Wstęp Analiza wyników egzaminu maturalneg z bilgii Pisemny egzamin maturalny z bilgii dbył się 11 maja 2007 r. Przystępujący d egzaminu mgli g zdawać jak przedmit bwiązkwy na pzimie pdstawwym lub rzszerznym alb jak przedmit ddatkwy (wyłącznie na pzimie rzszerznym). Zadania egzaminacyjne (jeden arkusz dla każdeg pzimu) i kryteria ich ceniania, ustalne przez CKE, były takie same dla wszystkich zdających w kraju, a prace egzaminacyjne zstały cenine przez przeszklnych egzaminatrów zewnętrznych. Warunkiem zdania egzaminu był uzyskanie c najmniej 30% punktów mżliwych d zdbycia na każdym z pzimów egzaminu. Uzyskane punkty z bilgii zdawanej jak przedmit ddatkwy nie miały wpływu na zdanie egzaminu. W niniejszym pracwaniu przedstawin wyniki z naszeg kręgu na tle wyników krajwych raz pdjęt próbę dpwiedzi na kilka pytań, na przykład: Czy matura była łatwa, czy trudna? Jak sbie radzili maturzyści z rzwiązywaniem zadań egzaminacyjnych, które wiadmści i umiejętnści panwali lepiej, a które grzej? Jakieg rdzaju błędy ppełniali? Jak pmóc nauczycielm w pracy dydaktycznej na lekcjach bilgii a ucznim w przygtwaniu się d egzaminu maturalneg? Omówienie pszczególnych zadań wraz z kmentarzem i wyniki w skali kraju zamieszczn w pracwaniu przygtwanym w Centralnej Kmisji Egzaminacyjnej we współpracy z Okręgwymi Kmisjami Egzaminacyjnymi. Opracwanie jest dstępne na strnie CKE (www.cke.edu.pl) i strnie OKE we Wrcławiu (www.ke.wrc.pl). I. Analiza statystyczna wyników z pdziałem na pzimy egzaminu 1. Dane gólne (szczegółwe dane zawart w tabeli 1. i na wykresie 1.) D egzaminu maturalneg z bilgii na pzimie pdstawwym w sesji 2007r. p raz pierwszy przystąpił 10173 zdających, z teg kł 52% (5280) na pzimie pdstawwym. Zdecydwana większść maturzystów 84,5% - zdawała bilgię jak przedmit bwiązkwy (kł 47% zdających na pzimie rzszerznym wybrał bilgię jak przedmit ddatkwy). Egzamin (wybrany jak bwiązkwy) w kręgu zdał kł 92% maturzystów. Zdawalnść na pzimie pdstawwym była niższa (kł 88%) niż na pzimie rzszerznym (kł 98%). W brębie typów szkół najwyższą zdawalnść siągnęli maturzyści z LO, a w przypadku wjewództw wskaźniki zdawalnści dla pzimu pdstawweg są pdbne, natmiast trchę wyższe dla pzimu rzszerzneg w wjewództwie plskim w stsunku d dlnśląskieg. Średnie wyniki prcentwe są, pdbnie jak zdawalnść, zróżnicwane w zależnści d typu szkły i pzimu egzaminu (na pzimie rzszerznym lepsze wyniki siągnęli zdający bilgię jak przedmit bwiązkwy). Jeżeli zdawalnść mżna uznać za stsunkw wyską, t średnie wyniki prcentwe (szczególnie z pzimu pdstawweg) są stsunkw niskie (średni wynik 46,6%). 1
Tabela 1. (dane dtyczą zdających egzamin p raz pierwszy) Typ szkły pzim pdst. bwiązkw pzim rzsz. Liczba zdających RAZEM ddatkw pzim rzsz. RAZEM Uzyskali c najmniej 30% pkt na egzaminie bwiązkwym pzim pdst. % pzim rzsz. % RAZEM % pzim pdst. Średni wynik prcentwy pzim rzsz. bw. pzim rzsz. ddatk. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 OKE Wrcław LO 2514 3109 5623 1369 6992 2346 93,3% 3068 98,7% 5414 96,3% 51,1 60,6 54,1 58,6 LP 1565 104 1669 101 1770 1295 82,7% 93 89,4% 1388 83,2% 42,0 44,6 34,1 39,4 LU 137 1 138 3 141 97 70,8% 1 100,0% 98 71,0% 37,0 33,0 12,0 17,3 T 1027 107 1134 98 1232 880 85,7% 97 90,7% 977 86,2% 43,0 44,6 34,4 39,7 TU 37 1 38 0 38 24 64,9% 1 100,0% 25 65,8% 38,4 30,0 BRAK 30,0 RAZEM 5280 3322 8602 1571 10173 4642 87,9% 3260 98,1% 7902 91,9% 46,3 59,5 51,5 57,0 pzim rzsz. razem dlnśląskie LO 1796 2333 4129 1072 5201 1678 93,4% 2294 98,3% 3972 96,2% 51,2 6 54,0 58,5 LP 1071 83 1154 73 1227 879 82,1% 73 88,0% 952 82,5% 41,9 43,8 34,6 39,5 LU 94 1 95 3 98 66 70,2% 1 100,0% 67 7% 37,0 33,0 12,0 17,3 T 669 79 748 67 815 577 86,2% 70 88,6% 647 86,5% 43,5 43,6 34,3 39,3 TU 27 1 28 0 28 19 7% 1 100,0% 20 71,4% 4 30,0 BRAK 30,0 RAZEM 3657 2497 6154 1215 7369 3219 88,0% 2439 97,7% 5658 91,9% 46,6 59,4 51,6 56,9 plskie LO 718 776 1494 297 1791 668 93,0% 774 99,7% 1442 96,5% 50,7 60,7 54,7 59,0 LP 494 21 515 28 543 416 84,2% 20 95,2% 436 84,7% 42,1 47,5 32,6 39,0 LU 43 0 43 0 43 31 72,1% 0 BRAK 31 72,1% 37,1 BRAK BRAK BRAK T 358 28 386 31 417 303 84,6% 27 96,4% 330 85,5% 42,0 47,3 34,7 40,7 TU 10 0 10 0 10 5 50,0% 0 BRAK 5 50,0% 32,8 BRAK BRAK BRAK RAZEM 1623 825 2448 356 2804 1423 87,7% 821 99,5% 2244 91,7% 45,7 59,9 51,2 57,3 Wykres 1. Zdawalnść egzaminu z bilgii w 2007 r. (zdający p raz pierwszy) dlnśląskie plskie 100% 90% 80% 70% 96,2% 96,5% 84,7% 82,5% 7% 72,1% 86,5% 85,5% 71,4% 91,9% 91,7% 60% 50% 50,0% 40% 30% 20% 10% 0% LO LP LU T TU RAZEM Typ szkły 2
Pzim pdstawwy 2. Wyniki egzaminu w wjewództwach kręgu dniesine d krajwej skali staninwej Skala staninwa umżliwia skategryzwanie i prównanie uzyskaneg wyniku egzaminu (wyrażneg w prcentach) z wynikami wszystkich zdających w kraju maturę w maju 2007 r. P ustaleniu przynależnści uzyskaneg wyniku d dpwiedniej klasy wyników mżna dwiedzieć się, jaki prcent zdających w kraju ma wynik w tej samej klasie c nasz, jaki prcent ma wyniki niższe, a jaki wyższe. w interpretacji uzyskaneg wyniku będzie pmcna pniższa tabela i pstępwanie wzrwane na zamieszcznym kmentarzu d wyników krajwych, jak w pniższym przykładzie. Przykładwa interpretacja wyniku 76% maksymalnej punktacji z pzimu pdstawweg (38 punktów na 50 mżliwych d zdbycia) uzyskaneg w wj. plskim. Wynik mieści się w klasie wyników wyskich. W kraju wynik w tej klasie uzyskał 12% zdających, a w wj. plskim 9% zdających. W wj. plskim 9% zdających uzyskał wynik w wyższej klasie (w kraju 11%), natmiast 82% (w kraju 77%) zdających ma wynik w klasach niższych. najniższa bardz niska niska pniżej średniej średnia pwyżej średniej wyska bardz wyska najwyższa Wyniki w % 0% - 20% 21% - 30% 31% - 40% 41% - 50% 51% - 61% 62% - 70% 71% - 78% 79% - 84% 85% - 100% Nazwa klasy Prcent zdających dlnśląskie plskie kraj Kmentarz dla zdająceg na przykładzie kraju (prcenty pdan w przybliżeniu) 4% 4% 4% 4% zdających ma wynik w tej klasie, 96% zdających ma wynik w wyższych klasach 9% 11% 7% 7% zdających ma wynik w tej klasie, 89% zdających ma wynik w wyższych klasach, 4% w niższej 12% zdających ma wynik w tej klasie, 77% zdają- 12% 15% 12% cych ma wynik w wyższych klasach, 11% w niższych 17% zdających ma wynik w tej klasie, 60% zdają- 18% 18% 17% cych ma wynik w wyższych klasach, 23% w niższych 20% zdających ma wynik w tej klasie, 40% zdających 21% 21% 20% ma wynik w wyższych klasach, 40% w niższych 16% 14% 17% 17% zdających ma wynik w tej klasie, 23% zdających ma wynik w wyższych klasach, 60% w niższych 12% zdających ma wynik w tej klasie, 11% zdają- 10% 9% 12% cych ma wynik w wyższych klasach, 77% w niższych 7% zdających ma wynik w tej klasie, 4% zdających 6% 5% 7% ma wynik w wyższej klasie, 89% w niższych 4% 4% 4% 4% zdających ma wynik w tej klasie, 96% w niższych Średnie wyniki prcentwe z pzimu pdstawweg dla wjewództwa dlnśląskieg (46,6%) i plskieg (45,7%), wyrażne w skali staninwej, mieszczą się w klasie wyników pniżej średniej. 3
