Mat. Symp. str. 179 187 Grzegorz MUTKE Główny Instytut Górnictwa, Katowice Porównanie charakterystyk obciążeń dynamicznych w budynkach od wstrząsów górniczych i od drgań parasejsmicznych Streszczenie Budynki poddawane są różnym drganiom i odkształceniom pochodzącym od codziennej aktywności człowieka oraz wpływów środowiska naturalnego. Pomierzone w budynkach drgania parasejsmiczne charakteryzowały się niespodziewanie wysokimi amplitudami przyspieszenia i prędkości. W szczególności drgania od codziennej aktywności człowieka (trzaskanie drzwiami, skakanie) mogą być znaczne i są porównywalne z drganiami od wstrząsów górniczych. Przykładowo zarejestrowane przyspieszenia drgań ściany działowej podczas trzaskania drzwiami wyniosły 445 mm/s 2 (drgania w paśmie do 10 Hz) oraz 1240 mm/s 2 (drgania w paśmie do 20 Hz). Zjawiska takie należy uwzględniać przy ocenie skutków drgań w budynkach na terenach górniczych, w szczególności gdy zarysowania występują lokalnie a nie w całym budynku. 1. Wstęp Eksploatacja górnicza może być przyczyną indukowania wstrząsów górotworu (Górnośląskie Zagłębie Węglowe, Lubińsko-Głogowski Okręg Miedziowy i KWB Bełchatów). Rejestrowane najwyższe przyspieszenia drgań gruntu i fundamentów sporadycznie przekraczały w kopalniach LGOM 1000 mm/s 2, a kopalniach GZW 500 mm/s 2. Z reguły były to jednak rejestracje w zapisie których dominowała wysokoczęstotliwościowa moda drgań, powyżej 10 Hz (Dubiński i Mutke 2001). Z kolei obserwacje makroskopowe skutków drgań od wstrząsów górniczych wykazują, że najsilniejsze zjawiska osiągały w praktyce co najwyżej VI stopień intensywności wg skali MSK (w budynkach występowały uszkodzenia elementów nie konstrukcyjnych i wykończeniowych, kołysanie się żyrandoli, przesuwanie się mebli, ludzie byli mocno przestraszeni itp.). Drgania występujące najczęściej nie przekraczały V stopnia intensywności, czyli były to drgania odczuwalne przez ludzi, a nieszkodliwe dla zabudowy. Problem oddziaływania wstrząsów górniczych na powierzchnię sprowadza się głównie do uszkadzania w budynkach elementów wykończeniowych, nie konstrukcyjnych oraz do obniżenie komfortu życia mieszkańców. Oceny skutków drgań górniczych, w szczególności uszkodzeń nie konstrukcyjnych, często dokonuje się przy wykorzystaniu skal makrosejsmicznych. Skale te zostały adoptowane głównie z obszaru trzęsień ziemi, a więc odnoszą się do drgań o zdecydowanie niższej charakterystyce częstotliwościowej. Opisują one skutki drgań w sposób werbalny, przydzielając je do określonych stopni intensywności. Skale makrosejsmiczne posiadają z reguły skorelowane ze stopniami intensywności parametry drgań podłoża, takie jak prędkość lub przyspieszenie (Dubiński i in. 1983; Drzęźla i in. 2001). W polskich zagłębiach górniczych najczęściej wykorzystuje się skalę MSK-64. 179
G. MUTKE Porównanie charakterystyk obciążeń dynamicznych w budynkach od wstrząsów... 