Związki heterocykliczne o znaczeniu biologicznym oraz związki organiczne zawierające siarkę

Transkrypt

1 Związki heterocykliczne o znaczeniu biologicznym oraz związki organiczne zawierające siarkę Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny

2 I. Związki heterocykliczne o znaczeniu biologicznym

3 Związki heterocykliczne Cykliczne związki organiczne, których cząsteczki zawierają w pierścieniu oprócz atomów węgla jeden lub kilka atomów (heteroatomów) innych pierwiastków wielowartościowych Atomy heterocykliczne: azot siarka tlen fosfor bar cynk krzem 3

4 Związki heterocykliczne są: szeroko rozpowszechnione w przyrodzie aktywne biologicznie niektóre (m.in. koniina, kumaryna i jej pochodne) są toksyczne Występują w: cząsteczkach licznych barwników naturalnych - chlorofil, flawony, antocyjany alkaloidach atropinie i nikotynie aminokwasach, np. tryptofanie i histydynie enzymach, nukleoproteinach, antybiotykach witaminach wielu syntetycznych środkach leczniczych, np. piramidon, akrydyna 4

5 Nomenklatura większość związków heterocyklicznych ma nazwy zwyczajowe położenie podstawnika w pierścieniu związku heterocyklicznego oznacza się: cyframi pozycja heteroatomu jako 1 literami greckimi - określając pozycję atomu węgla położonego najbliżej heteroatomu jako, dalszych odpowiednio β i γ 5

6 Z medycznego punktu widzenia największe znaczenie mają pierścienie heterocykliczne: pięcio i sześcioczłonowe zawierające siarkę, azot i tlen. Pierścienie pięcioczłonowe: zawierają przede wszystkim tlen, siarkę i azot są płaskie mają charakter aromatyczny 6

7 Pierścienie heterocykliczne pięcioczłonowe Główne związki heterocykliczne pięcioczłonowe: zawierające jeden heteroatom zawierające dwa heteroatomy. produkty kondensacji z benzenem 7

8 Pirol i jego pochodne Pochodne pirolu: pirolina pirolidyna prolina hydroksyprolina Produkty kondensacji pirolu z benzenem: indol skatol tryptofan tryptamina serotonina Produkty kondensacji pirolu z aldehydem mrówkowym: dipirolometan porfiryny hem hemoglobina bilirubina biliwerdyna 8

9 Pirol i jego pochodne.układ porfinowy (1) Układ porfinowy 9

10 Pirol i jego pochodne. Układ porfinowy (2) Hemy: cykliczne tetrapirole zawierające żelazo, występują jako grupy prostetyczne hemoglobiny, mioglobiny i cytochromów. Chlorofile: tetrapirole zawierające magnez, występują jako barwniki centrów reakcji w footsyntezie u roślin i bakterii fotosyntetyzujących 10

11 Pirol i jego pochodne.porfiryny (3) Porfiryny wykorzystywane są także jako fotouczulacze w diagnostyce i terapii fotodynamicznej: - po systemowej lub miejscowej aplikacji fotouczulacza, jest on aktywany światłem o odpowiedniej długości fali (w obecności tlenu). Wzbudzony fotouczulacz generuje reaktywne formy tlenu, które prowadzą do śmierci komórek nowotworowych (najczęściej na drodze apoptozy lub nekrozy) Aplikacja Akumulacja Naświetlanie - zarówno światło, jak i fotouczulacz (w dawkach normalnie aktywnych fotodynamicznie) zastosowane oddzielnie nie są cytotoksyczne - zastosowanie diagnostyczne: określanie granicy guza, wyznaczanie miejsca do kontrolnej biopsji, a także monitoring efektów terapii - zastosowanie terapeutyczne w leczeniu raka: przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, oskrzeli, szyjki macicy, pęcherza moczowego, guzów ośrodkowego układu nerwowego 11

12 Pierścienie pięcioczłonowe z jednym heteroatomem dekarboksylaza 5-hydroksytryptofanu 5-hydroksytryptofan serotonina Serotonina (5-hydroksytryptamina): biologicznie czynna amina, hormon pełniący funkcję m.in. neuroprzekaźnika w ośrodkowym układzie nerwowym i w układzie pokarmowym jest produktem pośrednim przekształcanym w nocy na drodze enzymatycznej w melatoninę (jest niezbędna do snu) jej niedobór powoduje m.in.: apatię lub nadmierną agresję, dezorientację, epizody depresyjne, zaburzenia snu, zwiększone odczuwania bólu, zwiększony popyt na węglowodany (nadwaga); może być również przyczyną tzw. nagłej śmierci łóżeczkowej niemowląt (spadek tętna i temperatury) 12

