ich znajomości problemów w zakresie innowacji (patrz Pomimo, że UE i polityki krajowe stwierdzają, że innowacja w MSP stanowi podwalinę przyszłej konkurencyjności gospodarczej i realizacji zysków, Komisja Europejska i rządy krajów europejskich wyrażają zaniepokojenie spowodowane nierównomiernym rozmieszczeniem firm innowacyjnych i ich trwałością. Podobnie Państwa Członkowskie UE opracowały swoje konkretne polityki w zakresie innowacji, np. Biała Księga Excellence and Opportunity- a science and innovation policy for the 21st century (por. z 2000 roku definiuje propozycje rządu Wielkiej Brytanii w zakresie: inwestowania w światowej klasy bazę naukową Wielkiej Brytanii, stymulowania budowy silniejszych powiązań na poziomie uniwersyteckim w celu wdrożenia najlepszych rozwiązań naukowo-inżynieryjnych w skutecznych i innowacyjnych produktach i usługach, oraz budowania związków z nauką opartych na zaufaniu. 9

10 Wsparcie rządowe Wsparcie rządowe i poza rządowe Polityka rządowa większości krajów w zakresie innowacji jest powiązana z europejską polityką dotyczącymi innowacji. W ich ramach opracowano cały szereg inicjatyw w celu udzielenia bezpośredniego wsparcia na rzecz innowacji w biznesie. UE wspiera działalność sieci ponad 70 Centrów Przekazu Innowacji (ang. Innovation Relay Centre) w ponad 30 krajach UE i nowych krajach stowarzyszonych, które udzielają pomocy przedsiębiorstwom i organizacjom badawczym w zakresie transferu technologii do i z pozostałych krajów europejskich (por. a inicjatywa Gate2Growth ma na celu wspieranie sieci podmiotów uczestniczących w procesie finansowania innowacji (np. inwestorzy dostarczający kapitał podwyższonego ryzyka, inkubatory) oraz sieci istniejących w działach ds. kontaktów z przedsiębiorstwami w celu rozwijania współpracy pomiędzy sektorem publicznym i prywatnym. Ogólnoeuropejska sieć tzw. Centrów Innowacji Biznesu (ang. Business Innovation Centre, w skrócie BIC) udziela wsparcia szczególnie MSP w zakresie rozwijania innowacyjnych technologii i procesów (patrz Konkretne działania UE w zakresie innowacji są bezpośrednio wspierane w ramach Szóstego Programu Ramowego dla rozwoju badań i technologii (SP 1: 11,5 mln Euro, SP 2: 348 mln Euro na lata ) oraz jego poprzedników. Jednakże problem innowacji pojawia się w wielu działaniach UE, w tym także w działaniach w zakresie zatrudnienia, społeczności i szkoleń takich jak Europejski Fundusz Społeczny i powiązane programy, m.in. Equal a także Leonardo da Vinci. Pomoc jest udzielana także na poziomie krajowym, np. w Wielkiej Brytanii rząd wdrożył program Knowledge Transfer Partnership (Partnerstwo na rzecz Transferu Wiedzy) na rzecz wspomagania transferu technologii, innowacji i wiedzy za pośrednictwem najzdolniejszych absolwentów, z uniwersytetów do przedsiębiorstw, obejmujący przedsiębiorstwa i pracowników naukowych uczelni lub badaczy współpracujących ze sobą nad realizacją projektów rozwojowych o dużym znaczeniu handlowym i strategicznym, istotnych dla przyszłości danego przedsiębiorstwa, których realizacja w danej chwili jest dla tych firm niemożliwa (por. Ministerstwo ds. handlowo-przemysłowych (Department for Trade and Industry, w skrócie DTI), bezpośrednio odpowiedzialne za wspieranie innowacji w biznesie, opracowało szereg zestawów narzędzi i wskazówek (patrz Odniesienie do specyfiki polskiej W Polsce przedsiębiorstwa innowacyjne mogą uzyskać również pomoc z instytucji rządowych i okołobiznesowych jak: Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości: Agencji Rozwoju Przemysłu: Ministerstwo Gospodarki: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości: Od 1996 roku w Polsce funkcjonuje Krajowy System Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw (KSU) wspierany organizacyjnie i merytorycznie przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości. KSU