Ministerstwo Środowiska Departament Gospodarki Odpadami

Transkrypt

1 Ministerstw Śrdwiska Departament Gspdarki Odpadami Wytyczne dtyczące wymagań dla prcesów kmpstwania, fermentacji i mechaniczn-bilgiczneg przetwarzania dpadów (według stanu prawneg na dzień 15 grudnia 2008 r.) Przygtwan na pdstawie pracwania dr inż. Ryszarda Szpadta i dr hab. inż. Andrzeja Jędrczaka sfinanswaneg ze śrdków Nardweg Funduszu Ochrny Śrdwiska i Gspdarki Wdnej na zamówienie Ministra Śrdwiska. Warszawa, grudzień 2008 r.

2 SPIS TREŚCI SPIS TABEL... 2 SPIS STOSOWANYCH SKRÓTÓW I SYMBOLI Wstęp Opracwanie wymagań dla prcesów bilgicznych i mechaniczn-bilgicznych w plskich warunkach Charakterystyka i jednlite nazewnictw prcesów bilgicznych Określenie wymagań dnśnie d rdzajów przekształcanych dpadów Wskazanie technlgii przetwarzania dpadów w prcesach bilgicznych Określenie wymaganych parametrów jakściwych raz spsbów wykrzystania pwstałych w prcesach kmpstwania, fermentacji raz mechaniczn-bilgiczneg przetwarzania prduktów i dpadów Określenie metdyki badań, jaka pwinna być zastswana przy kreślaniu parametrów trzymanych materiałów Wykaz przepisów prawnych SPIS TABEL Tabela 1. Maksymalne zawartści metali w mieszaninie dpadów d bilgiczneg przetwarzania raz dpuszczalne zawartści metali w nawzach i śrdkach wspmagających Tabela 2. Odpady ulegające bidegradacji Tabela 3. Prcesy bilgiczneg przetwarzania wyłącznie selektywnie zbieranych frakcji (dpady kuchenne ulegające bidegradacji - kd , dpady ulegające bidegradacji - kd raz częściw dpady papier i tektura - kd i dpady z targwisk - kd ) Tabela 4. Prcesy mechaniczn-bilgiczne przetwarzania zmieszanych dpadów kmunalnych, w tym dpadów pzstałych (p selektywnym zbieraniu wybranych frakcji d recyklingu kdzie ) Tabela 5. Wymagania jakściwe dtyczące nawzów rganicznych raz śrdków wspmagających uprawę rślin Tabela 6. Dpuszczalne granice wymywania zanieczyszczeń z dpadów przeznacznych d składwania na składwisku dpadów innych niż niebezpieczne i bjętne Tabela 7. Wymagane warunki kmpstwania dla zapewnienia higienizacji dpadów Tabela 8. Referencyjne metdy badania dpadów, kmpstów i stabilizatów

3 SPIS STOSOWANYCH SKRÓTÓW I SYMBOLI AT 4 - aktywnść ddychania; parametr wyrażający zaptrzebwanie tlenu przez próbkę dpadów w ciągu 4 dni, mg O 2 /g s.m.; ChZT - chemiczne zaptrzebwanie na tlen, mg O 2 /dm 3 ; jz/m 3 - stężenie drantów, wyrażne w jednstkach zapachwych/m 3 - liczba jednstek zapachwych (jz) w metrze sześciennym gazu w warunkach standardwych; JPB 21 - ilść gazu wydzielneg w próbie fermentacji p 21 dbach; Kpg Krajwy plan gspdarki dpadami 2010; MBP - Mechaniczn bilgiczne przetwarzanie dpadów; PCA - Plskie Centrum Akredytacji; PCBiC - Plskie Centrum Badań i Certyfikacji; Stabilizat - stały prdukt (dpad) p bilgicznym przetwrzeniu w instalacjach MBP, który nie spełnia wymagań dla nawzów rganicznych lub śrdków wspmagających uprawę rślin, ale p spełnieniu kreślnych wymagań mże być pddany dzyskwi lub unieszkdliwianiu kreślnymi metdami; SUB - substancja ulegająca bidegradacji; UE - Unia Eurpejska; VOC - ltne związki rganiczne; TOC - gólny węgiel rganiczny; ZOK - zmieszane (niesegregwane) dpady kmunalne; zz - zakład zagspdarwania dpadów. 3

4 1. Wstęp Z prgnzy wytwarzania dpadów kmunalnych zawartej w Krajwym planie gspdarki dpadami 2010 (Kpg2010) wynika, że ilść dpadów ulegających bidegradacji, która pwinna zstać pddana dzyskwi i unieszkdliwianiu w naszym kraju (pza składwaniem) będzie kształtwać się na pzimie k. 2,5 mln Mg w 2010 r., 3,5 mln Mg w 2013 r. i 3,6 mln Mg w 2018 r. Oznacza t, że d 2013 r. w Plsce należy wybudwać instalacje d dzysku i przetwarzania dpadów ulegających bidegradacji przepustwści pnad 3 mln Mg/a. W Kpg 2010 zaleca się, aby w przypadku aglmeracji lub reginów bejmujących pwyżej 300 tys. mieszkańców preferwaną metdą zagspdarwania zmieszanych dpadów kmunalnych był ich termiczne przekształcanie, natmiast w przypadku zakładów zagspdarwania dpadów (zz) przyjmujących dpady d mniejszej liczby mieszkańców (ale c najmniej mieszkańców) - mechaniczn-bilgiczne przetwarzanie (MBP) zmieszanych dpadów kmunalnych (w tym pzstałści p selektywnym zbieraniu dpadów). Przewiduje się, iż w Plsce w celu siągnięcia wymaganych pzimów redukcji składwania dpadów kmunalnych ulegających bidegradacji, znacznie wzrśnie liczba instalacji d mechaniczn-bilgiczneg ich przetwarzania (MBP). Uzyskiwanie w instalacjach bilgiczneg przetwarzania dpadów materiału pżądanej jakści wymaga prwadzenia prcesu w dpwiednich, kntrlwanych warunkach. D parametrów prceswych należą m.in. czas trwania prcesu, temperatura i mieszanie dpadów raz intensywnść i spsób napwietrzania w prcesach tlenwych, itp. Na jakść uzyskiwanych prduktów isttny wpływ mają również rdzaj przetwarzanych dpadów, ich skład materiałwy, właściwści fizyczne i chemiczne raz stan sanitarny. Celem niniejszych wytycznych jest wskazanie zalecanych warunków prwadzenia prcesów kmpstwania, fermentacji raz mechaniczn-bilgiczneg przekształcania dpadów w aspekcie uzyskania prduktów (kmpst, materiał przefermentwany) lub ustabilizwanych dpadów (stabilizat p prcesie mechaniczn-bilgicznym) spełniających kreślne kryteria fizyk-chemiczne i sanitarn-higieniczne. W niniejszych wytycznych dniesin się d stanu prawneg na dzień 15 grudnia 2008 r. 4