13 Pierścienie pięcioczłonowe z dwoma heteroatomami histydyna histamina Histydyna: element budowy enzymów hydrolitycznych. Histamina (hormon tkankowy): występuje w tkankach roślinnych i zwierzęcych. działa na receptory H1 powodując: - zwiększenie przepuszczalności naczyń żylnych prowadzące do powstania obrzęków i zmian skórnych - rozszerzenie naczyń krwionośnych i obniżenie ciśnienia krwi - skurcz mięśni macicy, przewodu pokarmowego działa na receptory H2 powodując: - przyspieszenie tętna, zwiększenie wydajności serca - zwiększenie wydzielania soków trawiennych w żołądku 13

14 Pierścienie pięcioczłonowe z dwoma heteroatomami Tiamina witamina B1 układ dwóch pierścieni: pirymidynowego (2-metylo-4-aminopirymidyna) i tiazolowego (4-metylo-5-hydroksytiazol) połączonych grupą metylenową. Pirofosforan tiaminy (kokarboksylaza): aktywna postać witaminy B1 koenzym dehydrogenazy pirogronianowej bierze udział w metabolizmie aminokwasów rozgałęzionych lek stosowany w chorobie beri-beri, w zapaleniu nerwów pirymidyna tiazol 14

15 Pierścienie heterocykliczne sześcioczłonowe piran pirydyna pirazyna pirymidyna Najważniejszymi pochodnymi piranu są monosacharydy: - glukopiranoza - galaktopiranoza - mannopiranoza Pochodne pirydyny - związki biologicznie aktywne: - witamina B6 - nikotyna - witamina PP - koramina (dietyloamid kwasu nikotynowego) - izoniazyd (hydrazyd kwasu izonikotynowego) 15

16 Witamina B6- pirydoksyna, fosforan pirydoksalu Pirydoksamina (forma aktywna witaminy B6) Witamina B6: obejmuje grupę trzech naturalnych związków pirydynowych (pirydoksynę, pirydoksal, pirydoksaminę) rozpuszczalna w wodzie jest koenzymem dla ponad 50 różnych enzymów Bierze udział w: przemianie białek jako koenzym dekarboksylazy i transaminaz aminokwasów przemianie tryptofanu do serotoniny syntezie białek i kwasów nukleinowych 16 jest niezbędna do produkcji hemoglobiny

17 Witamina PP (witamina B 3 ) amid kwasu nikotynowego kwas nikotynowy Uczestniczy w: procesach utleniania i redukcji w organizmie - jako składnik koenzymów procesach regulacji poziomu cukru we krwi (produkcja związków energetycznych) regulacji poziomu cholesterolu w organizmie regulacji przepływu krwi w naczyniach utrzymaniu odpowiedniego stanu skóry w syntezie hormonów płciowych (estrogeny, progesteron) 17

18 Zasady pirymidynowe i ich pochodne (1) Pirymidyna: - sześcioczłonowy aromatyczny heterocykl -1,3-diazyna - zawiera dwa atomy azotu w pierścieniu, zajmujące pozycje 1 i 3 - jej ważnymi pochodnymi są zasady azotowe występujące w kwasach nukleinowych: cytozyna uracyl tymina 18

19 Zasady pirymidynowe i ich pochodne (2) Tautomeria keto-enolowa: wynika z przemieszczania się protonów H, sprawia, że zasady pirymidynowe występują: w formie laktamu (postać ketonowa, =O) lub laktymu (postać enolowa, -OH). cytozyna uracyl tymina W warunkach fizjologicznych dominującą ilościowo postacią tautomeryczną: - tyminy i uracylu jest laktam - cytozyny laktym. Mutagenny efekt tautomerii zasad pirydynowych wynika z faktu, że laktym tyminy tworzy komplementarną parę z guaniną, a nie z adeniną. 19

20 Zasady purynowe i ich pochodne (1) Puryny zawierają pierścień pirymidynowy skondensowany z pierścieniem imidazolowym. W przyrodzie puryna nie występuje w wolnej postaci, ale w formie aminowych i ketonowych (lub hydroksylowych) pochodnych. Grupy aminowe przyłączone do aromatycznego pierścienia purynowego zachowują się podobnie jak grupy aminowe aminokwasów, mogą przechodzić w formę kationową po przyłączeniu H +. 20

