Reakcje zachodzące w komórkach

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Reakcje zachodzące w komórkach"

Transkrypt

1 Reakcje zachodzące w komórkach W każdej sekundzie we wszystkich organizmach żywych zachodzi niezliczona ilość reakcji metabolicznych. Metabolizm (gr. metabole - przemiana) to przemiany materii i energii w danym organiźmie. Spośród przemian metabolicznych wyróżnić możemy przemiany anaboliczne i kataboliczne. Anabolizm (gr. anabalein - dorzucać) to synteza bardziej złożonych związków z prostszych, reakcje te wymagają dostarczenia energii. Katabolizm (gr. katabalien - odrzucać) to rozkład złożonych związków na prostsze - najczęściej z uwolnieniem energii. Jednakże nic w przyrodzie nie dzieje się samorzutnie. Reakcje chemiczne i energetyczne regulowane są przez enzymy.

2 Enzymy występują wyłącznie w ściśle określonych organellach (m.in. w mitochondriach, lizosomach, peroksysomach, aparatach Golgiego, siateczce śródplazmatycznej gładkiej). Koenzymami zazwyczaj są witaminy, bądź występujące w komórkach w śladowych ilościach mikroelementy. Przykładami koenzymów są dwa dinukleotydy - NAD+ i NADP+ przenoszące atomy wodoru i elektrony lub acetylo-coa przenoszący grupy acylowe i acetylowe. Do zajścia reakcji chemicznych i energetycznych konieczne są odpowiednie warunki. Katabolizm Energia chemiczna to energia zawarta w wiązaniach chemicznych. Można ją wyzwolić w procesach katabolicznych. Najwięcej energii dostarcza rozbicie wiązań pomiędzy wodorem a węglem, czyli rozkład podstawowych związków organicznych (węglowodanów, tłuszczów, białek) do nieorganicznych. W organiźmie człowieka węglowodany mogą być magazynowane w postaci glikogenu, a tłuszcze jako tłuszcze obojętne. Niektóre komórki (erytrocyty, komórki nerwowe) potrafią produkować energię jedynie z rozkładu glukozy. Wszystkie te procesy nazywamy oddychaniem, są one źródłem energii zarówno dla heterotrofów, jak i autotrofów. W oddychaniu tlenowym, akceptorem elektronów i protonów jest tlen, w oddychaniu beztlenowym inne związki. Autotrofy natomiast uzyskują energię również w procesie fotosyntezy (przekształcenie

3 energii świetlnej w chemiczną) lub chemosyntezy (utleniania zredukowanych związków organicznych). W celu uzyskania energii w tych procesach ważną rolę odgrywają przenośniki energii, najważniejszymi są te, które posiadają wiązanie wysokoenergetyczne. Najczęściej spotykanym przenośnikiem jest adenozynotrifosforan, czyli ATP. Z hydrolizy jednej reszty fosforanowej (ATP->ADP+Pi) uzyskuje się około 70 kj/mol energii, z drugiej (ADP->AMP+Pi) około 32 kj/mol. Każda z zasad azotowych może utworzyć nuklotyd stanowiący przenośnik energii, np. UTP, GTP, CTP. Choć ATP zawiera energię zasilającą inne układy, nie może być transportowany w obrębie komórki. Gdy pewien obszar komórki potrzebuje ATP do procesów metabolicznych, do tego obszaru wędrują całe mitochondria (a nie cząsteczki ATP!). Wyprodukowane wiązania wysokoenergetyczne są uniwersalne, energia zawarta pomiędzy resztami fosforanowymi może być wykorzystana do wszystkich procesów metabolicznych zachodzących w obrębie komórki, m.in. do napędzania reakcji chemicznych, transportu substancji przez błony lub poruszania się komórki. Powstawanie przenośników energii nazywamy fosforylacją (ADP+Pi->ATP). Wyróżniamy fosforylację substratową, oksydacyjną, fotosyntetyczną (cykliczną i niecykliczną). Foforylacja substratowa umiejscowiona jest głównie w cytoplaźmie. W tym typie reakcji dwa atomy wodoru prznoszone są z substratu na koenzym, najczęściej na NAD+. Fosforylacja oksydacyjna to końcowy etap oddychania tlenowego, umiejscowiony na błonie rozdzielającej dwa środowiska: w mezosomach komórek prokariotycznych lub w mitochondriach komórek eukariotycznych.

4 Spowodowane jest to koniecznością rozdzielenia odszczepionych atomów mitochondrialnej. W tej reakcji ostatecznym akceptorem elektronów jest tlen. Cząsteczki wody rozbijane są na skutek ruchu elektronów. Wówczas na zewnętrznej stronie wewnętrznej błony mitochondrialnej gromadzą się ładunki dodatnie w postaci protonów, po wewnętrznej stronie wewnętrznej błony natomiast ładunki ujemne. Dzieki różnicy ładunków po obu stronach błony możliwa jest synteza ATP dzięki znajdującemu się w tej błonie białkowemu kompleksowi - ATPazie. Rozkład węglowodanów Glukoza, jako podstawowy substrat energetyczny dla wielu komórek, przenika do krwi z przewodu pokarmowego lub z rozkładanego glikogenu zgromadzonego w wątrobie. W przypadku

5 wysokiego stężenia glukozy we krwi, wątroba przekształca nadwyżki w glikogen przy pomocy rozpadu dwóch wiązań wysokoenergetycznych - z ATP i UTP. GLUKOZA <=>GLIKOGEN (UTP, ATP) Rozkład i synteza glikogenu przebiegają w nieco inny sposób niż jego synteza, ponieważ obie reakcje katalizowane są przez zupełnie inne enzymy. Utlenianie glukozy do dwutlenku węgla zachodzi w trzech etapach: I. Glikoliza II. Reakcja pomostowa III. Łańcuch oddechowy IV. Cykl Krebsa Glikoliza Proces ten zachodzi w obszarze cytoplazmy. Cząsteczka glukozy nie jest bezpośrednio włączana szlaku tych przemian. Musi do

6 zostać przekształcona w ester fosforanowy, a do tej przemiany wykorzystywana jest jedna cząsteczka ATP. Do przekszatłceń sześciowęglowej cząsteczki w dwie trójwęglowe zużywane są dwa wiązania wysokoenergetyczne. Powstałe trójwęglowe cząsteczki ulegają dalszym przemianom, których produktem są NADH+, ATP, reszty fosforanowe oraz trójwęglowy pirogronian. Z bilansu energetycznego wynika, iż powstają 2 cząsteczki ATP z jednej cząsteczki glukozy. glukoza+adp+pi+nad+->pirogronian+atp+nadh Reakcja pomostowa W reakcji tej pirogronian zostaje przyłączony do cząsteczki koenzymu A. W tej postaci wędruje z cytoplazmy do matrix mitochondrialnej. Reakcja pomostowa jest rakcją nieodwracalną.. pirogronian+coa+nad+->acetylo-coa+co2+nadh Cykl Krebsa Do cyklu tych przemian zachodzących w cytoplaźmie włączany jest acetylo-koenzym A, cząsteczki kwasów tłuszczowych, aminokwasy i inne. W wyniku tych reakcji powstają cząsteczki CO2 (dekarboksylacja). W wyniku obrotu cyklu Krebsa z jednej cząsteczki acetylo-coa powstaje jedna cząsteczka GTP, 3 cząsteczki NADH i jedna cząsteczka FADH2, a także 2 cząteczki dwutlenku węgla. Łańcuch oddechowy

