Żubr. Największy dziko żyjący ssak w Europie...

Transkrypt

1 Gatunki zwierzyny objęte ochroną gatunkową

2

3 Żubr Bison bonasus bonasus (Linnaeus 1758) Największy dziko żyjący ssak w Europie...

4 Żubry Bizon amerykański Schemat pochodzenia żubra współczesnego i bizona amerykańskiego 4

5 Zagłada i restytucja żubrów: W kwietniu 1919 roku przybyła do Puszczy Białowieskiej grupa badaczy, którym przewodził znakomity polski botanik prof. Władysław Szafer. Celem tej komisji było stwierdzenie, czy żubry przetrwały zawieruchę wojenną. Penetrującym ostępy Puszczy członkom komisji udało się jedynie napotkać pojedyncze tropy i porozrzucane po lesie kości żubrów były to pozostałości po ostatnich na świecie wolno żyjących żubrach nizinnych. 2 czerwca 1923 roku podczas Międzynarodowego Kongresu Ochrony Przyrody w Paryżu Wicedyrektor Państwowego Muzeum Zoologicznego w Warszawie Jan Sztolcman wygłosił Apel w sprawie konieczności ratowania żubra. Konsekwencją wystąpienia Sztolcmana było powołanie Międzynarodowego Towarzystwa Ochrony Żubra. 5

6 Dieta żubrów i... W skład diety żubrów wchodzi 137 gatunków roślin: 27 gatunków drzew i krzewów 14 gatunków traw i turzyc 96 gatunków roślin zielnych. Żubry zjadają pędy drzew: grabu, wierzby, jesionu, maliny. Z roślin zielnych zjadane są najczęściej: trzcinnik leśny, turzyca leśna i owłosiona, podagrycznik, pokrzywa, jaskier kosmaty, ostrożeń warzywny. Zestaw obiadowy żubra Drzewa i krzewy stanowią około 30% żeru, a rośliny zielne około 70%. Żubrówka nie odgrywa znaczącej roli w diecie żubrów. W ciągu sezonu wegetacyjnego populacja żubrów zjada około 1% biomasy roślin runa borów mieszanych, lasów mieszanych i liściastych. 6

7 Działacz łowiectwa i ochrony przyrody, od 1924 r. prowadził wykłady z łowiectwa w SGGW, założyciel (1899) i redaktor "Łowcy Polskiego". Prof. dr JAN SZTOLCMAN ( ) ornitolog, podróżnik, myśliwy, profesor łowiectwa na SGGW. Od 1887 r. dyrektor Muzeum Zoologicznego Branickich w Warszawie, a po połączeniu z Gabinetem Zoologicznym (1919) - wicedyrektor Państwowego Muzeum Zoologicznego. W 1926 roku został członkiem Państwowej Rady Ochrony Przyrody. Autor 367 publikacji naukowych i popularnonaukowych, m.in. "Ornitologia łowiecka 7 (1905), "Łowiectwo" (1920),

8 Żubr jest największym, współcześnie żyjącym, ssakiem Europy naturalnym środowiskiem życia żubrów są nizinne puszcze pierwotne - współcześnie jest to jedynie Puszcza Białowieska żubry są zwierzętami roślinożernymi w rocznym cyklu życia żubrów wyróżnia się dwa odmienne sezony: okres zimowej koncentracji okres swobodnych wędrówek latem żubry tworzą grupy składające się z: krów (samic) oraz młodzieży średnio 13 szt. (maks szt.) byki (samce) bytują samotnie lub tworzą małe grupy średnio 2 3 szt. zimą żubry łączą się w duże stada mieszane 8

9 9

10 W zależności od warunków środowiska mogą zmieniać swoje zwyczaje pokarmowe. Żubry chętnie żerują na łąkach i powierzchniach powstałych po wyrębie lasu. Tylko łąki pokryte jednolicie wysokimi turzycami o ostrych liściach są przez żubry omijane. Na wiosnę i późną jesienią wychodzą żerować na polach uprawnych, czynią to często stare byki, które trudno wypłoszyć z pól obfitujących w smakowity pokarm. Stado przemieszcza się w poszukiwaniu żeru podążając za doświadczonymi żubrzycami, nigdy nie zalega przez dłuższy czas w jednym miejscu. Nawet po przejściu stada liczącego kilkadziesiąt sztuk uszczerbek roślinności runa leśnego jest mało widoczny. Taki sposób żerowania zapewnia odnawianie zasobów roślinnych środowiska. 10 Żubr zagryzający gałązkę