zrzesza ponad 200 akredytowanych ośrodków takich jak agencje rozwoju regionalnego i lokalnego, centra wspierania biznesu, izby przemysłowo-handlowe, instytuty badawczo-rozwojowe, fundusze poręczeń kredytowych, fundusze pożyczkowe, szkoły biznesu, organizacje rzemiosła, fundacje i stowarzyszenia. Akredytacja dotyczy pięciu kategorii usług dla sektora MSP: doradcze, szkoleniowe, informacyjne, finansowe i promocyjne (informacje udostępniane są pod adresem W poszczególnych regionach Polski działają Regionalne Instytucje Finansujące będące partnerem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Podmioty te współpracują przy wdrażaniu polityki sektorowej adresowanej do MSP. Instytucje o charakterze proinnowacyjnym, w których przeprowadzono stosowny Judyt, tworzą Krajowa Sieć Innowacji (KSI). Świadczą one usługi głównie w zakresie pomocy i tworzenia warunków 10

11 - dla transferu i komercjalizacji nowych rozwiązań technologicznych. Realizują one również przedsięwzięcia innowacyjne w przedsiębiorstwach MSP. W skład Krajowej Sieci Innowacji wchodzą organizacje świadczące usługi doradcze, szkoleniowe, informacyjne i finansowe. Przynależność do KSI powiązana jest z uzyskaniem akredytacji w systemie KSU w zakresie usług o charakterze proinnowacyjnym. Osoby lub przedsiębiorstwa podejmujące działalność gospodarczą uzyskują bezpłatną pomoc informacyjno-doradczą w Punktach Konsultacyjno-Doradczych. Główne ich zadanie to informowanie i doradzanie w zakresie zarządzania programami pomocowymi, finansowania zewnętrznego, prawnych aspektów prowadzonej działalności gospodarczej. Mały i średni przedsiębiorca może skorzystać także z pomocy Ośrodków Przekazu Informacji (IRC Innovation Relay Center) działające od 2000 roku w ramach Programu Innowacyjność/MSP Komisji Europejskiej. Ośrodki te funkcjonują jako Europejska Sieć Ośrodków Przekazu Innowacji. Zasadniczym celem sieci IRC jest promocja innowacyjności i wymiany technologicznej między organizacjami w Europie. Ośrodki Przekazu Informacji działają by zaspokoić potrzeby każdej organizacji i lokalnego przemysłu (IRC East Poland woj. mazowieckie, lubelskie, podlaskie, pomorskie, warmińsko-mazurskie ; IRC South Poland (woj. łódzkie, małopolskie, podkarpackie, śląskie, świętokrzyskie - ; IRC West Poland woj. dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, lubuskie, opolskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie - Małe i średnie przedsiębiorstwa mogą również korzystać z Sieci Regionalnych Punktów. Krajowy Punkt Kontaktowy VI Programu Unii Europejskiej koordynuje działania sieci ( do której należą Regionalne, Lokalne i Branżowe Punkty Kontaktowe. Główne zadania Regionalnych Punktów Kontaktowych to przekazywanie informacji, akwizycja ofert, kontakty z firmami i innymi organizacjami i pomoc w pisaniu projektów Charakterystyka i rodzaje innowacji Wszystkie organizacje muszą optymalizować swoje procesy innowacji, ponieważ stanowi to siłę napędową realizacji przyszłych zysków. Jednak w rzeczywistości większość firm, szczególnie MSP, ma trudności ze zrozumieniem procesu efektywnego zarządzania innowacją. Działy ds. badań i rozwoju (o ile istnieją!) są często postrzegane jako jedyne działy bezpośrednio odpowiedzialne za innowacje, a inne jednostki organizacyjne przedsiębiorstwa nie ogrywają żadnej roli w tym zakresie. Jednak przedsiębiorstwa powinny opracować ramy dla zrozumienia i zarządzania innowacjami w celu realizacji innowacji indywidualnej, produktu, usługi i procesu i, co za tym idzie, znacznego zwiększenia wyników przedsiębiorstwa jako całości. Jedną z definicji innowacji podał rząd Wielkiej Brytanii. Innowacja skuteczne wdrożenie nowych idei wdrażanie nowych technologii, projektów i najlepszych praktyk stanowi podstawowy proces biznesowy ( Inna definicja: Innowacja to kompleksowy proces, obejmujący wykorzystanie kreatywności i badań w celu opracowania nowych pomysłów, opracowanie studium wykonalności w celu dokonania oceny ich opłacalności, a także analizę ryzyka, projekt i wdrożenie, nowe polityki i procedury, badania rynku i marketing oraz wdrożenie nowych produktów lub usług (por. Przedsiębiorstwa, które chcą rozwijać i wdrażać nowe idee muszą opracować strategie w celu wdrożenia, napędzania i zarządzania procesem innowacji. Kluczowe czynniki istotne dla jakości innowacji zostały zdefiniowane na przykład w obszarach określonych poniżej (patrz Wizja i strategia Przywództwo Procesy Kultura Fizyczne środowisko pracy Opublikowany niedawno raport dla Komisji Europejskiej Innovation Management and the Knowledge- Driven Economy (2004) określa Techniki Zarządzania Innowacjami (ang. Innovation Management 11

12 - Technique, w skrócie IMT) zdefiniowane jako zestaw narzędzi, technik i metod wspierających proces innowacji w firmach, umożliwiających im, w sposób systematyczny, realizację nowych wyzwań na rynku. Raport zawierał 10 typologii IMT: 1. Techniki zarządzania wiedzą. 2. Techniki Analizy rynku. 3. Techniki współpracy i tworzenia sieci. 4. Techniki zarządzania zasobami ludzkimi. 5. Techniki zarządzania interfejsem. 6. Techniki rozwoju kreatywności. 7. Techniki optymalizacji procesu. 8. Techniki zarządzania projektami innowacyjnymi. 9. Techniki zarządzania projektem. 10. Techniki kreowania biznesu. Raport rozróżnia pomiędzy tradycyjnym i bardziej nowoczesnym podejściem do innowacji: Tradycyjna koncepcja mówi, że innowacja opiera się na badaniach (tzw. technology-push theory teoria wypychania technologii ) oraz interakcja pomiędzy firmami i innymi zainteresowanymi podmiotami została zastąpiona przez obecną teorię innowacji opartą na sieci społecznej, gdzie wiedza odgrywa podstawową rolę w procesie rozwijania innowacji. Niniejszy przewodnik porusza niektóre z zagadnień dotyczących innowacji, konceptualnych i związanych z polityką, w kolejnych częściach przede wszystkim opisano niektóre techniki, informacje i studia przypadków dotyczące innowacji, które, w sposób praktyczny, wspomagają przedsiębiorstwa w zakresie badań i realizacji procesów innowacji zwiększających ich konkurencyjność Program Leonardo da Vinci Niniejszy przewodnik został opracowany przy wsparciu programu Leonardo da Vinci programme finansowanego przez Komisję Europejską i stanowiącego laboratorium innowacji w dziedzinie kształcenia ustawicznego oraz realizacji dwóch wyzwań: Po pierwsze, istnieje potrzeba lepszego przygotowania obywateli Europy do wchodzenia na rynek pracy, w ten sposób zredukuje się liczbę osób bezrobotnych. Po drugie, firmy potrzebują wykwalifikowanych pracowników, aby mogły sobie skutecznie radzić z gwałtownymi zmianami naukowo-technicznymi w coraz bardziej konkurencyjnym świecie Materiały źródłowe Zarządzanie innowacją Kursy i programy dotyczące zarządzania innowacjami są realizowane na uniwersytetach lub przez prywatne instytucje w Wielkiej Brytanii. Lista stron internetowych brytyjskich uniwersytetów znajduje na stronie internetowej Rady ds. Finansowania Szkolnictwa Wyższego w Anglii (Higher Education Funding Council for England) Na przykład w Anglii południowo-wschodniej, Cranfield School of Management oferuje indywidualne kursy dotyczące innowacji, a także programy studiów podyplomowych (patrz a organizacje prywatne np. Make Innovation Happen organizują kursy i warsztaty z indywidualnie ustalanymi programami szkolenia. Kursów można także szukać korzystając z wyszukiwarki, np. Course Locator (płatna): 12