2. Niektóre przyczyny błędnych ocen skutków na powierzchni wywołanych wstrząsami górniczymi Jak dowodzi praktyka, korelacja obserwowanych uszkodzeń po wstrząsach górniczych i odpowiadających im stopni intensywności często odbiega od oceny skutków przypisanych na podstawie parametru przyspieszenia drgań (np. skala MSK). Nie posiadamy również odpowiedniej polskiej skali do takich oszacowań na terenach górniczych. Stosowane do niedawna skale SWD zawarte w Polskiej Normie PN-85/02170 nie spełniły oczekiwań. Z reguły prowadziły do nierealnych ocen na terenach górniczych dla drgań od wstrząsów. Dokonując oceny skutków drgań od wstrząsów górniczych w skalach tych nie uwzględnia się odpowiedzi elementów budynku na drgania parasejsmiczne związane z codziennym ich użytkowaniem przez ludzi, ruchem ulicznym itp. Drgania parasejsmiczne często zbliżone są w swej charakterystyce częstotliwościowej do wstrząsów górniczych. Muszą być więc uwzględniane jako tło sejsmiczne przy ocenie skutków drgań na zabudowę powierzchniową. Istnieje pilna potrzeba wykonania takich pomiarów i zbadania poziomu tła od drgań parasejsmicznych w budynkach i obiektach liniowych infrastruktury technicznej. Badania takie pozwolą w łatwy i obiektywny sposób rozdzielić rzeczywiste wpływy dynamiczne od drgań parasejsmicznych i od drgań górniczych. Dla wstrząsów, których częstotliwościowe charakterystyki drgań zawierają równocześnie spektrum drgań niższych, równych i większych od częstotliwości drgań własnych obiektów budowlanych, korelacja uszkodzeń z amplitudami przyspieszenia jest jedną z najgorszych. Prawie wszystkie znane światowe skale dla drgań górniczych, do oceny uszkodzeń nie konstrukcyjnych wykorzystują parametr prędkości drgań lub spektra odpowiedzi (parametry najlepiej korelujące się z obserwowanymi skutkami). Warto te parametry przetestować również w polskich warunkach do poszukiwania korelacji z obserwowanymi makroskopowo skutkami w budynkach. W szczególności mam tutaj na myśli drobne uszkodzenia elementów wykończeniowych, które trudno jest ująć obliczeniowo. W ocenie wytrzymałości materiałów tworzących elementy wykończeniowe, istotną informacją stają się naprężenia i odkształcenia (badanie warunków wytrzymałościowych). Również w tym przypadku bezpośrednio stosowanym parametrem do obliczania naprężeń dynamicznych jest amplituda prędkości. W szczególności odkształcenia i naprężenia wykorzystywane są przy badaniu reakcji tuneli, obiektów liniowych i pojedynczych ścian lub tynków. Również i w tym przypadku stosowanie amplitud przyspieszenia drgań do oceny skutków nie znajduje racjonalnego uzasadnienia. O powyższym informuje nas postać wzorów na określanie przyrostu naprężeń i odkształceń w ruchu falowym: gdzie: σ przyrost naprężeń, ε przyrost odkształceń, u przemieszczenie, u amplituda prędkości drgań, c prędkość propagacji fali. c u (2.1). Δu (2.2) c 180
Z opisanych wyżej przyczyn nastąpiły ogromne problemy z oszacowywaniem skutków drgań od wstrząsów górniczych na zabudowę powierzchniową i sieci infrastruktury. Jeszcze większe problemy pojawiają się, kiedy należy dokonać oceny skutków drgań dla tak nietypowych obiektów jak budowle ziemne (np. skarpy, nasypy, tamy ziemne). Są to obiekty charakteryzujące się o wiele niższymi częstotliwościami drgań własnych. Kraje w których występuje sejsmiczność naturalna dopracowały się metod empirycznych i analitycznych (w tym metod modelowania) odnośnie określenia poziomu drgań wywołującego negatywne skutki w budowlach ziemnych. Odnoszą się one jednak do drgań zdecydowanie niskoczęstotliwościowych. To powoduje często nieporozumienia i prowadzi do sytuacji niejednoznacznych związanych z prognozą zagrożenia sejsmicznego (tzw. hazardu sejsmicznego) na tego typu obiekty. Prognoza przyspieszenia drgań gruntu w paśmie wysokich częstotliwości nie daje bowiem możliwości