21 Zasady purynowe i ich pochodne (2) adenina guanina hipoksantyna W warunkach fizjologicznych głównymi formami tautomerycznymi: guaniny i hipoksantyny są tautomery laktamowe dominującą formą adeniny jest laktym Laktamowa forma tautomeryczna adeniny tworzy parę z cytozyną, co może leżeć u podłoża mutagenezy. 21

22 Zasady purynowe i ich pochodne (3) Kwas moczowy ksantyna kwas moczowy u człowieka to końcowy produkt metabolizmu zasad purynowych pochodzących z pokarmu, jak również z syntezy de novo i z rozpadu endogennych kwasów nukleinowych u ssaków występuje w małych ilościach we krwi, wątrobie, śledzionie i w moczu około 75% jest wydalane z moczem, 25% przechodzi do przewodu pokarmowego i jest rozkładane przez bakterie jelitowe trudno rozpuszczalny w wodzie i w środowisku kwaśnym może odkładać się w stawach (dna moczanowa) i w nerkach (kamienie moczanowe) w środowisku zasadowym tworzy łatwo rozpuszczalne moczany łatwo ulega tautomerii keto-enolowej 22

23 Zasady purynowe i ich pochodne (4) teofilina kofeina teobromina (1,3-dimetyloksantyna) (1,3,7-trimetyloksantyna) (3,7-dimetyloksantyna) Metylowane puryny są obecne u roślin jako tzw. zasady roślinne (alkaloidy): teofilina w liściach herbaty kofeina występuje w ziarnach kawy teobromina w ziarnach kakao Wszystkie mają zastosowanie farmakologiczne 23

24 Pierścienie skondensowane z heteroatomami imidazol tiofen Kwas n-walerianowy rybitol Witamina H (biotyna, witamina B 7 ): uczestniczy w: metabolizmie białek i tłuszczów, syntezie kwasów tłuszczowych przy wchłanianiu witaminy C w przemianie aminokwasów i cukrów z witaminą K w syntezie protrombiny odpowiedzialnego za prawidłowe krzepnięcie krwi białka odporna na ogrzewanie, działanie kwasów i zasad związki utleniające inaktywują biotynę Ryboflawina - witamina B2: jest zbudowana z reszty rybitolu, którego grupa hydroksylowa w pozycji 1 została zastąpiona izoalloksazyną (policykliczny heterocykl) uczestniczy w: procesach utleniania i redukcji, w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego, narządu wzroku prawidłowym funkcjonowaniu błon śluzowych, dróg oddechowych, śluzówki przewodu pokarmowego, nabłonka naczyń krwionośnych i skóry (z witaminą A), przemianach aminokwasów i lipidów. izoalloksazyna (flawina) 24

25 Aktywnymi postaciami ryboflawiny są: ortofosforan AMP adenina D-ryboza D-rybitol pirofosforan flawina mononukleotyd ryboflawiny (FMN) - powstały wskutek ATP-zależnej fosforylacji ryboflawiny dinukleotyd flawinoadeninowy (FAD) - powstały wskutek reakcji FMN z ATP: FMN + ATP FAD + PPi (pirofosforan) - stanowią związane z apoenzymem grupy prostetyczne flawoprotein enzymów z klasy oksyreduktaz (np. uczestniczącej w cyklu Krebsa dehydrogenazy bursztynianowej, czy też reduktaz łańcucha oddechowego) - uczestniczą w przenoszeniu elektronów i jonów H+ (formy zredukowane zapisywane są jako FADH2 i FMNH2) 25

26 Koenzymy NAD + i NADP + koenzymy enzymów z grupy dehydrogenaz uczestniczą w reakcjach odwodorowania (przenoszenia elektronów i H + ) NAD + (dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy) - NAD + oddaje zabrane substratowi elektrony i protony na łańcuch oddechowy - jest koenzymem takich enzymów, jak dehydrogenazy: alkoholowa, mleczanowa i glutaminianowa - forma zredukowana: NADH NADP + ufosforylowana pochodna (fosforan dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego) - NADP + służy jako reduktor w reakcjach syntezy, np. w fotosyntezie lub budowie kwasów tłuszczowych - forma zredukowana: NADPH 26

27 Przyczyny modyfikacji DNA działania czynników fizycznych np.: promieniowania jonizującego UV działania kancerogennych substancji chemicznych zmiany w metabolizmie komórek utleniania zasad azotowych przez rodnik hydroksylowy i tlen singletowy 27

