Ekonomiczne aspekty tworzenia produktów sylwaturystycznych na przykładzie Nadleśnictwa Smardzewice

Transkrypt

1 Ekonomiczne aspekty tworzenia produktów sylwaturystycznych na przykładzie Nadleśnictwa Smardzewice Karolina Felczak, Agnieszka Mandziuk, Stanisław Parzych ARTYKUŁY / ARTICLES Abstrakt. Nadleśnictwo Smardzewice jest obszarem, w skład którego wchodzi ponad 400 małych kompleksów leśnych, tylko 4 z nich to tereny leśne o powierzchni powyżej 2 tys. ha. Cały obszar nadleśnictwa zajmuje ponad 16 tys. ha. Do głównych atrakcji turystycznych można zaliczyć m.in. Ośrodek Hodowli Żubrów im. Prezydenta RP Ignacego Mościckiego, Groty Nagórzyckie czy rezerwat przyrody Niebieskie Źródła. Walory turystyczne nadleśnictwa stanowią szansę na utworzenie markowych produktów sylwaturystycznych. W artykule zwrócono uwagę na koszty ponoszone przez turystów związane z przyjazdem do Nadleśnictwa Smardzewice oraz możliwości osiągania potencjalnych korzyści finansowych przez podmioty gospodarcze znajdujące się na tym terenie. Słowa kluczowe: atrakcje turystyczne, produkt turystyczny, sylwaturystyka, wypoczynek Abstract. Economic aspects of creating silvaturist products on the example of the Smardzewice Forest District. Smardzewice Forest District has over 400 small forest complexes, only 4 of which are forest areas with an area of over 2 thousand. ha. The whole area of the forest district occupies more than 16 thousand. ha. Its main tourist attractions include The Breeding Centre of European Bison, Nagorzyce Grottos or Blue Source Natural Reserve. Tourist values of this area make it possible to create silvaturist products. The article describes the costs incurred by the tourists to come to Smardzewice Forest District and financial advantages by economic operators located in the area. Key words: tourist attractions, touristic product, tourism in forests, rest Wstęp W przeszłości główną funkcją, jaką pełniły lasy w Europie była funkcja produkcyjna, jednak stopniowo obserwuje się zmiany polegające na rozwoju grupy funkcji społecznych: rekreacyjnych i turystycznych. Turystyka na obszarach leśnych ma tradycje sięgające drugiej polowy XX wieku (Muszyński, Kozioł 2013). Przemiany, jakie zachodziły w Polsce na przestrzeni lat powodowały zwiększenie wolego czasu dla wielu grup społeczeństwa oraz rozwój komunikacji, dzięki temu pokonywanie dużych odległości w celu skorzystania z lasów stało się o wiele łatwiejsze. Ludzie prowadzący stresogenny tryb życia i zamieszkający obszary mocno zurbanizowane coraz częściej szukają miejsc do wypoczynku na łonie natury. Lasy stanowią całkowite przeciwieństwo obszarów miejskich, przez co stają się dla społeczeństwa ważną przestrzenią 62

2 turystyczną (Pieńkos 2005). Każdy kraj czy region posiada własne produkty turystyczne, które stanowią cząstkę tradycji i kultury mieszkającej w nim społeczności (Jalinik 2016). Szansą na rozwój turystyki na obszarach przyrodniczo cennych, w tym na obszarach leśnych jest stworzenie warunków umożliwiających kreowanie nowych markowych produktów sylwaturystycznych, a więc zdefiniowanie rdzenia produktu (rozpoznanie atrakcji turystycznych), zapewnienie dobrego stanu technicznego infrastruktury drogowej, turystycznej, bazy noclegowej, skuteczna promocja i utworzenie kanałów dystrybucji produktów turystycznych, oraz zatrudnienie wykwalifikowanego personelu. Jest to nowe wyzwanie dla pracowników nadleśnictw, parków narodowych, parków krajobrazowych, czy leśnych kompleksów promocyjnych, dlatego że turysta, który jest potencjalnym usługobiorcą, jak