oszacowania w sposób prawidłowy skutków drgań w tych obiektach. Cechą charakterystyczną drgań górniczych jest to, że pasmo dominujących częstotliwości drgań jest bardzo szerokie (w granicach 1 40 Hz). Jest to więc pasmo drgań zarówno poniżej jak i powyżej drgań własnych budynków na powierzchni, a w przypadku dużych budowli ziemnych częstotliwość drgań jest wyższa od rezonansu tych obiektów inaczej niż dla trzęsień ziemi. Nie mogą więc mieć w takim przypadku zastosowania do oceny skale trzęsień ziemi lub wzorcowe spektra odpowiedzi przyjmowane z literatury trzęsień ziemi. Dla najsilniejszych wstrząsów górniczych przybliżoną ocenę można uzyskać stosując skalę MSK. Jednak i tutaj ze względu na udział wyższych częstotliwości niż występują w trzęsieniach Ziemi (nawet tych słabych wstrząsów poprzedzających główne trzęsienie (aftershock) i wstrząsów następczych (forshock), opis skutków drgań w określonym stopniu intensywności nie pokrywa się zbyt dobrze z mierzonymi poziomami przyspieszeń drgań gruntu. Przykładem może być wstrząs z dnia 20.01.2002 r. w filarze miasta Polkowice, którego obserwowane skutki drgań (faktyczne) mieściły się w VI stopniu intensywności skali MSK a rzeczywiste zarejestrowane przyspieszenia drgań gruntu w mieście (w paśmie do 10 Hz) wynosiły 600 900 mm/s 2 a sporadycznie nawet więcej czyli odpowiadały VII VIII stopniowi intensywności wg skali MSK (co oznaczałoby lokalne zniszczenia całych fragmentów budowli). Jeszcze większe trudności z oceną na podstawie parametru przyspieszenia powstają przy wstrząsach słabszych z wysokoczęstotliwościową metodą drgań (Dubiński i Mutke 2001). W takiej sytuacji najlepszą korelację obserwowanych skutków z obserwowanymi uszkodzeniami wykazują bezwzględne spektra odpowiedzi (Dowding 1984). Podsumowując ten rozdział, moim zdaniem trudności w wiarygodnej ocenie skutków drgań od wstrząsów górniczych (a w szczególności lekkich uszkodzeń elementów wykończeniowych) wynikają z kilku powodów: 1) stosowania przyspieszeń drgań gruntu do oceny skutków, 2) brak wystarczających badań odnośnie interakcji drgań grunt-fundament, 3) brak badań dotyczących poziomu tła obciążeń dynamicznych od źródeł innych niż wstrząsy górnicze (w szczególności od drgań wywoływanych codziennym użytkowaniem budynków), 4) ekspertyz w których nie uwzględnia się doboru odpowiednich parametrów drgań, tzn. takich które niosą istotne i wiarygodne informacje o obciążeniach dynamicznych ocenianych budowli, 5) prognozy parametrów drgań podłoża bez uwzględnienia wpływu lokalnej budowy nadkładu warstw charakteryzujących się małymi prędkościami fal sejsmicznych. Brak rozpoznania wielkości tła obciążeń dynamicznych od źródeł innych niż wstrząsy, np. wywoływanego codziennym użytkiem obiektów, prowadzi często do niewiarygodnych ocen. 181
G. MUTKE Porównanie charakterystyk obciążeń dynamicznych w budynkach od wstrząsów... Czasami już poziom drgań niewiele wyższy niż 50 mm/s 2 uznawany bywa za bezpośrednią przyczynę powstania skutków w postaci małych rys, odspajania tynków itp. W procedurze prognozy i oceny niezbędne jest podawanie precyzyjnych informacji jakie przyspieszenia są pomierzone lub prognozowane (np. gruntu, fundamentu budynku, posadzki, ściany nośnej czy ściany działowej). Różne skale oceny odnoszą się bowiem do różnych parametrów drgań i nie przestrzeganie tego warunku bardzo często prowadzi wręcz