Układ odpornościowy Odpowiada na antygeny z jakimi spotyka się organizm. Swoisty odporność nabyta z pamięcią immunologiczną, udział komórek

Transkrypt

1 Układ odpornościowy Odpowiada na antygeny z jakimi spotyka się organizm. Swoisty odporność nabyta z pamięcią immunologiczną, udział komórek pomocniczych Nieswoisty- natychmiastowa odpowiedź, brak komórek pomocniczych

2 Rola endometrium w odpowiedzi immunologicznej - ochrona gospodarza - umożliwienie rozwoju organizmu obcego antygenowo

3 Rozwój płodu zależny od: - tolerancji immunologicznej matki względem płodu - konieczna współpraca matki, płodu i łożyska

4 Tolerancja zależna między innymi od : - polimorfizmu genów dla receptorów KIR /killer Ig-like receptor/ komórek NK - podział na dwa haplotypy Haplotyp A przewaga KIR hamujących Haplatyp B przewaga KIR aktywujących

5 Obecność komórek supresorowych ograniczających odpowiedź na bodziec chemokinowy- limfocyty T regulatorowe / Treg /

6 Komórki NK- - obecne we krwi - obecne w komórkach obwodowych -np. endometrium - zdolne do lizy komórek nieposiadających klasycznych antygenów zgodności tkankowej - ich aktywność do lizy zależna od mikrośrodowiska w endometrium brak

7

8

9 Modele immunologicznej tolerancji płodu płód łożysko macica matka niska antygenowość swoista supresja odpowiedzi komórkowej brak antygenów organ uprzywilejowany immunologicznie maskowanie antygenów lokalna niespecyficzna immunosupresja częściowa blokada aferentna odpowiedzi imm. globalna niespecyficzna immunosupresja swoiste czynniki blokujące swoista supresja odpowiedzi komórkowej

10 Rola progesteronu w ciąży Supresja odpowiedzi immunologicznej ze strony matki podczas implantacji Hamowanie limfocytów Th1 syntezy PIBF (progesterone-induced blocking factor) Supresja cytokin antyciążowych Blokowanie limfocytów T cytotoksycznych Supresja komórek NK Pośredni wpływ hamujący na odpowiedź związaną z Th1

11 Zarys etapów tolerancji płodu: 1. Maskowanie obecności zarodka na komórkach trofoblastu brak klasycznych antygenów zgodności tkankowej HLA-A oraz HLA-B brak rozpoznania przez limfocyty T

12 2. Po implantacji- Hamowanie odpowiedzi nieswoistej dzięki interakcji receptorów KIR z antygenami HLA-C i nieklasycznymi antygenami HLA-G i HLA-E trofoblastu w konsekwencji dochodzi do apoptozy komórek układu odpornościowego matki.

13 3. Nasilenie ekspresji enzymu IDO, prowadzące do niedoboru tryptofanu, a dalej do zaburzeń aktywności komórek cytotoksycznych

14 4. Zmiana profilu cytokinowego- z Th1 na Th2 głównie pod wpływem IL-10 efekt mimo rozpoznania antygenów płodu brak typowej odpowiedzi cytotoksycznej

15 5. Płód przejmuje miejscową kontrolę nad układem odpornościowym matki. Obecne komórki hamujące odpowiedź: - limfocyty Treg - komórki APC

16 Popłód- - łożysko wymiana, bariera immunologiczna, produkcja hormonów - błony płodowe produkcja płynu, inicjacja porodu produkcja prostaglandyn - pępowina kontakt płód matka

17

18 Postawanie płynu owodniowego. Płyn produkowany przez wiele struktur płodowych i matczynych. Ich znaczenie dla wielkości produkcji zależny od okresu ciąży. Do 15 tc produkcja i resorpcja głównie owodnia produkcji resorpcji Późniejszy okres ciąży: 97 % 83 % Dodatkowo pępowina, skóra, nerki, płuca, przewód pokarmowy

19

20

21 Hormony łożyska - steroidy - białka hcg, laktogen łożyskowy, wariant V hormonu wzrostu, relaksyna, Kalcytonina, adrenokortykotropina, inhibiny, liberyny.