zauważa Jalinik (2016) oczekuje produktu o zróżnicowanych walorach, dobrej marce i oryginalnego. Umiejętność budowania i rozwijania produktu turystycznego wymaga wcześniejszego zrozumienia jego istoty. Produkty turystyczne na obszarach leśnych W literaturze tematu wypoczynek na terenach leśnych definiowany jest jako sylwaturystyka lub sylwanoturystyka. Obie definicje są tożsame. Mianem sylwaturystyki określamy rodzaj aktywności turystycznej, której miejscem docelowym są obszary leśne. Sylwaturystyka obejmuje ruch pobytowy i ruch wycieczkowy, jak również inne rodzaje ruchu turystycznego, których miejscem docelowym są obszary leśne (Muszyński, Kozioł 2013). Także sylwanoturystyka nazywana jest też turystyką leśną, jest bardzo atrakcyjnym i na swój sposób unikatowym rodzajem aktywności turystycznej, wyróżnionym ze względu na miejsce docelowe, którym są obszary leśne. Jest oparta na infrastrukturze leśno-rekreacyjnej i organizowana na terenach leśnych, najczęściej przez samych leśników. (Muszyńska 2000). Las, poza funkcjami gospodarczymi, pełni również funkcje pozaprodukcyjne, w tym zdrowotne, turystyczne, rekreacyjne, edukacyjne i wiele innych bezpośrednio związanych z wypoczynkiem i rekreacją (Jalinik 2016). Rozwój sylwanoturystyki stwarza szanse aktywizacji gospodarczej wielu jednostkom gospodarczym, jak i obszarom o szczególnie wysokim stopniu zalesienia. Jest ona organizowana zazwyczaj w czasie wolnym od pracy zawodowej i stanowi istotny rodzaj odpoczynku, zapobiegając rozwojowi chorób cywilizacyjnych oraz przeciwdziałają sytuacjom stresowym charakterystycznym dla współczesnej cywilizacji (Muszyńska 2000). Sylwaturystyka pełni wiele funkcji, a najważniejsze z nich to: funkcja wypoczynkowa, która łączy się ze zdrowotną, funkcja wychowawcza i funkcja edukacyjna. Współcześnie człowiek jest coraz bardziej zestresowany, zmęczony oraz ulega codziennym trudom pracy wykonywanej często w dużym napięciu nerwowym. Dzięki niepowtarzalnemu mikroklimatowi lasu możliwy jest właściwy relaks, odprężenie fizyczne i psychiczne, dzięki sylwaturystyce możliwe jest poznawanie świata i rozwój społeczny człowieka. Przyswajane zostają wartości moralne i zachowania społeczne. Funkcja ta jest efektywnie realizowana przez należycie zorganizowane wycieczki i obozy. Sylwaturystyka kształtuje świadomość ekologiczną społeczeństwa (Muszyński, Kozioł 2013). Produkt turystyczny bezpośrednio związany z lasami nosi miano produktu sylwaturystycznego. Produkt sylwaturystyczny to wszystkie atrakcje turystyczne występujące na danym obszarze leśnym, tak więc produkt sylwaturystyczny zawiera ofertę dóbr przyrody kultury terenów leśnych takich jak: drzewostany i ich właściwości zdrowotne, owoce runa leśnego, faunę, florę, a także formy ochrony przyrody. W skład produktu wchodzą również dobra i usługi umożliwiające korzystanie z atrakcji turystycznych, a więc infrastruktura turystyczna i zagospodarowa- Studia i Materiały CEPL w Rogowie R. 20. Zeszyt 55 / 1 /

3 nie terenu (Muszyński, Kozioł 2013). Wszystkie elementy składowe produktu turystycznego (walory miejsca i wydarzenia, obiekty i autentyczne wytwory kultury wyższej) oznaczone jako szczególne, mające zdolność przyciągania turystów i decydujące o tym, że wybierają oni dany obszar, a nie inny. Połączone z usługami turystycznymi tworzą produkt turystyczny (Jalinik 2016) Produkt sylwaturystyczny ma swoją szczególną strukturę, w której wyróżniamy następujące części: rdzeń produktu, czyli element, który powinien spełniać główne oczekiwania celu podróży; produkt rzeczywisty