Najlepsze praktyki w zakresie ochrony wilka, niedźwiedzia i rysia

Transkrypt

1 Najlepsze praktyki w zakresie ochrony wilka, niedźwiedzia i rysia Prowadzący dr inż. Tomasz Kałamarz Hoczew r.

2 Ryś (Felis lynx L. 1758) Fot. R. Maczyszyn

3 Ryś jest gatunkiem, który stanowi doskonały przykład na to, że wiedza społeczeństwa na temat dużych drapieżników jest mieszaniną wiedzy naukowej, obiegowych poglądów, zabobonów i mitów (Okarma 2000). Fot. R. Maczyszyn

4 Ogólne informacje o gatunku Systematyka: Rząd: drapieżne (Carnivora) 7 rodzin Rodzina: kotowate (Felidae) Podrodzina: koty małe (Felinae) 12 rodzajów Rodzaj: lynx 5 gatunków Gatunek: Ryś europejski (lynx lynx Linneaus 1758)

5 Ogólne informacje o gatunku: Wygląd zewnętrzny - Ryś ma charakterystyczny wygląd i trudno go pomylić z innymi przedstawicielami kotowatych, -Ryś euroazjatycki jest największym przedstawicielem rodzaju Lynx. Osiąga rozmiary dorosłego owczarka niemieckiego dł. ciała ok cm (najczęściej do 130 cm) i wysokość w kłębie ok cm - Głowa okrągła, osadzona na stosunkowo krótkiej szyi, uszy szerokie u podstawy, sterczące z charakterystycznymi pędzelkami długości 4-5 cm - Bardzo często na szyi występuje charakterystyczna kryza utworzona z dłuższych włosów, zwana bokobrodami

6 Ogólne informacje o gatunku: Wygląd zewnętrzny - Nogi wysokie i silnie umięśnione -Ogon jest krótki, tępo zakończony z charakterystycznym czarnym końcem - Ubarwienie rysia jest bardzo zmienne w różnych częściach areału osobniczego Fot. R. Maczyszyn

7 Ogólne informacje o gatunku: Występowanie i liczebność w Europie - Łączna liczebność tych drapieżników w Europie szacowana jest na około 8000 osobników (Von Arx i in.2004). Rys. Występowanie rysia euroazjatyckiego w Europie (Okarma i Tomek 2008)

8 Ogólne informacje o gatunku: Występowanie i liczebność w Europie - Ogólny stan populacji rysia w Europie jest oceniany jako stabilny (Breitenmoser i in. 2001). - Po niemal całkowitej eksterminacji wyraźnie odbudował swoje populacje w krajach skandynawskich, zwiększając liczebność i zasięg swojego występowania (Linnel i in. 2010) -Wpływ na poprawę sytuacji tego gatunku oraz wzrost jego liczebności w krajach Europy środkowej i zachodniej mają udane reintrodukcje (Von Arx i in. 2004).

9 Ogólne informacje o gatunku: Występowanie i liczebność w Polsce - Sytuacja rysia w Polsce nie jest tak stabilna, a obszar jego występowania w naszym kraju zmniejszył się (Schmidt 2011), - Rysie zasiedlają przede wszystkim Karpaty oraz północnowschodnią i wschodnią część Polski, - Ich liczebność szacowana jest na około osobników, - Największą, zwartą ostoją rysia w Polsce są Karpaty (od Bieszczadów po Beskid Żywiecki) oraz Pogórze Przemyskie, gdzie jego liczebność szacowana jest na około osobników,

10 Ogólne informacje o gatunku: Występowanie i liczebność w Polsce - W Polsce północno-wschodniej występuje nie więcej niż 70 rysi - na obszarze Puszczy Białowieskiej i Knyszyńskiej - około 40 osobników, w obrębie Puszczy Augustowskiej i Kotliny Biebrzańskiej - około osobników, a w Puszczy Boreckiej, Rominckiej i Piskiej zaledwie kilka osobników, - Kolejnym obszarem występowania rysia jest Polesie oraz Roztocze wraz z Puszczą Solską (razem około 10 osobników),

11 Ogólne informacje o gatunku: Występowanie i liczebność w Polsce -Rysie występujące w Polsce centralnej (około 15 osobników) pochodzą z programu reintrodukcji prowadzonego w latach Rys. Występowanie rysia w Polsce (Okarma i Olszańska 2004) Wg: Okarmy i Tomka (2008)

12 Ogólne informacje o gatunku: Najważniejsze dla ochrony gatunku cechy behawioru: - Występowanie rysia w Europie ograniczone jest do środowiska leśnego, zwłaszcza do dużych, zwartych kompleksów leśnych, - Zwierzęta te rzadko opuszczają teren lasu, a rozległe, otwarte obszary użytkowane przez człowieka stanowią dla nich istotną barierę w przypadku dalekich wędrówek,

13 Ogólne informacje o gatunku: Rozród: - Okres godowy (marcowanie) trwa od lutego do marca - Ciąża trwa od 63 do 73 dni wielkość miotu od dwóch do czterech kociąt - Duża śmiertelność wśród młodych w pierwszym okresie życia (w pierwszych 100 dniach) - Młode osiągają samodzielność po roku

14 Ogólne informacje o gatunku: Wymagania siedliskowe oraz wielkość areałów - Terytoria rysi według badań w Puszczy Białowieskiej, wynosiły przypadku samic na 130 km 2 i 250 km 2 w przypadku samców (Schmid i in. 1997), - Terytoria rysi w warunkach górskich są mniejsze i wynoszą około kilkudziesięciu km 2