7 Zredukowane cząsteczki przenośników powstałe podczas przekształceń cząsteczek glukozy posiadają dużo elektronów, które można wykorzystać do produkcji energii. Ostatni etap oddychania komórkowego, zwany utlenianiem końcowym, zachodzi na błonie grzebieni mitochondrialnych. Występują tam specjalne przenośniki, zwane pompą protonową, uczestniczące w przenoszeniu elektronów. Elektrony przepływające w łańcuchu oddechowym umożliwiają wykonanie pracy, dzięki której po obu stronach wewnętrznej błony mitochondrialnej powstaje gradient protonowy - po zewnętrznej stronie znajduję się nadmiar protonów w stosunku do wewnętrznej strony. Różnica potencjałów wynosi około 200 mv. Jony H+ przemieszczają się tylko poprzez białkowe struktury zwane syntazami ATP. Syntazy ATP składają się z dwóch części: zdolnej do swobodnego obracania się (białkowego rotoru) i obracającej się razem z rotorem

8 struktury w kształcie grzybka. To właśnie do tej struktury dołączają się cząsteczki ADP i fosforanu, po połączeniu dają ATP. Jednakże wytworzony ATP jest silnie związany z syntazą ATP, stąd do jego uwolnienia konieczne jest dostarczenie energii z zewnątrz. Energia ta pochodzi z obracającego się białkowego grzybka, dzięki któremu różnica stężenia protonów po obu stronach wewnętrznej błony mitochondrialnej jest wykorzystywana do produkcji ATP. Bilans wszystkich etapów: W reakcji glikolizy z jednej cząsteczki glukozy uzyskiwane są 4 cząsteczki ATP. Jednakże w trakcie tego procesu zużywana jest 1, a czasem 2 cząsteczki ATP. W cyklu Krebsa powstają 2 cząsteczki GTP (odpowiednika ATP, jednakże zamiast adeniny zawierającego guaninę). Dwie pierwsze przemiany zachodzące w cyklu kwasu cytrynowego dostarczają 6 cząsteczek ATP, 10 cząsteczek NADH i 2 cząsteczek FADH2. W łańcuchu oddechowym powstaje 26-28

9 cząsteczek ATP. Oznacza to, iż w procesie utlenienia 1 cząsteczki glukozy powstaje około 32 cząsteczek ATP. Oddychanie beztlenowe W komórkach, w których glikoliza przebiega szybciej niż przemiany zachodzące podczas cyklu Krebsa, utlenianie cząsteczki glukozy kończy się na etapie glikolizy. Utlenienie cząsteczki glukozy do 2 cząsteczek pirogronianiu dostarcza 2 cząsteczek NADH. Enzymy znajdujące się w komórkach przeprowadzających oddychanie beztlenowe, katalizują transport atomów wodoru z NADH na pirogronian. Pirogronian ulega dalszemu przekształceniu, w wyniku którego powstaje mleczan i NAD+, który może być dalej wykorzystany w utlenianiu cząsteczek glukozy. Bilans energetyczny oddychania beztlenowego Zysk energetyczny tej reakcji jest niewielki, ponieważ powsta ją w nim zaledwie 2 cząsteczki ATP. Jednakże produkt końcowy procesu glikolizy - mleczan - może w procesach zachodzących w wątrobie przy udziale tlenu ulec przekształceniu do cząsteczki glukozy, a co za tym idzie dostarczyć dużych ilości ATP. Komórki drożdży w warunkach beztlenowych także przeprowadzają procesy oddychania, w wyniku których odzyskują NAD+. Produktem końcowym tych procesów - fermentacji - jest dwutlenek węgla i etanol. Procesy fermentacyjne wykorzystywane są w przemyśle, do produkcj wielu substancji, np. wina i piwa.

10 mięśniach lub wątrobie. Anna Nowak I LO w Poznaniu Surowce pobierane wraz z pokarmem są wykorzystywane do produkcji energii w postaci ATP. Jednakże ilość wyprodukowanego ATP i tempo przemian metabolicznych, zależy od zapotrzebowania danej komórki na energię. W przypadku niewykorzystania pobranych surowców są one magazynowane, np. w postaci glikogenu w Intensywność oddychania komórkowego zależy od wielu czynników, m.in. rodzaju lub wieku komórki, liczby znajdujących się w niej mitochondriów, ilości dostępnego organizmowi lub komórce tlenu i wielu innych.

11 Bibliografia: Anna Nowak I LO w Poznaniu 1. Dr. n. med. Jacek Danowski BIOLOGIA, Oficyna Wydawnicza "Medyk Spółka z o.o., Warszawa 1991, tom II, s Praca zbiorowa pod reakcją Rafała Skoczylasa BIOLOGIA część 2 tom I, WSiP, Warszawa 2003, s Praca zbiorowa BIOLOGIA, Operon, Gdynia 2006, s Jan Paweł Jastrzębski, Oddychanie komórkowe [on line] 5. Katabolizm - oddychanie komórkowe [on line] 2.html 6. Przemiany metaboliczne anabolizm i katabolizm: olizm_i_katabolizm,haslo.html

Bliskie spotkania z biologią. METABOLIZM część II. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW

Bliskie spotkania z biologią. METABOLIZM część II. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM część II dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki METABOLIZM KATABOLIZM - rozkład związków chemicznych

Bardziej szczegółowo

Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki

Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Metabolizm całokształt przemian biochemicznych i towarzyszących

Bardziej szczegółowo

Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki

Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Metabolizm całokształt przemian biochemicznych i towarzyszących

Bardziej szczegółowo

Biochemia Oddychanie wewnątrzkomórkowe

Biochemia Oddychanie wewnątrzkomórkowe Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie Biochemia Oddychanie wewnątrzkomórkowe Dr n. biol. Henryk Różański Laboratorium Biologii Przemysłowej i Eksperymentalnej Oddychanie Glikoliza beztlenowy, wewnątrzkomórkowy

Bardziej szczegółowo

Metabolizm komórkowy i sposoby uzyskiwania energii

Metabolizm komórkowy i sposoby uzyskiwania energii Metabolizm komórkowy i sposoby uzyskiwania energii Metabolizm całokształt reakcji chemicznych i związanych z nimi przemian energii zachodzący w komórkach. Podstawa wszelakich zjawisk biologicznych. Metabolizm

Bardziej szczegółowo

Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl

Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg

Bardziej szczegółowo

Oddychanie komórkowe. Pozyskiwanie i przetwarzanie energii w komórkach roślinnych. Oddychanie zachodzi w mitochondriach Wykład 7.