11 Ruja u żubrów przypada na sierpień i wrzesień. Biorą w niej udział samce pomiędzy 6 a 12 rokiem życia oraz samice od 3, 4 roku życia. Ciąża u żubrów trwa średnio 264 dni. Ciele podnosi się po min po urodzeniu i zaczyna ssać w pierwszej godzinie życia. Krowa rodzi jedno cielę, najczęściej w maju, czerwcu i lipcu. Bliźnięta zostały odnotowane 3 razy w hodowlach zamkniętych. Od chwili narodzin pierwszego żubra na wolności w polskiej części Puszczy Białowieskiej w latach urodziło się 1502 cielęta (734 samce i 768 samice). 11

12

13 Występowanie żubra w Polsce: 13

14

15 Kozica Tatrzańska (Rupicapra rupicapra tatrica) Kozica

16 Kozica jest jedynym przedstawicielem antylop w naszej faunie. Masa ciała samców dochodzi do 30 kg, samice są nieco mniejsze. Ubarwienie sukni letniej jest rdzawobrunatne, z wyraźną czarną pręga wzdłuż grzbietu. Zimą suknia nabiera barwy brunatno - czarnej. Osobniki obu płci mają na głowie wygięte ku tyłowi rogi zwane hakami.

17 Kozice żyją w niewielkich stadkach. Wykazują aktywność w ciągu dnia. Okres godowy przebiega od listopada po grudzień. Młode, w liczbie 1 2, rodzą się w maju. Latem kozice przebywają w wyższych partiach gór, zimą schodzą w niżej położone doliny.

18 Występowanie: W Polsce występuje w Tatrach Wysokich i Tatrach Zachodnich W Masywie Śnieżnika Kłodzkiego a) na początku lat 50-tych b) areały kierdeli obserwowanych w latach c) zasięg obecny

19 ZAGROŻENIA: a) Lawiny (30%) b) Kłusownictwo (26%) c) Drapieżniki (18%) d) Nieustalona (17%) e) Inne (9%)

20

21 Wyniki badań, ocena stanu zachowania i wnioski dotyczące stanu zachowania Jedynym miejscem występowania gatunku w Polsce są Tatry. Liczebność 167 osobników (2008). Gatunek uważany za zagrożony (kategoria EN w czerwonej księdze zwierząt). Zasadniczo brak zagrożeń antropogenicznych (siedliska gatunku znajdują się w strefie ochrony ścisłej parku narodowego). Monitoringiem objęto jedyny obszar (stanowisko) występowania gatunku w Polsce Tatry (w regionie alpejskim).

22 Niedźwiedż brunatny Ursus arctos (Linnaeus, 1758)

23 Status prawny i prawny i zagrożenie gatunku Niedźwiedź jeszcze na początku XX w. był w Polsce uznawany za szkodnika i intensywnie tępiony i dopiero w 1952 r został objęty ochroną po raz pierwszy (Jakubiec 2001). Aktualnie jest chroniony na podstawie Ustawy o Ochronie Przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. nr 92, poz. 880). W rozporządzeniu wykonawczym do tej ustawy Minister Środowiska ustalił listę objętych ochroną gatunków zwierząt (Dz. U. 220, poz z 2004 r.). Niedźwiedziowi zapewniono w okresie zimowym ochronę strefową wokół gawr. Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez niedźwiedzie w zwierzętach hodowanych, płodach rolnych lub sadach. W uzasadnionych przypadkach Minister Środowiska może wyjątkowo zezwolić na pozyskanie roślin i zwierząt z tej listy oraz na inne czynności podlegające zakazom lub ograniczeniom. W Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (Polish Red Data Book of Animals) (Głowacioski 2001) niedźwiedź brunatny został zaliczony do kategorii gatunków: bliski zagrożenia (NT near threatened).

24 Niedźwiedź charakteryzuje się masywną, silną budową ciała. Głowę ma stosunkowo małą, uszy krótkie i zaokrąglone. Kończyny niedźwiedzia mają po pięć palców, zakończonych długimi pazurami. Ciało pokryte jest długim i gęstym włosem, o różnych odcieniach brunatnej barwy.

25 Zamieszkuje rozległe obszary leśne. W swych ostojach wykazuje aktywność w ciągu dnia, poza ostoję wychodzi tylko nocą. Jest zwierzęciem wszystkożernym. Żywi się zwierzętami, począwszy od owadów i ich larw, a skończywszy na dużych ssakach roślinożernych. Potrafi zabić bydło domowe pozostawione na pastwisku. Podchodzi nieraz w pobliże siedzib ludzkich.