13 - Agencje i programy wspomagania innowacji Department for Trade and Industry (Ministerstwo Handlu i Przemysłu): Na swojej stronie internetowej Ministerstwo oferuje pomoc dla przedsiębiorstw w zakresie zarządzania i zrozumienia innowacji. Znajdują się na niej linki do innych stron oraz porady praktyczne. Department for Trade and Industry (Ministerstwo Handlu i Przemysłu): Na stronie można uzyskać informacje dotyczące programu Knowledge Transfer Partnership, w ramach którego przedsiębiorstwa uzyskują pomoc w zakresie dostępu do wiedzy uniwersyteckiej za pośrednictwem pracowników naukowych oraz absolwentów w celu umożliwienia wdrażania innowacji. South East Development Agency (Południowowschodnia Agencja Rozwoju): Na stronie najszybciej rozwijające się przedsiębiorstwa w regionie South East England (Anglia Południowowschodnia) mogą uzyskać pomoc, w szczególności w ramach sieci tzw. Enterprise Hub (Centra Przedsiębiorczości) oraz Enterprise Gateway (Bramy do Przedsiębiorczości). Office for Science & Technology (Biuro ds. naukowo-technicznych): Strona zawiera pożyteczne linki do stron dotyczących innowacji. Polityki w zakresie innowacji Biblioteka Brytyjska (British Library) co dwa miesiące wydaje biuletyn dotyczący polityk w zakresie innowacji w którym stwierdza się, że: Innowacja naukowa, techniczna, organizacyjna i zarządcza jest kluczem do przetrwania i sukcesu w nowej gospodarce opartej na wiedzy. Dla specjalistów ds. badań i rozwoju, kierowników firm, pracowników naukowobadawczych, wykładowców czy decydentów sukces zależy od posiadania właściwych i wiarygodnych informacji o złożonym, interaktywnym wzorcu wpływów składających się na środowisko innowacji. Wspólne myślenie nigdy nie było ważniejsze, a biuletyn Innovation Policy Review wspomaga ten proces, informując Państwa o najważniejszych tendencjach i rozwiązaniach. Komisja Europejska inicjuje tworzenie polityk w zakresie innowacji szczegółowe informacje na ten temat można znaleźć na stronie Znajduje się tam następujące stwierdzenie: Do chwili obecnej działania Dyrektoriatu Generalnego ds. Przedsiębiorstw w zakresie polityki innowacji były finansowane z dwóch programów w ramach Szóstego Programu Ramowego dla rozwoju badań i technologii (SP 1: 11,5 mln Euro, SP 2: 348 mln Euro na lata ) oraz jego poprzedników. Celem jest promowanie rozwoju środowisk bardziej przyjaznych dla innowacji w całej UE, stymulowanie rozwoju innowacji technicznych, a także tworzenie innowacyjnych firm technologicznych. Obejmie on także nowe działania w zakresie innowacji w ramach kolejnego programu zastępującego obecny Wieloletni Program dla Przedsiębiorstw (rozpoczynającego się w 2006 roku). Informacje na temat Wielkiej Brytanii można znaleźć w Białej Księdze (White Paper) o innowacji dostępnej na stronie Na stronie internetowej Ministerstwa Skarbu Wielkiej Brytanii (HM Treasury) można znaleźć dokument 10-letnich ram inwestycyjnych w zakresie nauki i innowacji w Wielkiej Brytanii, a także sprawozdanie z wydatków w 2004 roku. Ramy odzwierciedlają cele rządu dotyczące nauki i innowacji w Wielkiej Brytanii na kolejną dekadę, w szczególności ich znaczenie dla rozwoju gospodarki i usług publicznych, a także cechy i ustalenia dotyczące finansowania systemu badań, które umożliwią realizację tych celów. Polityka w zakresie innowacji w regionach jest kierowana przez Regionalne Agencje Rozwoju (Regional Development Agencies), a informacje na ich temat dla regionu Anglii Południowowschodniej znajdują się na stronie SEEDA ustaliła następujące priorytety w ramach Ram innowacji dla rozwoju przedsiębiorstw (Business Development Innovation Framework) (patrz Innovation Framework, SEEDA 2002): 13