28 Utlenianie zasad azotowych przez RFT Kwasy nukleinowe spośród innych makrocząsteczek są bardziej odporne na działanie RFT niż tłuszcze i białka Nadtlenek wodoru i anionorodnik ponadtlenkowy nie uszkadzają DNA OH. i 1 O 2 ulegają addycji do wiązań podwójnych zasad azotowych zmieniając ich strukturę 28

29 Uszkodzenia DNA przez rodnik hydroksylowy i tlen singletowy modyfikacja zasad azotowych A,G,C,T rozerwanie wiązania glikozydowego przemiany reszty cukrowej rozerwanie wiązań fosfodiestrowych 29

30 Modyfikacje zasad azotowych w reakcji addycji rodnika hydroksylowego Adenina Atak OH. na N 7 i C 8 w adeninie i guaninie prowadzi do rozerwania pierścienia imidazolowego Guanina 30

31 Produkty reakcji tyminy z RFT w warunkach tlenowych 31

32 Zasady pirymidynowe cytozyna i uracyl wykazują wysoką wrażliwość na działanie rodnika hydroksylowego uracyl 5-hydroksyuracyl 5-hydroksymetylouracyl 5,6-dihydroksyuracyl cytozyna 5,6-dihydroksycytozyna 5-hydroksycytozyna 32

33 Wysoki poziom uszkodzeń oksydacyjnych w DNA może być przyczyną: kancerogenezy, bloku lub spowolnienia replikacji Działające mechanizmy naprawcze prowadzą do utrzymania, w warunkach fizjologicznych, oksydacyjnie zmodyfikowanych zasad na stałym dla danego osobnika poziomie Oksydacyjne produkty usuwane są przez: wycinanie zmodyfikowanych zasad azotowych DNA przy udziale N- glikolaz: glikolazy formamidopirymidynowej, glikolazy uracylowej, endonukleaz usuwanie fragmentów polinukleotydów działaniem m.in. pirofosfatazy 8-oksydGTP pęknięcia nici zszywane przy udziale ligaz 33

34 Wzory obowiązujące na kolokwium związki heterocykliczne pięcioczłonowe: zawierające jeden heteroatom zawierające dwa heteroatomy produkty kondensacji z benzenem piran pirydyna pirazyna pirymidyna cytozyna uracyl tymina adenina 34

35 II. Związki organiczne zawierające siarkę 35

36 Organiczne grupy funkcyjne zawierające siarkę: będące analogami związków tlenu nie będące siarkowodór woda merkaptan alkohol sulfoksyd (+4) tioeter (sulfid) disulfid eter nadtlenek sulfon (+6) tiokwas ditiokwas jon sulfonowy kwas kwas jon oksoniowy kwas sulfinowy (+4) kwas sulfonowy (+6) sulfoniany (+6) 36

37 Tiole związki organicznie RSH zawierające grupę -SH (tiolową/merkaptanową) związaną z atomem węgla o hybrydyzacji sp 3 siarkowe analogi alkoholi (tioalkohole) Sulfidy organiczne pochodne siarkowodoru (H-S-H), w których oba atomy wodoru zostały podstawione resztami organicznymi (siarkowe analogi eterów R-S-R ; tioetery) 37

38 Tiole i sulfidy nomenklatura (1) Tiole: 1) Nazewnictwo UIPAC: nazwy tioli tworzy się poprzez dodanie do nazwy węglowodoru o takiej samej ilości atomów węgla końcówki -tiol wraz z poprzedzającym ją łącznikiem -o- etanotiol benzenotiol 2-naftalenotiol (nie etylotiol) (nie tiofenol) (nie 2-tionaftol) 2) Nazewnictwo podstawnikowe: grupę -SH można traktować jako podstawnik - nazwy tioli tworzy się przez dodanie do nazwy węglowodoru przedrostka merkapto- kwas 3-merkapto-4-winylocykloheksanowy 38

39 Tiole i sulfidy nomenklatura (2) Sulfidy: 1) Nazewnictwo systematyczne: tworzone poprzez dodanie do słowa sulfid nazw (w formie przymiotnikowej) reszt organicznych połączonych z siarką przedziela się je myślnikiem sulfid metylowo-n-propylowy sulfid etylowo-fenylowy 2) Nazewnictwo wymienne: - atomy siarki są traktowane i liczone jak atomy węgla w nazwie węglowodoru macierzystego, a wyróżnia się je przedrostkiem tia podając odpowiednie lokanty CH 3 CH 3 2,5-dimetylo-3,6-ditianonan CH 3 CH 2 CH 2 SCHCH 2 SCHCH 3 39