3. Prcentwy rz kład wyników (wyrażny w prcentach ppulacji zdających, któ- rzy uzyskali kreślną liczbę punktów za pracę egzaminacyjną) Rzkład wyników z pzimu pdstawweg dla wszystkich zdających (wykres 2.) jest zbliżny d nrmalneg z lekkim p rzesunięciem w strnę wyników niższych d średniej. Najwięcej zdających uzys kał wyniki w przedziale d 15 d 29 punktów (w skali 50 pkt). Najczęściej występującymi wynikami były: 15 pkt (kł 6,4% zdają- cych), 17 i 21 pkt (p 5% ppulacji). Rzrz ut punktów wynsi d 0 d 48. Skłaniają d refleksji fakty, że były pra ce (p jednej) cenine na 0 i 1pkt, raz że nikt z 6063 zdających nie uzyskał punktacji maksyma lnej (najwyższa punktacja jedna praca 48 z 50 pkt). Rzkłady wy ników dla wjewództw (wykres 3.) są pdbne, natmiast widać zróżnicwanie w zależnści d typu szkły (wykres 4.) W liceach prfilwanych (LP) i technikach (T) najczęściej występuje wynik 15 pkt, w liceach gólnkształcących 29 pkt. Pza tym w LP i T rzkład jest przesunięty w strnę wyników niskich (pniżej średniej), w LO w strnę wyników wyższych d średniej. Wykres 2. Prcentwy rzkład wyników dla krę gu - bilgia pzim pdstawwy 10% razem piszą cych: 6063 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 4
Wykres 3. Prcentwy rzkład wyników dla wjewództw - bilgia pzim pdstawwy 10% razem wj. dlnśląskie: 4186 razem wj. plskie: 1877 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 dlnśląskie plskie 10% 9% Wykres 4. Prcentwy rzkład wyników dla typów szkół w kręgu - bilgia pzim pdstawwy razem LO: 2776 razem LP: 1925 razem T: 1172 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 LO LP T 5
4. Łatwść zadań w różnych kntekstach Łatwść zadań w dniesieniu d kręgu, wjewództw i typów szkół Arkusz z pzimu pdstawweg kazał się dla zdających dść trudny (wskaźnik łatwści 5). Pzim trudnści zadań był wyraźnie zróżnicwany. Najwięcej zadań (15 z 28) należy d kategrii trudnych, 8 umiarkwanie trudnych, ła- twych tylk 4 (bardz łatwych nie był, 1 bardz trudne). Rzkład wskaźników łatwści zadań dla wjewództw jest bardz pdbny (wykres 5.), natmiast wyraźnie zróżnicwany w zależnści d typu szkły (wykres 6.). Wszystkie zadania lepiej rzwiązywali maturzyści z LO, chciaż w przypadku niektórych zadań (np. 6., 15., 16.) te różnice są niewielkie. 1,0 0,9 Wykres 5. Łatwść zadań dla kręgu i wjewództw - bilgia pzim pdstawwy łatwść arkusza: 5 kręg 5 dlnśląskie 4 plskie 0,8 0,7 0,6 0,3 0,2 0,1 0,0 3 2 1 1 2 2 2 2 2 2 1 1 3 2 3 2 1 1 2 1 1 1 3 1 2 1 2 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 maksymalna liczba punktów za zadanie/numer zadania kręg dlnśląskie plskie 6
1,0 0,9 Wykres 6. Łatwść zadań dla typów szkół - bilgia pzim pdstawwy łatwść arkusza: 0 LO 0 LP 2 T 0,8 0,7 0,6 0,3 0,2 0,1 0,0 3 2 1 1 2 2 2 2 2 2 1 1 3 2 3 2 1 1 2 1 1 1 3 1 2 1 2 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 maksymalna liczba punktów za zadanie/numer zadania LO LP T Niezależnie d czynnika różnicująceg najtrudniejszymi zadaniami dla wszyst- kich zdających kazały się: 23. i 28., najłatwiejszymi: 3., 6., 11. i 17. C sprawił najwięcej trudnści? Przedstawianie rli różnych rdzajów RNA w prcesie bisyntezy białka (zadanie 23.). Pprawne rzwiązanie teg zadania przypuszczalnie uniemżliwiał brak umiejętnści dczytania infrmacji przedstawinych w frmie schematu raz brak wiedzy dtyczącej bisyntezy białka i rli RNA w tym prcesie. Prównywanie infrmacji dtyczących zmian ewlucyjnych człwieka przedstawinych w pstaci rysunków (zadanie 28.). Trudnść w pprawnym bilgicznie pisaniu różnic ujawninych na rysunkach była prawdpdbnie knsekwencją nieznajmści pjęć z zakresu anatmii człwieka, a dkładniej budwy czaszki (zdają- cy częst nieudlnie, stsując kreślenia niebilgiczne pisywali różnice w budwie czaszek widcznych na rysunkach). C kazał się stsunkw łatwe? Odczytywanie, selekcjnwanie, prównywanie mał złżnych infrmacji (zadanie 3. i 6.), frmułwanie prstych zależnści na pdstawie analizy przedstawinych da- wiadmści (w zamkniętym zadaniu nych (zadanie 11.), wskazanie pdstawwych 17.) Wszystkim Osbm zaintereswanym szczegółwą analizą jakściwą pszczególnych zadań prpnujemy skrzystanie z materiału umieszczneg na strnie internetwej CKE: www.cke.edu.pl Osiągnięcia maturzystów w rku 2007 Kmentarze d zadań z przedmitów matematyczn-przyrdniczych (pracwanie pwstał przy współpracy krdynatrów przedmitwych z pszczególnych OKE z krdynatrami CKE). 7
Łatwść zadań według standardów i umiejętnści raz treści z Pdstawy prgramwej dla kręgu, wjewództw i typów szkół Z prównania danych (wykres 7.) wynika, że pzim trudnści zadań z różnych bszarów standardów był pdbny, niec lepiej rzwiązywan zadania bjęte standardem II. Zróżnicwanie łatwści zadań w brębie pszczególnych bszarów standardów w zależnści d wjewództw jest minimalne alb g brak. Większe różnice występują w zależnści d typów szkół (wykres 8.) Lepiej radzili sbie maturzyści z LO, słabiej, ale względem siebie pdbnie, z LP i T. Dla wszystkich zdających zadania z bszaru I (Wiadmści i rzumienie) i III (Twrzenie infrmacji) raz dla LP i T z bszaru II (Krzystanie z infrmacji) lkują się w kategrii trudne. Zadania z bszaru II kazały się niec łatwiejsze (kategria: umiarkwanie trudne) dla zdających z LO. Zróżnicwanie pzimu panwania umiejętnści bjętych pszczególnymi standardami jest niewielkie między wjewództwami (wykres 9.), niec wyraźniejsze między typami szkół (wykres 10. różnica na krzyść LO, zbliżne wskaźniki dla LP i T, z niewielką przewagą T). Najsłabiej na pzimie pdstawwym tegrczni