Jerzy Iwanicki. Dlaczego zintegrowane zarządzanie zasobami wody? UCBŚ

Transkrypt

1 Jerzy Iwanicki Dlaczego zintegrowane zarządzanie zasobami wody? UCBŚ

2 Cel wykładu: Chcę udowodnić palącą potrzebę unowocześnienia polityki wodnej w naszym kraju.

3 W p. 26 wstępu do Dyrektywy 2000/60/UE nazywanej Dyrektywą Ramową napisano: Państwa członkowskie powinny zmierzać w kierunku osiągnięcia celu, jakim jest co najmniej dobry stan wód, przez określenie i wdrożenie niezbędnych działań w ramach zintegrowanych programów działań (podkr. moje.).

4 Przydatność wód do bytowania ryb wg GUS Środowisko Ilość punktów pomiaru jakości wód Rok Ogółem Łososiowate Karpiowate Pozytywne Negatywne Pozytywne Negatywne

5 Porównanie liczebności i bogactwa gatunkowego makrozoobentosu w próbkach osadów dennych pobranych w rz. Ślinie na odcinku niekonserwowanym (A) oraz na odcinku po przeprowadzonej gruntownej konserwacji koryta cieku (B). Źródło: M. Grygoruk i inni. Monitoring prac utrzymaniowych i usuwania skutków powodzi realizowanych przez Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Białymstoku:

6 Wg PIG: Raport o stanie chemicznym i ilościowym Stan na rok Zaledwie połowa JCWPd wykazuje oznaki poprawy stanu. 12,9 % JCWPd wykazuje znaczący trend rosnący - pogarszania stanu.

7 Stan ekologiczny przybrzeżnych wód Bałtyku. Wg: M. Marcinkiewicz Mykieta. Prezentacja: Ocena stanu eutrofizacji polskiej strefy Morza Bałtyckiego na podstawie danych PMŚ.

8 Rozmiary szkód powodziowych w latach Wg: IMGW Monografia powodzi Rodzaj szkód powodziowych Zalane powierzchnie gruntów Zniszczone i uszkodzone budynki Zniszczone i uszkodzone mosty Zniszczone i uszkodzone drogi Zniszczone i uszkodzone wały Jednostka miary Ha szt. szt. Km Km Lata

9 Anachroniczne metody gospodarowania zasobami wodnymi powodują negatywne skutki społeczne, gospodarcze, ekologiczne i wzrost zagrożenia stanami ekstremalnymi: powódź, susza.

10 Co trzeba zrobić aby odwrócić fatalne trendy?

11 Odpowiedzią na postawione pytanie jest zmiana filozofii gospodarowania zasobami wody i wynikająca z niej zmiana metod gospodarowania wodą.

12 Ta nowa filozofia sprowadza się do uznania zasobów wód i środowisk związanych z wodą za podstawowy składnik środowiska naturalnego, w którym żyją zwierzęta i rośliny, w którym żyje i działa człowiek mający wielki wpływ na stan środowiska.

13 Punktem wyjścia do zmiany metod gospodarowania wodą i środowiskami związanymi z wodą jest całkowicie nowy cel, o którym mówiłem na wstępie mojego wystąpienia.

14 Warunkiem osiągnięcia celu jest zbudowanie i wdrożenie Zintegrowanego Systemu Zarządzania Zasobami Wód i środowisk związanych z wodą.

15 Definicja Zintegrowanego Zarządzania Zasobami Wody (IWRM). IWRM jest procesem, który wspiera skoordynowany rozwój i gospodarowanie wodą, gruntami i odnośnymi zasobami w celu maksymalizowania wyniku ekonomicznego i społecznego dobrobytu w sposób sprawiedliwy, bez naruszania zrównoważonego rozwoju ekosystemów witalnych. Źródło: Integrated Water Resources Management Global Water Partnerschip 2000 r.

16 Istota Zintegrowanego Systemu Gospodarowania Zasobami Wody

17 Zasady (kryteria) Zintegrowanego Zarządzania Zasobami Wody 1. Wody powierzchniowe i podziemne muszą być traktowane jako całość na obszarze zlewni. 2. Aspekty ilości i jakości muszą być na obszarze zlewni traktowane nierozłącznie. 3. Wody rzeczne i morskie wody przybrzeżne muszą być traktowane jako całość. 4. Zasobami wody, środowiska wodnego i środowisk związanych z wodą należy tak gospodarować, aby zapewnić możliwość godziwej egzystencji przyszłym pokoleniom. 5. Zasobami wody, środowiska wodnego i środowisk związanych z wodą na obszarze wyróżnionej zlewni powinna gospodarować jedna instytucja ponosząca pełną odpowiedzialność za stan zasobów.