do niewłaściwych ocen. Bardzo istotnym elementem analizy dynamicznej jest informacja o spektrum częstotliwościowym drgań. Przykładem może być tutaj wspomniany wstrząs z dnia 20.02.2002 r. o E = 1,5 10 9 J w filarze miasta Polkowice. Przyspieszenia drgań gruntu osiągnęły tutaj 500 900 mm/s 2 dla częstotliwości w paśmie 1 10 Hz i spowodowały ogólną panikę wśród ludności, liczne uszkodzenia elementów wykończeniowych oraz przesuwanie się wyposażenia mieszkań (meblościanki, telewizory itp.) szczególnie na wyższych piętrach. Z drugiej strony posiadamy wiele przykładów wstrząsów, które wywołały przyspieszenia drgań gruntu powyżej 1000 m/s 2, ale przy częstotliwości drgań dominujących z zakresu 10 40 Hz i nie wywołały one żadnych negatywnych skutków w obiektach budowlanych oraz były słabo odczute przez ludzi. Wielu badaczy zajmujących się wpływem drgań na budowle (Brune 1970) dowodzi, że z inżynierskiego punktu widzenia drgania (a szczególnie przyspieszenia) o częstotliwościach wysokich nie mają specjalnego negatywnego oddziaływania na budynki i jak widać przytoczony przykład wstrząsów górniczych potwierdza ten fakt. 3. Charakterystyka wybranych drgań parasejsmicznych i drgań od wstrząsów górniczych Jest zasadne, że szkodliwe drgania od wstrząsów górniczych powinny osiągać wartości powyżej tła sejsmicznego związanego z codziennym użytkowaniem budynków oraz powyżej poziomu odkształceń i naprężeń wywoływanego innymi czynnikami niż drgania (np. obciążenie wiatrem, przemarzanie, różnica temperatur, osiadanie, geotechniczne zjawiska w podłożu posadowienia obiektu, zawodnienie, naturalne zużycie i wiele innych). Tabela 3.1. Przyspieszenia drgań ścianki działowej podczas trzaśnięcia drzwiami i uderzaniem pięścią Table 3.1. Acceleration at the gypsum wall during door slams and fist drops Źródło drgań Przyspieszenie mm/s 2, do 10 Hz Przyspieszenia mm/s 2 do 20 Hz Przyspieszenie mm/s 2 całe pasmo do 500 Hz Prędkość mm/s całe pasmo Trzaśnięcie drzwiami w ścianie prostopadłej (odległość 3 m i 5 m) Trzaśnięcie drzwiami w ścianie pomiarowej (odległość 1 m i 3 m) Uderzenie pięścią w ścianę pomiarową (odległość 3 m i 4 m) 173 181 445 332 179 66 559 916 1240 940 654 202 182 1800 W tabelach 3.1. 3.5. przedstawiono kilka pomiarowych przykładów drgań od źródeł innych niż wstrząsy górnicze. Przykłady te dowodzą, że drgania określonych elementów budynku wywołane codziennym jego użytkowaniem, niejednokrotnie przewyższają drgania od wstrząsów górniczych. Należy jednak w tym miejscu pamiętać, że zasięg drgań para- 15 15 25 19 17 11
sejsmicznych jest bardzo lokalny a zasięg drgań od wstrząsów obejmuje całe miasta lub dzielnice. Przyspieszenia drgań ściany 445 mm/s 2 (w paśmie do 10 Hz) oraz 1240 mm/s 2 (w paśmie do 20 Hz), są porównywalne z przyspieszeniami rejestrowanymi w epicentrum nawet od najsilniejszych wstrząsów. 0.46 równoległa - X1-0.46 2 prostopadła - Y1-2 0.24 równoległa - Z1-0.24 0.29 równoległa - X2-0.29 0.31 równoległa - Z2-0.31 1.8 prostopadła - Y2-1.8 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 czas [sek] Rys. 3.1. Trzaśnięcie drzwiami w ścianie nośnej i rejestracja przyspieszenia drgań ściany działowej prostopadłej do ściany nośnej. Rejestrowano amplitudy przyspieszenia Fig. 3.1. Door slams at the construction wall and acceleration registered at the gypsum wallboard Tabela 3.2. Porównanie poziomu odkształceń