15 Ogólne informacje o gatunku: Preferencje w wyborze gatunku ofiar, wpływ na populacje ofiar: - Podstawowym pokarmem tego drapieżnika są dzikie ssaki kopytne, przede wszystkim sarna (ok % wszystkich ofiar) i jeleń (20 30%), - Drobne zwierzęta (zające, gryzonie, ptaki) mają niewielki udział w ich pokarmie (Jędrzejewski i in. 1993), - Wiele badań wskazuje na ścisłą specjalizację rysia w polowaniu na średniej wielkości ssaki kopytne,

16 Ogólne informacje o gatunku: % Preferencje w wyborze gatunku ofiar, wpływ na populacje ofiar Skład pokarmu rysi na terenie Pogórza Przemyskiego wyrażony % frekwencji i % biomasy frekwencja biomasa Gatunki ofiar

17 Ogólne informacje o gatunku: Udział procentowy Preferencje w wyborze gatunku ofiar, wpływ na populacje ofiar: Struktura płciowa i wiekowa saren zagryzionych przez rysie na terenie Pogórza Przemyskiego ,16 0, ,29 Rogacze Kozy Koźlaki Płeć i wiek

18 Ślady obecności wilków: Tropy rysia i odróżnianie ich od tropów psa: - Wielkość tropów rysia: - odcisk przedniej łapy samicy 6 x7 cm - odcisk przedniej łapy samca 7x 8 (9) cm - odcisk tylnej łapy samca 6 x 7(8) cm -Kształt tropów - tropy są okrągłe, nie są w pełni symetryczne - pazury są ruchome, z reguły nie odbijają się na tropach Rys. Zygzakowata linia tropów rysia na śniegu

19 Ślady obecności wilków: Tropy wilka i odróżnianie ich od tropów psa: Rys. Odcisk przedniej łapy rysia na śniegu Rys. Odcisk przedniej łapy dużego psa

20 Ślady obecności wilków: Identyfikacja drapieżników na podstawie szczątków ich ofiar - Wielkość konsumpcji: jednorazowo jeden osobnik jest w stanie zjeść do 1-2 kg mięsa, - Ślady pozostawione w miejscu ataku: - ryś atakuje ofiary z zaskoczenia - długość pościgu rzadko przekracza 20 metrów - często ofiara jest skórowana przed konsumpcją - ofiary są ukrywane Rys. Rogacz zagryziony przez rysia

21 Ślady obecności wilków: Ślady pozostawione w terenie, ich lokalizacja i identyfikacja

22 Główne zagrożenia dla populacji i metody ochrony Fragmentacja siedlisk Fragmentacja środowiska jest prawdopodobnie najważniejszym czynnikiem decydującym o trwałości populacji rysia. Świadczy o tym porównanie sytuacji gatunku na obszarach o różnym stopniu zalesienia. Czynniki demograficzne (niskie zagęszczenie populacji, wolne tempo rozrodu),

23 Główne zagrożenia dla populacji i metody ochrony: Rodzaje zagrożeń populacji rysia w Polsce Kłusownictwo stanowiło aż 53% wszystkich stwierdzonych przypadków śmierci rysi ( Jedrzejewski i in. 1999), wśród sposobów najczęstsze jest wnykarstwo Istotną rolę w śmiertelności rysi odgrywa również infrastruktura drogowa

24 Obecny stan populacji rysia w Polsce -Stan populacji rysia w Polsce należy uznać za zagrożony, -Pomimo uznania go za gatunek ściśle chroniony już w 1995 roku, jego sytuacja nie uległa poprawie, Populacja rysia nie wykazuje tendencji do ekspansji na nowe lub wcześniej zajmowane tereny, a jej liczebność nie wzrasta, Obecny system ochrony rysia w Polsce nie zapewnia trwałości występowania tego gatunku. Praktycznym wymiarem tego systemu jest ochronabierna polegająca na zaniechaniu polowań, Populacja tych drapieżników nie jest w stanie się odbudować na terenach, gdzie zostały wytępione w latach 80. XX wieku. a liczebność nie wzrasta

25 Działania ochronne Działania w kierunku odbudowy i poprawy łączności między dużymi kompleksami leśnymi Tworzenie korytarzy ekologicznych, Jest to priorytetowe zadanie, które powinno umożliwić spełnienie podstawowego warunku w ochronie rysia, jakim jest odtworzenie dużej metapopulacji powiązanej wewnętrznie efektywną wymianą genów Rys. Młody samiec rysia ratujący się przed psami ucieczką na drzewo w miejscowości Bircza

26 Główne zagrożenia dla populacji i metody ochrony: Proponowane działania ochronne Zasilanie i rozszerzanie istniejącej populacji przez reintrodukcję Według analiz GIS, tereny leśne zachodniej części kraju stanowią istotny potencjał umożliwiający w przyszłości rozszerzenie zasięgu występowania rysia w Polsce, Alternatywą dla dotychczasowych metod jest metoda born to be free

27 Zasady prowadzenia gospodarki leśnej w ostojach wilków i rysi wg obowiązujących w LP dokumentów oraz postulowane przez przyrodników Większość polskich lasów ma bardzo uproszczoną strukturę gatunkową, wiekową i pionową, Współczesna polityka gospodarki leśnej poprzez jej ukierunkowanie na ekologizację lasów gospodarczych wpływa na pozytywnie na poprawę warunków bytowania Szczególnie istotne pod tym względem jest Zarządzenie nr 11A Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych dotyczące doskonalenia gospodarki leśnej na zasadach ekologicznych,

28 Zapraszam do dyskusji