zdający panwali umiejętnści: planwania działania na rzecz własneg zdrwia i chrny śrdwiska (III/1* jedn zadanie), frmułwania wnisków raz frmułwania i uzasadniania pinii na pdstawie analizy infrmacji (III/3), przedstawiania i wyjaśniania zjawisk raz prcesów bilgicznych (I/4). D względnie najlepiej panwanych należy zaliczyć umiejętnści: selekcjnwania i prównywania raz przetwarzania infrmacji przedstawinych w różnej frmie (II/2, II/3), interpretwania infrmacji i wyjaśniania zależnści przyczynw skutkwych pmiędzy prezentwanymi faktami (III/3). * znaczenia pdstandardów zgdne z zapisem w Infrmatrze maturalnym Pzim panwania wiadmści z pszczególnych zakresów treści Pdstawy prgramwej jest zróżnicwany. Niezależnie d wjewództwa (wykres 11.) i typu szkły (wykres 12.) najtrudniejsze dla zdających kazały się zadania, d rzwiązania których niezbędna była wiedza z genetyki (III zakres*). Duże trudnści sprawił również zadanie z eklgii i chrny śrdwiska (IV zakres). Ogólnie, względnie najlepiej (ale różnie w zależnści d zadania) maturzyści rzwiązywali zadania dtyczące budwy i funkcjnwania rganizmu człwieka (I zakres), niec słabiej dtyczące dżywiania (II zakres). * znaczenia zakresów treści zgdne z zapisem w Pdstawie prgramwej Przykłady błędów, jakie ppełniali zdający, nad czym pracwać z przyszłymi maturzystami tym w klejnej części pracwania p mówieniu pzimu rzszerzneg. 8
Wykres 7. Łatwść zadań według standardów dla kręgu i wjewództw - bilgia pzim pdstawwy 1 0,9 0,8 0,7 0,6 3 3 3 1 1 9 4 5 2 0,3 0,2 0,1 0 I standard II standard III standard bszary standardów kręg dlnśląskie plskie Wykres 8. Łatwść zadań dla typów szkół według standardów - bilgia pzim pdstawwy 1 0,9 0,8 0,7 0,6 6 8 6 8 9 0,38 0 0 1 0,3 0,2 0,1 0 I standard II standard III standard bszary standardów LO LP T 9
Wykres 9. Łatwść zadań według umiejętnści (pdstandardów) dla kręgu i wjewództw - bilgia pzim pdstawwy 1,0 0,9 0,8 0,7 0,65 0,66 0,64 0,6 6 6 5 4 4 5 9 9 0 3 4 3 0,37 0,37 0,37 3 2 0 0,35 0,34 0,32 0,34 0,37 0,3 0,28 0,2 0,1 0,0 I/1 I/3 I/4 II/1 II/2 II/3 III/1 III/2 III/3 standard główny / pdstandard kręg dlnśląskie plskie 1,0 Wykres 10. Łatwść zadań według umiejętnści (pdstandardów) dla typów szkół - bilgia pzim pdstawwy 0,9 0,8 0,7 0,72 0,6 5 9 0,62 0,61 5 9 6 4 7 0,39 2 2 6 0,38 0,39 1 0,37 1 0 0 0,3 0,34 0,33 0,30 0,33 0,28 0,33 0,2 0,1 0,0 I/1 I/3 I/4 II/1 II/2 II/3 III/1 III/2 III/3 standard główny / pdstandard LO LP T 10
Wykres 11. Łatwść zadań dla kręgu i wjewództw wg treści Pdstawy prgramwej - bilgia pzim pdstawwy 1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 5 4 4 6 6 5 0,34 0,35 0,32 0,3 0,24 0,25 0,23 0,2 0,1 0,0 I zakres treści prgramwej II zakres treści prgramwej III zakres treści prgramwej IV zakres treści prgramwej kręg dlnśląskie plskie 1,0 Wykres 12. Łatwść zadań dla szkół wg treści Pdstawy prgramwej - bilgia pzim pdstawwy 0,9 0,8 0,7 0,6 0,60 0 1 1 4 0 0,37 0,33 0,3 0,29 0,30 0,2 0,21 0,20 0,1 0,0 I zakres treści prgramwej II zakres treści prgramwej III zakres treści prgramwej IV zakres treści prgramwej LO LP T 11
Pzim rzszerzny 1. Wyniki egzaminu w wjewództwach kręgu dniesine d krajwej skali staninwej Przykładwa interpretacja wyniku 60% maksymalnej punktacji z pzimu pdstawweg (36 punktów na 60 mżliwych d zdbycia) uzyskaneg w wj. dlnśląskim. Wynik mieści się w klasie wyników średnich. W kraju wynik w tej klasie uzyskał 20% zdających, pdbnie jak w wj. dlnśląskim. W wj. dlnśląskim 33% zdających uzyskał wynik w wyższej klasie (w kraju 40%), natmiast 47% (w kraju 40%) zdających ma wynik w klasach niższych. najniższa bardz niska niska Wyniki w % 0% - 28% 29% - 37% 38% - 45% 17% zdających ma wynik w tej klasie, 60% zdają- 18% 19% 17% cych ma wynik w wyższych klasach, 23% w niższych pniżej 46% - średniej 55% średnia pwyżej średniej wyska bardz wyska najwyższa 56% - 65% 66% - 73% 74% - 78% 79% - 83% 84% - 100% Prcent zdających Nazwa klasy dlnśląskie plskie kraj 5% 5% 4% 11% 10% 7% 13% 15% 12% Kmentarz dla zdająceg na przykładzie kraju (prcenty pdan w przybliżeniu) 4% zdających ma wynik w tej klasie, 96% zdających ma wynik w wyższych klasach 7% zdających ma wynik w tej klasie, 89% zdających ma wynik w wyższych klasach, 4% w niższej 12% zdających ma wynik w tej klasie, 77% zdających ma wynik w wyższych klasach, 11% w niższych 20% 18% 20% 15% 15% 17% 8% 7% 12% 6% 5% 7% 4% 5% 4% 20% zdających ma wynik w tej klasie, 40% zdających ma wynik w wyższych klasach, 40% w niższych 17% zdających ma wynik w tej klasie, 23% zdających ma wynik w wyższych klasach, 60% w niższych 12% zdających ma wynik w tej klasie, 11% zdających ma wynik w wyższych klasach, 77% w niższych 7% zdających ma wynik w tej klasie, 4% zdających ma wynik w wyższej klasie, 89% w niższych 4% zdających ma wynik w tej klasie, 96% w niższych Średnie wyniki z pzimu rzszerzneg dla wjewództwa dlnśląskieg (56,9%) i plskieg (57,3%), wyrażne w skali staninwej, mieszczą się w klasie wyników średnich. 12
2. Prcentwy rzkład wyników (wyrażny w prcentach ppulacji zdających, którzy uzyskali kreślną liczbę punktów za pracę egzaminacyjną) Rzkład wyników z pzimu rzszerzneg dla wszystkich zdających (wykres 2.) jest zbliżny d nrmalneg, chć niec spłaszczny i z lekkim przesunięciem w strnę wyników wyższych d średniej. Rzrzut wynsi d 4 d 57 punktów. Najwięcej zdających uzyskał wyniki w przedziale d 27 d 42 punktów (w skali 60 p.). Najczęściej występującym wynikiem był 36 pkt (pnad 3,5% zdających). Zastanawiające jest, że nikt z 5985 zdających nie uzyskał punktacji w granicach 58 60, a cztery prace cenin tylk na 4 z 60 pkt. Rzkłady wyników dla wjewództw (wykres 3.) są lekk zróżnicwane w dniesieniu d pszczególnych punktacji, ale trudn dstrzec jakąś prawidłwść. Natmiast widać bardz wyraźne (wyraźniejsze niż w pzimie pdstawwym) zróżnicwanie w zależnści d typu szkły (wykres 4.) W liceach prfilwanych (LP) i technikach (T) najczęściej występuje wynik 18 pkt (w T też 19 pkt), w liceach gólnkształcących 36, 39, 42 pkt. Pza tym w LP i T rzkład jest dść mcn przesunięty w strnę wyników niskich (pniżej średniej), w LO w strnę wyników wyższych d średniej. Wykres 2. Prcentwy rzkład wyników dla kręgu - bilgia pzim rzszerzny 5,0% razem piszących: 5985 4,5% 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% % 0,0% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748495051525354555657585960 13
