ŻUBR W BIESZCZADACH JAKO PRZYKŁAD UDANEJ RESTYTUCJI

Transkrypt

1 JAKO PRZYKŁAD UDANEJ RESTYTUCJI Maciej Januszczak Stacja Badawcza Fauny Karpat MiIZ PAN Ustrzyki Dolne Warsztaty realizowane są w ramach projektu Ochrona żubrów in situ w województwie zachodniopomorskim w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ) ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, zwanego dalej Projektem, na podstawie umowy o dofinansowanie projektu z dnia r. nr POIS /9

2 Ż U B R W P O L S C E Źródło: European Bison Action Plan. IUCN r. ŻUBR W LICZBACH: (2009r) Ogółem 1170 osobników: osobników w hodowlach wolnych osobników w 6 Ośrodkach Hodowlanych - 42 osobniki w Ogrodach Zoologicznych

3 Z A G R O Ż E N I A - Mała liczba dużych przestrzeni potrzebnych do funkcjonowania stabilnych demograficznie populacji. - Populacja stabilna demograficznie to populacja, która może w warunkach naturalnych przetrwać min. ok. 100 lat. - Dla żubra minimalna liczebność stabilnej populacji to ok. 400 osobników. - Efektywna wielkość populacji jest zawsze mniejsza od rzeczywistej wielkości populacji (min. 50 osobników oby uniknąć efektu wsobności).

4 Z A G R O Ż E N I A - Fragmentacja i izolacja istniejących stad wolnościowych uniemożliwia swobodną wymianę materiału genetycznego (pogłębienie chowu wsobnego). - Podatność małych populacji na dryf genetyczny (może prowadzić do wymarcia). - Możliwość kojarzenia się z hybrydami żubra i bizona (Kaukaz oraz próby założenia hodowli bizona na Podlasiu). - Kłusownictwo (szczególnie w krajach byłego ZSSR).

5 Z A G R O Ż E N I A - Choroby: A: większa podatność z powodu chowu wsobnego. B: podatność na choroby pochodzenia od bydlęcego (gruźlica, promienica, pryszczyca). - Mała liczba założycieli: A: Bieszczady (LC) linia wywodzi się od 12 osobników (5 samców, 7 samic), w tym tylko 1 byka linii kaukaskiej. B: Białowieża (LB) 7 osobników linii nizinnej.

6 DZIAŁANIA OCHRONNE TWORZENIE NOWYCH STAD - Tworzenie nowych stad wolnościowych (hodowla otwarta). - Dobór siedlisk zapewniających zapotrzebowanie na odpowiednie warunki do bytowania (baza żerowa, dostęp do wody, schronienie). - Ze względu na rotacyjne wykorzystywanie bazy żerowej, miejsca introdukcji muszą być odpowiednio duże i dostosowane do wielkości tworzonego stada. - Nowo tworzone stada muszą być oparte o dobór genetyczny.

7 DZIAŁANIA OCHRONNE TWORZENIE NOWYCH STAD - Miejsca introdukcji muszą być tak dobrane, by nie zakłócić hodowli dwóch linii genetycznych (aby nie doszło do wymiany osobników). - Przy tworzeniu nowych stad wolnościowych należy wziąć pod uwagę czynnik akceptacji społeczności lokalnej (by żubr był postrzegany jako element środowiska a nie jako szkodnik).

8 DZIAŁANIA OCHRONNE TWORZENIE NOWYCH STAD - Tworzone stada powinny podlegać monitoringowi (liczebność, rozmieszczenie przestrzenne, struktura genetyczna oraz wiekowo-płciowa, choroby). - Dobór siedlisk musi być również zoptymalizowany pod względem minimalizacji potencjalnych szkód, zarówno w gospodarstwach rolnych jak i gospodarce leśnej. - Zimowe dokarmianie sprzyja szkodom w drzewostanach spowodowanych nadmierną koncentrację zwierząt (sprzyja również chorobom).

