Ojcowie obecni dzieci szczęśliwe

Transkrypt

1 Antonello Vanni podważa mity na temat ojcostwa: ojcowie wcale nie są tacy ważni ojcowie nigdy nie uczestniczą w życiu szkolnym dzieci ojcowie nie potraﬁą zajmować się dziećmi ojcowie są agresywni i niebezpieczni dla dzieci. Być ojcem obecnym w życiu dzieci oznacza stawać się coraz bardziej świadomym znaczenia swojej osoby i jej niezastąpionej roli w rodzinie. Wciąż bowiem zbyt wielu jest mężczyzn, którzy umniejszając swoje znaczenie uważają ojcostwo za coś zbytecznego, przydatnego jedynie wtedy, gdy przynosi się do domu wypłatę albo gdy potrzebna jest dodatkowa para rąk do pracy. OJCOSTWO STANOWI INWESTYCJĘ MĘŻCZYZNY MĘŻCZYZNY W DOBRO RODZINY I GWARANCJĘ RADOSNEGO WZRASTANIA DZIECI. DZIECI Cena det. 37,00 zł Patronat medialny Ojcowie obecni dzieci szczęśliwe Antonello Vanni Antonello Vanni wykładowca literatury. Autor publikacji na temat Ojciec i rodzące się życie) życie ochrony życia ludzkiego (Ojciec oraz uzależnień wśród nastolatków (Młodzież Młodzież między uzależnieniem a wolnością). wolnością Znany ze swoich wykładów Młodzież, media i narkotyki, które prowadził między innymi na Wydziale Bioetyki Papieskiego Uniwersytetu Regina Apostolorum w Rzymie. Ojcowie obecni dzieci szczęśliwe ANTONELLO VANNI, bioetyk, wychowawca młodzieży, p s y c h o l o g i a i w i a r a

2 Ojcowie obecni dzieci szczęśliwe

3

4 Ojcowie obecni dzieci szczęśliwe Antonello Vanni przełożył Dariusz Chodyniecki

5 Tytuł oryginału Padri presenti fi gli felici Copyright 2004 EDIZIONI SAN PAOLO s.r.l., Cinisello Balsamo (MI) 2011 Copyright for this edition by Wydawnictwo W drodze 2012 Redaktor Lidia Kozłowska Redaktor techniczny Justyna Nowaczyk Opracowanie okładki i stron tytułowych Justyna Nowaczyk Fotografia na okładce ISBN Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze 2012 ul. Kościuszki 99, Poznań tel , faks sprzedaz@wdrodze.pl

6 Wstęp Jak uczy doświadczenie, nieobecność ojca powoduje zachwianie równowagi psychicznej i moralnej Nade wszystko tam, gdzie warunki społeczne i kulturalne łatwo skłaniają ojca do pewnego uwolnienia się od zobowiązań wobec rodziny i do mniejszego udziału w wychowaniu dzieci, konieczne jest odzyskanie społecznego przekonania, że miejsce i zadanie ojca w rodzinie i dla rodziny mają wagę jedyną i niezastąpioną. JAN PAWEŁ II, ADHORTACJA APOSTOLSKA FAMILIARIS CONSORTIO 25, MĘŻCZYZNA JAKO MĄŻ I OJCIEC Tego potrzebują dzieci: miłości ojca i matki. To właśnie daje im pewność i w miarę wzrastania pozwala im odkrywać sens życia. BENEDYKT XVI, ANIOŁ PAŃSKI Z 26 GRUDNIA 2010 ROKU 5

7 6 Ojcowie obecni dzieci szczęśliwe

8 W poszukiwaniu ojców 1 W poszukiwaniu ojców W ostatnich dziesięcioleciach, wraz z szybkimi zmianami, które dotknęły społeczeństwo i rodzinę, podejmuje się coraz więcej studiów nad postacią ojca. Różne dziedziny nauk społecznych zaczęły uznawać i badać kluczową rolę, jaką odgrywają ojcowie w dynamice życia rodzinnego i w rozwoju dzieci. Pedagogika i psychologia, bioetyka i filozofia, antropologia i kryminologia to tylko część spośród dyscyplin, które zabrały głos w tej kwestii. Na ogół wkład tych nauk dotyczył, i dotyczy do dzisiaj, negatywnych skutków nieobecności psychicznej albo fizycznej ojca. Nader oczywiste jest złe samopoczucie dzieci pozbawionych uczuciowej obecności ojca, o czym dobrze wiedzą wychowawcy, nauczyciele i bardziej uważne matki. Jednakże w ostatnim czasie rozwinęły się nowe kierunki badań, zainteresowane również zrozumieniem pozytywnych konsekwencji, jakie pociąga za sobą ojcostwo przeżywane sumiennie i z oddaniem. Wyniki wielu dociekań pokazały, że te dobrodziejstwa są bardzo znaczące i znajdują swoje odbicie zarówno w życiu dzieci, jak i w relacjach między małżonkami, które stają się bardziej satysfakcjonujące i umacniają się poprzez pragnienie dobra swoich dzieci. Ten ostatni fakt jest godzien podkreślenia, zwłaszcza gdy weźmie się pod 7