5,0% Wykres 3. Prcentwy rzkład wyników dla wjewództw - bilgia pzim rzszerzny razem wj. dlnśląskie: 4545 razem wj. plskie: 1440 4,5% 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% % 0,0% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 dlnśląskie plskie Wykres 4. Prcentwy rzkład wyników dla typów szkół w kręgu - bilgia pzim rzszerzny 12% razem LO: 5410 razem LP: 309 razem T: 254 10% 8% 6% 4% 2% 0% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 LO LP T 14
3. Łatwść zadań w różnych kntekstach Łatwść zadań w dniesieniu d kręgu, wjewództw i typów szkół Arkusz z pzimu rzszerzneg kazał się dla zdających średni trudny (wskaźnik łatwści 7). Pzim trudnści zadań był wyraźnie zróżnicwany (prawie p równ) na trzy kategrie: 14 zadań umiarkwanie trudnych, p 12 trudnych i łatwych (1 bardz łatwe, bardz trudnych nie był). Rzkład wskaźników łatwści zadań dla wjewództw jest słab zróżnicwany (wykres 5.), natmiast wyraźnie zróżnicwany w zależnści d typu szkły (wykres 6.). Wszystkie zadania lepiej rzwiązywali maturzyści z LO. Różnice we wskaźnikach między LO a LP i T są z reguły większe niż w pzimie pdstawwym, chciaż w przypadku pjedynczych zadań (np. 7, 21) są ne niewielkie. 1,0 0,9 Wykres 5. Łatwść zadań dla kręgu i wjewództw - bilgia pzim rzszerzny łatwść arkusza: 7 kręg 7 dlnśląskie 7 plskie 0,8 0,7 0,6 0,3 0,2 0,1 0,0 1 1 1 1 2 1 2 1 2 2 1 1 3 2 2 2 1 1 2 1 2 1 1 2 3 1 1 3 1 1 1 2 1 2 2 2 1 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 maksymalna liczba punktów za zadanie/numer zadania kręg dlnśląskie plskie 15
1,0 Wykres 6. Łatwść zadań dla typów szkół - bilgia pzim rzszerzny łatwść arkusza: 9 LO 0,37 LP 0 T 0,9 0,8 0,7 0,6 0,3 0,2 0,1 0,0 1 1 1 1 2 1 2 1 2 2 1 1 3 2 2 2 1 1 2 1 2 1 1 2 3 1 1 3 1 1 1 2 1 2 2 2 1 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 maksymalna liczba punktów za zadanie/numer zadania LO LP T Niezależnie d czynnika różnicująceg najwięcej trudnści wszystkim zdającym sprawiły zadania: 5., 19., 35., najmniej: 4., 6., 21. C kazał się trudne? Pprawne sknstruwanie i wypełnienie tabeli na pdstawie danych przedstawinych w tekście (zadanie 5.). Sfrmułwanie właściwych wnisków wynikających z analizy przedstawineg wykresu (zadanie 19.). Sfrmułwanie argumentów uzasadniających wpływ negatywnych skutków działalnści człwieka w śrdwisku przyrdniczym na fizjlgię rganizmów (zadanie 35.). C kazał się stsunkw łatwe? Odczytywanie (zadanie 4.) lub interpretwanie (zadanie 6.) prstych infrmacji dtyczących rzwju i funkcjnwania człwieka, pdawanie pwszechnie znanych wiadmści (zadanie 21.). Wszystkim Osbm zaintereswanym szczegółwą analizą jakściwą pszczególnych zadań prpnujemy skrzystanie z materiału umieszczneg na strnie internetwej CKE: www.cke.edu.pl Osiągnięcia maturzystów w rku 2007 Kmentarze d zadań z przedmitów matematyczn-przyrdniczych (pracwanie pwstał przy współpracy krdynatrów przedmitwych z pszczególnych OKE z krdynatrami CKE). 16
Łatwść zadań według standardów i umiejętnści raz treści z Pdstawy prszkół gramwej dla kręgu, wjewództw i typów Z prównania danych (wykres 7.) wynika, że trudniejsze d zadań z bszaru I Wiadmści i rzumienie kazały się zadania z bszaru III Twrzenie infrmacji (c nie dziwi) i, ku zaskczeniu, z bszaru II Krzystanie z infrmacji. Pzim trudnści grup zadań w brębie pszczególnych bszarów standardów był w zasadzie taki sam dla zdających z bu wjewództw, a bardziej zróżnicwany w zależnści d typów szkół (wykres 8.) Dla zdających z LP i T zadania ze wszystkich bszarów kazały się trudne, natmiast dla zdających z LO umiarkwanie (średni) trudne. Zróżnicwanie pzimu panwania umiejętnści bjętych pszczególnymi standardami jest minimalne między wjewództwami (wykres 9.), a wyraźne między typami szkół, na krzyść LO (wykres 10.). Najsłabiej na pzimie rzszerznym tegrczni zdający panwali umiejętnści: planwania działania, eksperymentów i bserwacji (III/1*), przetwarzania infrmacji według pdanych zasad (II/3), przedstawiania i wyjaśniania zjawisk raz prcesów bilgicznych (I/4). D względnie najlepiej panwanych należy zaliczyć umiejętnści: dczytywania, selekcjnwania i prównywania infrmacji przedstawinych w różnej frmie (II/1, II/2). * znaczenia pdstandardów zgdne z zapisem w Infrmatrze maturalnym Pzim panwania wiadmści z pszczególnych zakresów treści Pdstawy prgramwej jest zróżnicwany. Niezależnie d wjewództwa (wykres 11.) i typu szkły (wykres 12.) najtrudniejsze dla zdających kazały się zadania, d rzwiązania których niezbędna była wiedza dtycząca różnrdnści życia na Ziemi (IV zakres*) raz prcesów energetycznych (V zakres). Względnie najlepiej maturzyści rzwiązywali zadania dtyczące budwy i funkcjnwania kmórki (I zakres) raz bilgii stswanej (VII zakres, jedn zadanie). * znaczenia zakresów treści z Pdstawy prgramwej (gólne bjaśnienia pniżej) wprwadzn na ptrzeby analizy wyników z arkusza rzszerzneg (w którym występują też treści z pzimu pdstawweg). I Kmórka, II Organizm człwieka, III Odżywianie się człwieka, IV Różnrdnść życia na Ziemi, V Energia i życie, VI Genetyka, VII Bilgia stswana, VIII Ewlucja, IX Eklgia i bigegrafia Przykłady błędów, jakie ppełniali zdający, nad czym pracwać z przyszłymi maturzystami tym w klejnej części pracwania. 17
1,0 Wykres 7. Łatwść zadań według standardów dla kręgu i wjewództw - bilgia pzim rzszerzny 0,9 0,8 0,7 0,6 6 6 6 8 9 8 8 8 9 0,3 0,2 0,1 0,0 I standard II standard III standard kręg dlnśląskie plskie Wykres 8. Łatwść zadań według standardów dla typów szkół - bilgia pzim rzszerzny 1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 8 0 2 0,35 0,39 0,34 0,36 0,32 0,33 0,3 0,2 0,1 0,0 I standard II standard III standard LO LP T 18
1,0 Wykres 9. Łatwść zadań według umiejętnści (pdstandardów) dla kręgu i wjewództw - bilgia pzim rzszerzny 0,9 0,84 0,84 0,85 0,8 0,7 0,6 9 9 7 0,62 0,62 0,62 0,67 0,67 0,67 0,63 0,64 0,63 0,62 0,62 0,62 3 3 2 9 8 9 5 6 6 6 6 5 0,3 0,2 0,1 0,0 I/1 I/2 I/3 I/4 II/1 II/2 II/3 III/1 III/2 III/3 standard główny / pdstandard kręg dlnśląskie plskie Wykres 10. Łatwść zadań według umiejętnści (pdstandardów) dla typów szkół - bilgia pzim rzszerzny 1,0 0,9 0,86 0,8 0,75 0,7 0,62 0,63 0,66 0,69 0,66 0,64 0,6 5 4 1 1 5 9 7 7 6 7 0,3 0,33 0,31 0,26 0,24 0,25 0,25 0,28 0,29 0,33 0,31 0,36 0,39 0,2 0,1 0,0 I/1 I/2 I/3 I/4 II/1 II/2 II/3 III/1 III/2 III/3 standard główny / pdstandard LO LP T 19