uwzględnia warunki pobytu, czyli takie elementy jak: baza zakwaterowania, baza żywieniowa, baza edukacji przyrodniczo-leśnej oraz infrastruktura i obsługa turystów na terenie leśnym oraz produkt rozszerzony to dodatkowe atrakcje przewyższające oczekiwania turystów (Pieńkos 2005). Rdzeń produktu turystycznego stanowią walory przyrodnicze kompleksów leśnych, do których zalicza się: dojrzale drzewostany, właściwości, zdrowotne drzewostanów, owoce runa leśnego, elementy wzbogacające krajobraz leśny, osobliwości flory i fauny oraz wszelkie formy ochrony przyrody. Obecność walorów przyrodniczych lasów powoduje, że stają się one idealnym miejscem do wypoczynku i relaksu. Od dawna znane są również właściwości bioterapeutyczne gatunków drzew leśnych oraz zbiorowisk leśnych. Przykładem mogą być np. bory mieszane działające leczniczo na choroby układu oddechowego (Mandziuk, Janeczko 2009). Wszystkie elementy wymienione powyżej mają wpływ na atrakcyjność turystyczną kreowanego produktu sylwaturystycznego. Obszary leśne dzięki swojej niepowtarzalności nadają się do tego, aby na ich terenie tworzyć tego typu produkty, a występujące na ich terenie bogactwo gatunkowe i atrakcje turystyczne powodują, że są odwiedzane przez różne grupy turystów. Kreowanie produktów sylwaturystycznych na terenie Nadleśnictwa Smardzewice Występujące na terenie Nadleśnictwa Smardzewice walory turystyczne pozwalają podjąć próbę tworzenia markowych produktów sylwaturystycznych charakterystycznych dla tego obszaru leśnego. Do najważniejszych z nich można zaliczyć: Ośrodek Hodowli Żubrów im. Prezydenta RP Ignacego Mościckiego w Smardzewicach, Podziemną Trasę Turystyczną Groty Nagórzyckie, rezerwat przyrody Niebieskie Źródła czy Zalew Sulejowski. Najważniejszym elementem produktu sylwaturystycznego jest rdzeń produktu, na który składają się walory przyrodnicze lasu, a więc ich szata roślinna, fauna i zmienność krajobrazowa (Felczak 2017). Propozycją produktu sylwatustystycznego w Nadleśnictwie Smardzewice może być wycieczka do rezerwatu przyrody Niebieskie źródła, na terenie którego znajduje się przyrodnicza ścieżka dydaktyczna, której przystanki informują turystów o bogactwie fauny i flory oraz osobliwościach przyrodniczych mp. limnokrenowych źródeł. Rezerwat powołany został Zarządzeniem nr 129 Ministerstwa Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia roku w celu ochrony piękna krasowego wywierzyska oraz towarzyszącym im naturalnym biocenozom leśnym, zaroślowym, szuwarowym i wodnym. Zajmuje obszar ok. 29 ha. Znajduje się na terenie Sulejowskiego Parku Krajobrazowego, który wchodzi w skład Nadpilicznych Parków Krajobrazowych, nadzór nad rezerwatem sprawuje Nadleśnictwo Smardzewice. 64

4 Fot. 1. Rezerwacie przyrody Niebieskie Źródła (fot. K. Felczak) Photo 1. Blue Source Natural Reserve Kolejnym elementem produktu turystycznego jest produkt rzeczywisty, uwzględniający zagospodarowanie turystyczne. Nadleśnictwo Smardzewice posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę turystyczną, przez co zapewnia maksymalne zaspokojenie potrzeb turystów. Zagospodarowanie turystyczne tworzą baza noclegowa (hotele, pensjonaty), baza gastronomiczna (restauracje, kawiarnie) oraz dostępność komunikacyjna czyli autostrady, drogi oraz linie kolejowe. Dostępność komunikacyjna to także połączenia komunikacyjne znajdujące się na terenie samego nadleśnictwa, którą tworzą drogi leśne, ścieżki rowerowe czy szlaki turystyczne. Dzięki dobrej komunikacji możliwe jest szybkie i wygodne przemieszczanie się pomiędzy kolejnymi atrakcjami