9 Ojcowie obecni dzieci szczęśliwe uwagę, że na przykład według Istat 1 kryzys rodziny we Włoszech trwa nieprzerwanie: od 1995 do 2008 liczba separacji i rozwodów ciągle rosła. Tylko w 2008 roku kryzys małżeński swoich rodziców w postaci separacji przeżywało dzieci, a dzieci zostało dotkniętych sytuacją rozwodu rodziców. Książka ta ma na celu zapoznanie czytelników w szczególności właśnie z pozytywnymi skutkami prawdziwej i pełnej ojcowskiej obecności w życiu dzieci. Jak to się dzieje, że dzieci, gdy w ich życiu obecny jest kochający je ojciec, lepiej się czują i dobrze funkcjonują z punktu widzenia uczuciowego, relacyjnego, szkolnego i wychowawczego? Jest to książka, która może zainteresować wszystkie osoby pragnące pogodnego wzrastania tych, którzy zostali im powierzeni w różnych życiowych sytuacjach. Przede wszystkim jednak, jest to książka dla tych, którzy są ojcami, oraz dla wszystkich młodych mężczyzn, którzy nimi będą. Oddajemy ją do ich rąk z nadzieją, że pewnego dnia będą mogli dostrzec trochę szczęścia w oczach swoich dzieci. Dzieci wołają o naszą obecność Każdy, kto dzisiaj zajmuje się dziećmi i młodzieżą, zauważa u wielu rodziców, a czasem również i u siebie, ogromne zagubienie. Rzeczywiście, trudno jest wychowywać dzieci w momencie historycznym z jednej strony pozbawionym wartości i pewności, jeśli chodzi o przyszłość, a z drugiej pełnym zewnętrznych nacisków, które prowadzą na manowce, zagłuszając głos tych, którzy dzieci szczerze kochają. W tym mało pokrzepiającym klimacie pojawiają się jednak sygnały 1 Istituto Nazionale di Satistica włoski główny urząd statystyczny, odpowiednik polskiego GUS przyp. tłum. 8

10 W poszukiwaniu ojców interesujące i pozytywne: w licznych badaniach, prowadzonych również w wymiarze międzynarodowym, zebrano opinie samej młodzieży i stwierdzono, że wbrew pozorom, młodym ludziom bardzo zależy na uwadze rodziców, na ich trosce, radach i miłości. To właśnie może być dla nas punktem wyjścia: dzieci pragną miłości ojca i matki, upominają się o nią, czasami ze złością. Noworodki, które płaczą w kołysce, dzieci, które chcą posłuchać bajki przed snem, wreszcie nastolatkowie, którzy albo zamykają się przed nami w swoim pokoju, bo są uzależnieni od Internetu, albo chcą dowiedzieć się więcej o zagrożeniach, jakie niosą ze sobą alkohol i narkotyki, wszyscy oni przekazują nam ten sam komunikat: bądźcie obecni w naszym życiu! Kluczowym słowem dla bycia dobrymi rodzicami jest zatem obecność. Ojcowie wielkie bogactwo nie zawsze doceniane Obecność ojca jest jednym z największych bogactw, jeśli chodzi o dobrodziejstwa, jakie może ona przynieść dla życia dzieci. Niestety, jest ona jednocześnie najmniej uznawana i doceniana. Co jednak myślą o niej sami ojcowie? Niektóre badania wskazują, że na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat wrażliwość mężczyzn w tym względzie znacząco wzrosła: 82% ojców posiadających stałe zatrudnienie na pełny etat wyraziło pragnienie poświęcania rodzinie większej ilości czasu. Na podobnym poziomie kształtuje się procent ojców, którzy z przykrością stwierdzają, że w ich przypadku nie było to możliwe, mając przy tym poczucie, że nie będąc obecnymi w życiu swoich dzieci zawiedli, że ponieśli porażkę w bardzo istotnej sprawie. Ojcowie zatem chcieliby być bardziej obecni u boku swoich dzieci. Potrzebę tę dostrzegły już rządy niektórych państw północnej Europy. Zrobiły to po części ze względu na korzyści polityczne (pozyskać 9