Oddychanie komórkowe. Pozyskiwanie i przetwarzanie energii w komórkach roślinnych. Oddychanie zachodzi w mitochondriach Wykład 7. Wykład 7. Pozyskiwanie i przetwarzanie energii w komórkach roślinnych Literatura dodatkowa: Oddychanie to wielostopniowy proces utleniania substratów związany z wytwarzaniem w komórce metabolicznie użytecznej

Bardziej szczegółowo

Plan działania opracowała Anna Gajos

Plan działania opracowała Anna Gajos Plan działania 15.09-15.10 opracowała Anna Gajos Jakie zagadnienia trzeba opanować z następujących działów: 1. Budowa chemiczna organizmów. 2. Budowa i funkcjonowanie komórki 3. Cykl komórkowy 4. Metabolizm

Bardziej szczegółowo

(węglowodanów i tłuszczów) Podstawowym produktem (nośnikiem energii) - ATP

(węglowodanów i tłuszczów) Podstawowym produktem (nośnikiem energii) - ATP śycie - wymaga nakładu energii źródłem - promienie świetlne - wykorzystywane do fotosyntezy - magazynowanie energii w wiązaniach chemicznych Wszystkie organizmy (a zwierzęce wyłącznie) pozyskują energię

Bardziej szczegółowo

wielkość, kształt, typy

wielkość, kształt, typy Mitochondria 0,5-1µm wielkość, kształt, typy 1-7µm (10µm) Filmowanie poklatkowe (w mikroskopie fluorescencyjnym) sieci mitochondrialnej w komórkach droŝdŝy (krok czasowy 3 min) Mitochondria liczebność,

Bardziej szczegółowo

Nukleotydy w układach biologicznych

Nukleotydy w układach biologicznych Nukleotydy w układach biologicznych Schemat 1. Dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy Schemat 2. Dinukleotyd NADP + Dinukleotydy NAD +, NADP + i FAD uczestniczą w procesach biochemicznych, w trakcie których

Bardziej szczegółowo

oksydacyjna ADP + Pi + (energia z utleniania zredukowanych nukleotydów ) ATP

oksydacyjna ADP + Pi + (energia z utleniania zredukowanych nukleotydów ) ATP Życie - wymaga nakładu energii źródłem - promienie świetlne - wykorzystywane do fotosyntezy - magazynowanie energii w wiązaniach chemicznych Wszystkie organizmy (a zwierzęce wyłącznie) pozyskują energię

Bardziej szczegółowo

B) podział (aldolowy) na 2 triozy. 2) izomeryzacja do fruktozo-6-p (aldoza w ketozę, dla umoŝliwienia kolejnych przemian)

B) podział (aldolowy) na 2 triozy. 2) izomeryzacja do fruktozo-6-p (aldoza w ketozę, dla umoŝliwienia kolejnych przemian) Glikoliza (Przegląd kluczowych struktur i reakcji) A) przygotowanie heksozy do podziału na dwie triozy: 1)fosforylacja glukozy (czyli przekształcenie w formę metabolicznie aktywną) 2) izomeryzacja do fruktozo-6-p

Bardziej szczegółowo

FIZJOLOGIA WYSIŁKU FIZYCZNEGO ENERGETYKA WYSIŁKU, ROLA KRĄŻENIA I UKŁADU ODDECHOWEGO

FIZJOLOGIA WYSIŁKU FIZYCZNEGO ENERGETYKA WYSIŁKU, ROLA KRĄŻENIA I UKŁADU ODDECHOWEGO FIZJOLOGIA WYSIŁKU FIZYCZNEGO ENERGETYKA WYSIŁKU, ROLA KRĄŻENIA I UKŁADU ODDECHOWEGO Dr hab. Andrzej Klusiewicz Zakład Fizjologii Instytutu Sportu Tematyka wykładu obejmuje trzy systemy energetyczne generujące

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO

MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO PROCESY BIOLOGICZNE

Bardziej szczegółowo

Na początek przyjrzymy się więc, jak komórka rośliny produkuje ATP, korzystając z energii światła w fazie jasnej fotosyntezy.

Na początek przyjrzymy się więc, jak komórka rośliny produkuje ATP, korzystając z energii światła w fazie jasnej fotosyntezy. Fotosynteza jako forma biosyntezy Bogactwo molekuł biologicznych przedstawionych w poprzednim rozdziale to efekt ich wytwarzania w komórkach w wyniku różnorodnych powiązanych ze sobą procesów chemicznych.

Bardziej szczegółowo

Źródła energii dla mięśni. mgr. Joanna Misiorowska

Źródła energii dla mięśni. mgr. Joanna Misiorowska Źródła energii dla mięśni mgr. Joanna Misiorowska Skąd ta energia? Skurcz włókna mięśniowego wymaga nakładu energii w postaci ATP W zależności od czasu pracy mięśni, ATP może być uzyskiwany z różnych źródeł

Bardziej szczegółowo

ODDYCHANIE KOMÓRKOWE

ODDYCHANIE KOMÓRKOWE NM Gera ODDYCHANIE KOMÓRKOWE 1 A) ODDYCHANIE TLENOWE B) PROCESY BEZTLENOWEGO UZYSKIWANIA ENERGII ZADANIE DOMOWE W FORMIE REFERATU OPRACUJ ZAGADNIENIA DOTYCZĄCE PRZEBIEGU CHEMOSYNTEZY ORAZ BEZTLENOWEGO

Bardziej szczegółowo

PODSTAWOWE PROCESY METABOLICZNE ORGANIZMÓW

PODSTAWOWE PROCESY METABOLICZNE ORGANIZMÓW PODSTAWOWE PROCESY METABOLICZNE ORGANIZMÓW METABOLIZM (gr. metabole = przemiana) - przemiana materii - całość procesów biochemicznych zachodzących w żywych organizmach, warunkujących ich wzrost i funkcjonowanie.

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia do egzaminu z biochemii (studia niestacjonarne)

Zagadnienia do egzaminu z biochemii (studia niestacjonarne) Zagadnienia do egzaminu z biochemii (studia niestacjonarne) Aminokwasy, białka, cukry i ich metabolizm 1. Aminokwasy, wzór ogólny i charakterystyczne grupy. 2. Wiązanie peptydowe. 3. Białka, ich struktura.