turystycznymi. Inną propozycją produktu sylwaturystycznego na terenie Nadleśnictwa Smardzewice jest wycieczka do dawnej kopalni piasku kwarcowego, zwanej Podziemną Trasą Turystyczną Groty Nagórzyckie, której administratorem jest Miejskie Centrum Kultury w Tomaszowie Mazowieckim. Na terenie kopalni utworzono zabytkowe labirynty, sale i korytarze, w których spotkać można dawnych górników. W przypadku obu propozycji należy wziąć pod uwagę także produkt rozszerzony, którego celem jest zapewnienie turystom dodatkowych korzyści z tytułu przyjazdu na teren nadleśnictwa, a także produktu potencjalnego, który może wzbogacić ofertę turystyczną w przyszłości o dodatkowe atrakcje turystyczne lub usługi. Budowa produktów turystycznych, w tym także sylwaturystycznych jest procesem złożonym, ponieważ musi uwzględniać wszystkie instrumenty marketingu usług Studia i Materiały CEPL w Rogowie R. 20. Zeszyt 55 / 1 /

5 turystycznych, do których zalicza się: produkt jako usługę, cenę, kanały dystrybucji, różne formy promocji oraz personel. Materiały i metody W celu określenia poniesionych kosztów przez turystów i oszacowania potencjalnych korzyści finansowych osiąganych przez podmioty gospodarcze znajdujące się w otoczeniu Nadleśnictwa Smardzewice, przeprowadzono badania ankietowe. Zastosowano w nich metodę sondażu ankietowego, jako metodę badawczą, natomiast jako technikę badawczą wykorzystano ankietę rozdawaną, ze względu na dużą zwracalność ankiet. Kwestionariusz ankiety (narzędzie badawcze) składał się z trzech części: wprowadzenia, zawierającego temat i cel badań, dodatkowym elementem pierwszej części ankiety była mapa przedstawiająca położenie poszczególnych atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie nadleśnictwa. Druga (właściwa) część kwestionariusza ankiety obejmowała 11 pytań, w tym: 9 pytań zamkniętych i 2 pytania otwarte. Pytania miały na celu określenie wiedzy respondentów na temat walorów turystycznych znajdujących się na terenie badań, określenia motywów przyjazdu, długości pobytu, ustalenia kosztów pobytu na terenie Nadleśnictwa Smardzewice oraz oszacowania potencjalnych korzyści finansowych możliwych do osiągnięcia przez podmioty gospodarcze znajdujące się na tym terenie Nadleśnictwa i w jego najbliższym otoczeniu. Trzecia część ankiety, tzw. metryczka składała się z 7 pytań, które miały na celu określenie cech społeczno-demograficznych respondentów dotyczących m.in płci, wieku, wykształcenia, miejsca zamieszkania oraz osiąganych dochodów w rodzinie. Obiekt badań stanowiła grupa 102 turystów odwiedzających tereny Nadleśnictwa Smardzewice. Badania zostały przeprowadzone w sierpniu 2016 r. Teren badań Badania zostały przeprowadzono na terenie Nadleśnictwa Smardzewice, które wchodzi w skład RDLP w Łodzi, położone jest na obszarze trzech powiatów: tomaszowskiego, opoczyńskiego i piotrkowskiego. Lesistość obszaru w zasięgu terytorialnym nadleśnictwa wynosi ok. 37 %. Nadleśnictwo zarządza gruntami stanowiącymi własność Skarbu Państwa o łącznej powierzchni ha, podzielonymi na dwa obręby leśne: Błogie i Smardzewice. Grunty Nadleśnictwa Smardzewice tworzą łącznie 447 kompleksy, z czego tylko 4 stanowi duże (powyżej 2 tys. ha) obszary leśne. W zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Smardzewice znajduje się fragment Kampinoskiego Parku Narodowego o powierzchni 72,40 ha, jest to obszar otuliny Spalskiego Parku Krajobrazowego. Na tym terenia znajdują się następujące formy ochrony przyrody: rezerwaty przyrody (Błogie, Czarny Ług, Gaik, Jaksonek, Jeleń, Niebieskie