5 2. Opracwanie wymagań dla prcesów bilgicznych i mechanicznbilgicznych w plskich warunkach 2.1. Charakterystyka i jednlite nazewnictw prcesów bilgicznych Klasyfikacja bilgicznych prcesów przekształcania dpadów wymaga ujednlicenia, gdyż niewłaściwe nazewnictw prcesów prwadzi d licznych nieprzumień dtyczących czekiwanej jakści prduktów tych prcesów i ich zaliczenia d prduktów lub dpadów. Generalnie prcesy bilgiczne mżna pdzielić na tlenwe i beztlenwe. D prcesów tlenwych należy tlenwa stabilizacja i kmpstwanie, natmiast d prcesów beztlenwych fermentacja metanwa. Wprwadzane są także nwe prcesy beztlenwe, jak np. fermentacja mlekwa, ale nie mają ne jednak jeszcze przemysłwych zastswań w gspdarce dpadami. Zgdnie z załącznikiem 5 d ustawy dpadach, prcesy bilgiczne mgą być klasyfikwane jak: R3 - recykling lub regeneracja substancji rganicznych, które nie są stswane jak rzpuszczalniki (włączając kmpstwanie i inne bilgiczne prcesy przetwarzania), D8 - bróbka bilgiczna nie wymienina w innym punkcie niniejszeg załącznika, w wyniku której pwstają dpady, unieszkdliwiane za pmcą któregklwiek z prcesów wymieninych w punktach d D1 d D12 (np. fermentacja). Jeśli jakść prduktów prcesu bilgiczneg dedykwaneg jak prces recyklingu rganiczneg R3 nie dpwiada wymaganim dla nawzów lub śrdków wspmagających uprawę rślin wówczas klasyfikacja teg prcesu musi zstać zmienina na D8. Prcesy bilgiczne przeznaczne d przetwarzania czystych, zbieranych selektywnie dpadów ulegających bidegradacji, pchdzenia kmunalneg raz przemysłweg nazywane są: tlenwe - kmpstwaniem, czyli prcesem recyklingu rganiczneg (R3), któreg głównym celem jest wytwrzenie kmpstu prduktu, który nie będzie już dpadem, gdy spełniać będzie kryteria jakściwe dla nawzów rganicznych lub śrdków wspmagających uprawę rślin, beztlenwe - fermentacją metanwą, czyli prcesem recyklingu rganiczneg (R3), któreg głównym celem jest wytwrzenie bigazu raz przefermentwaneg prduktu - 5

6 fermentatu, który nie będzie już dpadem, jeżeli spełniać będzie kryteria jakściwe dla nawzów rganicznych lub śrdków wspmagających uprawę rślin. Prcesy bilgiczne przeznaczne głównie d przetwarzania zmieszanych dpadów kmunalnych, w tym dpadów pzstałych (dpadów pzstałych p selektywnym zbieraniu frakcji d dzysku, w tym recyklingu) w celu ich przygtwania d: stateczneg składwania, prcesów dzysku, w tym dzysku energii, lub termiczneg unieszkdliwiania (suszenie bilgiczne), nazywane są prcesami mechaniczn-bilgiczneg przetwarzania dpadów (MBP). Termin ten bejmuje prcesy: rzdrabniania, przesiewania, srtwania, klasyfikacji i separacji, ustawine w różnrdnych knfiguracjach w celu mechaniczneg rzdzielenia strumienia dpadów (najczęściej zmieszanych dpadów kmunalnych) na frakcje dające się w całści lub w części wykrzystać materiałw lub/i energetycznie raz na frakcję ulegającą bidegradacji, dpwiednią dla bilgiczneg przetwarzania w warunkach tlenwych lub beztlenwych. Prdukty prcesów bilgicznych, które nie spełniają kryteriów jakściwych dla nawzów rganicznych lub śrdków wspmagających uprawę rślin są klasyfikwane jak dpady i nazywane stabilizatami. Prcesy MBP mgą być realizwane w warunkach tlenwych i beztlenwych: tlenwa stabilizacja - prces bilgiczneg unieszkdliwiania dpadów w warunkach tlenwych, w wyniku któreg wytwrzny zstanie nwy dpad stabilizat, który nie spełnia wymagań dla nawzów rganicznych lub śrdków wspmagających uprawę rślin, ale p ddatkwym dczyszczeniu dla spełnienia kreślnych wymagań mże być pddany dzyskwi lub unieszkdliwianiu pprzez składwanie (w przypadku składwania wymagania kreślne są w rzprządzeniu Ministra Gspdarki i Pracy z dnia 7 września 2005 r. w sprawie kryteriów raz prcedur dpuszczania dpadów d składwania na składwisku dpadów daneg typu (Dz. U. Nr 186, pz. 1553, z późn. zm)); beztlenwa stabilizacja (fermentacja metanwa) - prces bilgiczneg unieszkdliwiania dpadów w warunkach beztlenwych, w wyniku któreg wytwrzny zstanie bigaz raz nwy dpad stabilizat, który nie spełnia wymagań dla nawzów rganicznych lub śrdków wspmagających uprawę rślin, ale p ddatkwym dczyszczeniu dla spełnienia kreślnych wymagań mże być pddany dzyskwi lub unieszkdliwianiu pprzez 6

7 składwanie (ewentualnie termicznemu przekształcaniu); w przypadku składwania dpadów wymagania wskazan pwyżej. Prdukt prcesu tlenweg kmpst niespełniający wymagań dla nawzów lub śrdków wspmagających uprawę rślin, czyli stabilizat jest wówczas klasyfikwany jak dpady kdzie kmpst nie dpwiadający wymaganim (nie nadający się d wykrzystania). Należy w tym miejscu wyjaśnić nazwę tych dpadów. Odpady kdzie nie nadają się d wykrzystania jak prdukt, ale mgą być pddane dzyskwi jak dpady. Nie należy klasyfikwać stabilizatu jak dpadów kdzie nieprzekmpstwane frakcje dpadów kmunalnych i pdbnych, gdyż stabilizat zawiera zarówn częściw rzłżną frakcję bilgiczną, jak i części nierzkładalne bilgicznie (np. twrzywa sztuczne, szkł), które nie są ddzielane d ustabilizwanej frakcji ulegającej bidegradacji. Kdem znaczne są nierzłżne lub nieulegające rzkładwi składniki masy kmpstwej zanieczyszczenia tj. np. drewn, szkł, kamienie, twrzywa sztuczne itp. - wydzielane ze stabilizatów w prcesie ich czyszczania (separacji zanieczyszczeń w prcesie przesiewania i ddzielania szkła, kamieni, flii i innych). Wbec pwyższeg czyszczny stabilizat, który ze swej natury nie spełnia wymagań jakściwych dla nawzu rganiczneg lub śrdka wspmagająceg uprawę rślin, należy sklasyfikwać jak dpady kdzie kmpst nie dpwiadający wymaganim (nie nadający się d wykrzystania). Ten czyszczny stabilizat mże być użyty d rekultywacji zamknięteg składwiska jak dlna warstwa pkrywy rekultywacyjnej lub składwany na składwisku dpadów innych niż niebezpieczne i bjętne, przy czym musi n spełniać kreślne wymagania. Mże być także użyty d innych celów, jeśli spełni dpwiednie wymagania. Jeśli prdukt prcesu fermentacji, czyli fermentat nie spełnia wymagań dla prduktu nawzu rganiczneg lub śrdka wspmagająceg uprawę rślin, wówczas jest klasyfikwany jak dpady znaczne w katalgu dpadów kdem przefermentwane dpady z beztlenweg rzkładu dpadów kmunalnych. Przedstawina pwyżej analiza nie bejmuje jednak typweg układu technlgiczneg stswaneg w bilgicznym przetwarzaniu dpadów kmunalnych - kmbinacji prcesu beztlenweg w pierwszym stpniu i tlenweg w drugim. W wyniku ddatkweg 7