40 Tiole i sulfidy występowanie (1) pełnią ważne funkcje biologiczne cysteina i metionina należącą do aminokwasów białkowych kodowanych, z których budowane są białka w pierwszym etapie ich biosyntezy grupa -SH cysteiny stanowi często centrum aktywności enzymów w reakcjach redoks i acylowania grupa -CH 3 połączona z atomem siarki w metioninie służy do metylowania innych związków w reakcjach biochemicznych L-cysteina L-metionina 40

41 Tiole i sulfidy występowanie (2) utlenienie grup -SH cysteiny powstają mostki disulfidowe łączące fragmenty białek po hydrolizie tych białek powstaje L-cystyna L-cysteina L-cystyna sulfidy - niektóre witaminy, np. B 1 i H: witamina B 1 (tiamina) witaminah (biotyna) 41

42 Tiole i sulfidy występowanie (3) ugrupowanie sulfidowe w antybiotykach ß-laktamowych: penicylinie cefalosporynie 42

43 Tiole i sulfidy występowanie (4) za zapach czosnku odpowiedzialne są między innymi prop-1-en-3-tiol i disulfid allilowy, powstające w wyniku rozkładu innych mniej lotnych związków siarki zawartych w czosnku (tioaminokwasów i tioestrów) prop-1-en-3-tiol w cebuli występuje n-propanotiol: disulfid allilowy głównymi, zapachowymi składnikami wydzieliny skunksa są tiole: (E)-but-2-en-1- tiol, 3-metylobutano-1-tiol i but-2-en-1,4-ditiol oraz ich acetylowe tioestry (E)-but-2-en-1-tiol 3-metylobutano-1-tiol but-2-en-1,4-ditiol niewielkie domieszki tioli mogą czynić zapach bardziej atrakcyjnym za aromat kawy odpowiada 800 zidentyfikowanych składników, w tym związki siarki: metional kaweofuran mrówczan 3-merkapto-3-metylobutylu 43

44 Tiole i sulfidy występowanie (5) heksan-1-olo-3-tiol i heksan-1-olo-6-tiol wchodzą w skład substancji nadających zapach niektórym naturalnym aromatom, np. owocu męczennicy oraz kwiatu guajawy heksan-1-olo-3-tiol heksan-1-olo-6-tiol (+)-trans-mentan-3-ono-8-tiol wchodzi w skład olejku liści Drzewa Buchu (Barosma Betulina), stosowany jest on do wyrobu perfum i do aromatyzowania pokarmów (dodawany w bardzo małych ilościach) (+)-trans-mentan-3-ono-8-tiol olejek owoców ciemiężycy - mieszanina stereoizomerów 2-metylo-4-propylo-1,3- oksatianu -odpowiedzialnych za siarkowo-ziołowy zapach tych owoców (-)-(2R,4S)- (-)-(2S,4S)- -2-metylo-4-propylo-1,3-oksatian 44

45 Tiole i sulfidy otrzymywanie (1) tiole powstają w reakcji alkilowania wodorosiarczków metali alkalicznych - reakcja SN 2. bromek n-oktylu oktano-1-tiol reakcja ta nie jest wykorzystywana do otrzymywania tioli tiole ulegają łatwo dalszemu alkilowaniu do sulfidów można temu zapobiec stosując duży nadmiar siarczku 45

46 Tiole i sulfidy otrzymywanie (2) sposób laboratoryjny alkilowanie tiomocznika hydroliza 1-bromoheksan tiomocznik 1-heksanotiol 46

47 Tiole właściwości fizyczne temperatury wrzenia: metanotiol gaz w temperaturze pokojowej, temp.wrzenia 5,8 o C etanotiol ciecz, temp.wrzenia = 37 o C 1-propanotiol temp.wrzenia 67 o C 2-propanotiol temp.wrzenia 51 o C. pomimo większej masy molowej są bardziej lotne od alkoholi zawierających tę samą resztę organiczną bardzo słabe wiązania wodorowe z atomem siarki: H S H nie tworzą się agregaty, tak jak w przypadku alkoholi podwyższają temp.wrzenia trudno rozpuszczalne w wodzie dobrze rozpuszczalne w rozpuszczalnikach organicznych posiadają nieprzyjemny zapach wyczuwalny przy stężeniu 1:4 x 10 8 tiole należą do silnych trucizn 47