26 . Czas godów przypada na kwiecień czerwiec, w tym czasie występują 2-3 okresy rujowe. Ciąża trwa od 6-9 miesięcy, w tym 1-2 miesiące to ciąża utajona. Młode przychodzą na świat w grudniu lutym; w miocie jest 1-3 (5) młodych. Waga urodzeniowa wynosi ok. 500 g, długość około 23 cm, owłosienie skąpe i krótkie, oczy zamknięte, małżowiny uszne zaciągnięte skórą, ich otwarcie następuje w 14 dobie życia, natomiast oczy otwierają w dobie.

27 Od czwartego miesiąca życia towarzyszą matce w wyprawach. Matka karmi je mlekiem przez pół roku. Dojrzałość płciową niedźwiedzie osiągają w wieku 2,5 4 lat. W trzecim roku młode usamodzielniają się, kończy się wtedy opieka matki, z którą dwie pierwsze zimy spędzają w jednej gawrze. Podczas mroźnych zim zapadają w długie stany odrętwienia zimowego (listopad luty / marzec), nie jest to jednak prawdziwy sen zimowy, gdyż temperatura ciała utrzymuje się w granicach o C. Legowiska (gawry) zakładają głównie na ziemi i w szczelinach skał, obok innych miejsc spoczynku dziennego i zimowego.

28 O żbiku należałoby pisać w czasie przeszłym, bo gatunek ten właściwie nie istnieje. Choć od lat w całej Europie chroniony jest licznymi ustawami, to czystej krwi osobniki tego kota już nie występują. Wszystkie europejskie żbiki to krzyżówki tego gatunku z kotem domowym.

29 Morfologia Ciało żbika pokryte jest długim, gęstym futrem barwy żółtoszarawej z ciemnymi pręgami wzdłuż grzbietu, na głowie, na tułowiu i kończynach. Na brzuchu futro jest jaśniejsze niż na grzbiecie, często ma kolor biały. Na końcu puszystego, tępo zakończonego ogona widnieje czarna plama. Czarne plamy, tworzące wyraźne, grube pierścienie znajdują się na całej długości ogona. Tez czarne, ale nieregularne plamy widoczne są również na łapach tylnych nóg.

30

31 Zamieszkuje gęste lasy liściaste lub mieszane na terenach górskich. Unika starodrzewów, najchętniej bytuje w młodych, dość luźnych lasach o obfitym poszyciu lub na granicach lasów z przestrzeniami otwartymi- łąkami, polami, polanami. Zasiedla też zarośnięte brzegi dużych rzek. Siedlisko

32 Pożywienie Głównie drobne ssaki- przede wszystkim gryzonie, ale także żaby, ryby ptaki, młode sarny i jelenie, choć dorosły, silny samiec poluje też czasem na duże ssaki kopytne. Żbikom zdarza się też atakować stada owiec.

33 Okres godowy żbika trwa od końca lutego do kwietnia, ciąża trwa od 65 do 69 dni. Poród odbywa się w gnieździe ukrytym w norze pod stertą gałęzi, pod korzeniami drzew lub w dziupli. Na świat przychodzi od 1 do 7 młodych. Po dwóch tygodniach młode zaczynają widzieć, po niespełna dwóch miesiącach przestają jeść mleko matki, a zdolność rozrodczą uzyskują po roku (samice) lub dwóch latach (samce). Rozmnażanie

34 Potencjalne zagrożenia Prowadzone od lat badania wskazują, że żbik jest gatunkiem wyraźnie zmniejszającym zarówno liczebność, jak i zasięg występowania nie tylko w Polsce, ale również w niemalże całej Europie, pomimo, że gatunek ten jest objęty ochroną niemalże na całym swoim europejskim zasięgu.

35 BÓBR

36 SIEDLISKA BOBRÓW

37 Żeremia osiągają 1,5 m wysokości i 3-4 m średnicy u podstawy. Zwierze buduje je z gałęzi, a następnie zatyka wszystkie dziury sitowiem i błotem. Komora mieszkalna połączona jest z powierzchnią kilkoma wejściami.

38 POŻYWIENIE Bobry są roślinożercami. Jedzą prawie wszystkie gatunki roślin przybrzeżnych i wodnych. Późną wiosną, latem i wczesną jesienią żywią się głównie roślinnością zieloną.