Źródła, Sługocice, Twarda); parki krajobrazowe (Spalski Park Krajobrazowy oraz Sulejowski Park Krajobrazowy); obszary NATURA 2000 ( Niebieskie Źródła, w części Lasy Spalskie ); pomniki przyrody (17); użytki ekologiczne (40) oraz stanowiska chronionych gatunków roślin i miejsca bytowania chronionych gatunków zwierząt. (Plan Urządzenia Lasu Nadleśnictwa Smardzewice na lata ). Do najważniejszych atrakcji turystycznych tego obszaru zalicza się: Ośrodek Hodowli Żubrów im. Prezydenta RP Ignacego Mościckiego w Smardzewicach, rezerwat przyrody Niebieskie Źródła, podziemną trasę turystyczną Groty Nagórzyckie czy Zalew Sulejowski. 66

6 Wyniki Charakterystyka socjologiczna respondentów Badania ankietowe przeprowadzono na terenie Nadleśnictwa Smardzewice w czterech miejscach licznie odwiedzanych przez turystów, i były to: Podziemna Trasa Turystyczna Groty Nagórzyckie, Zalew Sulejowski, Rezerwat przyrody Niebieskie Źródła i Leśny Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Nagórzyce. W badaniach ankietowych wzięło udział 102 respondentów. 56% ankietowanych stanowiły kobiety, a 44% mężczyźni. Najliczniejszą grupę stanowiły kobiety w przedziale wiekowym lat (26%), najmniej zaś liczną kobiety w wieku lat (7%). Wśród mężczyzn najliczniejszą grupę wiekową stanowili mężczyźni w wieku od 18 do 25 lat (24%), zaś najmniej liczna grupa wiekowa to mężczyźni w przedziale wiekowym lat i powyżej 65 lat (9 %). Osoby ankietowane najczęściej mieszkały w miastach powyżej 500 tysięcy mieszkańców (kobiety 20%, mężczyźni 19%). Najwięcej pytanych pochodziło z województwa łódzkiego (37%) i mazowieckiego (34%). Analizując wykształcenie pytanych, ponad 25% pytanych posiadało wykształcenie średnie i wyższe. U 41% respondentów wysokość dochodu w rodzinie wynosiła powyżej 4 tys. zł. Najniższą kwotę miesięcznego dochodu (poniżej 1 tys. zł) zadeklarowało tylko 4% respondentów. Wiedza ogólna respondentów Analizując wiedzę ankietowanych na temat znajomości głównych atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie Nadleśnictwa Smardzewice można zauważyć, że najwięcej z nich (29%) wiedziało o istnieniu rezerwatu przyrody Niebieskie Źródła, 26% o Zalewie Sulejowskim, najmniej 6% o Leśnym Ośrodku Szkoleniowo-Wypoczynkowym Nagórzyce. Pytając respondentów, o to, pod jakim względem teren badań jest atrakcyjny, 29% odpowiedziało, że jest to obszar atrakcyjny przyrodniczo, 24% krajobrazowo, dla 18% ankietowanych ważne są walory historyczne nadleśnictwa, w opinii 16 % teren jest atrakcyjny, jako miejsce rekreacji, a dla pozostałych 14% pod względem naukowym. Główną motywacją przyjazdu na teren Nadleśnictwa Smardzewice dla 52% ankietowanych była potrzeba wypoczynku, 26% pytanych realizuje tu własne zainteresowania, 16% przyjechała przypadkowo, natomiast pozostałe 7% wskazało na inne powody. 59% pytanych wcześniej nie odpoczywała na terenie Nadleśnictwa Smardzewice, 20 % odwiedziła ten obszar od 1 do 5 razy, 12% ankietowanych od 6 do 10 razy, a 10% respondentów odpoczywała na tym terenie powyżej 10 razy. Poniesione koszty i potencjalne korzyści finansowe w tytułu turystyki na terenie Nadleśnictwa Smardzewice Najczęściej wybieranym miejscem noclegowym przez ankietowanych było gospodarstwo agroturystyczne, które wskazało 34% respondentów, 27% z nich nie korzystało w noclegu na terenie Nadleśnictwa Smardzewice, ponieważ byli to turyści, których pobyt trwał jeden dzień. 21% pytanych nocowało w hotelu lub pensjonacie, 9% korzystało z bezpłatnego noclegu, inne formy noclegu wybrało 7%, w tym camping 2%. 60 % respondentów zadeklarowało, że poniosło koszty związane z noclegiem na terenie Nadleśnictwa Smardzewice. Średni koszt noclegu wyniósł 35 zł, najniższy koszt to 20 zł, a najwyższy 220 zł. W przedziale kosztów od 20 zł do 50 Studia i Materiały CEPL w Rogowie R. 20. Zeszyt 55 / 1 /