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Katabolizm

Spis treści. Katabolizm METABOLIZM Istnienie żywych organizmów jest uzależnione od energii potrzebnej do aktywności komórki w tym syntezy i transportu energii. Energia, która została zużyta przez organizm do wykonania pracy biologicznej

Bardziej szczegółowo

Mitochondria. siłownie komórki

Mitochondria. siłownie komórki śycie - wymaga nakładu energii źródłem - promienie świetlne - wykorzystywane do fotosyntezy - magazynowanie energii w wiązaniach chemicznych Wszystkie organizmy ( a zwierzęce wyłącznie) pozyskują energię

Bardziej szczegółowo

ATP. Slajd 1. Slajd 2 1997 rok Nagroda Nobla: P.D. Boyer (USA), J.E. Walker (GB) i J.C. Skou (D) Slajd 3. BIOENERGETYKA KOMÓRKI oddychanie i energia

ATP. Slajd 1. Slajd 2 1997 rok Nagroda Nobla: P.D. Boyer (USA), J.E. Walker (GB) i J.C. Skou (D) Slajd 3. BIOENERGETYKA KOMÓRKI oddychanie i energia Slajd 1 BIOENERGETYKA KOMÓRKI oddychanie i energia WYKŁAD 6. Agnieszka Zembroń-Łacny 1. cukry, lipidy, aminokwasy 2. mitochondria 3. energia chemiczna (ATP) Slajd 2 1997 rok Nagroda Nobla: P.D. Boyer (USA),

Bardziej szczegółowo

METABOLIZM. Zadanie 1. (3 pkt). Uzupełnij tabelę, wpisując w wolne kratki odpowiednio produkt oddychania tlenowego i produkty fermentacji alkoholowej.

METABOLIZM. Zadanie 1. (3 pkt). Uzupełnij tabelę, wpisując w wolne kratki odpowiednio produkt oddychania tlenowego i produkty fermentacji alkoholowej. Zadanie 1. (3 pkt). Uzupełnij tabelę, wpisując w wolne kratki odpowiednio produkt oddychania tlenowego i produkty fermentacji alkoholowej. Zadanie 3. (3 pkt). Schemat mechanizmu otwierania aparatu szparkowego.

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Fotosynteza. 1 Fotosynteza 1.1 WĘGLOWODANY 2 Cykl Krebsa 2.1 Acetylokoenzym A

Spis treści. Fotosynteza. 1 Fotosynteza 1.1 WĘGLOWODANY 2 Cykl Krebsa 2.1 Acetylokoenzym A Spis treści 1 Fotosynteza 1.1 WĘGLOWODANY 2 Cykl Krebsa 2.1 Acetylokoenzym A Fotosynteza Jest to złożony, wieloetapowy proces redukcji dwutlenku węgla do substancji zawierających atomy węgla na niższych

Bardziej szczegółowo

Spis treści. 1. Wiadomości wstępne Skład chemiczny i funkcje komórki Przedmowa do wydania czternastego... 13

Spis treści. 1. Wiadomości wstępne Skład chemiczny i funkcje komórki Przedmowa do wydania czternastego... 13 Przedmowa do wydania czternastego... 13 Częściej stosowane skróty... 15 1. Wiadomości wstępne... 19 1.1. Rys historyczny i pojęcia podstawowe... 19 1.2. Znaczenie biochemii w naukach rolniczych... 22 2.

Bardziej szczegółowo

CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A. imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :.

CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A. imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :. CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :. Zadanie 1 Przeanalizuj schemat i wykonaj polecenia. a. Wymień cztery struktury występujące zarówno w komórce roślinnej,

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA klasa 1 LO Wymagania edukacyjne w zakresie podstawowym od 2019 roku

BIOLOGIA klasa 1 LO Wymagania edukacyjne w zakresie podstawowym od 2019 roku BIOLOGIA klasa 1 LO Wymagania edukacyjne w zakresie podstawowym od 2019 roku Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1. Znaczenie nauk 1.

Bardziej szczegółowo

Wydział Przyrodniczo-Techniczny UO Kierunek studiów: Biotechnologia licencjat Rok akademicki 2009/2010

Wydział Przyrodniczo-Techniczny UO Kierunek studiów: Biotechnologia licencjat Rok akademicki 2009/2010 Kierunek studiów: Biotechnologia licencjat 6.15 BCH2 II Typ studiów: stacjonarne Semestr: IV Liczba punktow ECTS: 5 Jednostka organizacyjna prowadząca przedmiot: Samodzielna Katedra Biotechnologii i Biologii

Bardziej szczegółowo

Uczeń: omawia cechy organizmów wyjaśnia cele, przedmiot i metody badań naukowych w biologii omawia istotę kilku współczesnych odkryć.

Uczeń: omawia cechy organizmów wyjaśnia cele, przedmiot i metody badań naukowych w biologii omawia istotę kilku współczesnych odkryć. Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy pierwszej szkoły ponadpodstawowej w zakresie podstawowym od 2019 roku Poziom wymagań Temat ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra

Bardziej szczegółowo

BIOENERGETYKA cz. I METABOLIZM WĘGLOWODANÓW I LIPIDÓW. dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny

BIOENERGETYKA cz. I METABOLIZM WĘGLOWODANÓW I LIPIDÓW. dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny BIOENERGETYKA cz. I METABOLIZM WĘGLOWODANÓW I LIPIDÓW dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny METABOLIZM/ENERGIA WĘGLOWODANY i LIPIDY WYKŁAD 6 Trawienie i wchłanianie WĘGLOWODANY TŁUSZCZE BIAŁKA Katabolizm

Bardziej szczegółowo

Zadanie 5. (2 pkt) Schemat procesu biologicznego utleniania glukozy.

Zadanie 5. (2 pkt) Schemat procesu biologicznego utleniania glukozy. Metabolizm Zadanie 1 (1 pkt) Oddychanie jest przykładem procesu katabolicznego. Uzasadnij to stwierdzenie jednym argumentem. Zadanie 2 (2 pkt.) Napełniono termos kiełkującymi nasionami grochu, włożono

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Od Autora 9. Wprowadzenie 11 CZĘŚĆ A. MOLEKULARNE MENU 13

Spis treści. Od Autora 9. Wprowadzenie 11 CZĘŚĆ A. MOLEKULARNE MENU 13 Spis treści Od Autora 9 Wprowadzenie 11 CZĘŚĆ A. MOLEKULARNE MENU 13 1. Białka 13 1.1. Budowa białek 13 1.1.1. Peptydy 15 1.1.2. Struktury przestrzenne łańcuchów polipeptydowych 16 1.1.2.1. Bioróżnorodność

Bardziej szczegółowo

Wydział Rehabilitacji Katedra Nauk Przyrodniczych Kierownik: Prof. dr hab. Andrzej Wit BIOCHEMIA. Obowiązkowy

Wydział Rehabilitacji Katedra Nauk Przyrodniczych Kierownik: Prof. dr hab. Andrzej Wit BIOCHEMIA. Obowiązkowy Przedmiot: BIOCHEMIA I. Informacje ogólne Jednostka organizacyjna Nazwa przedmiotu Wydział Rehabilitacji Katedra Nauk Przyrodniczych Kierownik: Prof. dr hab. Andrzej Wit BIOCHEMIA Kod przedmiotu FI-07

Bardziej szczegółowo

OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011

OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 DLACZEGO DOROSŁY CZŁOWIEK (O STAŁEJ MASIE BIAŁKOWEJ CIAŁA) MUSI SPOŻYWAĆ BIAŁKO? NIEUSTAJĄCA WYMIANA BIAŁEK