39 ROZMNAŻANIE Bobry mają gody w styczniu i lutym. Młode rodzą się w maju i czerwcu po dniach ciąży. Samice dają jeden miot rocznie, w którym są średnio dwa młode. Noworodki ważą około pół kilograma, są pokryte gęstym futerkiem.już w pierwszych dniach widzą i potrafią pływać.

40 Z pośród innych gryzoni bobry wyróżniają się silnym instynktem rodzinnym. Samiec i samica łączą się w parę na całe życie.

41 Młode opuszczają rodziców dopiero po upływie 2 lub 3 lat. Rodzina składa się przeważnie z 5 osobników. Miot jeden w ciągu roku, liczy 2-5 młodych.

42

43 Liczebność bobrów w nadleśnictwach w roku 2003

44 Aktywność mikrobiologiczna w rozlewiskach bobrowych 3 Woda gromadzona w stawie stopniowo wnika w otaczający grunt, lokalnie podwyższając poziom wody gruntowej. Zmienia to chemizm i uwodnienie gleb, jak również skład gatunkowy fauny glebowej. Tak więc rozlewisko bobrowe staje się jednocześnie laboratorium i oczyszczalnią wody, którego znaczna część ukryta jest przed naszymi oczami. Skład chemiczny wody w stawie zmienia się, zwiększa się zawartość azotu, natomiast w beztlenowych osadach magazynowane są związki azotu, fosforu i węgla. Dzięki działalności mikroorganizmów wyłapywane są metale ciężkie, a wpływające do stawu wody, zanieczyszczone kwasami i zasadami, ulegają zobojętnieniu. Pływające i wykopujące muł bobry, powodują mieszanie się wody i przyspieszają procesy chemiczne.

45 Teren podmokły utrzymywany przez bobry od 15 lat

46 Zdjęcie przedstawia efekty działania ania bobrów europejskich

47

48 Poniższe przykłady przedstawiają takie oddziaływanie bobrów na gospodarkę człowieka, które uważane jest za negatywne i powoduje konkretne, policzalne straty gospodarcze: zakresie gospodarki rolnej: Podtapianie gruntów w wyniku budowy tam, blokowanie przepustów, niszczenie grobli. Niszczenie drzew owocowych, ozdobnych. Wybieranie plonów. Dotyczy głównie buraków, kapusty, kukurydzy, marchwi na gruntach położonych w pobliżu cieków lub zbiorników wodnych. Kopanie kanałów w celu ułatwienia transportu pożywienia. Tąpnięcia gruntu w przypadkach kopania nor pod powierzchnią ziemi. Mogą być przyczyną uszkodzeń sprzętu i zagrożeniem dla zwierząt gospodarskich. w zakresie gospodarki leśnej: Podtapianie gruntów leśnych w wyniku budowy tam, blokowania przepustów, niszczenia grobli, kopania kanałów, etc. W konsekwencji obumieranie drzewostanów i zagrożenie atakiem szkodliwych owadów. Ścinanie drzew. Podtapianie dróg i kompleksów leśnych, które może utrudniać lub uniemożliwiać dojazd do kompleksów leśnych i wykonanie koniecznych zabiegów. w zakresie gospodarki wodnej: Kopanie nor w groblach stawów, wałów przeciwpowodziowych. Blokowanie rowów melioracyjnych, przepustów i innych budowli. w zakresie szlaków komunikacyjnych: Ścinanie drzew na szlaki komunikacyjne. Blokowanie przepustów drogowych. Podkopywanie nasypów. Podtapianie szlaków komunikacyjnych. inne: Ścinanie drzew na linie telefoniczne i energetyczne, budynki. Uszkadzanie drzew pomnikowych. Degradacja niektórych ekosystemów chronionych ze względu na unikalną, konkretną wartość przyrodniczą. Negatywny wpływ na niektóre gatunki ryb. Podgrzewanie wody w stawach bobrowych, zwolnienie prądu oraz zamulanie dna utrudniające rozwój ikry, co może negatywnie oddziaływać na niektóre gatunki ryb mające znaczenie gospodarcze.