8 kmpstwania prduktu prcesu fermentacji fermentatu - uzyskuje się kmpst, który pwinien spełniać wymagania dla nawzu rganiczneg lub śrdka wspmagająceg uprawę rślin, aby kmbinację bydwu prcesów też zaliczyć d recyklingu rganiczneg. Mżna zatem przyjąć, że prces ten składający się z dwóch prcesów klejn p sbie następujących, tj. fermentacji metanwej raz kmpstwania prduktu fermentacji mżna zaliczyć d recyklingu rganiczneg, jeżeli prdukt ciągu tych prcesów spełnia wymagania dla nawzu rganiczneg lub śrdka wspmagająceg uprawę rślin. W przeciwnym razie jest t prces unieszkdliwiania. Warunki i tryb wprwadzania d brtu raz stswanie nawzów i śrdków wspmagających uprawę rślin reguluje ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. nawzach i nawżeniu (Dz. U. Nr 147, pz. 1033). W/w ustawa wprwadza definicje takich pdstawwych pjęć, jak m.in.: nawzy rganiczne nawzy wyprdukwane z substancji rganicznej lub z mieszanin substancji rganicznych, w tym kmpsty, a także kmpsty wyprdukwane z wykrzystaniem dżdżwnic, śrdek pprawiający właściwści gleby - substancje ddawane d gleby w celu pprawy jej właściwści lub jej parametrów chemicznych, fizycznych, fizykchemicznych lub bilgicznych, z wyłączeniem ddatków d wzbgacania gleby wytwrznych wyłącznie z prduktów ubcznych pchdzenia zwierzęceg w rzumieniu przepisów rzprządzenia Parlamentu Eurpejskieg i Rady (WE) nr 1774/2002 z dnia 3 października 2002 r. ustanawiająceg przepisy sanitarne dtyczące prduktów ubcznych pchdzenia zwierzęceg nieprzeznacznych d spżycia przez ludzi (Dz. Urz. WE L 273 z , str. 1, z późn. zm.), stymulatr wzrstu związek rganiczny lub mineralny lub jeg mieszanina, wpływająca krzystnie na rzwój rślin lub inne prcesy życiwe rślin, z wyłączeniem regulatra wzrstu, będąceg śrdkiem chrny rślin w rzumieniu przepisów chrnie rślin, pdłże d upraw materiał inny niż gleba, w tym substraty, w którym uprawiane są rśliny. Śrdki pprawiające właściwści gleby, stymulatry wzrstu raz pdłża d upraw stanwią łącznie śrdki wspmagające uprawę rślin. 8

9 Dpuszczalne rdzaje zanieczyszczeń występujących w nawzach i śrdkach wspmagających uprawę rślin raz minimalne wymagania jakściwe, jakie pwinny ne spełniać kreśla rzprządzenie Ministra Rlnictwa i Rzwju Wsi z dnia 18 czerwca 2008 r. w sprawie wyknania niektórych przepisów ustawy nawzach i nawżeniu (Dz. U. Nr 119, pz. 765). W świetle pwyższej prpzycji ujednlicenia klasyfikacji prcesów bilgicznych, należy przyjąć, że w dniesieniu d dpadów kmunalnych: - prces kmpstwania dtyczy wyłącznie selektywnie zbieranych dpadów pchdzenia rślinneg i zwierzęceg z kuchni, stłówek i restauracji raz z grdów i terenów zieleni miejskiej, a także części dpadów z targwisk raz papieru i tektury, - prces fermentacji ma zastswanie głównie d dpadów pchdzenia rślinneg i zwierzęceg z kuchni, stłówek, restauracji, dpadów tłuszczów i lejów rślinnych, niezdrewniałych dpadów rślinnych z grdów i z terenów zieleni miejskiej raz z targwisk, - kmbinacja prcesów fermentacji i kmpstwania dtyczy tych samych dpadów, które wymienin jak przydatne d kmpstwania, - prcesy mechaniczn-bilgiczne mają zastswanie d zmieszanych dpadów kmunalnych (w tym pzstałych p selektywnym zbieraniu wybranych frakcji d recyklingu) Określenie wymagań dnśnie d rdzajów przekształcanych dpadów Odpady przeznaczne d bilgiczneg przetwarzania pwinny spełniać kreślne wymagania pd względem składu chemiczneg i właściwści fizycznych. Jeśli pszczególne rdzaje dpadów spełniają tylk niektóre z tych wymagań, mżliwe jest mieszanie ze sbą różnych dpadów dla uzyskania ptymalneg składu przetwarzanej mieszanki raz uzyskania materiału dpwiedniej jakści. Mieszanie ze sbą różnych rdzajów dpadów w celu pprawy warunków prwadzenia prcesów bilgicznych spełnia wymagania ustawy dpadach. Pdstawwe parametry jakściwe dpadów d przetwarzania bilgiczneg: zawartść substancji rganicznej 9

10 - min. 60% s.m. w prcesach kmpstwania raz fermentacji metanwej, jeśli głównym celem prcesu jest wytwrzenie nawzów rganicznych, zawierających substancję rganiczną w ilści pnad 30% s.m., - min. 40% s.m., gdy celem przetwarzania bilgiczneg jest wytwrzenie śrdków wspmagających uprawę rślin lub bilgiczne unieszkdliwianie dpadów, wilgtnść uwdnienie dpadów musi zstać dprwadzne d pzimu ptymalneg dla stswanej technlgii przetwarzania (45-60% dla prcesów tlenwych - maks. 70%, gdy w prcesie kmpstwania przetwarzane są dpady stabilnej strukturze, raz pwyżej 60% dla prcesów fermentacji suchej i pwyżej 85% dla fermentacji mkrej), zawartści składników bigennych NPK: - generalnie ze względu na przebieg prcesów bilgicznych knieczne jest zachwanie we wszystkich mieszankach dpadów d bilgiczneg przetwarzania dpwiednich prprcji węgla rganiczneg d aztu i fsfru, stąd jak zalecane przyjmuje się wartści C/N k raz C/P k. 100, - w przypadku dpadów d wytwrzenia nawzów rganicznych, minimalne zawartści aztu w przetwarzanej mieszaninie nie pwinny być mniejsze d 0,3% s.m. (uwzględniając ubytek aztu pdczas prcesu, zatężanie aztu w prdukcie raz wymaganą minimalną zawartść w nawzie 0,3% s.m.), zawartści fsfru nie pwinny być mniejsze d 0,2% s.m. jak P 2 O 5 (gwarancja zachwania w nawzie minimalnej ilści 0,2% s.m. jak P 2 O 5 ), a zawartści ptasu nie mniejsze niż 0,2% s.m. jak K 2 O (gwarancja zachwania w nawzie minimalnej zawartści K 2 O 0,2% s.m.). Niezależnie d pwyższych zaleceń, należy prwadzić mnitring zmian zawartści NPK w dpadach pdczas prcesu bilgiczneg i uściślać te wymagania przy uwzględnieniu rdzajów i ilści przetwarzanych dpadów, zawartści metali ciężkich graniczenie stanwią dpuszczalne zawartści metali w nawzach rganicznych i śrdkach wspmagających uprawę rślin, przy czym należy tu również uwzględnić 1,5-2 krtne zatężanie metali w prdukcie w stsunku d ich zawartści w mieszaninie przetwarzanych dpadów (tabela 1). 10

11 Tabela 1. Maksymalne zawartści metali w mieszaninie dpadów d bilgiczneg przetwarzania raz dpuszczalne zawartści metali w nawzach i śrdkach wspmagających Zawartści metali ciężkich, mg/kg s.m. Metal Jednstka Maksymalne zalecane w dpadach przed bilgicznym przetwarzaniem Dpuszczalne w nawzie rganicznym lub śrdku wspmagającym uprawę rślin* Nikiel, Ni mg/kg s.m Chrm, Cr mg/kg s.m Cynk, Zn mg/kg s.m. - - Miedź, Cu mg/kg s.m. - - Ołów, Pb mg/kg s.m Kadm, Cd mg/kg s.m. 3 5 Rtęć mg/kg s.m. 1 2 * zgdnie z rzprządzeniem Ministra Rlnictwa i Rzwju Wsi z dnia 18 czerwca 2008 r. w sprawie wyknania niektórych przepisów ustawy nawzach i nawżeniu Wartści pdane w tabeli 1 należy również traktwać jak rientacyjne dla dpadów, gdyż należy je kreślić indywidualnie dla każdej instalacji, kierując się stpniem rzkładu substancji rganicznej i zawartściami metali w pszczególnych rdzajach przetwarzanych dpadów. Inne parametry jakściwe dpadów, takie jak: stpień rzdrbnienia i granulacja dpadów, wpływać będą na jakść materiałów przetwrznych, ale głównie na czas trwania prcesu, warunki tlenwe w masie kmpstwanej lub stabilizwanej tlenw, uciążliwść emisji drów i gazów z instalacji itp. W tabeli 2 (A i B) przedstawin wykaz dpadów ulegających bidegradacji, które mgą być przetwarzane w prcesach kmpstwania, fermentacji i mechaniczn-bilgiczneg przetwarzania, zgdnie z zawartymi w niej zaleceniami. Tabela 2. Odpady ulegające bidegradacji A. Odpady kmunalne ulegające bidegradacji (kdy wg katalgu dpadów) Kd dpadu Rdzaj dpadu Metda przetwarzania Kmpstwanie Fermentacja Opakwania z papieru i tektury Opakwania z drewna ex Opakwania z tekstyliów z włókien naturalnych Papier i tektura Odpady kuchenne ulegające bidegradacji ex Odzież z włókien naturalnych ex Tekstylia z włókien naturalnych MBP 11