22 stężenie hormonów w osoczu (w % od max) HORMONY ŁOŻYSKOWE GONADOTROPINA KOSMÓWKOWA hcg hpl utrzymanie ciałka żółtego i przekształcenie go w ciałko żółte ciążowe wczesne wydzielanie testosteronu przez jądra płodu stymulowanie strefy płodowej nadnerczy stymulowanie konwersji androgenów w estrogeny w łożysku wpływ na aktywność immunosupresyjną podczas ciąży tygodnie ciąży ŁAKTOGEN LOŻYSKOWY Działanie fizjologiczne mało poznane prawdopodobne anabolityczne działanie niewielkie w porównaniu do PRL działanie mlekotwórcze

23 stężenie hormonów w osoczu (μg/100 ml) HORMONY STERYDOWE poród tygodnie ciąży progesteron estriol estron estradiol

24

25 ZMIANY W HOMEOSTAZIE KOBIETY CIĘŻARNEJ to nic innego jak adaptacje fizjologiczne i anatomiczne w organizmie kobiety podczas ciąży.

26 objętość krwi (L) ZMIANY UKŁADU KRĄŻENIA KOBIETY CIĘŻARNEJ 3,5 3 2, tydzień ciąży Obserwowany wzrost objętości krwi (ok. 35%) odbywa się poprzez wzrost objętości osocza (ok. 50%) oraz liczby krwinek czerwonych (ok. 2o%). Wzrost objętości osocza jest skutkiem wzrostu wydzielania aldosteronu, stymulowanego przez laktogen łożyskowy, progesteron i estrogeny. Obserwuje się wzrost reabsorpcji Na i wody o 50%, filtracja kłębuszkowa rośnie o 50% Skutkiem wzrostu wydzielania erytropoetyny jest wzrost liczby krwinek czerwonych

27

28 UKŁAD ODDECHOWY Zmiana toru oddychania z żebrowego na przeponowy Wzrost wentylacji płuc o około 40% Zwiększenie pojemności płuc Zmniejszenie ilości powietrza zapasowego Zwiększone ruchy przepony, wybrzuszenie żeber Wzrost wymiany gazowej Oddech staje się głębszy, ale nie częstszy O 10-20% wzrasta pojemność poszczególnych oddechów

29 UKŁAD POKARMOWY Zmniejszenie kwasoty i ilości pepsyny w żołądku Przemieszczenie ku górze i na boki jelit, wyrostka robaczkowego oraz żołądka Spowolnienie motoryki błony mięśniowej przewodu pokarmowego Zwiotczenie mięśni jelit Zwiększenie wydzieliny gruczołów ślinowych Wzrost ciężaru wątroby Zmniejszenie metabolizmu i wydzielania żółci Wzmożona przemiana materii, zwłaszcza w czasie międzyposiłkowym Przyspieszony metabolizm insuliny Oszczędne gospodarowanie glukozą i aminokwasami

30 UKŁAD MOCZOWY Znaczne poszerzenie dróg odprowadzających mocz zwłaszcza miedniczek nerkowych i moczowodów Zwiększony przepływ krwi w nerkach, przesącz kłębkowy Nasilona resorbcja zwrotna sodu i wody Wzrost stężenia aminokwasów i glukozy w moczu Niedostateczna podaż węglowodanów spowodować może pojawienie się w moczu acetonu i kwasu acetylooctowego. Pęcherz moczowy podnosi się Zwolnienie przepływu moczu w moczowodach Przerost (estrogen) i zwiotczenie mięśniówki gładkiej (progesteron) moczowodów