49 WYDRA EUROPEJSKA

50 CHARAKTERYSTYKA GATUNKU Tułów i ogon tego drapieżnika są wydłużone, o niewielkim grzbietowobrzusznym spłaszczeniu. Głowa spłaszczona i zaopatrzona w krótkie uszy, nagie rhinarium i wibrysy o długości 20cm. Otwory słuchowe i węchowe zamykane są przez fałdy skórne. Podstawowe wymiary [mm] Samiec Samica Długość ciała Długość ogona Długość stopy tylnej Długość ucha Masa ciała 5,8-9,8 2,8-5,6

51 Krótki odcinek szyjny mocno umięśniony i charakteryzuje się silnym połączeniem kręgów z częścią tułowiową i czaszką. Uzębienie wydry składa się z 36 zębów; Wzór zębowy wydry : / Czaszka wydry jest wybitnie płaska, szeroka i silnie przewężona za oczodołami.

52 Trop przedniej łapy jest zaokrąglany, a tylnej wydłużony za sprawą odbicia piętki. W odciskach łap znajdujemy jedynie odbicie czterech palców, a błona pływna odbija się rzadko. Odcisk przedniej i tylnej łapy wydry Lutra lutra Odcisk przedniej łapy wydry Lutra lutra

53 Dorosłe samce i samice zdolne do reprodukcji prowadzą osiadły tryb życia, natomiast młode wędrują w poszukiwaniu nowego terytorium. Wielkość i kształt terytorium jest uzależniona od warunków topograficznych, dostępu do wody i zasobów pokarmowych oraz od zagęszczenia osobników. Areały samców mają ok. 15km długości, natomiast areały samic 7km. Granice terytoriów są znakowane za pomocą odchodów, które umieszczane są na widocznych miejscach np. skałach lub kopczykach z piasku.

54 ROZRÓD Samice dojrzałość płciową osiągają w wieku 2 lat, natomiast samce po 18 miesiącach. Okres godowy trwa w zasadzie przez cały rok, jednak jego kulminacja przypada na koniec zimy i wiosnę. Samiec może posiadać dwie lub więcej samic na swoim rewirze. Kiedy samica jest gotowa do przyjęcia partnera, samiec pozostaje z nią i kryje ją wiele razy w ciągu paru dni. Ciąża trwa 62 dni. Młode w liczbie 1-6 przychodzą na świat w specjalnie do tego celu zbudowanym legowisku, wymoszczonym trawą i mchem. Młode ssą matkę przez mniej więcej 10 tygodni. Pozostają przy matce przez całą jesień i zimę. Po 8-9 miesiącach młode zaczynają oddalać się nocą od matki.

55 WILK Canis lupus

56 WILK SZARY (Canis lupus lupus) - występujący w lasach i na stepach Eurazji (głównie w Hiszpani, we Włoszech, na terenach byłej Jugosławii i Grecji, na półwyspie Skandynawskim oraz na terenach krajów byłego związku socjalistycznego). W Polsce, objęty całkowitą ochroną gatunkową.

57 Długość tułowia dorosłego wilka dochodzi do 120 cm, wysokość w okolicy barkowej około 75 cm, długość ogona polana, około cm. Ciężar ciała waha się od kg u samca, samica osiąga od kg.

58

59 Wilk wyglądem i wielkością ciała przypomina psa owczarka alzackiego, budowę ma jednak silniejszą, bardziej krępą, krótsze nogi, dużą szeroką głowę i opuszczony ogon. Futro jest koloru brązowo popielatego, niezbyt gęsto podbite. Podbrzusze popielate, głowa popielato brązowo - czarna. W okolicach pyska, na podgardlu i w uszach ma włos popielato - srebrzysty. Polano puszyste, ciemne z wierzchu, na końcach włosów czarniawe. Osobniki starsze są bardziej ciemne.

60 Wilczyca ma jeden miot rocznie, ciąża trwa dni, młode w liczbie 2-6 rodzą się w marcu, kwietniu. Okres laktacji trwa 6 tygodni. Samodzielność uzyskują po 2 latach.

61 Samiec wilka to basior, samica wadera. Wilki żyją w stadach rodzinnych watachach. Zamieszkują rozległe lasy, tereny bagienne, tundrę, stepy, pustynie i góry. Teren łowiecki wilczej watahy jest bardzo rozległy, powierzchnia jego dochodzi do 300 km 2. W przeciągu doby wilki mogą przebyć odległość 150 km.