12 Oleje i tłuszcze jadalne Drewn inne niż wymienine w Odpady ulegające bidegradacji Nie segregwane (zmieszane) dpady kmunalne Odpady z targwisk Szlamy ze zbirników bezdpływwych d grmadzenia nieczystści B. Odpady ulegające bidegradacji z innych grup niż kmunalne (wg katalgu dpadów) Kd dpadu Rdzaj dpadu Metda przetwarzania Kmpstwanie Fermentacja Odpadwa tkanka zwierzęca Odpadwa masa rślinna Odchdy zwierzęce Odpady z gspdarki leśnej Odpady z upraw hydrpnicznych Odpady z mycia i przygtwania surwców Odpadwa tkanka zwierzęca Surwce i prdukty nienadające się d spżycia i przetwórstwa Osady z zakładwych czyszczalni ścieków Odpady z prdukcji mączki rybnej Szlamy z mycia, czyszczania, bierania, dwirwywania i ddzielania surwców Odpady pekstrakcyjne Surwce i prdukty nienadające się d spżycia i przetwórstwa Osady z zakładwych czyszczalni ścieków Wytłki, sady i inne dpady z przetwórstwa prduktów rślinnych (z wyłączeniem ) Odpady z prdukcji pasz rślinnych Odpady tytniwe Osady z zakładwych czyszczalni ścieków Wysłdki Surwce i prdukty nieprzydatne d spżycia raz przetwarzania Osady z zakładwych czyszczalni ścieków Odpadwa serwatka Surwce i prdukty nieprzydatne d spżycia raz przetwarzania Osady z zakładwych czyszczalni ścieków Nieprzydatne d wykrzystania tłuszcze spżywcze Odpady z mycia, czyszczania i mechaniczneg rzdrabniania surwców Odpady z destylacji spirytualiów Surwce i prdukty nieprzydatne d spżycia i przetwórstwa Osady z zakładwych czyszczalni ścieków Wytłki, sady mszczwe i pfermentacyjne, wywary Odpady kry i krka Trciny, wióry, ścinki, drewn, płyta wiórwa i frnir inne niż wymienine w MBP 12

13 Osady z zakładwych czyszczalni ścieków Odpady z kry i drewna Osady i szlamy z prdukcji celulzy metdą siarczynwą (w tym sady ługu zielneg) Szlamy z dbarwiania makulatury Mechanicznie wydzielne drzuty z przeróbki makulatury i tektury Odpady z srtwania papieru i tektury przeznaczne d recyklingu Odpady z włókna, szlamy z włókiem, wypełniaczy i pwłk z mechanicznej separacji Osady z zakładwych czyszczalni ścieków Osady zawierające chrm, zwłaszcza z zakładwych czyszczalni ścieków Osady nie zawierające chrmu, zwłaszcza z zakładwych czyszczalni ścieków Substancje rganiczne z prduktów naturalnych (np. tłuszcze, wski) Odpady z zakładwych czyszczalni ścieków ex Odpady z nieprzetwrznych naturalnych włókien tekstylnych ex Odpady z przetwrznych naturalnych włókien tekstylnych Opakwania z papieru i tektury Opakwania z drewna ex Opakwania z tekstyliów z włókien naturalnych Organiczne dpady inne niż wymienine w , Prdukty spżywcze przeterminwane lub nieprzydatne d spżycia Drewn Przefermentwane dpady z beztlenweg rzkładu dpadów kmunalnych Przefermentwane dpady z beztlenweg rzkładu dpadów zwierzęcych i rślinnych Skratki Zawartść piaskwników Ustabilizwane kmunalne sady ściekwe Tłuszcze i mieszaniny lejów z separacji lej/wda zawierające wyłącznie leje jadalne i tłuszcze Szlamy z bilgiczneg czyszczania ścieków przemysłwych Odpady stałe ze wstępnej filtracji i skratki Osady z klarwania wdy Papier i tektura Drewn inne niż wymienine w ex Tekstylia z włókien naturalnych Inne dpady (w tym zmieszane substancje i przedmity) z mechanicznej bróbki dpadów - np. frakcje drbna, średnia i gruba z przesiewania dpadów kmunalnych zalecana metda przetwarzania, - nieprzydatna metda przetwarzania +- metda mżliwa d zastswania (z graniczeniami) Jak bimasa dpady ulegające bidegradacji mgą być traktwane zarówn wybrane dpady pchdzenia kmunalneg, jak i dpady z działalnści gspdarczej. 13

14 Wyprdukwanie kmpstów lub fermentatów, które spełnią wymagania dla nawzów rganicznych, mżliwe jest jednak zasadnicz tylk z dpadów zbieranych selektywnie zarówn kmunalnych, jak i z sektra gspdarczeg. Jest bardz trudne, a w zasadzie nie jest mżliwe, uzyskanie nawzów rganicznych ze zmieszanych dpadów kmunalnych w instalacjach MBP. Mże t być też prblematyczne w przypadku przetwarzania sadów ścieków kmunalnych wspólnie ze zmieszanymi dpadami kmunalnymi, jeżeli sady ściekwe zawierałyby nadmierne ilści metali ciężkich. Na etapie przygtwywania mieszanki d kmpstwania lub wsadu d fermentacji, znając składy pszczególnych rdzajów dpadów, należy tak dbrać prprcje składników, aby p zakńczeniu prcesu, birąc pd uwagę zmniejszenie masy substancji rganicznej średni k. 50% masy pczątkwej raz k. 1,5-2 krtne zatężenie zwiększenie względnej zawartści składników nierzkładalnych (w tym metali ciężkich) zapewnić uzyskanie parametrów wymaganych dla nawzów rganicznych lub śrdków wspmagających uprawę rślin Wskazanie technlgii przetwarzania dpadów w prcesach bilgicznych Wybór technlgii przetwarzania dpadów w prcesach bilgicznych jest w zasadzie graniczny d klasycznych prcesów tlenwych i beztlenwych, przy czym p prcesie beztlenwym wymagana jest na gół ddatkwa stabilizacja tlenwa. Nwe instalacje bilgiczneg przetwarzania w ramach instalacji MBP (służące d unieszkdliwiania dpadów wydajnści pwyżej 50 Mg/d) pwinny spełniać wymagania najlepszej dstępnej techniki, a instalacje istniejące pwinny być d niej dstswywane. Od instalacji recyklingu rganiczneg nie wymaga się spełnienia kryteriów najlepszej dstępnej techniki, ale instalacje nwbudwane lub istniejące isttnie zmieniane pwinny spełniać wymagania art. 143 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Praw chrny śrdwiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, pz. 150, z późn. zm.), c w praktyce znacza zgdnść z wymaganiami najlepszej techniki dla instalacji bilgicznych. Na pzimie Unii Eurpejskiej pracwany zstał dkument referencyjny BAT Waste Treatments Industries z sierpnia 2006 rku zawierający następujące wymagania dla rzwiązań technicznych instalacji bilgiczneg przetwarzania dpadów: 14