7 zł znalazło się 33 % ankietowanych, w przedziale od 51 zł do 100 zł 18 % pytanych, a powyżej 100 zł pozostałe 5 % badanej populacji. Biorąc pod uwagę miejsce wyżywienia turystów odwiedzających Nadleśnictwo Smardzewice, 46% turystów spożywało posiłki w restauracji, wydając średnio 68 zł (najniższa kwota to 30 zł, zaś najwyższa 200 zł). 41% respondentów jako miejsce wyżywienia wskazało sklep spożywczy wydając w nim średnio 29 zł. W tym przypadku najwyższa kwota wynosiła 100 zł, a najmniejsza 10 zł. 13% ankietowanych spożywało posiłki w gospodarstwach agroturystycznych, w których wydano średnio 24 zł, (najniższa kwota wynosiła 20 zł, a najwyższa 50 zł). Nie jest znana liczba turystów, którzy odwiedzili Nadleśnictwo Smardzewice w 2016 roku, dlatego też do oszacowania korzyści możliwych do osiągnięcia przez podmioty gospodarcze znajdujące się na tym terenie, przyjęto jako podstawę do obliczeń, liczbę turystów, którzy odwiedzili Groty Nagórzyckie w 2016 roku. Liczba ta wyniosła turystów, dane uzyskano od pracowników Filii Skansenu Rzeki Pilicy Podziemnej Trasy Turystycznej Groty Nagórzyckie na podstawie ilości sprzedanych biletów wstępu (dane niepublikowane). Na podstawie takiego założenia turyści w ciągu roku wydali ponad tys. zł na wyżywienie, w tym ponad tys. zł w restauracji, blisko tys. zł w gospodarstwie agroturystycznym, i ponad tys. zł w sklepach spożywczych. Analizując koszty związane z podróżą na teren Nadleśnictwa Smardzewice można zauważyć, że 53% ankietowanych poniosło tego typu koszty, 37% respondentów nie potrafi określić wydatków związanych z podróżą, natomiast 8% pytanych nie poniosła żadnych kosztów z tego tytułu. Średni koszt przyjazdu i powrotu do miejsc atrakcyjnych turystycznie Nadleśnictwa Smardzewice wyniósł 50 zł. Zdecydowanie najwięcej turystów (81%) przyjechało samochodem osobowym, 8% z nich pociągiem, 7% pytanych autokarem wycieczkowym, 3% ankietowanych autobusem i 2% wybrało inny środek transportu. Najczęstszą odpowiedzią o dodatkowe wydatki związane z pobytem na terenie Nadleśnictwa Smardzewice, była opcja inne (40%), wśród których wymieniano: bilety wstępu, czy opłaty parkingowe. 29% pytanych poniosło koszty związane z zakupem pamiątek, kolejne 16 % z nich zapłaciło za wypożyczenie rowerów. Analizując wartości pieniężne wydatków pozostałych można zauważyć, że na opłacenie przewodnika ankietowani wydali zł, na wypożyczenie rowerów zł, zakup pamiątek zł, uczestniczenie w imprezach plenerowych wyniosło zł, natomiast inne zł. Biorąc pod uwagę populację odwiedzającą obszar Nadleśnictwa Smardzewice w ciągu roku procentowe zestawienie wydatków dodatkowych zaprezentowano na rysunku nr 1. Największe wydane kwoty charakteryzują kategorię inne, a najmniejsze wynajęcia i opłacenia przewodnika oraz uczestnictwa w imprezach plenerowych. 68