31

32

33

34 NARZĄD ROZRODCZY Macica powiększa się z 60 g przed ciążą do 1 kg w okresie okołoporodowym, a jej pojemność wzrasta z 5 ml. do 5 l. Zwiększenia się liczba oraz wielkość włókien mięśniowych Ściany macicy ulegają ścieńczeniu Następuje zasinienie i rozpulchnienie szyjki macicy Śluz tworzy czop zamykający kanał szyjki utrudniając tym samym wniknięcie drobnoustrojów Ilość wydzieliny szyjkowej jest niewielka, a wzrasta dopiero w miarę zbliżania się terminu porodu Skurcze mięśnia macicy obejmują cały mięsień i występują ze zmienną częstotliwością przez cały okres ciąży (Braxona-Hicksa, Alvareza) Zasinienie, rozpulchnienie oraz zwiększenie rozciągliwości i szerokości pochwy. Zmienia się śluz pochwowy jego ilość, wygląd, ph (na bardziej kwaśne - 4,0) oraz flora bakteryjna. Zwiększa się ilość glikogenu w komórkach wyściełających pochwę oraz nasila się jej złuszczanie Srom jest obrzęknięty, powiększony i przebarwiony, a na jego powierzchni można stwierdzić różnej wielkości żylaki Następuje powiększenie jajników, zwłaszcza tego w którym rozwija się ciałko żółte ciążowe. Następuje przekrwieniem narządów miednicy małej

35 PRZYCZYNY WYSTĘPOWANIA CZYNNOŚCI PORODOWEJ Czynniki inicjujące czynność skurczową mięśnia macicy: Wzrost poziomu estrogenów, spadek progesteronu Wzrost poziomu oksytocyny Prostaglandyny 1. Układ nerwowy estrogeny => prostaglandyny => oksytocyna - Zmiana wrażliwości receptorów alfa (wzrasta) i beta (spada) 2. Układ hormonalny 3. Czynniki mechaniczne - Wzrost napięcia mięśnia macicy zmniejsza przepływ krwi przez łożysko - Rozciąganie szyjki macicy przez część przodującą

36 DEFINICJA Połóg to 6 tygodniowy okres po porodzie, który obejmuje: cofanie się zmian ciążowych i porodowych gojenie się ran porodowych rozpoczęcie się i utrzymywanie laktacji ponowne podjęcie czynności przez jajniki

37 37 MB ZAKRES INWOLUCJI Drogi rodne, macica. Dno miednicy, ściany jamy brzusznej, miednica kostna, pęcherz moczowy, odbytnica. Zmiany w układach : krążenia, oddechowym, pokarmowym, wewnątrzwydzielniczym, wydalniczym.

38 Objętość mleka Stężenie hormonów w osoczu (ngml -1 ) Stężenie hormonów w okresie połogu zapłodnienie poród odstawianie od piersi progesteron estradiol prolaktyna hpl tydzień połogu

39

40 Pień mózgu LAKTACJA Nukleus paraventricularis Nukleus supraopticus Skrzyżowanie nerwów wzrokowych PIH Neurony dopaminergiczne przedni płat przysadki tylny płat przysadki Prolaktyna Oksytocyna

41 LAKTACJA 1. faza mammogeneza- rozwój i tworzenie gruczołu piersiowego do czynnościowo sprawnego narządu 2. faza laktogeneza przygotowanie gruczołu piersiowego do wydzielania mleka 3. faza galaktogeneza wywołanie wytwarzania mleka w komórkach gruczołowych 4. faza galaktopoeza utrzymanie wydzielania mleka 5. faza galaktokineza wydalanie mleka

42

43

44

45

46

47 OŚRODKI PONADPODWZGÓRZOWE PODWZGÓRZE GnRH PRZYSADKA LH FSH FSH LH SEKRECJA TESTOSTERONU SPERMATOGENEZA OOGENEZA SEKRECJA ESTROGENÓW Regulacja funkcji hormonalnej i rozrodczej gonad

48 MECHANIZMY REGULACJI HORMONALNEJ W UKŁADZIE PODWZGÓRZE- PRZYSADKA- JAJNIK OŚ DŁUGA SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO UJEMNEGO (long feedback) wpływ hamujący hormonów jajnika na czynność wydzielniczą podwzgórza i przysadki OŚ KRÓTKA SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO UJEMNEGO (short feedback) wpływ hamujący hormonów przysadkowych na czynność wydzielniczą podwzgórza OŚ ULTRAKRÓTKA SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO UJEMNEGO (ultra short feedback) wpływ hamujący hormonu na własną biosyntezę i wydzielanie w miejscu jego produkcji