Bardziej szczegółowo

Tłuszcze jako główny zapasowy substrat energetyczny

Tłuszcze jako główny zapasowy substrat energetyczny Tłuszcze jako główny zapasowy substrat energetyczny Utlenienie 1 g tłuszczy pozwala na wyprodukowanie 37 kj (9 kcal) energii, podczas gdy utlenienie 1 g węglowodanów lub białek dostarcza tylko 17 kj (4

Bardziej szczegółowo

Program zajęć z biochemii dla studentów kierunku weterynaria I roku studiów na Wydziale Lekarskim UJ CM w roku akademickim 2013/2014

Program zajęć z biochemii dla studentów kierunku weterynaria I roku studiów na Wydziale Lekarskim UJ CM w roku akademickim 2013/2014 Program zajęć z biochemii dla studentów kierunku weterynaria I roku studiów na Wydziale Lekarskim UJ CM w roku akademickim 2013/2014 S E M E S T R II Tydzień 1 24.02-28.02 2 03.03-07.03 3 10.03-14.03 Wykłady

Bardziej szczegółowo

Temat: Komórka jako podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna organizmu utrwalenie wiadomości.

Temat: Komórka jako podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna organizmu utrwalenie wiadomości. SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII DLA KLASY I GIMNAZJUM Temat: Komórka jako podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna organizmu utrwalenie wiadomości. Cele: Utrwalenie pojęć związanych z budową komórki;

Bardziej szczegółowo

Komórka organizmy beztkankowe

Komórka organizmy beztkankowe Grupa a Komórka organizmy beztkankowe Poniższy test składa się z 12 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą do uzyskania za prawidłową odpowiedź. Za rozwiązanie całego testu możesz otrzymać

Bardziej szczegółowo

Budowa i klasyfikacja lipidów

Budowa i klasyfikacja lipidów Egzamin 3 pytania testowe na każdy temat (3 x 10 x 1 pkt) 5 pytań opisowych dot. całego zakresu (5 x 4 pkt) W sumie można uzyskać 50 pkt Zaliczenie egzaminu od 26 pkt Budowa i klasyfikacja lipidów Klasyfikacja

Bardziej szczegółowo

Integracja metabolizmu

Integracja metabolizmu Integracja metabolizmu 1 Kluczowe związki w metabolizmie Glukozo- 6 -fosforan Pirogronian AcetyloCoA 2 Glukoza po wejściu do komórki ulega fosforylacji Metaboliczne przemiany glukozo- 6-fosforanu G-6-P

Bardziej szczegółowo

TIENS L-Karnityna Plus

TIENS L-Karnityna Plus TIENS L-Karnityna Plus Zawartość jednej kapsułki Winian L-Karnityny w proszku 400 mg L-Arginina 100 mg Niacyna (witamina PP) 16 mg Witamina B6 (pirydoksyna) 2.1 mg Stearynian magnezu pochodzenia roślinnego

Bardziej szczegółowo

BIOENERGETYKA cz. II cykl Krebsa i fosforylacja oksydacyjna

BIOENERGETYKA cz. II cykl Krebsa i fosforylacja oksydacyjna BIOENERGETYKA cz. II cykl Krebsa i fosforylacja oksydacyjna dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej w Gorzowie Wlkp. Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu 1.

Bardziej szczegółowo

Mitochondrium - budowa i funkcje

Mitochondrium - budowa i funkcje Mitochondrium - budowa i funkcje Mitochondria to organelle komórkowe, w których odbywa się proces oddychania tlenowego. Ich zadanie polega na przechwytywaniu energii uwalnianej stopniowo podczas rozpadu

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne. Poziomy oczekiwanych osiągnięć ucznia

Wymagania edukacyjne. Poziomy oczekiwanych osiągnięć ucznia Wymagania edukacyjne Zawierają szczegółowy wykaz wiadomości i umiejętności, które uczeń powinien opanować po omówieniu poszczególnych lekcji z podręcznika Biologia na czasie 2 zakres rozszerzony. Są niezastąpione

Bardziej szczegółowo

Metabolizm białek. Ogólny schemat metabolizmu bialek

Metabolizm białek. Ogólny schemat metabolizmu bialek Metabolizm białek Ogólny schemat metabolizmu bialek Trawienie białek i absorpcja aminokwasów w przewodzie pokarmowym w żołądku (niskie ph ~2, rola HCl)- hydratacja, homogenizacja, denaturacja białek i

Bardziej szczegółowo

Peroksysomy. Peroksysomy Import białek sekwencje sygnałowe: Ser-Lys-Leu C-koniec (zazwyczaj) peroksyny; białka receptorowe i kanałowe (?

Peroksysomy. Peroksysomy Import białek sekwencje sygnałowe: Ser-Lys-Leu C-koniec (zazwyczaj) peroksyny; białka receptorowe i kanałowe (? Peroksysomy Peroksysomy - pierwotne utleniacze (mikrociała) w komórkach zwierzęcych i roślinnych biochemiczna zmienność (procesy metaboliczne: kataboliczne i anaboliczne) 0,2 1,8 µm pojedyncza błona kanały

Bardziej szczegółowo

Poziomy organizacji żywej materii 1. Komórkowy- obejmuje struktury komórkowe (organelle) oraz komórki 2. Organizmalny tworzą skupienia komórek

Poziomy organizacji żywej materii 1. Komórkowy- obejmuje struktury komórkowe (organelle) oraz komórki 2. Organizmalny tworzą skupienia komórek Poziomy organizacji żywej materii 1. Komórkowy- obejmuje struktury komórkowe (organelle) oraz komórki 2. Organizmalny tworzą skupienia komórek (tkanki), narządy (organy), ich układy i całe organizmy wielokomórkowe

Bardziej szczegółowo

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA W ujęciu fizjologicznym jest to: każda

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy pierwszej szkoły ponadpodstawowej dla zakresu rozszerzonego od roku 2019 Nr

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy pierwszej szkoły ponadpodstawowej dla zakresu rozszerzonego od roku 2019 Nr Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy pierwszej szkoły ponadpodstawowej dla zakresu rozszerzonego od roku 2019 Nr lekcji Temat I. Badania przyrodnicze 1. Metodyka badań 2. biologicznych 3. 4. Obserwacje

Bardziej szczegółowo

Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca

Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy pierwszej szkoły ponadpodstawowej dla zakresu rozszerzonego od roku 2019 Nr lekcji Temat I. Badania przyrodnicze 1. Metodyka badań 2. biologicznych 3. 4. Obserwacje

Bardziej szczegółowo

Budowa i klasyfikacja lipidów

Budowa i klasyfikacja lipidów Budowa i klasyfikacja lipidów Klasyfikacja lipidów Lipidy Kwasy tłuszczowe Tłuszcze obojętne Woski Fosfolipidy Sfingolipidy Glikolipidy Steroidy Zawierające: - glicerol - grupę fosforanową - kwasy tłuszczowe

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra Promocji Zdrowia Zakład Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