62 Wilki polują głównie na ssaki z rodziny jeleniowatych, a także na dziki, zające i mniejsze ssaki. Zjadają owady, żaby, a także padlinę. Niezwykle zaciekle tępią domowe psy. Wilki potrafią polować w zorganizowany sposób. Dzięki zdolności do szybkiego biegu i dużej wytrzymałości, gonią ofiarę, aż do jej zupełnego zmęczenia. Zmęczoną ofiarę wilki atakują w charakterystyczny dla siebie sposób, starając się rozerwać zębami gardło albo brzuch. Spożywają także pewne ilości pokarmu roślinnego

63 Wilcza wataha składa się zwykle z 4-12 osobników i wykazuje wysoki stopień organizacji. Wilki oznajmiają swoje terytorium i komunikują się między sobą wyciem. Wilcza wataha ma swoją hierarchiczną strukturę, na jej czele stoi dominująca para - alfa basior i wadera

64

65 Tworzą one parę rodzicielską. Między parą dominującą, a osobnikami stojącymi niżej w hierarchii socjalnej, istnieje dosyć duży dystans. Struktura dominacji istnieje niezależnie dla obu płci, nie dotyczy jedynie szczeniąt.

66 Cieczka u wilków trwa od grudnia do marca. Ciąża trwa dni. W gnieździe, które jest trudno dostępne, w wykrotach, na wyspach, wśród bagien, lub w powiększonych norach lisich czy borsuczych rodzi się od 5-8 (14) szczeniąt. Młode są niedołężne i ślepe. Po 9-12 dniach otwierają oczy

67 . Przez 6-8 tygodni młode ssą matkę, jednak już w 3-4 tygodniu przyjmują zwrócony przez matkę pokarm. W wieku 3-4 miesięcy zaczynają uczestniczyć w polowaniu. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 2-3 lat. Maksymalny wiek życia wilka wynosi lat.

68 Ryś Felis lynx (Linnaeus, 1758) Rząd: Mięsożerne - Carnivora Rodzina: Kotowate - Felidae

69

70 Opis Ryś pod względem budowy przypomina raczej psa niż kota (długie kończyny i krótki ogon). Głowę ma typowo kocią, okrągłą z trójkątnymi, stosunkowo długimi uszami, zakończonymi charakterystycznymi czarnymi pędzelkami włosów długości mm.

71 Oczy są duże, o źrenicy pionowej, barwy szarozielonej. Ogon jest gruby, tępo zakończony, na końcu czarny. Kończyny przednie są pięciopalczaste, tylne czteropalczaste, zakończone ostrymi, mocno zakrzywionymi, wysuwalnymi pazurami.

72 Sierść z wierzchu jest barwy od szarożółtej do ciemno-rudej. Spód ciała jest jaśniejszy, biały lub kremowy. U większości okazów występują na kończynach i bokach ciała cętki, plamy lub kreski czarne bądź ciemnobrązowe.

73 Nie jest to związane ze środowiskiem, bo rysie o sierści plamistej i bez plam występują zarówno w górach, jak i na nizinach. Włos miękki, jedwabisty i długi. W zimie u samców wyraźnie widoczne bokobrody. Formuła zębowa rysia jest następująca: / Samica ma 3 pary sutek.

74 Tam gdzie jest dużo zwierzyny drobnej, podstawę pożywienia rysia stanowią w okresie bezśnieżnym zające, króliki, kuraki leśne, w zimie zaś zwierzyna płowa. W Polsce z powodu niedoboru zwierzyny drobnej podstawę jego pożywienia stanowią sarny i jelenie, rzadko warchlaki. Ryś potrafi przy tym wyspecjalizować się w żywieniu poszczególnymi gatunkami zwierząt.

75 Okres laktacji trwa około 6 miesięcy, ale pokarm stały przyjmują już po dniachżycia. Młode uzyskują samodzielność po roku, dojrzałość płciową osiągają samce po 3, samice po około 2 latach. Długośćżycia wynosi około lat.

76 Behawior Ryś, z wyjątkiem samicy prowadzącej młode, wiedzieżycie samotne. Długi odpoczynek w ciągu dnia jest częścią rytmu dobowego rysia. Mniej więcej godzinę przed zapadnięciem zmroku ryś opuszcza miejsce odpoczynku i wyrusza na łowy.

77 Krótko odpoczywa też w środku nocy. Na noc przypada jednak większość aktywności. W zimie jest również aktywny w dzień. Areał osobniczy waha się od 900 do 1000 ha, terytorium, którego granice są również znakowane odchodami w miejscach widocznych, jest dwu- do trzykrotnie większe.

78 Ryś ma dobry wzrok, słuch i dotyk, bardzo słaby natomiast węch. Ruchy rysia przypominają ruchy psa i kota. Siada jak pies i podobnie merdaniem ogona na boki objawia uczucia zadowolenia i przyjaźni.