w budynku wywołanego codzienną aktywnością, zmianami warunków atmosferycznych (wilgotność i temperatura) oraz prędkości drgań od strzelań MW w kamieniołomach (za Davenport 1984) Table 3.2. Comparison of strain level in the building induced by household activities, daily environmental changes (humidity and temperature) and velocity level vibration from blast (after Davenport 1984) Źródło drgań lub odkształceń Pik prędkości drgań, mm/s Odkształcenia wywołane przez poszczególne czynności μin/in Codzienne zmiany w 76,0 385 środowisku Skakanie 7,1 37,3 Trzaskanie drzwiami 12,7 48,8 Wbijanie gwoździ 22,4 88,7 183
G. MUTKE Porównanie charakterystyk obciążeń dynamicznych w budynkach od wstrząsów... Można powiedzieć, że zarejestrowane wysokie amplitudy drgań od trzaskania drzwiami czy uderzenia pięścią w ścianę są dużą niespodzianką, o ile porównamy wartości przyspieszeń stanowiące w niektórych skalach granicę uznawania wpływów dynamicznych. Wyniki pomiarów są podobne do analogicznych badań zagranicznych. Analogiczne pomiary przeprowadzone w Bureau of Mines w Denver dowiodły, że codzienna aktywność życiowa wywołuje w budynku odkształcenia równoważne drganiom gruntu do 12,5 mm/s. W tabeli 3.2. przytoczono niektóre wyniki badań amerykańskich odnośnie tła sejsmicznego (Davenport 1984; Siskind i in. 1980). W tabeli 3.3. przedstawiono z kolei drgania budynku od ruchu kolejowego. Pomiary przyspieszenia drgań od przejeżdżającego pociągu Acceleration induced by train źródło drgań składowa Z mm/s 2 składowa pozioma składowa pozioma równoległa mm/s 2 prostopadła mm/s 2 pociąg osobowy dalekobieżny 14 17 105 pociąg towarowy z ładunkiem 25 36 132 lokomotywa bez wagonów 35 88 277 pociąg osobowy dalekobieżny 36 38 133 pociąg towarowy pusty 29 17 39 Tabela 3.3. Table 3.3. Źródłem kolejnych przedstawionych wyników pomiarów drgań jest praca wibromłota bezrezonansowego. Jednym z problemów stosowania wibracyjnej technologii w budownictwie jest potencjalne oddziaływanie drgań na obiekty budowlane i na podłoże. W celu oceny ww. oddziaływań dynamicznych z reguły wykonywany jest pomiar amplitudy prędkości drgań cząstek gruntu (najczęściej PPV peak particle velocity). Skutki oddziaływania drgań o określonym poziomie szacowane są z kolei przy wykorzystaniu odpowiednich norm budowlanych i skal empirycznych. Numer Pomiaru Pomiar I Pomiar II Pomiar III Pomiar IV Wyniki rejestracji drgań PPV w trakcie pracy wibromłota bezrezonansowego Peak particle velocity induced by vibro-hammer without resonance Kierunek drgań r p r p r p r p Stanowisko G-1 grunt D = 1,5 m 16 22 12,5 22,1 13,5 11,2 8,3 19,2 Stanowisko G-2 grunt D = 3,6 m 6,5 10 9,2 14,0 11,8 11,6 9,0 11,3 Stanowisko G-3 fundament D = 19,5 m 0,05 0,24 0,18 0,49 0,07 0,1 0,17 0,22 Stanowisko G-4 grunt D = 3,7 m 6,7 11,7 8,5 11,5 11,8 10,7 8,0 13,5 Tabela 3.4. Stanowisko G-5 grunt D =,18 m 0,32 0,45 0,8 1,18 0,3 0,21 0,42 0,66 Table 3.4. 184