Wykres 11. Łatwść zadań dla kręgu i wjewództw wg treści Pdstawy prgramwej - bilgia pzim rzszerzny 1,0 0,9 0,8 0,73 0,72 0,72 0,7 0,65 0,65 0,64 0,6 0,60 0,61 0,60 9 0,60 0,60 9 9 8 3 4 3 0 0 9 8 9 8 2 2 2 0,3 0,2 0,1 0,0 I II III IV V VI VII VIII IX numer zakresu treści prgramwej kręg dlnśląskie plskie Wykres 12. Łatwść zadań dla typów szkół wg treści Pdstawy prgramwej - bilgia pzim rzszerzny 1,0 0,9 0,8 0,74 0,7 0,67 0,6 0,62 6 6 4 8 7 1 1 5 3 2 0,61 8 0,61 6 2 2 0,36 0 1 1 0,3 0,2 0,23 0,21 0,27 0,26 0,1 0,0 I II III IV V VI VII VIII IX numer zakresu treści prgramwej LO LP T 20
Pdsumwanie 1. Wybór pzimu i rdzaju egzaminu: niec więcej zdających wybrał pzim pdstawwy (52%) w prównaniu z rzszerznym (48%). P raz pierwszy w tym rku arkusz z pzimu rzszerzneg zawierał więcej zadań, w tym 30 % zadań z pzimu pdstawweg, a jeg maksymalna punktacja wynsiła 60 pkt. zdecydwanie więcej (84,5%) zdawał bilgię jak przedmit bwiązkwy. 2. Zdawalnść egzaminu (p raz pierwszy w tym rku zstał wprwadzny 30 % próg zaliczenia egzaminu z pzimu rzszerzneg): wyższa niż w rku ubiegłym (2007 r. - 92%, 2006 r. - 74,6%), wyższa na pzimie rzszerznym (PR ~ 98%, PP ~ 88%) (być mże bardziej świadmy był wybór przedmitu na tym pzimie), wyższa w LO w prównaniu z innymi typami szkół. 3. Wyniki: średnie wyniki były wyższe na pzimie rzszerznym (PR~ 57%, PP~ 46%), najczęstsze wyniki na PP: 30%, 34%, 42%, na PR:60%, średnie wyniki w naszym kręgu były niższe d średnich wyników krajwych, w całej ppulacji nikt nie uzyskał wyniku maksymalneg, najwyższy 95 96%, na pzimie pdstawwym zdarzyły się prace na 0 pkt, wyniki egzaminu są zróżnicwane w zależnści d typów szkół (najlepsze w LO) i wjewództw niec lepsze w wj. plskim dla pzimu rzszerzneg, dla pzimu pdstawweg pdbne w bu wjewództwach, nie ma wyraźnych różnic między wynikami w bszarach standardów (niec wyższe w bszarze II). 4. C sprawiał trudnści: zadania wymagające głębszej wiedzy, szczególnie z zakresu genetyki, różnrdnści życia na Ziemi, przemian energetycznych, psługiwanie się terminlgią bilgiczną, zredagwanie wyczerpującej, ale zwięzłej, precyzyjnej dpwiedzi, frmułwanie wnisków i argumentów, uzasadnianie pinii, wyjaśnianie zjawisk i prcesów bilgicznych (duż błędów dtyczył ftsyntezy), pprawne sknstruwanie i dkładne pisanie rubryk tabeli raz si układu współrzędnych. 5. C wypadł względnie dbrze: dczytywanie, selekcjnwanie, prównywanie infrmacji z materiałów źródłwych dłącznych d zadań, frmułwanie hiptezy (w przeciwieństwie d prblemów badawczych), pisanie zgdne z pleceniem (stsunkw rzadk były dpwiedzi nie na temat). Analiza wyników i rzwiązań zadań raz uwagi zdających, frmułwane w czasie wglądów d prac egzaminacyjnych, ptwierdziły, że należy przyszłym maturzystm: przybliżyć wymagania maturalne, szczególnie w zakresie umiejętnści, pkazać w czasie rzwiązywania zadań, na przykład: 21
czym różni się kreślna w pleceniu czynnść wymień d wyjaśnij, pdaj d uzasadnij, wnisek d spstrzeżenia, hipteza d prblemu badawczeg, jak czytać teksty ze zrzumieniem, a szczególnie plecenia, jak frmułwać dpwiedź zwięzłą, ale wyczerpującą i ściśle na temat, jak frmułwać argumenty, a jak wniski, jak (zgdnie z pleceniem) interpretwać i przetwarzać infrmacje z materiałów źródłwych, uświadmić wg jakich zasad i kryteriów ceniane są prace egzaminacyjne, jaką rlę w cenianiu spełnia mdel dpwiedzi i schemat punktwania zadań, jaką rlę w przygtwaniu d egzaminu mże pełnić samcena. II. Przykłady błędów ppełnianych przez maturzystów Sukces egzaminacyjny zależy d wielu czynników. Niewątpliwie d pdstawwych należy panwanie przedmitwych wiadmści i umiejętnści pisanych standardami i wymaganiami egzaminacyjnymi zawartymi w Infrmatrze maturalnym. Ważne są też i inne sprawnści (nieraz pnadprzedmitwe), bez psiadania których zwykle trudn udzielić pprawnej i wyczerpującej dpwiedzi. Z myślą pmcy w przygtwaniu d egzaminu przyszłych maturzystów pniżej zilustrwan wybrane przyczyny niepwdzeń zdających przykładami ppełninych przez nich błędów (z zachwaniem ryginalnej piswni). Materiał zebran w czasie ceniania prac egzaminacyjnych i analizy uzasadnień dwłań d ceny w czasie wglądu d prac. O wartści dydaktycznej przedstawineg materiału stanwi t, że jest n autentyczny, gdyż pchdzi z tegrcznych prac maturalnych. Są t ryginalne dpwiedzi zdających. Takim materiałem (z właściweg egzaminu) nie dyspnują szkły. Odpwiedzi zdających są pisane kursywą, a błędy zstały pdkreślne. 1. Braki w panwaniu wiedzy przedmitwej błędy merytryczne Ten rdzaj błędów, zgdnie z zasadami ceniania, zawsze dyskredytuje dpwiedź. Dlateg pprawnść merytryczna jest pdstawwym kryterium ceniania. Niepki szczególnie brak elementarnej wiedzy. Zadanie 1. (3 pkt) pzim pdstawwy Stan równwagi wewnętrznej rganizmu jest zapewniny przez współdziałanie narządów i układów. Wpisz d schematu dpwiednie nazwy trzech różnych układów pełniących isttną rlę w sprawnym funkcjnwaniu rganizmu człwieka. Przykłady dpwiedzi: 1. nadrzędna krdynacja wszystkich czynnści życiwych układ kstny, ruchu, ddechwy FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU 2. transprt d kmórek składników dżywczych i tlenu układ pkarmwy, ddechwy 3. utrzymanie równwagi wdn-mineralnej układ humralny, pkarmwy, trawienny 22