15 1. Należy dstswać dpuszczalne rdzaje dpadów i prcesy separacji d typu prcesów bilgiczneg przetwarzania i mżliwej d zastswania techniki graniczania emisji (np. z w zależnści d zawartści dpadów nierzkładalnych); 2. Należy zastswać następujące rzwiązania fermentacji metanwej: a. ścisła integracja prcesu z gspdarką wdn-ściekwą, b. recyrkulacja mżliwie największych ilści ścieków d reaktra, c. prwadzenie prcesu w warunkach termfilwych, jednak dla niektórych typów dpadów prces ten nie mże być stswany, d. mierzenie wartści TOC, ChZT, N, P i Cl - w dpływie i dpływie z reaktra; jeśli t będzie ptrzebne należy zwiększyć liczbę mnitrwanych parametrów, e. należy maksymalizwać prdukcję bigazu, sprawdzając jednak jak t wpływa na jakść fermentatu i bigazu; 3. Należy graniczać emisje pyłu, NO x, SO x, CO, H 2 S i VOC d pwietrza (w gazach spalinwych ze spalania bigazu jak paliwa) pprzez zastswanie dpwiednich kmbinacji prcesów czyszczania; 4. Należy ptymalizwać mechaniczn-bilgiczne przetwarzanie dpadów pprzez: f. stswanie w pełni zamkniętych bireaktrów, g. unikanie warunków beztlenwych pdczas prcesu tlenwej stabilizacji pprzez kntrlę przebiegu prcesu i ilści wprwadzaneg pwietrza (użycie stabilnych biegów pwietrza) i dstswanie napwietrzania d aktualnej intensywnści bidegradacji, h. efektywne gspdarwanie wdą, i. izlwanie termiczne ścian hali (reaktrów) bilgicznej stabilizacji w prcesie tlenwym, j. minimalizację ilści wytwarzanych gazów prceswych, c najmniej d m 3 /Mg dpadów (wartści pniżej 2500 m 3 też były już siągane), k. zapewnienie jednrdneg składu wsadu d prcesu, l. recyrkulację wdy pprceswej lub dpadów w ramach instalacji tlenwej stabilizacji dla wyeliminwania emisji wód na zewnątrz, m. prwadzenie ciągłeg mnitringu krelacji pmiędzy kntrlwanymi parametrami bidegradacji i mierznymi emisjami (gazwymi), n. minimalizację emisji amniaku przez ptymalizację składu masy, a w szczególnści wartści ilrazu C:N w przetwarzanych dpadach; 15

16 5. Należy graniczyć emisje z instalacji mechaniczn-bilgicznej d < jz/m 3 dla drów raz d 1-20 mg NH 3 /m 3 przez stswanie dpwiednich technik prceswych; 6. Należy graniczać emisje d wód, w tym zawłaszcza emisje aztu gólneg, amniaku, aztynów i aztanów. Kierując się gólnymi zaleceniami zawartymi w pwyższych wymaganiach BAT, a także wynikami badań efektywnści przetwarzania dpadów w różnych instalacjach, przedstawia się pniżej wymagane minimalne warunki prwadzenia prcesów bilgicznych i mechanicznbilgicznych, które zapewniają uzyskanie prduktów tych prcesów wymaganych parametrach jakściwych i wymaganym stpniu ustabilizwania w aspekcie dpuszczenia d składwania na składwiskach dpadów. Kmpstwanie prces dwustpniwy: - pierwszy stpień w reaktrze zamkniętym lub w zamkniętej hali, czasie prwadzenia prcesu min. 2 tygdnie (ptymalnie 4 tygdnie); zalecany prces kmpstwania dynamiczneg lub quasi-dynamiczneg, - drugi stpień czas kmpstwania d 10 tygdni d 6 tygdni, łączny czas kmpstwania w bydwu stpniach min. 8 tygdni, napwietrzanie wymuszne w pierwszym stpniu, z czyszczaniem pwietrza prcesweg, twarte pryzmy z mechanicznym przerzucaniem w drugim stpniu. Łączny czas kmpstwania mże zstać skrócny pd warunkiem uzyskania stpnia djrzałści kmpstu kreślneg w punkcie wytycznych. W przypadku kmpstwania wyłącznie dpadów zielnych lub grdwych dpuszcza się kmpstwanie jednstpniwe w twartych pryzmach, bez wymuszneg napwietrzania, ale z mechanicznym przerzucaniem materiału. Czas trwania teg prcesu zależy wyłącznie d spełnienia przez kmpst wymagań sanitarnych raz fizyk-chemicznych, a także siągnięcia wymaganeg stpnia djrzałści. Fermentacja metanwa + kmpstwanie fermentacja w zakresie mezfilwym przez min. 20 dni, a w zakresie termfilwym min. 12 dni, tlenwa stabilizacja ( kmpstwanie ) przefermentwaneg materiału przez min. 4 tygdnie, w tym min. 1 tydzień w zamkniętym reaktrze lub hali, z ujmwaniem i 16

17 czyszczaniem pwietrza prcesweg, pzstałe tygdnie w pryzmach z mechanicznym przerzucaniem. Prces mechaniczn-bilgiczny z tlenwą stabilizacją mechaniczne srtwanie zmieszanych dpadów kmunalnych na frakcje granulmetryczne: minimum 2 frakcje: - dsiew, frakcja wyskkalryczna; srtwana dla wydzielenia części surwców wtórnych przydatnych d recyklingu, pzstałść kierwana d przetwarzania na paliw zastępcze ( paliw alternatywne ) i przekazywana d dzysku energii bądź d spalania w spalarni dpadów kmunalnych (w przyszłści p zrealizwaniu prgramu budwy spalarni), - przesiew, kierwany d bilgicznej stabilizacji; zalecany prces quasi dynamiczny, z aktywnym napwietrzaniem, z ujmwaniem i czyszczaniem pwietrza prcesweg (zalecane regularne przerzucanie dpadów, z reguły c tydzień, w niektórych przypadkach, c 5 dni) przez kres d 8 d 12 tygdni (w tym min. 2 tygdnie w zamkniętym reaktrze lub w hali). Prces mechaniczn-bilgiczny z beztlenwą i tlenwą stabilizacją mechaniczne srtwanie zmieszanych dpadów kmunalnych na frakcje granulmetryczne: minimum 2 frakcje: - dsiew, frakcja wyskkalryczna; srtwana dla wydzielenia części surwców wtórnych przydatnych d recyklingu, pzstałść kierwana d przetwarzania na paliw zastępcze ( paliw alternatywne ) i przekazywana d dzysku energii bądź d spalania w spalarni dpadów kmunalnych (w przyszłści p zrealizwaniu prgramu budwy spalarni), - przesiew, kierwany d bilgicznej stabilizacji; prces dwustpniwy, w pierwszym stpniu fermentacja mezfilwa lub termfilwa, w drugim stpniu jednstpniwa stabilizacja tlenwa w zamkniętym reaktrze lub hali, z aktywnym napwietrzaniem, z ujmwaniem i czyszczaniem pwietrza prcesweg (zaleca się regularne przerzucanie dpadów, z reguły, c tydzień, w niektórych przypadkach, c 5 dni) przez kres d 2 d 4 tygdni). W instalacjach MBP ukierunkwanych na przygtwanie dpadów d składwania w celu: wydzielenia w przesiewie, pddawanym bilgicznej stabilizacji, mżliwie maksymalnej ilści składników ulegających bidegradacji, 17