49 HORMONY GONADOTROPOWE FSH - u kobiet pobudza dojrzewanie pęcherzyka Graffa i wzmaga wydzielanie estrogenów - u mężczyzn powiększenie cewek nasiennych i pobudzenie spermatogenezy LH - u kobiet pobudzenie owulacji i powstanie ciałka żółtego - u mężczyzn stymulacja kk. Leydiga do wydzielania testosteronu

50 PROLAKTYNA PRL hormon peptydowy (198 aminokwasów) pojedynczy polipeptyd masa cząsteczkowa D izoformy strukturalne produkcja - komórki laktotropowe gen odpowiedzialny za produkcję prolaktyny - chromosom 6 regulacja transkrypcji - czynnik PAI - 1

51

52 + PODWZGÓRZE DRAŻNIENIE PŁAT TYLNY PRZYSADKI MECHANORECEPTORY SUTKA, POCHWY, SZYJKI MACICY OKSYTOCYNA SKURCZ KOMÓREK MIĘŚNI GŁADKICH (mioepitelialnych sutka oraz narządow płciowyh) Regulacja wydzielania oksytocyny

53 czynność hormonalna jajnika Hormony sterydowe : estrogeny estron ( E-1) aktywność mniejsza, podstawowym źródłem konwersja z androstendionu - 17-β-estradiol (E-2) -główny hormon wieku rozrodczego, - estriol ( E-3 ) najsłabszy, prawie w całości produkt metabolizmu E-1 i E-2, działa głównie cytotropowo w stosunku do zewn. narządów płciowych, nie działa proliferująco - estetrol- produkowany w ciąży gestageny - progesteron androgeny pochodzą z syntezy w jajniku, nadnerczach, obwodowej konwersji z proandrogenów Hormony peptydowe : inhibina razem z estrogenami hamuje uwalnianie FSH relaksyna - zmiękcza więzadła,przygotowuje szyjkę warunkuje rozwój gruczołu piersiowego, znosi czynność skurczową macicy, zwiększa aktywność kolagenaz, proteoglikanaz aktywina- folistyna promuje folikulogenezę,zapobiega luteinizacji i atrezji pęcherzyków działa jak inhibina, może stanowić nośnik dla akwityny

54 BIAŁKA WIĄŻĄCE STERYDY PŁCIOWE ALBUMINY NISKIE POWINOWACTWO, DUŻA POJEMNOŚĆ GLOBULINA WIĄŻĄCA STERYDY PŁCIOWE ( SHGB )- WYSOKIE POWINOWACTWO, MAŁA POJEMNOŚĆ TRANSKORTYNA ( CBG ) WYSOKIE POWINOWACTWO, MAŁA POJEMNOŚĆ

55 CYKL MIESIĄCZKOWY (DEFINICJA) CYKLICZNE ZMIANY ZACHODZĄCE W USTROJU KOBIETY POD WPŁYWEM ZMIENIAJĄCYCH SIĘ STĘŻEŃ HORMONÓW OSI PODWZGÓRZE- PRZYSADKA-JAJNIK

56 Cykl miesiączkowy cykl jajnikowy cykl maciczny działanie poza narządem rodnym

57 CYKL JAJNIKOWY - DEFINICJA cykliczne zmiany zachodzące w jajniku pod wpływem hormonów podwzgórzowo-przysadkowych od menarche do menopauzy

58 CYKL MACICZNY - DEFINICJA cykliczne zmiany zachodzące w endometrium pod wpływem hormonów sterydowych jajnika od pierwszego dnia krwawienia do ostatniego dnia przed następnym krwawieniem miesięcznym

59

60

61 OKRES DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO Okres dojrzewania rozpoczyna się u dziewcząt około 9-10 roku życia, u chłopców a Okres dojrzewania zwany jest inaczej okresem pokwitania. W okresie pokwitania włącza się działalność gruczołów płciowych, uaktywnionych wcześniej przez przysadkę mózgową. Przysadka mózgowa wytwarza hormony sterujące pracą gruczołów płciowych. Gruczoły płciowe zaczynają produkować hormony płciowe, powodując zmiany w całym organizmie. Zaczyna się burza hormonalna

62

63

64 ZMIANY FIZYCZNE U DZIEWCZĄT wiek Zmiany w organizmie 9-10 Rozwój kości miednicy, powiększenie brodawek sutkowych Powiększenie piersi, owłosienie łonowe Rozwój zewnętrznych i wewnętrznych narządów płciowych Dalsze powiększanie piersi, pigmentacja brodawek sutkowych Owłosienie pachowe, pierwsze miesiączki- bez jajeczkowania Pogrubienie głosu, jajeczkowanie Zakończenie wzrostu szkieletowego.