18 6. Za pomocą mechanizmów pośrednich ale także za pomocą metod administracyjnych należy powodować racjonalne wykorzystanie zasobów przez użytkowników tych zasobów. 7. Relacje ludzi i przyrody muszą być regulowane. Podmiotem regulującym te relacje powinna być służba wodna. 8. Służba wodna musi mieć stworzone warunki organizacyjne, prawne i finansowe do skutecznego regulowania wyżej wymienionych relacji. Samofinansowanie służb gospodarki wodą ma znaczenie szczególne. 9. Gospodarka przestrzenna i gospodarka wodą muszą być zintegrowane na obszarze zlewni. Muszą być sformułowane kryteria dostępu do zasobów oraz narzędzia rozstrzygania sporów.

19 10. Wszystkie ważne decyzje dotyczące działań na obszarze zlewni muszą zapadać z udziałem przedstawicieli grup użytkowników. 11. Każdy obywatel powinien mieć prawo wyrażania swoich opinii w sprawach wodnych. 12. Ochrona przed powodzią i suszą musi być prowadzona z uwzględnieniem aspektów ochrony środowiska naturalnego.

20 Rzeka Szreniawa jest śmietnikiem fot. R. Stojek

21 Tak się utylizuje padlinę. Rzeka Szreniawa fot. R. Stojek

22 Czy potrafimy zbudować system organizacyjny, który spełniałby wymienione przeze mnie kryteria. Odpowiedź brzmi: tak. Dysponujemy narzędziem do analizy i oceny stanu istniejących struktur oraz narzędziem do projektowania systemów zarządzania. Jest to: Inżynieria Systemów Działania opracowana przez polskich prakseologów: Leopolda Kędzierskiego, Józefa Koniecznego i innych.

23 System działania Sd = (F, T, S, P) {R}

24

25

26

27

28 Obiekt eksploatowany w systemie wodnym PO 1 PO 2 PO n-1 PO n PU 1 CS 1 PU 2 CS 2 OE n PU n-1 Charakterystyka OE n CS n-1 PU n CS n PN 1 PN 2 PN n-1 PN n

29 PREZYDENT, SEJM, SENAT, RZĄD NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI WOJEWODA MINISTERSTWO ŚRODOWISKA INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA DEPARTAMENT ZASOBÓW WODNYCH KRAJOWA RADA GOSPODARKI WODNEJ URZĄD WOJEWÓDZKI WIOŚ WUNB URZĄD SKARBOWY STAROSTA STAROSTWO POWIATOWE WÓJT KRAJ KRAJOWY ZARZĄD GOSPODARKI WODNEJ REGION RADA GOSPODARKI WODNEJ REGIONU Z REGIONALNY ZARZĄD GOSPODARKI WODNEJ INSPEKTORATY LINIOWE PODZLEWNIA RADA GOSPODARKI WODNEJ PODZLEWNI SEJMIK WOJEWÓDZKI INSTYTUCJE NAUKOWE ZWIĄZKI PRODUCENTÓW BANKI, INST. FINANSUJĄCE SEJMIKI POWIATOWE RADY GMIN NGO KOOPERANCI, DOSTAWCY ZARZĄD PODZLEWNI INSPEKTORATY OBSZAROWE UŻYTKOWNICY ZASOBÓW WODNYCH ZASOBY SYSTEMU WODNEGO

30 Dla wdrożenia zasad IWRM muszą być przełamane bariery, które to wdrożenie utrudniają. Są to: bariera mentalności, bariera wiedzy, bariera organizacyjna, bariera finansowa, bariera polityczna.

31 Obok wymienionych barier J. Żelaziński wymienia jeszcze partykularyzmy działania w interesie wąskich grup zawodowych: administracji, inżynierów, ekologów.

32 Dziękuję za uwagę

33

34 Reforma struktury organów gospodarki wodnej w Polsce MINISTER WŁAŚCIWY DO SPRAW GOSPODARKI WODNEJ MARSZAŁEK WOJEWÓDZTWA UTRZYMANIE I INWESTYCJE PREZES KRAJOWEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ WZMiUW UTRZYMANIE I INWESTYCJE WŁADZA WODNA ZARZĄD DORZECZA WISŁY URZĄD GOSPODARKI WODNEJ REGIONU WODNEGO W GDAŃSKU ZARZĄD DORZECZA ODRY URZĄD GOSPODARKI WODNEJ REGIONU WODNEGO W SZCZECINIE URZĄD GOSPODARKI WODNEJ REGIONU WODNEGO W KRAKOWIE URZĄD GOSPODARKI WODNEJ REGIONU WODNEGO W POZNANIU podległość współpraca URZĄD GOSPODARKI WODNEJ REGIONU WODNEGO W WARSZAWIE URZĄD GOSPODARKI WODNEJ REGIONU WODNEGO WE WROCŁAWIU

35 Wg: S. Gawłowski: Reforma gospodarki wodnej założenia nowego prawa wodnego. Referat Wrocław

36 Przydatność wód do bytowania ryb wg GUS Środowisko 2009