Oznaczenia w tabeli 3.4.: G-1 numer stanowiska pomiarowego, r kierunek drgań równoległy do rzeki Rawy, p kierunek drgań prostopadły do rzeki Rawy, PPV maksymalne amplitudy prędkości drgań w mm/s, D odległość od wbijanej ścianki do stanowiska pomiarowego w metrach. Z tabeli 3.4. wynika, że w bliskiej odległości od wibromłota (1,5 3,5 m) prędkości drgań przewyższają poziom drgań uznawany w wielu skalach górniczych za szkodliwy dla budynków. Kolejne przedstawione wyniki pomiarowe odnoszą się do ruchu ulicznego. Pomiary od ruchu wykonano w budynkach posadowionych blisko drogi do kilku metrów. Rejestrowano drgania od specjalnie przejeżdżających samochodów ciężarowych wypożyczonych w tym celu z budowy. Wyniki przedstawiono zarówno dla amplitud prędkości drgań fundamentów jak również dla amplitud przyspieszenia w tercjach takich jak stosuje się w skalach SWD. Typ Pojazdu Samochód ciężarowy (do testu) Tabela 3.5. Przykładowe wyniki pomiarów drgań od ruchu ulicznego Table 3.5. Results of vibration induced by traffic (an example) budynek 1 budynek 2 budynek 3 SWD mm/s SWD SWD mm/s 2 (Hz) mm/s 2 (Hz) mm/s mm/s 2 (Hz) mm/s 74 (32) 0,75 130 (32) 1,9 91 (25) 0,68 170 (80) 208 (40) Autobus 32 (40) 0,34 168 (40) 1,1 49 (25) 0,38 Autobus 41 (25) 0,39 120 (32) 1,5 50 (25) 0,21 miejski 49 (32) 202 (40) Samochód ciężarowy 72 (32) 0,58 205 (40) 1,5 73 (25) 0,5 (do testu) Ciężarówka pusta 21 (25) 0,27 155 (40) 0,88 60 (25) 0,42 Beczkowóz 55 (25) 0,63 133 (32) 2,0 77 (25) 0,52 100 (80) 220 (40) Samochód 69 (25) 0,66 137 (32) 2,4 73 (25) 0,56 ciężarowy 107 (80) 243 (40) Samochód osobowy 33 (40) 0,24 91 (40) 0,45 27 (20) 0,34 Na zakończenie przedstawiono jeszcze typowy sejsmogram od wstrząsu górniczego, w celu przybliżenia charakterystyki tych drgań. Przykład pomiarowy dotyczy wstrząsu, który w kategoriach oddziaływania drgań na powierzchnię jest zjawiskiem niskoenergetycznym. Wstrząs ten został zarejestrowany w strefie epicentralnej. Częstotliwość drgań dominujących jest wyraźnie wysoka (f D 20 Hz). Na rysunku 3.2. przedstawione są akcelerogramy drgań zarejestrowanych w dwóch różnych miejscach w gruncie i na fundamencie. Budynek w którym dokonano pomiaru jest obiektem wielkopłytowym kilkupiętrowym. 185
G. MUTKE Porównanie charakterystyk obciążeń dynamicznych w budynkach od wstrząsów... Maksymalne amplitudy przyspieszenia drgań w gruncie a max = 220 mm/s 2 dla składowej poziomej Y zostały stłumione przez fundament budynku do wartości 57 mm/s 2, natomiast dla składowej poziomej X zostały stłumione z wartości 190 mm/s 2 do 25 mm/s 2. 0.19X - grunt -0.19 0.22Y-grunt -0.22 0.025X-fundament -0.025 0.057Y-fundament -0.057 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 czas [sek] Rys. 3.2. Akcelerogramy drgań składowych poziomych w gruncie (0,5 m pod ziemią) i na fundamencie dla wstrząsu o energii 3,2 10 5 J zarejestrowanego w epicentrum Fig. 3.2. Acceleration for a tremor of seismic energy E = 3,2*10 5 J registered in the ground and on foundation 4. Podsumowanie Przedstawione wyniki zarejestrowanych w budynkach parametrów drgań parasejsmicznych dowodzą, że niejednokrotnie drgania te są porównywalne do drgań wywołanych wstrząsami górniczymi. W istocie dowodzi to konieczności uwzględniania poziomu tła sejsmicznego w ocenie skutków drgań od wstrząsów górniczych. Różnica polega na wielkości obszaru oddziaływania drgań. Wstrząsy górnicze obejmują drganiami całe osiedla a czasami nawet miasta, natomiast drgania parasejsmiczne mają wybitnie lokalny charakter odnoszący się do fragmentu budynku. Jednak w przypadku szkód lekkich i pojedynczych, takich jak drobne rysy w ścianach, odspajanie się tynku itp. niezmiernie trudno rozdzielić wpływy górnicze od innych. Z punktu widzenia dotychczasowych doświadczeń obserwacyjnych i pomiarowych należy stwierdzić, że aktualnie brakuje wiarygodnej