11 Ojcowie obecni dzieci szczęśliwe dla siebie nowe grupy wyborców), a po części także po to, by za pomocą różnych instrumentów stawić czoła zagubieniu przeżywanemu przez młode pokolenie, na skutek wynikających w znacznej mierze z rozpadu rodziny problemów psychologicznych, zachowań antyspołecznych, niepowodzeń szkolnych, jak również trudności ekonomicznych. Temat obecności ojca pojawia się więc, od paru lat, wśród spraw podejmowanych w ramach polityki społecznej różnych krajów: na przykład w Anglii opublikowano dwa przewodniki dla służb socjalnych, w których szczegółowo wyjaśnia się ich pracownikom, w jaki sposób angażować ojców w sprawy rodziny, w zaradzanie jej potrzebom oraz jak powinni oni postępować w przypadkach trudnych zachowań dzieci (alkohol, nikotyna, substancje odurzające). Przewodniki te mają na celu uwrażliwienie osób pracujących w służbach publicznych na znaczenie postaci ojca oraz na konieczność podjęcia dialogu i współpracy z tym ludzkim bogactwem, które gdy jest obecne i gdy go nie ma odgrywa tak decydującą rolę. We Włoszech jesteśmy bardzo dalecy od takiego sposobu patrzenia. Wszystko wciąż jeszcze zależy od wrażliwości jednostek, od wartościowych, ale pozbawionych ciągłości propozycji różnych stowarzyszeń rodzinnych, od uwagi naukowców, którzy wspierani przez odważnych wydawców publikują książki na ten temat, od dociekliwości autorów programów telewizyjnych, którzy tworzą z tego talk show, podczas którego zwycięża ten, kto najgłośniej krzyczy. Mimo to, mamy do czynienia z ogromnym krokiem naprzód. Jeszcze dziesięć lat temu nie mówiono o tym prawie wcale. Co to znaczy być ojcem obecnym w życiu dzieci? Być ojcem obecnym w życiu dzieci oznacza stawać się coraz bardziej świadomym znaczenia swojej osoby i jej niezastąpionej roli w rodzi- 10

12 W poszukiwaniu ojców nie. Wciąż bowiem zbyt wielu jest mężczyzn, którzy umniejszając swoje znaczenie uważają ojcostwo za coś zbytecznego, przydatnego jedynie wtedy, gdy przynosi się do domu wypłatę albo gdy potrzebna jest dodatkowa para rąk do pracy. Tymczasem ojcostwo, jeśli jest głęboko przeżywane, stanowi inwestycję mężczyzny w dobro rodziny i gwarancję radosnego wzrastania dzieci na wszystkich płaszczyznach. Oczywiście, ojcowie różnią się między sobą, a ojcowska obecność może przybierać różne formy, wszystkie ważne i zasługujące na uznanie. Są jednak badania, w których po przyjrzeniu się życiu rodzin na przestrzeni dłuższego czasu, wskazuje się niektóre sposoby sprawowania funkcji ojca jako wyjątkowo pozytywne i skuteczne. Wskazania te mówią, że ojciec powinien być w rodzinie obecny u boku matki, spędzać więcej czasu z dziećmi, troszczyć się o różne aspekty ich rozwoju, wychowywać je do określonych zachowań, być dla nich przewodnikiem wprowadzającym je w świat, ochraniać je i być dla nich cennym, pozytywnym wzorem. Następne rozdziały proponują refleksję nad tymi wymiarami ojcostwa, z konkretnymi przykładami i przydatnymi radami, dotyczącymi najczęstszych sytuacji w relacjach między ojcem a dziećmi. Mit do podważenia nr 1: Ojcowie wcale nie są tacy ważni Zgodnie z szeroko rozpowszechnionym w społeczeństwie wyobrażeniem, określanym przez niektórych socjologów jako deficit perspective, ojciec uważany jest za postać raczej zbyteczną, do tego stopnia, że w wielu sytuacjach z życia dzieci i rodziny może być pomijany lub wręcz z nich usuwany. Statystyki amerykańskie dotyczące sytuacji, w których ojciec jest nieobecny, pokazują, że czynnik ojciec ma decydujący wpływ na znaczące 11