18 stwrzenia mżliwści dzysku masy dpadów ptencjalnym charakterze surwców wtórnych lub paliwa alternatywneg, raz zapewnienia sprawneg działania srtwni, zaleca się rzdział strumienia zmieszanych dpadów kmunalnych w srtwni na 3 frakcje: frakcję 0-80/100 mm, d której przechdzi pnad 80% dpadów ulegających bidegradacji zawartych w ZOK i z teg względu w całści pwinna być pddana stabilizacji bilgicznej, p której mże być składwana (raczej nie nadaje się d innych celów); frakcja 0-80 mm stanwi 40-60%, a frakcja mm % masy dpadów pddawanych segregacji; należy w tym miejscu pdkreślić, że nie ma sensu wydzielanie frakcji 0-20 mm, bwiem zawiera na znaczące ilści dpadów ulegających bidegradacji i nie mże być stswana jak warstwa izlacyjna na składwiskach dpadów; frakcję 80/ /300 mm, która zawiera dpady ptencjalnym charakterze surwców wtórnych nadające się częściw d recyklingu p wysrtwaniu z tej frakcji; stanwi na 25-40% całej masy dpadów; zawiera 15-20% (w dniesieniu d całej masy) metali i twrzyw sztucznych w różnej pstaci raz 9-14% dpadów wyskkalrycznych; w skrajnym przypadku ba te strumienie mżna skierwać d spalania (p wydzieleniu metali); należy jednak przy tym pamiętać, że dpady wyskkalryczne nie stanwią wprst paliwa alternatywneg, które mże być spalne w cementwni, ale musi być dpwiedni przygtwane (m.in. rzdrbnine, zmieszane z innymi frakcjami dpadwymi, aby zapewnić dpwiedni wyską wartść kalryczną, pwtarzalnść uzyskiwaneg materiału i jeg dpwiednią ilść), stąd frakcje wyskkalryczne z kilku srtwni pwinny trafiać d zakładu prdukująceg paliw alternatywne z dpadów, który zapewni dpwiednią jeg jakść i systematycznść dstaw d dbircy (np. dla cementwni); frakcję pwyżej 300/200 mm, która zawiera głównie tekstylia, drewn, tektury, twrzywa sztuczne itd. (5-10% całej masy dpadów), nadające się częściw d recyklingu p wysrtwaniu z tej frakcji; stanwi na frakcję wyskkalryczną; musi być wydzielna, aby nie zakłócać pracy instalacji. Również na musi być dpwiedni przygtwana, aby stanwić paliw alternatywne. Zdlnść przetwarzania części bilgicznej zakładu mechaniczn-bilgiczneg przetwarzania dpadów pwinna być tak dbrana, aby zapewnić przetwrzenie całej frakcji 0-80 (lub 0-100) mm (składwane mgą być wyłącznie dpady przetwrzne). Należy pdkreślić, że 18

19 metdy bilgiczne nie zapewniają całkwiteg rzłżenia (likwidacji) dpadów ulegających bidegradacji. Jednak w przypadku prawidłweg prwadzenia prcesu mżna uzyskać rzkład dpadów pdatnych na bidegradację w stpniu pzwalającym na uzyskanie parametrów, których mwa w pkt , c w praktyce wielu państw traktuje się jak redukcję 100- prcentwą. Zatem, aby spełnić wymagania dyrektywy 1999/31/WE w sprawie składwania dpadów, należy pddać bilgicznemu przetwrzeniu całą frakcję 0-80/100 mm. Zmniejszenie ciepła spalania stabilizatu pniżej 6000 kj/kg s.m. w prcesach MBP, pza zapewnieniem skuteczneg wstępneg wydzielenia frakcji wyskkalrycznej i tygdniwej stabilizacji frakcji niskkalrycznej, wymaga również kńcwej mechanicznej bróbki stabilizatu dla ddzielenia pzstałych w nim drbnych frakcji palnych (twrzyw sztucznych, drewna itp.). W tabelach 3 i 4 przedstawin zestawienie efektywnści różnych technlgii kmpstwania, fermentacji i mechaniczn-bilgiczneg przetwarzania dpadów. 19

20 Tabela 3. Prcesy bilgiczneg przetwarzania wyłącznie selektywnie zbieranych frakcji (dpady kuchenne ulegające bidegradacji - kd , dpady ulegające bidegradacji - kd raz częściw dpady papier i tektura - kd i dpady z targwisk - kd ) Nazwa technlgii Kmpstwanie Fermentacja metanwa + kmpstwanie Opis prcesu prces dwustpniwy, łączny czas kmpstwania w bydwu stpniach min. 12 tygdni, napwietrzanie wymuszne w pierwszym stpniu, twarte prymy z mechanicznym przerzucaniem w drugim stpniu. fermentacja w zakresie mezfilwym przez min. 20 dni, a w zakresie termfilwym min 12 dni. tlenwa stabilizacja (kmpstwanie) przefermentwaneg materiału Wariant I II I II Prdukty pwstające w trakcie prcesu Kmpst: - prdukt spełnia wymagania dla nawzów lub śrdków wspmagających uprawę rślin - R3; kierwany d wykrzystania prdukt nie spełnia wymagań dla nawzów lub śrdków wspmagających uprawę rślin - D8; kierwany d składwania na składwisku dpadów (jeśli spełnia wymagania w zakresie stabilizacji) lub d rekultywacji Kmpst: - prdukt spełnia wymagania dla nawzów lub śrdków wspmagających uprawę rślin - R3; kierwany d wykrzystania prdukt nie spełnia wymagań dla nawzów lub śrdków wspmagających uprawę rślin - D8; kierwany d składwania na składwisku dpadów (jeśli spełnia wymagania w zakresie stabilizacji) lub d rekultywacji Prdukty pwstające w trakcie prcesu kierwane d składwania Rdzaj Kd dpadu dpadów Zmniejszenie składwania SUB jak % całkwitej masy dpadów zbieranych selektywnie całkwitej zawartści SUB w całej masie dpadów zbieranych selektywnie dpad k (składwanie) 100 (użycie d rekultywacji) dpad k (składwanie) 100 (użycie d rekultywacji)

21 Tabela 4. Prcesy mechaniczn-bilgiczne przetwarzania zmieszanych dpadów kmunalnych, w tym dpadów pzstałych p selektywnym zbieraniu wybranych frakcji d recyklingu kdzie Nazwa technlgii Wariant Opis prcesu Odpady pwstające w prcesie, kierwane d składwania Zmniejszenie składwania substancji ulegającej bidegradacji jak % całkwitej całkwitej zawartści Rdzaj Kd SUB w dpadów dpadu masy całej masie ZOK* ZOK* Prces mechaniczn -bilgiczny z tlenwą stabilizacją I II Mechaniczne srtwanie zmieszanych dpadów kmunalnych w sicie prześwicie czek 80 mm na 2 frakcje: przesiew - frakcja 0-80 mm, kierwana d bilgicznej tlenwej stabilizacji, a następnie d składwania na składwisku dpadów; dsiew - frakcja wyskkalryczna > 80 mm; kierwana d składwania na składwisku dpadów. Mechaniczne srtwanie zmieszanych dpadów kmunalnych w sicie prześwicie czek 80 mm na 2 frakcje: przesiew - frakcja 0-80 mm, kierwana d bilgicznej tlenwej stabilizacji, a następnie d składwania na składwisku dpadów; dsiew - frakcja wyskkalryczna > 80 mm; kierwana d wysrtwania papieru i tektury raz innych surwców w celu skierwania ich d recyklingu, a następnie pzstałść kierwana d składwania na składwisku dpadów. Stabilizat 0-80 mm Odpad > 80 mm Stabilizat 0-80 mm Odpad > 80 mm pzbawiny dająceg się wydzielić papieru i tektury ,7±4 61,9±5 22,4±4 69,6±5 Uwagi Metda niegwarantująca siągnięcia celów UE (metda niezalecana) Metda umżliwiająca siągnięcie celów UE w kresie przed 2020 r. (metda dpuszczalna) 21