Zadanie 3. (1 pkt) Pdaj nazwę elementu nefrnu, w którym zachdzi filtracja krwi. Przykład dpwiedzi: cewka Malphidieg, kanalik dprwadzający Zadanie 8. (1 pkt) pzim rzszerzny W tabeli przedstawin wyniki pmiarów zawartści związków chemicznych dwóch różnych rganizmów (rślinneg i zwierzęceg), wyrażne w prcentach masy ich ciała. Prcentwa zawartść wybranych związków chemicznych A B wda 75,0 60,0 związki mineralne 2,0 4,0 węglwdany 18,4 5,8 lipidy 0,3 11,0 białka 4,0 19,0 Pdaj, która z klumn tabeli (A czy B) przedstawia skład chemiczny rganizmu rślinneg. Odpwiedź uzasadnij jednym argumentem. Przykłady dpwiedzi: A, gdyż zawartść węglwdanów jest tu wiele większa, pnieważ są ne ptrzebne rślinie d np. prcesów ftsyntezy. klumna A, pnieważ głównym składnikiem struktur w kmórce rślinnej są w ęglwdany. Zadanie 15. (2 pkt) pzim rzszerzny Wiele rślin wdnych ma w swich rganach miękisz pwietrzny (aerenchymę) z du- przestwrami międzykmórkwymi. żymi Uzasadnij za pmcą dwóch różnych argumentów, że becnść aerenchymy stanwi przystswanie tych rślin d życia w śrdwisku wdnym. Przykład dpwiedzi: przewietrza rślinę dstarczając jej tlenu ptrzebneg d ft- syntezy i zapbiega gniciu. Zadanie 17. (1 pkt) pzim rzszerzny Kwiaty rślin krytzalążkwych są najczęściej bupłciwe, ale sampylnść jest zjawiskiem niepżądanym. Pdaj przykład jedneg ze spsbów, w jaki rśliny zabezpieczają się przed samzapyleniem. Przykład dpwiedzi: - różny czas rzwju np. szyszek męskich i żeńskich, 2. Odpwiedzi niezgdne z pleceniem Zadanie 24. (1 pkt) pzim pdstawwy Niektóre chrby genetyczne u ludzi mżna zdiagnzwać już w pierwszych dniach życia dziecka. Pdaj przykład takiej chrby genetycznej człwieka, której bjawy mgą być łagdzne dzięki zastswaniu specjalnie dbranej diety, ile ta chrba zstanie dpwiedni wcześnie rzpznana. 23
Przykład dpwiedzi: Nie mżna przez dietę złagdzić chrby genetycznej, pnie- genetyczna jest niedwracalna. waż chrba Zadanie 15. (2 pkt) pzim rzszerzny Wiele rślin wdnych ma w swich rganach miękisz pwietrzny (aerenchymę) z dużymi przestwrami międzykmórkwymi. Uzasadnij za pmcą dwóch różnych argumentów, że becnść aerenchymy stanwi przystswanie tych rślin d życia w śrdwisku wdnym. Przykład dpwiedzi: Skórka nie pkryta kutykulą, c umżliwia wymianę gazwą liści unszących się na H20. Zadanie 37. (1 pkt) pzim rzszerzny W tabeli przedstawin średni czas rzkładu materii rganicznej w ściółce wybranych eksystemów leśnych. Typ eksystemu Czas (w latach) Tajga 353 Las iglasty strefy umiarkwanej 17 Las liściasty strefy umiarkwanej 4 Zarśla śródziemnmrskie Równikwy las deszczwy Na pdstawie analizy danych w tabeli pdaj, w którym z wymieninych eksystemów występuje najgrubsza warstwa ściółki. Uzasadnij swją dpwiedź jednym argumentem. Przykład dpwiedzi: W tajdze pnieważ igły z drzew iglastych są twarde i zawierają lejki eteryczne przez c trudn się rzkładają. Tajga występuje w klimacie kłbiegunwym. 3. Nieptrzebne ddatkwe (błędne) infrmacje, które dyskwalifikują dpwiedź Zadanie 26. (1 pkt) pzim rzszerzny Zespół Dwna t jedna z chrób genetycznych występujących u ludzi. Wśród wykresów (A, B lub C) zaznacz ten, który prawidłw ilustruje zależnść między wiekiem matki a częsttliwścią występwania tej chrby u nwrd- ków. Uzasadnij swój wybór. 3,8 Częstść wyst ępwa nia Częstść wyst ępwan ia Częstść występwa ni a 35 wiek matki 35 wiek matki 35 wiek matki A B C C Przykład dpwiedzi: Częsttliwść występwania zespłu Dwna rśnie wraz z wiekie m matki. Przekazywane DNA ma błędy, stąd wynika chrba. Zadanie 23. (1 pkt) pzim rzszerzny Opisz spsób, w jaki utrzymywana jest dwuniciwa struktura cząsteczki DNA. 24
Przykład dpwiedzi: Nici łączą się za pmcą wiązań między zasadami aztwymi (purynami i pirymidynami). Ddatkw płączenie wspmagane jest ddziaływaniami Van der Vaalsa i wiązaniami wdrwymi. 4. Nieprecyzyjne dpwiedzi Zadanie 14. (2 pkt) pzim rzszerzny Na metablizm składają się dwa przeciwstawne kierunki przemian bichemicznych: anablizm i katablizm. Pn iżej przedstawin w uprszczny spsób przykład jedneg z prcesów katablicznych zachdzących w kmórce. glukza + tlen + ADP + P i dwutlenek w ęgla + wda + ATP a) Pdaj nazwę prcesu, który zachdzi w kmórce w przedstawiny pwyżej spsób. b) Uzasadnij, za pmcą jedneg argumentu, katabliczny charakter teg prcesu. Przykłady dpwiedzi d punktu b): Dlateg, b energia jest wydzielana w pstaci ATP; Dzięki temu pwstała cząsteczka energi ATP, Następuje rzkład związku złżneg (cukru glikzy) na inne związki, Reakcja przebiega z wydzieleniem energii ATP która twrzy się z ADP. 5. Odpwiedzi pwierzchwne, gólnikwe, zbyt lakniczne Zadanie 3. (1 pkt) Pdaj nazwę elementu nefrnu, w którym zachdzi filtracja krwi. Przykład dpwiedzi: kłębuszek, ciałk Zadanie 14. (2 pkt) pzim rzszerzny a) Pdaj nazwę prcesu, który zachdzi w kmórce w przedstawiny pwyżej spsób. Przykłady dpwiedzi d punktu a): Oddychanie, utlenianie Zadanie 23. (1 pkt) pzim rzszerzny Opisz spsób, w jaki utrzymywana jest dwuniciwa struktura cząsteczki DNA. 6. Niepprawne frmułwanie prblemu załącznych infrmacji Przykład dpwiedzi: Struktura dwuniciwa jest utrzymywana przez becnść wiązań. Jest na utrzymywana na zasadzie kmplementarnści zasad. Dwuniciwa struktura utrzymywana jest za pmcą wiązań pdwójnych i ptrój- nych. badawczeg na pdstawie interpretacji Zadanie 18. (1 pkt) pzim rzszerzny Na rysunku przedstawin dwa zestawy dświadczalne (zestaw I i II) przygtwane d zaplanwaneg dświadczenia. Jeg wyniki miały być ustalne pprzez zliczanie kiełkujących nasin w każdym zestawie c 3 dni, w ciągu 12 dni trwania dświadczenia. 25
Przykłady dpwiedzi: Czy nakrycie na sin czarnym papierem ma wpływ na ich kieł kwanie? Czy ilść dstarczneg światła ma wpływ na liczbę ki ełkujących nasin? Jak czarny papier wpływa na przewdzenie prmieni s łnecznych? Czy becnść czarneg papieru m a wpływ na ilść kieł kujących nasin? Badanie wpływu intensywnści światła na kiełkwanie nasin. Zależnść między kiełkwaniem nasin a dstępem d światła. Wpływ braku dstępu d źródła światła na kiełkwanie nasin. 7. Niedróżnianie hiptezy d prblemu badawczeg Zadanie 18. (zestawy dświadczalne przedstawin wyżej) Sfrmułuj prblem badawczy d zaplanwaneg dświadczenia. Przykłady dpwiedzi (sfrmułwania są hiptezami a nie prblemami badawczymi) : Światł słneczne ma wpływ na kiełkwanie nasin. Nasina lepiej kiełkują kiedy mają dstęp d światła. Zadanie 20. (1 pkt) pzim rzszerzny Samice większści gatunków kmarów atakują duże ssaki, w tym również człwieka, aby pbrać prcję krwi. Na wykresach przedstawin wyniki pmiarów wilgtnści pwietrza i aktywnści samic kmarów atakujących grupę ludzi mierzne c 3 gdzia aktywnść samic kmarów b wilgtnść względna ny d gdziny 6.00 d 21.00 w ciągu jednej dby. pwietrza 26