14 - WYSOKA JAKOŚĆ BADAŃ I DYDAKTYKI RAMY INNOWACJI DLA ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTW FIRMY TYPU SPIN OUT, START-UP PRZEDSIĘBIORST WA I TRANSFER TECHNOLOGII ROZWÓJ FIRM OPARTYCH NA WIEDZY INFRASTRUKTURA I JAKOŚĆ ŻYCIA OCENA JAKOŚCI BADAŃ NA UNIWERSYTETACH (RAE) INKUBACJA, PARKI NAUKOWO- TECHNOLOGICZN E PRZYCIĄGANIE/ZA TRZYMYWANIE WIĘKSZYCH FIRM, INWESTYCJE WEWNĘTRZNE PLANOWANIE WSPARCIA SYSTEMU INSTYTUTY/CENTR A DOSKONAŁOŚCI KAPITAŁ POCZĄTKOWY (SEED), RDZENNY KAPITAŁ WŁASNY (CORN CAPITAL) I KAPITAŁ PODWYŻSZONEG O RYZYKA PRYWATNE BADANIA I ROZWÓJ ŁĄCZNOŚĆ SZEROKOPASMO WA JAKOŚĆ DYDAKTYKI, STUDIA PODYPLOMOWE I PRZEDSIĘBIORCZO ŚĆ W ZAKRESIE DYDAKTYKI I NABYWANIA WIEDZY W CELU ZWIĘKSZENIA SZANS ZATRUDNIENIA (EMPLOYABILITY) POWIĄZANIA DOTYCZĄCE PROMOWANIA TRANSFERU I ROZPOWSZECHNA INIA TECHONLOGII Z HEI, NHS USTAWICZNA OPTYMALIZACJA BAZY KWALIFIKACJI ZAPEWNIENIE MIESZKAŃ, TRANSPORTU, EDUKACJI I OPIEKI ZDROWOTNEJ PARTNERSTWA I POWIĄZANIA MIĘDZYNARODOWE WYKORZYSTANIE PROGRAMÓW SMART, FARADAY, LINK, TCS, FORESIGHT SIECI, KLASTERY I ŁAŃCUCHY DOSTAW KULTURA, CZAS WOLNY I STYL ŻYCIA Priorytetowy wkład SEEDA Pewien wkład SEEDA Ograniczony/brak wkładu SEEDA Także Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) monitoruje i porównuje polityki swoich członków w zakresie technologii i innowacji, a także ocenia ich wpływ na stan gospodarki. Określa ona dobre praktyki w ramach polityki w obszarach takich jak wsparcie prac badawczo-rozwojowych, partnerstwa podmiotów państwowych i prywatnych na rzecz innowacji, a także kompleksowe zarządzanie krajowymi systemami innowacji. 14

15 - Odniesienie do specyfiki polskiej Ramy dla rozwoju przedsiębiorstw w latach wyznacza Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (PO IG) W ramach PO IG przewidziano realizację siedmiu priorytetów: priorytet 1. Badania i rozwój nowoczesnych technologii, priorytet 2. Infrastruktura sfery B+R, priorytet 3. Kapitał dla innowacji, priorytet 4. Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia, priorytet 5. Dyfuzja innowacji, priorytet 6. Polska gospodarka na rynku międzynarodowym, priorytet 7. Informatyzacja administracji na rzecz przedsiębiorstw. Ministerstwo Gospodarki odpowiada za realizację priorytetów 3, 4, 5 i 6. Minister Gospodarki, pełni funkcję instytucji pośredniczącej. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego jest Instytucją pośredniczącą dla priorytetu 1 i 2, natomiast Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji zajmuje się nadzorem nad realizacją priorytetu 7. Instytucją odpowiedzialną za koordynację całego programu jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Pełni ono jednocześnie funkcję instytucji zarządzającej. Na realizację PO IG przeznaczono 11,7% środków publicznych z 69,3 mld EUR dostępnych do rozdysponowania w ramach NSRO (Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia ),. W gestii Ministerstwa Gospodarki będzie ok. 8,2 mld EUR, tj. 54% środków (z czego ponad 7 mld EUR ze środków europejskich) dostępnych będzie w ramach Programu na lata Program zwiększa innowacyjność gospodarki na lata oraz wpisuje się w dwa priorytety Krajowego Programu Reform na lata na rzecz realizacji Strategii Lizbońskiej; priorytet 2, Rozwój przedsiębiorczości oraz priorytet 3, Wzrost innowacyjności przedsiębiorstw. Strony internetowe: Program operacyjny Infrastruktura i Środowisko Strategia rozwoju kraju na lata Regionalnych Programów Operacyjnych. - mechanizmy finansowania Europejskiego Obszaru Gospodarczego Województwo dolnośląskie - Punkt Informacyjny Europe Direct, województwo dolnośląskie -Regionalna Instytucja Finansująca, Informacje nt. pomocy dla przedsiębiorców - Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich - Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich Województwo kujawsko-pomorskie -Punkt Informacyjny Europe Direct Informacje nt. pomocy dla przedsiębiorców, Regionalna Instytucja Finansująca 15