22 c.d. tabeli Prces mechaniczn -bilgiczny z tlenwą stabilizacją III IV V VI Mechaniczne srtwanie zmieszanych dpadów kmunalnych w sicie prześwicie czek 80 mm na 2 frakcje: przesiew - frakcja 0-80 mm, kierwana d bilgicznej tlenwej stabilizacji, a następnie d składwania na składwisku dpadów; dsiew - frakcja wyskkalryczna > 80 mm; kierwana d srtwania surwców raz prdukcji paliwa zastępczeg ( paliwa alternatywneg ), bez wydzielania papieru, które jest spalane. Mechaniczne srtwanie zmieszanych dpadów kmunalnych w sicie prześwicie czek 100 mm na 2 frakcje: przesiew - frakcja mm, kierwana d bilgicznej tlenwej stabilizacji, a następnie d składwana na składwisku dpadów; dsiew - frakcja wyskkalryczna > 100 mm; kierwana d składwania na składwisku dpadów. Mechaniczne srtwanie zmieszanych dpadów kmunalnych w sicie prześwicie czek 100 mm na 2 frakcje: przesiew - frakcja mm, kierwana d bilgicznej tlenwej stabilizacji, a następnie d składwania na składwisku dpadów; dsiew - frakcja wyskkalryczna > 100 mm; kierwany d wysrtwania papieru i tektury i innych surwców w celu skierwania ich d recyklingu, a następnie pzstałść kierwana d składwania na składwisku dpadów. Mechaniczne srtwanie zmieszanych dpadów kmunalnych w sicie prześwicie czek 100 mm na 2 frakcje: przesiew - frakcja mm, kierwana d bilgicznej tlenwej stabilizacji, a następnie d składwania na składwisku dpadów; dsiew - frakcja wyskkalryczna > 100 mm; kierwana d srtwania surwców i prdukcji paliwa zastępczeg ( paliwa alternatywneg ), bez wydzielania papieru, które jest następnie spalane. Stabilizat 0-80 mm Stabilizat mm Odpad > 100 mm Stabilizat mm Odpad > 100 mm, pzbawiny dająceg się wydzielić papieru i tektury Stabilizat mm ,0± ,1±5 70,9±5 24,0±5 77,9±5 49,1±6 100 Metda umżliwiająca siągnięcie celów UE (metda preferwana) W praktyce kniecznść budwy instalacji d prdukcji paliwa lub ewentualnie instalacji d bezpśrednieg spalania frakcji wyskkalrycznej Metda umżliwiająca siągnięcie celów UE w kresie przed 2020 r. (metda dpuszczalna) Metda umżliwiająca siągnięcie celów UE (metda preferwana) Metda umżliwiająca siągnięcie celów UE (metda preferwana) W praktyce kniecznść budwy instalacji d prdukcji paliwa lub ewentualnie instalacji d bezpśrednieg spalania frakcji wyskkalrycznej 22

23 c.d. tabeli Mechaniczne srtwanie zmieszanych dpadów kmunalnych w Odpad sicie prześwicie czek 20/ 80 mm na 3 frakcje: < 20 mm przesiew - frakcja 0-20 mm, kierwana d składwania na Stabilizat składwisku dpadów; Metda niegwarantująca VII mm 10,5±3 43,6±5 siągnięcia celów UE bifrakcja mm, kierwana d bilgicznej stabilizacji (metda niezalecana) tlenwej, a następnie d składwania na składwisku dpadów; Odpad dsiew - frakcja wyskkalryczna > 80 mm; kierwana d > 80 mm składwania na składwisku dpadów. Prces mechaniczn -bilgiczny z tlenwą stabilizacją VIII IX Mechaniczne srtwanie zmieszanych dpadów kmunalnych w sicie prześwicie czek 20/ 80 mm na 3 frakcje: przesiew - frakcja 0-20 mm, kierwana d składwania na składwisku dpadów; bifrakcja mm, kierwana d bilgicznej stabilizacji tlenwej, a następnie d składwania na składwisku dpadów; dsiew - frakcja wyskkalryczna > 80 mm; kierwana d wysrtwania papieru i tektury raz innych surwców w celu ich recyklingu, a następnie pzstałść kierwana d składwania. Mechaniczne srtwanie zmieszanych dpadów kmunalnych w sicie prześwicie czek 20/ 100 mm na 3 frakcje: przesiew - frakcja 0-20 mm, kierwana d składwania na składwisku dpadów; bifrakcja mm, kierwana d bilgicznej stabilizacji tlenwej, a następnie składwana na składwisku dpadów; dsiew - frakcja wyskkalryczna > 100 mm; kierwana d składwania. Odpad < 20 mm Stabilizat mm Odpad > 80 mm pzbawiny dająceg się wydzielić papieru i tektury Odpad < 20 mm Stabilizat mm Odpad > 100 mm ,`±3 51,3±5 25,5±4 52,6±4 Metda niegwarantująca siągnięcia celów UE (metda niezalecana) Metda niegwarantująca siągnięcia celów UE (metda niezalecana) 23

24 c.d. tabeli Odpad < 20 mm Prces mechaniczn -bilgiczny z tlenwą stabilizacją Prces mechaniczn -bilgiczny z beztlenwą i tlenwą stabilizacją X I Mechaniczne srtwanie zmieszanych dpadów kmunalnych w sicie prześwicie czek 20/ 100 mm na 3 frakcje: przesiew - frakcja 0-20 mm, kierwana d składwania na składwisku dpadów; bifrakcja mm, kierwana d bilgicznej stabilizacji tlenwej, a następnie składwana na składwisku dpadów; dsiew - frakcja wyskkalryczna > 100 mm; kierwana d wysrtwania papieru i tektury raz innych surwców w celu ich recyklingu, a następnie pzstałść kierwana d składwania. Mechaniczne srtwanie zmieszanych dpadów kmunalnych w sicie prześwicie czek 20/ 80 mm na 3 frakcje: przesiew - frakcja 0-20 mm, kierwana d składwania na składwisku dpadów; bifrakcja mm, kierwana d bilgicznej stabilizacji beztlenwej, a następnie stabilizwana tlenw, p czym kierwana d składwania na składwisku dpadów; dsiew - frakcja wyskkalryczna > 80 mm; kierwana d składwania. Stabilizat mm Odpad > 100 mm, pzbawiny dająceg się wydzielić papieru i tektury Odpad < 20 mm Stabilizat mm Odpad > 80 mm ,5±4 59,6±5 10,5±6 43,6±5 Metda niegwarantująca siągnięcia celów UE (metda niezalecana) Metda niegwarantująca siągnięcia celów UE (metda niezalecana) 24

25 c.d. tabeli Odpad < 20 mm Prces mechaniczn -bilgiczny z beztlenwą i tlenwą stabilizacją Prces mechaniczn -bilgiczny z beztlenwą stabilizacją II III Mechaniczne srtwanie zmieszanych dpadów kmunalnych w sicie prześwicie czek 20/ 80 mm na 3 frakcje: przesiew - frakcja 0-20 mm, kierwana d składwania na składwisku dpadów; bifrakcja mm, kierwana d bilgicznej stabilizacji beztlenwej a następnie stabilizwana tlenw, p czym kierwana d składwania na składwisku dpadów; dsiew - frakcja wyskkalryczna > 80 mm; kierwany d wysrtwania papieru i tektury i innych surwców w celu ich recyklingu, a następnie pzstałść kierwana d składwania Mechaniczne srtwanie zmieszanych dpadów kmunalnych w sicie prześwicie czek 40 mm na 2 frakcje: przesiew - frakcja 0-40 mm, kierwana d bilgicznej stabilizacji beztlenwej metdą suchą, a następnie stabilizwana tlenw, p czym składwana na składwisku dpadów; dsiew - frakcja > 40 mm; kierwana d składwania na składwisku dpadów Otabilizat mm Odpad > 80 mm pzbawiny dająceg się wydzielić papieru i tektury Stabilizat 0-40 mm Odpad > 40 mm ,1±6 50,6±6 9,7±3 41,2±4 Metda niegwarantująca siągnięcia celów UE (metda niezalecana) Metda niegwarantująca siągnięcia celów UE (metda niezalecana) W szacunkach zmniejszenia składwania SUB przyjęt, że w prcesach kmpstwania i fermentacji (tabela 3) raz bilgiczneg przetwarzania (tabela 4) rzkład substancji ulegających bidegradacji mierzny stratą prażenia jest wyższy niż 50 %, przy krekcie wilgtnści. UWAGA d 1 stycznia 2013 rku, nie będzie mżliwe składwanie dpadów kdzie, których TOC < 5%, strata prażenia <8%, ciepł spalania < 6 MJ/kg s.m. Prblem ten dtyczy w szczególnści frakcji drbnej <20 mm (TOC, strata prażenia), jak i wyskkalrycznej >80 (100) mm (TOC, strata prażenia, ciepł spalania). Jak kryterium uznania metdy za preferwaną lub dpuszczalną lub niezalecaną przyjęt następujące przedziały wartści wskaźnika zmniejszenie składwania substancji ulegającej bidegradacji jak % całkwitej zawartści SUB w całej masie ZOK: wskaźnik <65% - metda niegwarantująca siągnięcia celów UE (metda niezalecana), wskaźnik 65-75% - metda umżliwiająca siągnięcie celów UE w kresie przed 2020 r. (metda dpuszczalna), wskaźnik > 75% - metda umżliwiająca siągnięcie celów UE (metda preferwana). 25