48 Tiole i sulfidy właściwości chemiczne (1) tiole są o kilka rzędów silniejszymi kwasami od alkoholi; w reakcjach z alkoholanami zostają przekształcone w tiolany: etanotiol etanolan etanotiolan etanol pk a = 10,5 pk a = 15,9 tiolany łatwo ulegają alkilowaniu do sulfidów: etanotiolan bromek n-butylu sulfid sodu n-butylowo-etylowy fenylotiolan sodu jodek metylu sulfid fenylowo-metylowy 48

49 Tiole i sulfidy właściwości chemiczne (2) Atom siarki jest lepszym nukleofilem niż atom tlenu alkilowanie siarczków, wodorosiarczków, alkanotiolanów, sulfidów zachodzi łatwo tworzą się sole sulfoniowe: sulfid jodek jodek dimetylowy metylu trimetylosulfoniowy 49

50 Tiole i sulfidy właściwości chemiczne (3) sole sulfoniowe zawierające trzy różne podstawniki występują w postaci stereoizomerów, które można rozdzielić na enancjomery czwarty podstawnik - wolna para elektronowa siarki podobne właściwości wykazują 4 o sole amoniowe. 3 o aminy są konfiguracyjnie zbyt labilne, żeby można je było rozdzielić na enancjomery. sulfid etylowometylowy kwas bromo-octowy bromek etylometylokarboksymetylosulfoniowy 50

51 Tiole i sulfidy właściwości chemiczne (4) kation trimetylosulfoniowy jest skutecznym środkiem metylującym, ponieważ odchodząca grupa sulfidowa jest pozbawiona ładunku : reakcja metylowania za pomocą soli sulfoniowych jest wykorzystywana w procesach biochemicznych do przenoszenia grupy metylowej źródłem grupy metylowej jest metionina, występująca w postaci soli sulfoniowej ugrupowania nukleozydowego zwanego S-adenozylometioniną metionia ryboza adenina 51

52 Utlenianie tioli i sulfidów (1) Tiole mogą być utlenianie: przez odwodornienie, powstają disulfidy przez przyłączenie tlenu, powstają kwasy o różnym stopniu utlenienia disulfid kwas sulfenowy kwas sulfinowy kwas sulfonowy 52

53 Utlenianie tioli i sulfidów (2) utlenianie sulfidów prowadzi do sulfotlenków i sulfonów: sulfon sulfid dietylowy sulfotlenek dietylowy sulfotlenki otrzymuje się w reakcjach z nadtlenkiem wodoru lub kwasem azotowym: sulfid dietylowy sulfotlenek dietylowy sulfid dietylowy sulfon dietylowy 53

54 Utlenianie tioli i sulfidów (3) Dimetylosulfotlenek (DMSO) (CH 3 ) 2 SO bezbarwna ciecz temperatura wrzenia 189 o C (tt. 18,5 o C), rozpuszczalna w wodzie i w większości rozpuszczalników organicznych wysokopolarny, aprotyczny rozpuszczalnik, przydatny w wielu reakcjach 54

55 Utlenianie tioli i sulfidów (4) kwasy sulfinowe: słabe rozpuszczalne w wodzie nietrwałe otrzymuje się je nie przez utlenianie tioli, ale w wyniku redukcji chlorków kwasów sulfonowych, np. cynkiem: benzenosulfochlorek kwas benzenosulfinowy 55

56 Utlenianie tioli i sulfidów (5) kwasy sulfonowe silne kwasy (moc porównywala z mocą kwasów nieorganicznych) mersolany sole sodowe kwasów sulfonowych (detergenty) alifatyczne kwasy sulfonowe otrzymuje się: reakcji sulfonowania alkanów ditlenkiem siarki w obecności tlenu (sulfoutlenianie) poprzez hydrolizę sulfochlorków (mersoli), które powstają w reakcji alkanów z ditlenkiem siarki i chlorem (sulfochlorowanie) alkany mersole mersolany 56

57 Utlenianie tioli i sulfidów (6) aromatyczne kwasy sulfonowe otrzymuje się: przez sulfonowanie arenów kwasem siarkowym lub tritlenkiem siarki reakcja substytucji elektrofilowej SE. toluen kwas p-toluenosulfonowy 57

58 LITERATURA Żak I. Chemia medyczna. SLAM, html 58