16 - Województwo lubelskie - Regionalne Centrum Informacji Europejskiej - Punkt Informacyjny Europe Direct - Punkt Informacyjny Europe Direct - Informacje nt. pomocy dla przedsiębiorców, Regionalna Instytucja Finansująca Województwo lubuskie Regionalne Centrum Informacji Europejskiej - Punkt Informacyjny Europe Direct - Regionalna Instytucja Finansująca, Informacje nt. pomocy dla przedsiębiorców: - Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Województwo łódzkie - Regionalne Centrum Informacji Europejskiej -Punkt Informacyjny Europe Direct - Regionalna Instytucja Finansująca, Informacje nt. pomocy dla przedsiębiorców Województwo małopolskie - Regionalne Centrum Informacji Europejskiej - Punkt Informacyjny Europe Direct - Regionalna Instytucja Finansująca, Informacje nt. pomocy dla przedsiębiorców: Województwo mazowieckie - Punkt Informacyjny Europe Direct - Punkt Informacyjny Europe Direct - Regionalne Centrum Informacji Europejskiej Województwo mazowieckie - Regionalne Centrum Informacji Europejskiej - Regionalne Centrum Informacji Europejskiej Regionalna Instytucja Finansująca, Fundacja Małych i Średnich Przedsiębiorstw Województwo opolskie - Regionalne Centrum Informacji Europejskiej - Informacje nt. pomocy dla przedsiębiorców, Regionalna Instytucja Finansująca Województwo podkarpackie - Regionalne Centrum Informacji Europejskiej - Punkt Informacyjny Europe Direct - Punkt Informacyjny Europe Direct 16

17 - - Informacje nt. pomocy dla przedsiębiorców, Regionalna Instytucja Finansująca Województwo podlaskie - Regionalne Centrum Informacji Europejskiej Punkt Informacyjny Europe Direct - Regionalna Instytucja Finansująca, Informacje nt. pomocy dla przedsiębiorców Województwo pomorskie - Punkt Informacyjny Europe Direct - Regionalna Instytucja Finansująca - Informacje nt. pomocy dla przedsiębiorców Województwo śląskie - Regionalne Centrum Informacji Europejskiej - Regionalne Centrum Informacji Europejskiej - Punkt Informacyjny Europe Direct - Punkt Informacyjny Europe Direct - Punkt Informacyjny Europe Direct - Punkt Informacyjny Europe Direct - Regionalna Instytucja Finansująca - Informacje nt. pomocy dla przedsiębiorców Województwo świętokrzyskie - Regionalne Centrum Informacji Europejskiej - Punkt Informacyjny Europe Direct - Regionalna Instytucja Finansująca - Informacje nt. pomocy dla przedsiębiorców Województwo warmińsko-mazurskie - Punkt Informacyjny Europe Direct -Regionalna Instytucja Finansująca - Informacje nt. pomocy dla przedsiębiorców Województwo wielkopolskie - Regionalne Centrum Informacji Europejskiej - Punkt Informacyjny Europe Direct - Regionalna Instytucja Finansująca, Informacje nt. pomocy dla przedsiębiorców Województwo zachodniopomorskie - Regionalne Centrum Informacji Europejskiej - Punkt Informacyjny Europe Direct - Regionalna Instytucja Finansująca, Informacje nt. pomocy dla przedsiębiorców: 17

18 - 2 Jak zidentyfikować potrzeby w zakresie innowacji dla problemu biznesowego? 2.1. Narzędzia audytu (audyt technologiczny) Wprowadzenie Obecnie przedsiębiorstwa muszą zachować stałą konkurencyjność w celu utrzymania lub poprawy swojej pozycji na rynku. Aby tego dokonać, muszą wiedzieć, jak zidentyfikować potrzeby w zakresie innowacji dla problemu biznesowego. Audyt technologiczny to metoda badań mająca na celu ocenę 1) możliwości technologii, b) procedur, c) potrzeb MSP lub organizacji. Ponadto jest to proces analizy, metoda identyfikacji słabych i mocnych stron w ramach charakterystyki i ogólnej oceny podstawowego know-how firmy ocena dokonywana na podstawie analizy SWOT Co to jest audyt technologiczny? Po co przeprowadzać audyt technologiczny? Gdzie i jakie zastosowanie ma audyt technologiczny? Studium przypadku: audyt technologiczny Przewidywane wyniki/korzyści audytu technologicznego Materiały źródłowe