Sfrmułuj hiptezę badawczą dtyczącą aktywnści samic kmarów ptwierdzną przedstawinymi wynikami badań. Przykłady dpwiedzi (sfrmułwania są prblemami badawczymi a nie hiptezami): Czy wilgtnść ma wpływ na aktywnść kmarzyc, które atakują zwierzęta i ludzi by pbrać krew? Wpływ wilgtnści względnej pwietrza na liczbę ataków na ludzi przez samice kmarów. Przykład dpwiedzi: Zmiany wilgtnści pwietrza w ciągu dnia są wprst prprcjnalne d częsttli- wści atakwania ludzi przez gatunki kmarów A i B. 8. Nieprawidłwe interpretwanie infrmacji Interpretwanie infrmacji jest umiejętnścią złżną i przez t trudną. Wg Słwnika Języka Plskieg (PWN, Warszawa 1998) interpretwać t znaczy bja- śniać, tłumaczyć, kmentwać cś. Interpretwać mżna na przykład tekst (jak pdstawwą frmę infrmacji), fakty (również z zakresu bilgii), zjawiska i prawa przyrdy. Pniżej przedstawin przykłady zadań, których rzwiązanie wymaga interpre- frm infrmacji (wykres, diagram, schematyczny rysunek, dane liczbtacji różnych we). Kierunki interpretacji (też zróżnicwane) są wyznaczane treścią pleceń. Zadanie 20. (wykresy przedstawin wyżej) Sfrmułuj hiptezę badawczą dtyczącą aktywnści samic kmarów ptwier- dzną przedstawinymi wynikami badań. Zadanie 18. (zestawy dświadczalne przedstawin wyżej) Sfrmułuj prblem badawczy d zaplanwaneg dświadczenia. Przykłady dpwiedzi: Wpływ natężenia światła na kiełkwanie nasin. Wpływ absrbcji prmieni świetlnych na kiełkwanie nasin. Wpływ światła na rzwój rślin. Zadanie 6. (1 pkt) pzim rzszerzny Na wykresie przedstawin zmiany ciśnienia krwi teg sameg pacjenta. Ciśnienie mierzn w klejnych dniach stale tej samej gdzinie. Nrma ciśnienia zdrweg człwieka wynsi 120/80 mm Hg. ciśnienie krwi (w mmhg) 200 150 wartść ciśnienia skurczweg wartść ciśnienia rzkurczweg 100 50 0 1 2 3 4 5 dzień 27
Oceń, czy przedstawine na wykresie wyniki badań świadczą prawidłwym funkcjnwaniu rganizmu pacjenta. Pdaj jeden argument uzasadniający tę cenę. Przykład dpwiedzi: Przedstawine na wykresie wyniki badań świadczą prawidłwym funkcjnwaniu rganizmu pacjenta. W ciągu pięciu dni ciśnienie krwi tej sby był niemal identyczne. Zadanie 2. (1 pkt) pzim rzszerzny Na schemacie przedstawin zasadę działania urządzenia d dializy (sztucznej ner- ki). cząsteczka białka sle mineralne erytrcyt drbncząsteczkwe związki rganiczne mcznik KREW błna półprzepuszczalna PŁYN DIALIZUJĄCY Na pdstawie analizy schematu wyjaśnij, dlaczeg nie wszystkie składniki znajdujące się we krwi przenikają d płynu dializująceg. Przykłady dpwiedzi: Dlateg że te składniki muszą pzstać w rganizmie, są w nim niezbędne np. erytrcyty które transprtują tlen i dwutlenek węgla. Pnieważ błna półprzepuszczalna przepuszcza tylk niektóre składniki. Usuwane są tylk substancje zbędne. Zadanie 27. (1 pkt) pzim rzszerzny Odległści między genami w chrmsmie wyrażane są w jednstkach mapwych. Jedna jednstka mapwa dpwiada takiej dległści między genami sprzężnymi, w której crssing-ver zachdzi z częstścią 1%. Pdaj klejnść genów A, B, C w chrmsmie wiedząc, że częstści crssing- między nimi są następujące: A B 12%, A C 4%, C B 8 %. ver P rzykłady dpwiedzi: A B C, C B A, C A B, B A C 28
Zadanie 37. (1 pkt) pzim rzszerzny W tabeli przedstawin średni czas rzkładu materii rganicznej w ściółce wybranych eksystemów leśnych. Typ eksystemu Czas (w latach) Tajga 353 Las iglasty strefy umiarkwanej 17 Las liściasty strefy umiarkwanej 4 Zarśla śródziemnmrskie 3,8 Równikwy las deszczwy Na pdstawie analizy danych w tabeli pdaj, w którym z wymieninych eksystemów występuje najgrubsza warstwa ściółki. Uzasadnij swją dpwiedź jednym argumentem. Przykłady dpwiedzi: W równikwym lesie deszczwym, pnieważ tu występuje najkrótszy czas rzkładu materii rganicznej. Lasy liściaste strefy umiarkwanej liście padają crcznie twrząc grubszą warstwę ściółki. 9. Niewłaściwe frmułwanie argumentów Niepprawne frmułwanie argumentów najprawdpdbniej wynika z braku rzumienia, na czym plega prawidłwa argumentacja. Wg Słwnika Języka Plskieg (PWN, Warszawa 1998) argument jest t wypwiedź ptwierdzająca lub ba- mtyw, racja. Argumenty służą d udwdnienia, uza- lająca sąd czymś; dwód, sadnienia czegś, d przeknania kgś czymś. Dlateg przykłady dpwiedzi takie, jak pdane niżej, nie są pprawne, pnieważ są niedkńczne, przez c nie zamykają uzasadnienia. Zadanie 24. (2 pkt) pzim rzszerzny Naukwcy zbadali materiał genetyczny pewneg wirusa. Wyniki swich badań przedstawili w tabeli. Rdzaj nukletydu Prcentwa zawartść nukletydu w badanym materiale genetycznym A (adeninwy) 10 G (guaninwy) 50 C (cytzynwy) 20 T (tyminwy) 20 Na pdstawie analizy przedstawinych wyników badań kreśl rdzaj: a) kwasu nukleinweg (RNA, czy DNA), który jest materiałem genetycznym teg wirusa. b) cząsteczki (jednniciwa, czy dwuniciwa), którą ma kwas nukleinwy teg wirusa. Każdą z dpwiedzi uzasadnij jednym argumentem. Przykłady dpwiedzi d pdpunktu a): Jest t DNA pnieważ występują nukletydy tyminwe. DNA pnieważ występuje tymina. Materiałem genetycznym jest DNA, gdyż w jeg skład wchdzą nukletydy tyminwe zawierające tyminę. T sfrmułwanie również pwinn być uzupełnine. We wszystkich trzech dpwiedziach pwinn jeszcze być stwierdzenie, że nukle- tyminwych / tyminy nie ma w RNA lub że nukletydy tyminwe / tymina są tydów tylk w DNA. 29
Przykłady dpwiedzi d pdpunktu b): Jednniciwy ze względu na prprcje między guaniną a cytzyną. Odpwiedź zbyt gólna. Jednniciwa gdyż suma prcentwa wszystkich nukletydów daje 100%. Gdyby nici były dwie p zsumwaniu nukletydów wyszłby 200%. Zadanie 35. (2 pkt) pzim rzszerzny Wielu naukwców twierdzi, że widczny wpływ na zjawisk stpniweg wymierania płazów w skali gólnświatwej ma działalnść człwieka, której skutkiem jest de- gradacja śrdwiska wdneg. Prwadzne na dużą skalę meliracje pwdują suszanie pdmkłych terenów, przyczyniając się czasami wręcz d pustynnienia wielu rejnów naszeg glbu. Kwaśne deszcze pwdują zakwaszenie zbirników wdnych. D wód spływają metale ciężkie i pestycydy. Nie bez znaczenia jest też zwiększne prmieniwanie UV spwdwane dziurą znwą. Pdaj dwa wybrane z tekstu skutki działalnści człwieka mające negatywny wpływ na rzmnażanie i rzwój płazów. Swój wybór w każdym przypadku uza- jednym sadnij argumentem. Przykłady dpwiedzi: Prwadzenie meliracji pwduje suszanie terenów bagiennych, wilgtnych, na których żyją płazy. Meliracje, które suszają pdmkłe tereny pzbawiają płazy ich śrdwiska w którym żyją i rzmnażają się przez c nie mgą ddychać. Prmienie UV mają negatywny wpływ na materiał genetyczny. Przenikają przez cienką skórę. Prmieniwanie UV pwduje znaczne cieplenie klimatu i wysuszanie zbirników wdnych. 