9 DZIAŁANIA OCHRONNE TWORZENIE NOWYCH STAD - Miejsca dokarmiania powinny uwzględniać skład gatunkowy drzewostanów (celem eliminacji szkód) oraz usytuowane w rozproszeniu (celem eliminacji nadmiernej koncentracji). - Zimowe dokarmianie powinno się odbywać w ten sposób by zminimalizować potencjalne szkody w gospodarce rolnej.

10 Cele reintrodukcji żubrów w Bieszczadach: a: rozdzielenie linii LC i LB. b: zwiększenie atrakcyjności łowieckiej terenu. Dwa miejsca reintrodukcji: Nadleśnictwo Stuposiany zagroda aklimatyzacyjna w Widełkach Nadleśnictwo Komańcza zagroda aklimatyzacyjna w Woli Michowej

11 r. umieszczenie w zagrodzie aklimatyzacyjnej w Widełkach 6 osobników r. - wypuszczenie na wolność żubrów przebywających w zagrodzie w Widełkach r. pierwsza inwentaryzacja żubrów wykazała 21 osobników. 1963

12 r. umieszczenie w zagrodzie aklimatyzacyjnej w Woli Michowej 5 osobników r. - ostatnia grupa żubrów wypuszczona na 1976 wolność w Nadleśnictwie Komańcza (łącznie - 15).

13 - Wraz ze wzrostem liczebności obu subpopulacji następuje rozprzestrzenianie się osobników głównie wzdłuż osi północ południe. - W 1978 r. po raz pierwszy zaobserwowano żubry w Nadleśnictwie Ustrzyki Dolne (do roku 2000, obecnie bytują na granicy Nadleśnictwa), w 1991 r. w Nadleśnictwie Baligród a w Nadleśnictwie Lesko są od 1999 r. - Od 2001 r. rozpoczyna się stały program monitoringu żubrów umożliwiający dokładniejsze analizy użytkowania terenu.

14

15

16

17 MIGRACJA PO WYPUSZCZENIU

18

19 2007 ŻUBR W BIESZCZADACH

20 ŻUBR W BIESZCZADACH

21

22 Początek programu restytucji żubra w Karpatach Przywóz 4 osobników z hodowli szweckich i duńskich Introdukcja 4 osobników z hodowli szweckich i duńskich. żubrów w oparciu o analizę genetyczną, Bieszczady 4 osobniki Rozpoczęcie przygotowań do reintrodukcji żubra w Rumunii Introdukcja w słowackim parku Poloniny.

23 Introdukcja 2 osobników z praskiego ZOO Introdukcja żubrzycy z praskiego ZOO Introdukcja 8 osobników z hodowli irlandzkich i niemieckich. Obecnie planowanie jest wsiedlanie kolejnych osobników w oparciu o dobór genetyczny zarówno w subpopulacji wschodniej jak i zachodniej.

24 No Rok

25

26

27

28 PODSUMOWANIE - Introdukowane w Bieszczady żubry zaaklimatyzowały się bardzo dobrze, a ich populacja od początku lat 90-tych wykazuje systematyczny wzrost. - Populacja ta wymaga podniesienia poziomu efektywnej liczebności i poprawy struktury genetycznej (w tym celu powołano program introdukcji osobników opartych o dobór genetyczny). - Żubry bieszczadzkie stanowią część metapopulacji karpackiej. - Proces restytucji żubrów w Bieszczadach jest częścią programu restytucji żubra w Karpatach.

29 K O N K L U Z J E - Obecny zasięg występowania jest silnie ograniczony z uwagi na brak odpowiednio dużych niepofragmentowanych siedlisk. - Dla linii LC podejmowane są próby utworzenia ciągłego areału występowania w dwóch lokalizacjach (Metapopulacja Karpacka Bieszczady, Słowacja, Ukraina, Rumunia; oraz w Rosji Orłowskie Polesie). - Zaniechanie rekonstrukcji areału LB (Puszcza Białowieska, Romincka, Augustowska, Knyszyńska, Borecka, Białoruś, Litwa). - Tradycyjne sposoby gospodarowania wolnymi populacjami nie sprzyjają pełnej renaturalizacji gatunku.

30 DZIĘKUJĘ ZA UWAGE