65 Klimakterium i senium ok. 43 lat ok. 49 lat ok. 55 lat ok. 70 lat K l i m a k t e r i u m Menopauza Premenopauza Postmenopauza S e n i u m Postępująca niewydolność ciałka żółtego Niedobór progesteronu ze względnym hiperestrogenizmem Postępujące zwiększenie wydzielania gonadotropin; zanik cyklicznego wydzielania LH Brak ciałka żółtego Brak progesteronu, stopniowy spadek stężenia estrogenów Wybitny wzrost stężenia gonadotropin. Zwiększenie obwodowej konwersji androstendionu do estronu Niedoczynność estrogenna jajników Bardzo niskie wartości estrogenów Stopniowy spadek stężenia gonadotropin

66

67

68 Kryzys egzystencjalny świat wspomnień romansowe lektury nowy związek nowe potrzeby idealizacja obecnego związku ucieczka w pracoholizm przygnębienie - depresja zespół wdowy zespół Łazarza zespół paranoicznej zazdrości Menopause 2000

69

70

71

72

73 PROCESY RÓŻNICOWANIA JAJNIKI PŁODOWE JĄDRA PŁODOWE PROCESY RÓŻNICOWANIA MÓZGOWIA (feminizacja) MÓZGOWIA (maskulinizacja)) NARZĄDÓW PŁCIOWYCH NARZĄDÓW PŁCIOWYCH WTÓRNYCH CECH PŁCIOWYCH WTÓRNYCH CECH PŁCIOWYCH WZROST I DOJRZEWANIE ESTROGENY PROGESTERON DOJRZAŁE JAJNIKI DOJRZAŁE JĄDRA TESTOSTERON WZROST I DOJRZEWANIE Procesy determinacji, różnicowania oraz dojrzewania płciowego

74

75

76

77

78

79

80 ZMIANY FIZYCZNE U CHŁOPCÓW Wiek Zmiany w organizmie Początek przyspieszonego wzrostu, obniżenie się moszny, powiększenie i wzrost jąder, początek owłosienia twarzy i okolic płciowych. Mutacja głosu, wyraźne owłosienie w okolicy narządów płciowych, początek owłosienia pod pachami, zgrubienie rysów twarzy, zmazy nocne (polucje- mimowolne wytryski nasienia). Początek owłosienia na piersiach i brzuchu, męska budowa ciała, wzrost siły mięśniowej, zmiana profilu szyi (tzw. jabłko Adama ), męski głos, zakończenie wzrostu szkieletowego.

81 Regulacja wydzielania gonadotropin u mężczyzn Gn-RH PODWZGÓRZE - LH + FSH PRZEDNI PŁAT PRZYSADKI MÓZGOWEJ TESTOSTERON INHIBINA KOMÓRKI LEYDIGA KOMÓRKI SERTOLIEGO JĄDRO

82

83

84

85

86 PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009) CZY TERMIN ANDROPAUZA JEST WŁAŚCIWY? PADAM- (Partial Androgen Deficiency in Aging Male Syndrom)- czyli zespół częściowego niedoboru androgenów w starszym wieku PEDAM - (Partial Endocrine Deficiency in Aging Male Syndrom)- czyli zespól częściowych niedoborów hormonalnych w starszym wieku Secondary hypogonadism- wtórny hypogonadyzm AMS- (Aging Male Syndrom) czyli zespół starszego mężczyzny

87 Profil hormonalny zespołu PADAM Testosteron DHEA, DHEAS Hormon wzrostu Melatonina Urology 2003

88