19 Co to jest audyt technologiczny? Audyt technologiczny to metoda identyfikacji najważniejszych wymogów, potrzeb, słabych i silnych stron przedsiębiorstwa w zakresie zarówno zasobów ludzkich, jak i infrastruktury. Audyt technologiczny to technika określania opinii kadry kierowniczej w zakresie wyników firmy, a także głównych wskaźników rzeczywistych potrzeb przedsiębiorstwa. W ramach audytu technologicznego badane jest równocześnie zewnętrzne i wewnętrzne otoczenie firmy i określana jest zależność pomiędzy zasobami ludzkimi a wynikami firmy. Celem audytu technologicznego jest jasne zidentyfikowanie priorytetowych potrzeb firmy, jak również silnych stron i szans, które należy uwzględnić. Umożliwia on także firmie identyfikację bardziej znaczących działań, które firma powinna podjąć Po co przeprowadzać audyt technologiczny? MSP, których działalność opiera się na technologiach mogą przeprowadzać audyt w celu: zwiększania zysków firm z dostępnych technologii; poprawy efektywności czynników technologicznych; poprawy konkurencyjności przedsiębiorstwa i działalności administracji publicznej; dokonania oceny bieżących możliwości i zdolności przed dokonaniem kosztownych zmian; poznania sposobów optymalizacji zastosowania obecnej technologii; poznania opcji w zakresie technologii; uzyskania niezależnej oceny, która może pomóc przekonać partnerów danej firmy o konieczności dokonania zmian. Dlatego podmioty wnioskujące o dokonanie audytu to: Kadra kierownicza firmy: jako źródło strategicznych informacji zarządczych w celu poszerzania wiedzy i motywowania załogi Każdy podmiot zainteresowany danym przedsiębiorstwem w zakresie zawierania umów, finansowania, inwestycji w kapitał podwyższonego ryzyka lub przejęcia Gdzie i jakie zastosowanie ma audyt technologiczny? Gdzie ma zastosowanie audyt technologiczny? Audyt technologiczny można przeprowadzać zarówno w firmach produkcyjnych jak i usługowych. Firmy powinny tworzyć nowe produkty, wdrażać nowe procesy, dywersyfikować swoją działalność i posiadać potencjał rozwojowy, mieć zdolność przetrwania i wdrażania innowacji, a także umiejętność nawiązywania międzynarodowej współpracy. 19

20 - Jak przeprowadza się audyt technologiczny? Schemat audytu technologicznego 1. Decyzja firmy o przeprowadzeniu audytu technologicznego 2. Etap wstępny 3. Wywiady i raport 4. Ramy dla raportu z audytu technologicznego Podstawowe etapy audytu technologicznego: Etap 1: Decyzja firmy o przeprowadzeniu audytu technologicznego Punktem wyjścia dla audytu technologicznego jest chęć lub pragnienie firmy przeprowadzenia audytu technologicznego. Etap 2: Etap wstępny Etap wstępny jest istotny w celu zagwarantowania płynnego i skutecznego sposobu realizacji audytu. Obejmuje on spotkanie z kierownikiem działu na następujące tematy: cel audytu, modyfikacja kwestionariusza, ramy raportu, (dostosowania do wymogów działu), wybór próbki osób, które będą uczestniczyć w wywiadach. Na tym etapie gromadzone są informacje wstępne dotyczące działu (opublikowane i niepublikowane raporty). Ocenę kwestionariuszy należy przeprowadzić przed wywiadami tak, aby wybór osób, z którymi zostanie przeprowadzona rozmowa wynikał częściowo z kwestionariusza. Etap 3: Wywiady i raport Firma jest badana na podstawie kwestionariusza, na ogół wypełnianym przez dyrektora generalnego i ma ona na celu: gromadzenie ogólnych informacji o firmie; opracowanie technologicznego profilu firmy; przeprowadzenie analizy SWOT; identyfikację obszarów technologicznych wymagających dalszych analiz. Narzędzie do przeprowadzania audytu technologicznego składa się z dwóch części: kwestionariusza i raportu. Wyniki opracowane na podstawie kwestionariusza są ujmowane w formie raportu, który dyrektor generalny może w prosty sposób ocenić, ale w celu przeprowadzenia dokładniejszych i mniej stronniczych diagnoz, proponujemy zatrudnienie konsultanta specjalisty. Przykładowy kwestionariusz audytu technologicznego (na końcu artykułu): Etap 4: Ramy dla raportu z audytu technologicznego 20