Copyrights LCE LOGOS Centrum Edukacyjne Fotosynteza

Copyrights LCE LOGOS Centrum Edukacyjne  Fotosynteza Fotosynteza Fotosynteza jest procesem anabolicznym, czyli z prostych substancji pobranych z otoczenia pod wpływem energii syntetyzowane są złożone substancje organiczne (głównie cukry). Energią niezbędną

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. JERZEGO KUKUCZKI w KATOWICACH WYDZIAŁ FIZJOTERAPII KIERUNEK FIZJOTERAPIA pięcioletnie studia magisterskie

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. JERZEGO KUKUCZKI w KATOWICACH WYDZIAŁ FIZJOTERAPII KIERUNEK FIZJOTERAPIA pięcioletnie studia magisterskie Profil kształcenia: ogólnoakademicki KOD: A PRZEDMIOT: Biochemia Liczba godzin w semestrze AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. JERZEGO KUKUCZKI w KATOWICACH WYDZIAŁ FIZJOTERAPII KIERUNEK FIZJOTERAPIA pięcioletnie

Bardziej szczegółowo

Biochemia SYLABUS A. Informacje ogólne

Biochemia SYLABUS A. Informacje ogólne Biochemia A. Informacje ogólne Elementy sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod Język Rodzaj Rok studiów /semestr Wymagania

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. JERZEGO KUKUCZKI w KATOWICACH Kierunek studiów: FIZJOTERAPIA poziom pierwszy Tytuł zawodowy absolwenta: licencjat

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. JERZEGO KUKUCZKI w KATOWICACH Kierunek studiów: FIZJOTERAPIA poziom pierwszy Tytuł zawodowy absolwenta: licencjat Profil kształcenia: ogólno akademicki Moduł / przedmiot: P05 Biochemia Liczba godzin w semestrze Studia stacjonarne Studia niestacjonarne Koordynator przedmiotu wykładowcy AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

Bardziej szczegółowo

II.4, IV.5, IV.6 (wymagania ogólne) III.1, III.2, III.3, III.4 (wymagania ogólne)

II.4, IV.5, IV.6 (wymagania ogólne) III.1, III.2, III.3, III.4 (wymagania ogólne) Rozkład materiału nauczania z biologii dla klasy 1 szkoły ponadpodstawowej dla zakresu podstawowego oparty na Programie nauczania biologii Biologia na czasie Treści nauczania Cele edukacyjne Zapis w nowej

Bardziej szczegółowo

Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2016/ /2019

Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2016/ /2019 Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2016/2017-2018/2019 Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne / Niestacjonarne

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. JERZEGO KUKUCZKI w KATOWICACH Kierunek studiów: FIZJOTERAPIA poziom pierwszy Tytuł zawodowy absolwenta: licencjat

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. JERZEGO KUKUCZKI w KATOWICACH Kierunek studiów: FIZJOTERAPIA poziom pierwszy Tytuł zawodowy absolwenta: licencjat Profil kształcenia: ogólno akademicki Moduł / przedmiot: P05 Biochemia Liczba godzin w semestrze Studia stacjonarne AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. JERZEGO KUKUCZKI w KATOWICACH Kierunek studiów: FIZJOTERAPIA

Bardziej szczegółowo

Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne. dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW

Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne. dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW Warszawa, dn. 14.12.2016 wolne rodniki uszkodzone cząsteczki chemiczne w postaci wysoce

Bardziej szczegółowo

Moduł 2: Czym jest odżywianie sportowe? HERBALIFE24

Moduł 2: Czym jest odżywianie sportowe? HERBALIFE24 Moduł 2: Czym jest odżywianie sportowe? HERBALIFE24 Czym jest odżywianie sportowe? Witaj w module 2! W tym module omówimy szczegółowo odżywianie sportowe, proces metabolizmu i pory, w jakich należy spożywać

Bardziej szczegółowo

Mitochondria - siłownie komórki

Mitochondria - siłownie komórki Transformatory energii (mitochondria i chloroplasty) ewolucja eukariontów endosymbioza prakomórki eukariotycznej z prabakterią purpurową lub pracyjanobakterią Pochodzenie mitochondriów i chloroplastów

Bardziej szczegółowo

Transformatory energii (mitochondria i chloroplasty) Pochodzenie mitochondriów i chloroplastów

Transformatory energii (mitochondria i chloroplasty) Pochodzenie mitochondriów i chloroplastów Transformatory energii (mitochondria i chloroplasty) ewolucja eukariontów endosymbioza prakomórki eukariotycznej z prabakterią purpurową lub pracyjanobakterią Pochodzenie mitochondriów i chloroplastów

Bardziej szczegółowo

Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu biologia dla klasy I szkoły branżowej I stopnia Autorki: Beata Jakubik, Renata Szymańska

Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu biologia dla klasy I szkoły branżowej I stopnia Autorki: Beata Jakubik, Renata Szymańska Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu biologia dla klasy I szkoły branżowej I stopnia Autorki: Beata Jakubik, Renata Szymańska Temat Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA KIERUNKOWE.

ZAGADNIENIA KIERUNKOWE. ZAGADNIENIA KIERUNKOWE www.ams.wroclaw.pl Trening personalny Trener personalny Kulturystyka Sporty siłowe Trening motoryczny Zajęcia funkcjonalne Wysiłek fizyczny Zmęczenie Zakwasy; glikogen TRENING PERSONALNY

Bardziej szczegółowo

BIOCHEMIA. 1. Informacje o przedmiocie (zajęciach), jednostce koordynującej przedmiot, osobie prowadzącej

BIOCHEMIA. 1. Informacje o przedmiocie (zajęciach), jednostce koordynującej przedmiot, osobie prowadzącej BIOCHEMIA 1. Informacje o przedmiocie (zajęciach), jednostce koordynującej przedmiot, osobie prowadzącej 1.1. Nazwa przedmiotu (zajęć): Biochemia 1.2. Forma przedmiotu: Wykłady, ćwiczenia 1.3. Przedmiot

Bardziej szczegółowo

Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki

Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Metabolizm całokształt przemian biochemicznych i towarzyszących

Bardziej szczegółowo

TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?)

TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?) Wstęp do biologii 2. TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?) Jerzy Dzik Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW 2017 WSPÓLNE WŁAŚCIWOŚCI dzisiejszych organizmów procesy życiowe katalizowane

Bardziej szczegółowo

Temat Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca

Temat Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu biologia dla klasy I szkoły ponadpodstawowej w zakresie rozszerzonym Beata Jakubik, Renata Szymańska Temat Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena

Bardziej szczegółowo

Substancje o Znaczeniu Biologicznym

Substancje o Znaczeniu Biologicznym Substancje o Znaczeniu Biologicznym Tłuszcze Jadalne są to tłuszcze, które może spożywać człowiek. Stanowią ważny, wysokoenergetyczny składnik diety. Z chemicznego punktu widzenia głównym składnikiem tłuszczów

Bardziej szczegółowo

-Trening Personalny : -Trener Personalny: -Kulturystyka: -Sporty siłowe: -Trening motoryczny: -Zajęcia funkcjonalne: -Wysiłek fizyczny : -Zmęczenie:

-Trening Personalny : -Trener Personalny: -Kulturystyka: -Sporty siłowe: -Trening motoryczny: -Zajęcia funkcjonalne: -Wysiłek fizyczny : -Zmęczenie: -Trening Personalny : -Trener Personalny: -Kulturystyka: -Sporty siłowe: -Trening motoryczny: -Zajęcia funkcjonalne: -Wysiłek fizyczny : -Zmęczenie: -Zakwaszenie: -Glikogen: Trening personalny: Indywidualnie

Bardziej szczegółowo

TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?)

TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?) Wstęp do biologii 2. TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?) Jerzy Dzik Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW 2015 WSPÓLNE WŁAŚCIWOŚCI dzisiejszych organizmów procesy życiowe katalizowane

Bardziej szczegółowo

Zakres materiału nauczania biologii dla 3-letniego liceum ogólnokształcącego- klasy stacjonarne i zaoczne SEMESTR IV

Zakres materiału nauczania biologii dla 3-letniego liceum ogólnokształcącego- klasy stacjonarne i zaoczne SEMESTR IV Zakres materiału nauczania biologii dla 3-letniego liceum ogólnokształcącego- klasy stacjonarne i zaoczne Zakres rozszerzony Obowiązujący podręcznik: Biologia na czasie 1, Biologia na czasie 2, Podręczniki

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWY PROGRAM NAUCZANIA BIOCHEMII NA KIERUNKU TiR (spec. DiS) W AWFiS GDAŃSK

SZCZEGÓŁOWY PROGRAM NAUCZANIA BIOCHEMII NA KIERUNKU TiR (spec. DiS) W AWFiS GDAŃSK SZCZEGÓŁOWY PROGRAM NAUCZANIA BIOCHEMII NA KIERUNKU TiR (spec. DiS) W AWFiS GDAŃSK Kolokwium 1 Punkt 1 Aminokwasy, wzór ogólny i charakterystyczne grupy. Białka pokarmowe jako źródło aminokwasów. Wiązanie

Bardziej szczegółowo

Metody badańżywych organizmów Skład chemiczny organizmów żywych (zwłaszcza aktywnych organów) cały czas się zmienia. Również martwe tkanki przez

Metody badańżywych organizmów Skład chemiczny organizmów żywych (zwłaszcza aktywnych organów) cały czas się zmienia. Również martwe tkanki przez Metody badańżywych organizmów Skład chemiczny organizmów żywych (zwłaszcza aktywnych organów) cały czas się zmienia. Również martwe tkanki przez jakiś czas ulegają procesom metabolicznym lub rozkładu.

Bardziej szczegółowo

Bioenergetyka badania przemian energii zachodzących w żywych organizmach. Żywy organizm - otwarty układ termodynamiczny, - może

Bioenergetyka badania przemian energii zachodzących w żywych organizmach. Żywy organizm - otwarty układ termodynamiczny, - może Bioenergetyka 1 Bioenergetyka badania przemian energii zachodzących w żywych organizmach. Żywy organizm - otwarty układ termodynamiczny, - może wymieniać z otoczeniem materię i energię. Energia swobodna

Bardziej szczegółowo

prof. dr hab. Maciej Ugorski Efekty kształcenia 2 Posiada podstawowe wiadomości z zakresu enzymologii BC_1A_W04

prof. dr hab. Maciej Ugorski Efekty kształcenia 2 Posiada podstawowe wiadomości z zakresu enzymologii BC_1A_W04 BIOCHEMIA (BC) Kod przedmiotu Nazwa przedmiotu Kierunek Poziom studiów Profil Rodzaj przedmiotu Semestr studiów 2 ECTS 5 Formy zajęć Osoba odpowiedzialna za przedmiot Język Wymagania wstępne Skrócony opis

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 2

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 2 KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. BIOCHEMIA BIOCHEMISTRY Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Prof. dr hab. Maria Filek Zespół dydaktyczny dr Anna Barbasz dr Elżbieta Rudolphi-Skórska dr Apolonia Sieprawska

Bardziej szczegółowo

Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu biologia dla klasy I szkoły ponadpodstawowej Beata Jakubik, Renata Szymańska

Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu biologia dla klasy I szkoły ponadpodstawowej Beata Jakubik, Renata Szymańska Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu biologia dla klasy I szkoły ponadpodstawowej Beata Jakubik, Renata Szymańska Temat Ocena dopuszczająca Uczeń: I. BADANIA BIOLOGICZNE 1. Metody w badaniach

Bardziej szczegółowo

LIPIDY. Slajd 1 WYKŁAD 5. Slajd 2. Slajd 3. LIPIDY: budowa lecytyny (fosfatydylocholina) AGNIESZKA ZEMBROŃ-ŁACNY. Struktura kwasów tłuszczowych

LIPIDY. Slajd 1 WYKŁAD 5. Slajd 2. Slajd 3. LIPIDY: budowa lecytyny (fosfatydylocholina) AGNIESZKA ZEMBROŃ-ŁACNY. Struktura kwasów tłuszczowych część hydrofobowa część hydrofilowa Slajd 1 WYKŁAD 5 LIPIDY AGNIESZKA ZEMBROŃ-ŁACNY Slajd 2 LIPIDY: budowa lecytyny (fosfatydylocholina) cholina fosforan azot wiązanie estrowe glicerol fosfor tlen węgiel

Bardziej szczegółowo

Wykład 1. Od atomów do komórek

Wykład 1. Od atomów do komórek Wykład 1. Od atomów do komórek Skład chemiczny komórek roślinnych Składniki mineralne (nieorganiczne) - popiół Substancje organiczne (sucha masa) - węglowodany - lipidy - kwasy nukleinowe - białka Woda

Bardziej szczegółowo

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY Zagadnienia : 1.Bilans energetyczny - pojęcie 2.Komponenty masy ciała, 3.Regulacja metabolizmu

Bardziej szczegółowo

Metody fosforylacji. Schemat 1. Powstawanie trifosforanu nukleozydu

Metody fosforylacji. Schemat 1. Powstawanie trifosforanu nukleozydu Metody fosforylacji Fosforylacja jest procesem przenoszenia reszty fosforanowej do nukleofilowego atomu dowolnego związku chemicznego. Najczęściej fosforylację przeprowadza się na atomie tlenu grupy hydroksylowej

Bardziej szczegółowo

Potrzeby energetyczne organizmu człowieka i wartość energetyczna pożywienia. R. Cichon CM UMK 2015

Potrzeby energetyczne organizmu człowieka i wartość energetyczna pożywienia. R. Cichon CM UMK 2015 Potrzeby energetyczne organizmu człowieka i wartość energetyczna pożywienia R. Cichon CM UMK 2015 Przemiany energetyczne Dostarczone do organizmu węglowodany, tłuszcze i białka są utleniane, a uwolniona

Bardziej szczegółowo

Bliskie spotkania z biologią FOTOSYNTEZA. dr inż. Magdalena Kulczyk-Skrzeszewska Katedra Mykologii i Mykoryzy Instytut Biologii Środowiska