26 2.4. Określenie wymaganych parametrów jakściwych raz spsbów wykrzystania pwstałych w prcesach kmpstwania, fermentacji raz mechaniczn-bilgiczneg przetwarzania prduktów i dpadów Kryteria ceny jakści prduktów i dpadów prcesów bilgicznych i mechanicznbilgicznych mżna pdzielić na następujące grupy: - skład i właściwści fizyczne, fizyk-chemiczne i chemiczne, - stan sanitarn-higieniczny (becnść wskaźników rganizmów patgennych), - stpień djrzałści lub ustabilizwania, w aspekcie stswania lub składwania Skład i właściwści fizyczne, fizyk-chemiczne i chemiczne Kryteria dla nawzów rganicznych raz śrdków wspmagających uprawę rślin zstały ustalne w rzprządzeniu Ministra Rlnictwa i Rzwju Wsi z dnia 18 czerwca 2008 r. w sprawie wyknania niektórych przepisów ustawy nawzach i nawżeniu (tabela 5). Tabela 5. Wymagania jakściwe dtyczące nawzów rganicznych raz śrdków wspmagających uprawę rślin Parametr Jednstka nawzy śrdki wspmagające Substancja rganiczna % s.m Nikiel, Ni mg/kg s.m Chrm, Cr mg/kg s.m Cynk, Zn mg/kg s.m. - - Miedź, Cu mg/kg s.m. - - Ołów, Pb mg/kg s.m Kadm, Cd mg/kg s.m. 5 5 Rtęć Hg mg/kg s.m. 2 2 Ptas, K2O % masy 0,2* - Fsfr, P2O5 % masy 0,2* - Azt, N % masy 0,3* - * jeśli deklaruje się ich zawartść w nawzie rganicznym W nawzach rganicznych limitwane są: - dpuszczalne zawartści zanieczyszczeń składników szkdliwych, - minimalne wymagane zawartści składników rganicznych i/lub nawzwych. W śrdkach wspmagających uprawę rślin limitwane są jedynie dpuszczalne zawartści zanieczyszczeń składników szkdliwych. Kryteria te dtyczą ceny jakści kmpstów lub fermentatów p stabilizacji tlenwej raz w wyjątkwych przypadkach także czyszcznych stabilizatów, przeznacznych d w/w zastswań.

27 W prawie krajwym zstały wprwadzne wymagania dla dpadów dpuszcznych d dzysku raz unieszkdliwiania (w tym pwstałych w wyniku przetwarzania dpadów kmunalnych ulegających bidegradacji). Rzprządzenie Ministra Śrdwiska z dnia 14 listpada 2007 r. w sprawie prcesu dzysku R10 (Dz. U. Nr 228, pz. 1685) kreśla warunki dzysku za pmcą prcesu dzysku R10 (rzprwadzanie na pwierzchni ziemi w celu nawżenia lub ulepszania gleby, wymienineg w załączniku nr 5 d ustawy dpadach) i rdzaje dpadów dpuszcznych d takieg dzysku. Rdzaje dpadów raz warunki ich dzysku w prcesie dzysku R14 Inne działania plegające na wykrzystaniu dpadów w całści lub części są kreślne w załączniku nr 1 d rzprządzenie Ministra Śrdwiska z dnia 21 marca 2006 r. w sprawie dzysku lub unieszkdliwiania dpadów pza instalacjami i urządzeniami (Dz. U. Nr 49, pz. 356). Nie bez znaczenia jest również rzprządzenie Ministra Śrdwiska z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie listy rdzajów dpadów, które psiadacz dpadów mże przekazywać sbm fizycznym lub jednstkm rganizacyjnym niebędącym przedsiębircami raz dpuszczalnych metd ich dzysku (Dz. U. Nr 75, pz. 527). Kryteria dpuszczenia dpadów (w tym stabilizatów) d składwania zawiera rzprządzenie Ministra Gspdarki i Pracy z dnia 7 września 2005 rku w sprawie kryteriów raz prcedur dpuszczania dpadów d składwania na składwisku daneg typu (Dz. U. Nr 186, pz. 1553, z późn. zm.). Stabilizaty p mechaniczn-bilgicznym przekształcaniu dpadów w prcesach tlenwych i beztlenwych (z ddatkwą tlenwą stabilizacją), jeżeli będą przekazywane na składwiska, pwinny spełniać wymagania zawarte w tabeli 6. Tabela 6. Dpuszczalne granice wymywania zanieczyszczeń z dpadów przeznacznych d składwania na składwisku dpadów innych niż niebezpieczne i bjętne Lp. Składnik Dpuszczalne graniczne wartści wymywania, w mg/kg s.m. * Test pdstawwy Ciecz/faza stała = 10 dm 3 /kg Test pmcniczy Ciecz/faza stała = 2 dm 3 /kg 1 Arsen (As) 2 0,4 2 Bar (Ba) Kadm (Cd) 1 0,6 4 Chrm całkwity (Cr) Miedź (Cu) Rtęć (Hg) 0,2 0,05 7 Mlibden (M) Nikiel (Ni) Ołów (Pb) Antymn (Sb) 0,7 0,2 27

28 11 Selen (Se) 0,5 0,3 12 Cynk (Zn) Chlrki (Cl - ) Flurki (F - ) Siarczany (SO4 2- ) Rzpuszczny węgiel rganiczny (DOC) 17 Stałe związki rzpuszczne (TDS) * dpuszczalne graniczne wartści wymywania w przypadku dpadów składwanych na składwiskach wypsażnych w systemy grmadzenia dcieków kierwanych następnie d czyszczalni ścieków, z wyjątkiem składników DOC i TDS, uznaje się za spełnine w przypadku wartści wyższych niż kreślne w tabeli Stan sanitarn-higieniczny W plskim prawie wymagania sanitarn-higieniczne zstały jednznacznie kreślne dla nawzów rganicznych i śrdków wspmagających uprawę rślin. Kryteria te pwinny być spełnine przez kmpsty i fermentaty, jeśli mają być zaliczne d w/w prduktów. W wymieninych nawzach i śrdkach wspmagających uprawę rślin nie mgą występwać: - żywe jaja pasżytów jelitwych Ascaris sp., Trichuris sp., Txcara sp., - bakterie z rdzaju Salmnella. Dla kmpstów i czyszcznych stabilizatów nie spełniających wymagań ustalnych dla nawzów rganicznych i śrdków wspmagających wzrst rślin, stswanych d dzysku (d rekultywacji terenów), a także dla stabilizatów przeznacznych d składwania na składwisku, kryteriów higieniczn-sanitarnych w Plsce nie ustanwin. Kryteriów takich nie ustanwin także w innych krajach UE. W przypadku dpadów uzyskanych p wspólnej beztlenwej stabilizacji sadów ściekwych z bilgicznie rzkładalną frakcją dpadów kmunalnych zaleca się przyjęcie kryteriów, jakie stswane są wyłącznie dla przefermentwanych sadów ściekwych, gdyż praw nie kreśla warunków higieniczn-sanitarnych, jakie pwinny spełniać mieszanina sadów ściekwych i innych dpadów przeznacznych d różnych zastswań. W przypadku przekazywania stabilizatu d składwania na składwisku dpadów innych niż niebezpieczne i bjętne w zasadzie kryteria takie nie są ptrzebne, gdyż dpady ulegają w składwisku dalszemu unieszkdliwianiu, także pd względem sanitarn-higienicznym. W pierwszej fazie tlenweg rzkładu dpadów w składwisku w warunkach tlenwych następuje wzrst temperatury d k C, który zapewnia znaczącą higienizację dpadów w składwisku. 28