8 0,5 0, % % respondentów 0,3 0, % 29.20% 0,1 7.30% 7.30% 0 Opłacanie przewodnika Wypożyczenie rowerów Imprezy plenerowe Zakupy pamiątek Inne Ryc. 1. Wydatki związane z pobytem turystów na terenie Nadleśnictwa Smardzewice Fig. 1. Expenditure related to the stay of tourists in the Smardzewice Forest District Podsumowanie Lasy spełniają idealne warunki dla rozwoju turystyki i rekreacji. Posiadają one szczególne cechy środowiska przyrodniczego, które stają się atrakcyjnymi walorami i mają wpływ na zainteresowanie obszarami leśnymi wśród turystów (Jalinik 2016). Tak więc do rozwoju sylwaturystyki konieczna staje się obecność atrakcji turystycznych, choć jak zauważa Swarbrooke (2002) sam termin atrakcji turystycznej jest trudny do zdefiniowania z wielu powodów. Trudno jest określić liczbę odwiedzających, jaka jest potrzebna, aby dane miejsce uznać za atrakcję turystyczną. Kryterium pomocniczym stosowanym dla zaliczenia danego miejsca do atrakcji może być cel jego odwiedzenia. Problem ten dotyczy także terenów leśnych. Kreowanie produktów turystycznych na terenach leśnych jest możliwe ze względu na bogactwo walorów przyrodniczych, kulturowych, historycznych, które stanowią rdzeń produktu turystycznego. W przypadku rekreacji i wypoczynku na obszarach leśnych rdzeń produktu stanowią także doznania, przeżycia, spełnienie oczekiwań turystów co do form spędzania wolnego czasu. Tworzenie produktów sylwaturystycznych na terenie Nadleśnictwa Smardzewice jest szansą rozwoju dla mniejszych przedsiębiorstw, właścicieli hoteli, pensjonatów, restauracji, czy gospodarstw agroturystycznych, które mają do zaoferowania turystom bazę noclegową, transportową czy wyżywienie. Problem stanowi brak dokładnych danych określających liczbę turystów odwiedzających rocznie nadleśnictwo, dlatego też nie ma możliwości dokładnego określenia korzyści finansowych osiąganychprzez podmioty gospodarcze. Ważnym elementem budowy produktu turystycznego jest współpraca wielu podmiotów gospodarczych, jednostek samorządowych, pracowników nadleśnictw, parków narodowych, właścicieli gospodarstw agroturystycznych i innych jednostek terytorialnych (Mandziuk 2017). Studia i Materiały CEPL w Rogowie R. 20. Zeszyt 55 / 1 /

9 Literatura Felczak K Walory turystyczne obszarów leśnych jako produkt sylwaturystyczny na przykładzie Nadleśnictwa Smardzewice. Praca dyplomowa wykonana w Katedrze Urządzania Lasu i Ekonomiki Leśnictwa, Wydział Leśny. Jalinik M Możliwości rozwoju sylwanoturystyki na obszarze Puszczy Białowieskiej. Ekonomiczne problemy turystyki. 1 (33): Kruczek Z Frekwencja w atrakcjach turystycznych. Polska Organizacja Turystyczna. Kraków - Warszawa. Mandziuk A., Janeczko K Turystyczne i rekreacyjne funkcje lasu w aspekcie marketingowym. Stud. i Mat. CEPL, Rogów 4 (23): Mandziuk A Walory przyrodnicze, kulturowe i krajobrazowe w promocji obszarów przyrodniczo cennych. Turystyka i rekreacja na terenach niezurbanizowanych w rozwoju zrównoważonym pod red. Emilii Janeczko i Małgorzaty Woźnickiej. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Warszawa. Muszyńska B Walory zdrowotne zbiorowisk leśnych, w: Problemy turystyki i rekreacji w lasach Polski, red. K. Pieńkos, Wyd. PTL, Komisja Inżynierii Leśnej i Gospodarki Wodnej, Warszawa. Muszyński Z., Kozioł L Atrakcyjność turystyczna dóbr przyrody w lasach Polski. Zeszyty Naukowe MWSE, nr. 1 (22) s , Tarnów. Pieńkos K Konkurencyjność polskiego produktu turystycznego. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Warszawie, Warszawa. Plan Urządzenia Lasu Nadleśnictwa Smardzewice na lata Swarbrooke J The development and management of visitors attractions, Butterworth Heinemann, Oxford. Zarządzenie nr 129 Ministerstwa Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia roku w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M.P nr 72 poz. 306). Karolina Felczak, Agnieszka Mandziuk, Stanisław Parzych Katedra Urządzania Lasu i Ekonomiki Leśnictwa Wydział Leśny SGGW w Warszawie Kfelczak10@gmail.com, Agnieszka.Mandziuk@wl.sggw.pl, Stanislaw.Parzych@wl.sggw.pl 70