10. Niepprawne wniskwanie Błędne frmułwanie wnisków prawdpdbnie jest skutkiem (między inny- czym jest wnisek. Zdający nieraz utżsamiają mi) nieprawidłweg rzumienia, wnisek ze spstrzeżeniem alb dczytaniem infrmacji. A wg Słwnika Języka Pl- skieg (PWN, Warszawa 1998) wnisek jest t wynik rzumwania plegająceg na wyprwadzeniu, zgdnie z prawami lgiki, nwych twierdzeń (wnisków) ze zdań (faktów, przesłanek) uznanych za prawdziwe. Zadanie 7. (2 pkt) pzim pdstawwy Różne badania prwadzne na całym świecie ptwierdzają związek między rdzajem diety a zapadalnścią na chrbę wieńcwą. W tabeli zestawin wyniki przeprwadznych badań. Miejsce Udział kalrii pch- Zapadalnść na chrbę Główne źródł tłuszczu dzących z tłuszczów w wieńcwą [na 10 tys. mieszkańców w ciągu 10 lat] w diecie diecie [%] Japnia 10 ryby 500 Finlandia 38 masł, mięs, nabiał 3000 Kreta 40 liwa 200 Na pdstawie analizy przedstawinych danych sfrmułuj dwa wniski dtyczące wpływu rdzaju spżywaneg tłuszczu na zapadalnść na chrbę wieńcwą. 30
Przykłady dpwiedzi: Masł, nabiał i mięs przenszą najwięcej chrób wieńcwych. Oliwa jest naturalna, dlateg też jest mniejsza zapadalnść na tę chrbę. Zadanie 19. (2 pkt) Na wykresie przedstawin wyniki pmiarów ciśnienia smtyczneg w kmórkach szparkwych raz bserwacje stpnia twarcia szparek badanej rśliny. Pmiary dknywan d gdziny 7.00 d 24.00 w ciągu jednej dby. Ciśnienie smtyczne innych kmórek epidermalnych pdcz as eksperymentu był stałe i wynsił 2 MPa. O szparka twarta, Z szparka zamknięta MPa zne ( ci śnie nie smt yc )3,5 3 2,5 2 1,5 1 0 O O Z Z 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 gdzina Na pdstawie analizy pwyższych danych sfrmułuj dwa wniski dtyczące ruchów aparatów szparkwych badanej rśliny. Przykłady dpwiedzi: Szparki twarte są d kł gdziny 11 d kł gdziny 17. Ciśnienie smtyczne kmórki szparkwej w stanie twarcia jest wyższe niż w pzstałych kmórkach epidermalnych. Aparaty szparkwe tej rśliny zamknięte są w ncy. W ncy jest niskie ciśnienie smtyczne, dzięki czemu szparki są zamknięte, chrniąc tym samym przed uwalnianiem zgrmadzneg CO 2. 11. Błędne przetwarzanie infrmacji, dczytywanie infrmacji z tekstu i schematu dłącznych d zadania Zadanie 19. (2 pkt) pzim pdstawwy Za utrzymanie właściweg pzimu glukzy we krwi dpwiadają dwa hrmny wyprzez trzustkę insuliny, która pwduje syntezę glikgenu w wątrbie. Przeciwnie d dzielane przez trzustkę. Zbyt wyski pzim glukzy we krwi pbudza wydzielanie insuliny działa glukagn, który przy niskim pzimie glukzy we krwi rzkłada glikktóra pdnsi pzim teg gen w wątrbie. D krwi uwalniana jest wtedy glukza, cukru we krwi. Na pdstawie analizy tekstu uzupełnij pniższy schemat tak, aby pprawnie ilustrwał regulację pzimu glukzy we krwi. 31
Przykłady dpwiedzi: Przykład dp. wyski pzim glukzy we krwi TRZUSTKA insulina (hrmn) synteza glikgenu w wątrbie rzkład glikgenu w wątrbie glukagn (hrmn) TRZUSTKA Przykład dp. niski pzim glukzy we krwi 12. Inne uwagi Na zakńczenie (nie spsób bwiem wyliczyć wszystkich przykładów) należy jeszcze ddać, że niepki bserwwana w pracach egzaminacyjnych (wcale niespradycznie) nieudlnść językwa zdających, mała czytelnść lub wręcz nieczytelnść intencji autrów wypwiedzi, niepprawnść rtgraficzna, niestarannść pisma raz wyknania wykresów i tabel. Treść wnisków pnwne sprawdzenie arkuszy (czy wybranych zadań) p dknanym wglądzie d prac egzaminacyjnych pkazuje, że wielu maturzystów nie ptrafi dknać samceny swich wypwiedzi, prównać ich z mdelem dpwiedzi i schematem punktwania. Stsunkw częst zdarza się, że dpwiedzi niepełne, błędne, czy nie na temat maturzyści uznają za pprawne, zbliżne lub identyczne z mdelem dpwiedzi. Wtedy dmagają się zmiany ceny, zarzucając nierzetelnść egzaminatrm. Pniżej pdan przykłady ryginalnych sfrmułwań (z zachwaniem treści i piswni) z wnisków maturzystów pnwne sprawdzenie pracy. Dla pełnej ilustracji pdan treść zadań, d których dnszą się przykłady, a udzielną dpwiedź zdająceg i dpwiedź z mdelu zapisan kursywą. Zadanie 36. (2 pkt) Istnieją różn e metdy pzbywania się dpadów kmunalnych. Mgą ne być srt- wane i pwtórnie wykrzystywane, kmpstwane, składwane na wysypiskach lub spalane w specjalnie d teg celu budwanych spalarniach. Na pn iższym schemacie przedstawin funkcjnwanie jednej ze spalarni dpadów kmunalnych i jej wpływ na tczenie. 32
Przedstaw swje stanwisk (za lub przeciw) stswaniu pwyższej metdy w Plsce, uzasadniając je dwma argumentami. Ja piszę pzstają ppiły ltne i stałe raz ścieki wymagające czyszczenia a Wy pdajecie dpwiedź metda ta nie eliminuje całkwicie śmieci, tylk je przetwarza i pzstawia p sbie wymagające ddatkwych nakładów na czyszczenie np. ście- ppiły lub dpady pfiltracyjne. Czym te dpwiedzi się różnią??? ki, Zadanie 10. Wda jest związkiem chemicznym, któreg jest najwięcej w kmórkach rganizmów rślinnych i zwierzęcych. Pdaj dwie wspólne funkcje wdy pełnine przez nią zarówn u rślin, jak i u zwie- w kluczu jest uza- rząt. W zadaniu 10 funkcje wdy, mja dpwiedź chrnna, nawet sadnienie cytuję chrni przed ich przegrzaniem, a czy t nie znacza że spełnia fun kcję chrnną?, jeżeli ktś ptrafi ująć sens dpwiedzi w dwóch słwach ma mieć djęty punkt?! Zadanie 35. Wielu naukwców twierdzi, że widczny wpływ na zjawisk stpniweg wymierania płazów w skali gólnświatwej ma działalnść człwieka, której skutkiem jest de- zakwaszenie zbirników gradacja śrdwiska wdneg. Prwadzne na dużą skalę meliracje pwdują suszanie pdmkłych terenów, przyczyniając się czasami wręcz d pustynnienia wielu rejnów naszeg glbu. Kwaśne deszcze pwdują wdnych. D wód spływają metale ciężkie i pestycydy. Nie bez znaczenia jest też zwiększne prmieniwanie UV spwdwane dziurą znwą. Pdaj dwa wybrane z tekstu skutki działalnści człwieka mające negatywny wpływ na rzmnażanie i rzwój płazów. Swój wybór w każdym przypadku uzasadnij jednym argumentem. Dkładnie w mdelu jest napisane Osuszanie pdmkłych terenów granicza tereny d rzrdu płazów, a ja napisałam cytuję: Osuszanie pdmkłych terenów, pwduje że niszczymy śrdwisk życia płazów. Szanwna Kmisj, jestem pewna że znaczy t dkładnie t sam. 33