Bliskie spotkania z biologią FOTOSYNTEZA. dr inż. Magdalena Kulczyk-Skrzeszewska Katedra Mykologii i Mykoryzy Instytut Biologii Środowiska Bliskie spotkania z biologią FOTOSYNTEZA dr inż. Magdalena Kulczyk-Skrzeszewska Katedra Mykologii i Mykoryzy Instytut Biologii Środowiska FOTOSYNTEZA SENS BIOLOGICZNY Podstawowy proces zapewniający utrzymanie

Bardziej szczegółowo

METABOLIZM. PRODUCENCI zamieniają energię świetlną w energię chemiczną DESTRUENCI

METABOLIZM. PRODUCENCI zamieniają energię świetlną w energię chemiczną DESTRUENCI METABOLIZM 1. Metabolizm to całokształt przemian materii i energii zachodzących w organizmie (w przypadku metabolizmu komórkowego w komórce): a) anabolizm 1 b) katabolizm 2 2. Szlak metaboliczny to szereg

Bardziej szczegółowo

Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Wyższa Szkoła Medyczna w Białymstoku Wydział Ogólnomedyczny

Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Wyższa Szkoła Medyczna w Białymstoku Wydział Ogólnomedyczny Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające/wymagania wstępne: Nazwa modułu (przedmiot lub grupa przedmiotowa): Osoby prowadzące:

Bardziej szczegółowo

Czy produkcja żywności to procesy fizyczne i reakcje chemiczne?

Czy produkcja żywności to procesy fizyczne i reakcje chemiczne? Czy produkcja żywności to procesy fizyczne i reakcje chemiczne? Co to jest przemiana fizyczna? Podaj przykład przemiany fizycznej? Co to jest przemiana chemiczna? Podaj przykład przemiany chemicznej? Doświadczenie

Bardziej szczegółowo

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.

Bardziej szczegółowo

TYPY REAKCJI CHEMICZNYCH

TYPY REAKCJI CHEMICZNYCH 1 REAKCJA CHEMICZNA: TYPY REAKCJI CHEMICZNYCH REAKCJĄ CHEMICZNĄ NAZYWAMY PROCES, W WYNIKU KTÓREGO Z JEDNYCH SUBSTANCJI POWSTAJĄ NOWE (PRODUKTY) O INNYCH WŁAŚCIWOŚCIACH NIŻ SUBSTANCJE WYJŚCIOWE (SUBSTRATY)

Bardziej szczegółowo

Roczny plan dydaktyczny przedmiotu biologia dla klasy I szkoły ponadpodstawowej, uwzględniający kształcone umiejętności i treści podstawy programowej

Roczny plan dydaktyczny przedmiotu biologia dla klasy I szkoły ponadpodstawowej, uwzględniający kształcone umiejętności i treści podstawy programowej Roczny plan dydaktyczny przedmiotu biologia dla klasy I szkoły ponadpodstawowej, uwzględniający kształcone umiejętności i treści podstawy programowej Temat (rozumiany jako lekcja) Liczba godzin I. BADANIA

Bardziej szczegółowo

Maksymalne wydzielanie potu w czasie wysiłku fizycznego może osiągać 2-3 litrów na godzinę zastanów się jakie mogą być tego konsekwencje?

Maksymalne wydzielanie potu w czasie wysiłku fizycznego może osiągać 2-3 litrów na godzinę zastanów się jakie mogą być tego konsekwencje? Ćwiczenia IV I. Termoregulacja wysiłkowa. Utrzymanie stałej temperatury ciała jest skomplikowanym procesem. Choć temperatura różnych części ciała może być różna, ważne jest utrzymanie temperatury wewnętrznej

Bardziej szczegółowo

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach Jaką rolę pełnią witaminy w organizmie? I dlaczego są niezbędnymi składnikami w żywieniu świń? Dowiedz się o roli poszczególnych witamin w żywieniu trzody chlewnej. Witaminy są niezbędne do prawidłowego

Bardziej szczegółowo

ObciąŜenie treningowe wyraŝa wysiłek wykonywany przez sportowca w

ObciąŜenie treningowe wyraŝa wysiłek wykonywany przez sportowca w WYKŁAD III Struktura obciąŝeń treningowych Aby kierować treningiem sportowym naleŝy poznać relację pomiędzy przyczynami, a skutkami, pomiędzy treningiem, a jego efektami. Przez wiele lat trenerzy i teoretycy

Bardziej szczegółowo

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS w cyklu kształcenia Rodzaj zajęć wykłady 15 ćwiczenia 30

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS w cyklu kształcenia Rodzaj zajęć wykłady 15 ćwiczenia 30 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS w cyklu kształcenia 2014-2017 Jednostka Organizacyjna: Wydział Wychowania Fizycznego kierunek: Fizjoterapia Rodzaj studiów i profil (I stopień/ii

Bardziej szczegółowo

Sylabus: Biochemia. 1. Metryczka II WYDZIAŁ LEKARSKI Z ODDZIAŁEM NAUCZANIA W JĘZYKU ANGIELSKIM ORAZ ODDZIAŁEM FIZJOTERAPII.

Sylabus: Biochemia. 1. Metryczka II WYDZIAŁ LEKARSKI Z ODDZIAŁEM NAUCZANIA W JĘZYKU ANGIELSKIM ORAZ ODDZIAŁEM FIZJOTERAPII. Sylabus: Biochemia 1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia II WYDZIAŁ LEKARSKI Z ODDZIAŁEM NAUCZANIA W JĘZYKU ANGIELSKIM ORAZ ODDZIAŁEM FIZJOTERAPII FIZJOTERAPIA, STUDIA I STOPNIA, PROFIL PRAKTYCZNY,

Bardziej szczegółowo

Cukry właściwości i funkcje

Cukry właściwości i funkcje Cukry właściwości i funkcje Miejsce cukrów wśród innych składników chemicznych Cukry Z cukrem mamy do czynienia bardzo często - kiedy sięgamy po białe kryształy z cukiernicy. Większość z nas nie uświadamia

Bardziej szczegółowo

Anna Kocimowska-Badek *

Anna Kocimowska-Badek * ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA CHIMICA 11, 1995 Anna Kocimowska-Badek * REAKCJE UTLENIANIA I REDUKCJI W ORGANIZM ACH JA K O DROG I W IĄZANIA I POZYSKIW ANIA EN ERG II Trudności dla ucznia stanowi

Bardziej szczegółowo

Reakcje chemiczne. Typ reakcji Schemat Przykłady Reakcja syntezy

Reakcje chemiczne. Typ reakcji Schemat Przykłady Reakcja syntezy Reakcje chemiczne Literatura: L. Jones, P. Atkins Chemia ogólna. Cząsteczki, materia, reakcje. Lesław Huppenthal, Alicja Kościelecka, Zbigniew Wojtczak Chemia ogólna i analityczna dla studentów biologii.

Bardziej szczegółowo