13 Ojcowie obecni dzieci szczęśliwe różnice w częstotliwości występowania niektórych zjawisk społecznych: ubóstwo: obserwując sytuację społeczno-ekonomiczną rodzin, badacze zauważyli, że w pięciu na sześć rodzin ubogich brakuje ojca; zdrowie matki i noworodka: w przypadku braku ojca liczba noworodków, które umierają w ciągu pierwszego roku życia, jest trzykrotnie wyższa niż tam, gdzie ojciec jest obecny, podczas gdy dwukrotnie więcej samotnych kobiet niż żyjących w związkach boryka się z poważną depresją, stanami stresowymi, doświadcza zubożenia relacji z przyjaciółmi i krewnymi, ryzykuje utratę wsparcia socjalnego; antyspołeczne zachowania dzieci: brak uczuciowej relacji dziecka z osobą ojca w znaczący sposób wpływa na jego przyszłe uzależnienie od tytoniu, alkoholu i narkotyków; chłopcy, którzy dorastali w rodzinach bez ojca, znacznie częściej dopuszczają się przestępstw, również tych wyjątkowo okrutnych, przeciwko osobom i ich własności; badanie przeprowadzone przez Departament Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych wykazało, że ponad połowa z 14 tysięcy kobiet przebywających w więzieniu dorastała bez ojca; trudności psychologiczne synów i córek: brak ojca może spowodować u dzieci różnego rodzaju problemy: niską samoocenę i poczucie winy; trudności w relacjach z rówieśnikami; agresywność i chuligaństwo; znaczący poziom rozdrażnienia i stresu; u dziewcząt tendencję do nawiązywania przedwczesnych relacji seksualnych, szybkie porzucanie nauki i zawieranie nietrwałych małżeństw; rozwój poznawczy i wyniki szkolne dzieci: w rodzinach bez ojca zaniedbania szkolne zdarzają się dwukrotnie częściej niż w rodzinach pełnych; więcej dzieci oblewa egzaminy i nie otrzymuje promocji do następnej klasy; zmniejsza się liczba wysokich ocen. Ponadto, niektóre badania przeprowadzone w szkołach podstawowych wykazały, że u chłopców i dziewczynek wywodzących się z takich rodzin najczęściej wystę- 12

14 W poszukiwaniu ojców pują problemy ze zdrowiem, rozwojem społecznym, panowaniem nad emocjami oraz zaburzenia w sferze poznawczej; nadużycia i przemoc: jeśli ojciec jest na różne sposoby nieobecny w życiu rodziny, wówczas podwaja się u dzieci zagrożenie nadużyć fizycznych, emocjonalnego porzucenia, zaniedbania materialnego i wychowawczego. 13

15 Spis treści Spis treści 1. W poszukiwaniu ojców Ojciec obecny w rodzinie Ojciec troszczy się o dzieci szkoła Ojciec ochrania dzieci niebezpieczeństwa Ojcowie i córki pięknie jest dorastać pod okiem ojca Ojcowie i synowie pomóc im stać się mężczyznami Ojcowie i dzieci w burzy rozwodu Załączniki

16 Spis treści Ostatnio w serii ukazały się: John Eldredge, Dzikie serce. Tęsknoty męskiej duszy Archibald D. Hart, Adrenalina a stres Henry Cloud, John Townsend, Mamo, to moje życie Jacques Gauthier, Kryzys wieku średniego Archibald D. Hart, Rozwód. Jak ratować dzieci Claudio Risé, Sztuka ojcostwa Diane Purper-Ouakil, Mali tyrani Tonino Cantelmi, Pasquale Laselva, Silvestro Paluzzi, Dialog psychologii z teologią Muriel Mazet, Zranione dziecko Henry Cloud, Reguły sukcesu Martin Rovers, Uzdrowić miłość Heinz-Peter Röhr, Narcyzm zaklęte ja John Townsend, Kto nam zatruwa życie? Xavier Lacroix, Naucz mnie żyć. Esej o ojcostwie Archibald D. Hart, Catherine Hart-Weber, Depresja nastolatka Mark Victor Hansen, Art Linkletter, Najlepsza reszta życia Stephen Arterburn, Mężczyźni i ich sekrety John Eldredge, Droga dzikiego serca Hans Morschitzky, Lęk przed porażką Henry Cloud, John Townsend, To nie moja wina Sharon Jaynes, Marzenia kobiety Johannes Thiele, Zmień swoje życie John Eldredge, Dziennik pokładowy Chris Thurman, Kłamstwa, w które wierzymy Björn Süfke, Krajobraz męskiej duszy Marshall J. Cook, Oswoić lęk John Towsend, Recepta na miłość 238

17 Spis treści John Trent, Larry K. Weeden, Błędne koło rozwodów Marilyn Meberg, Kobieta i utracona miłość Max Lucado, Wieloryb nie może latać. O sztuce stawania się sobą Xavier Lacroix, Małżeństwo Pat Gelsinger, Tajniki żonglerki. Jak znaleźć równowagę między pracą, wiarą i rodziną? Christiane i Alexander Sautter, Gdy opadną maski. Terapia związków Henry Cloud, Poszukiwana poszukiwany. Poradnik dla singli Manfred Lütz, Szaleństwo! Leczymy nie tych, których trzeba Max Lucado, Potwór w szafi e. Jak jutro bać się mniej niż dzisiaj Lisa M. Hendey, Mama na pełen etat Sara Savage, Eolene Boyd-MacMillan, Konfl ikt w relacjach Stephen Arterburn, Debra Cherry, Jak nakarmić pragnienia Philippe Gutton, Vincent Villeminot, Usłyszeć, czego nastolatki nie mówią 239