inżynierskiej skali do oceny skutków drgań od wstrząsów górniczych w polskich zagłębiach. Stosowane skale zapożyczone z trzęsień ziemi lub z robót strzałowych nie oddają w sposób zadawalający oceny obserwowanych skutków drgań. Pozytywnej weryfikacji na terenach górniczych nie przeszły też skale SWD. Charakterystyka wstrząsów górniczych odbiega bowiem zarówno od trzęsień ziemi jak i od drgań wywołanych pracami strzałowymi w zakładach odkrywkowych oraz od drgań parasejsmicznych. W związku z tym wskazane jest opracowanie nowej skali do inżynierskiej 186
oceny skutków drgań wywołanych wstrząsami górniczymi, właściwej dla specyficznych warunków sejsmiczności i zabudowy w polskich zagłębiach górniczych. Jednocześnie skala ta musi uwzględniać nie tylko kryterium wystąpienia uszkodzeń konstrukcyjnych, ale również najistotniejszy problem praktyczny w tych zagłębiach, którym jest kryterium możliwości wystąpienia uszkodzeń nie konstrukcyjnych i elementów wykończeniowych oraz liniowych obiektów infrastruktury technicznej. Tło sejsmiczne występujące lokalnie w obiektach budowlanych często przewyższa drgania wywołane przez wstrząsy górnicze. Problem ten wymaga intensywnych badań i uwzględnienia wyników tych badań w dokonywanych ocenach skutków drgań indukowanych działalnością górniczą. Literatura [1] Brune J. N. 1970: Tectonic stress and the spectra of seismic shear waves from earthquakes, J. Geophys. Res. 75: 4997 5009 (Correction 1971, J. Geophys. Res. 76.: 5002). [2] Dowding H. Ch. 1985: Blast vibration monitoring and control. Northwestern University, USA. [3] Dubiński J., Gerlach Z. 1983: Ocena oddziaływania górniczych wstrząsów górotworu na środowisko naturalne. Przegląd Górniczy nr 3, 135 142. [4] Dubiński J., Mutke G. 2001: Reakcja budynku na wstrząsy górnicze z wysokoczęstotliwościową modą drgań gruntu. Mat. Konf. Warsztaty 2001, Kraków. [5] Drzęźla B., Dubiński J., Mutke G. 2001: Skale makrosejsmiczne ich istota i zasady stosowania do oceny skutków wstrząsów górniczych. Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie, nr 6(82), 10 16. [6] Mutke G. 1991: Metoda prognozowania parametrów drgań podłoża generowanych wstrząsami górniczymi w obszarze GZW. Rozprawa doktorska, Główny Instytut Górnictwa, Katowice. [7] Praca zbiorowa pod redakcją J. Kwiatka. 1998: Ochrona obiektów budowlanych na terenach górniczych, GIG, Katowice. [8] Siskind D. E., Stagg M. S., Kopp J. W., Dowding C. H. 1980: Structure Response and Damage Produced by Ground Vibration From Surface Mine Blasting. Bureau of Mines Report of Investigations nr RI 8507, 1 74. Comparison of seismic load from mining tremors and from every day human activities and traffic Houses are subjected to a variety of vibrations and strains from human s everyday activities and natural environmental influences. Results of measurement of vibrations from human activities and traffic reached surprisingly high level. It was found that vibrations from human s everyday activities (i.e. door slam, jumping) could produce significant level and were comparable to vibration produced by mining tremors. The acceleration from human activities have reached 445 mm/s 2 (frequency range to 10 Hz) and 1240 mm/s 2 (frequency range up to 20 Hz). Such phenomena have to be taken into account, when we want to estimate damage in the buildings located on the mining area. Przekazano: 2 kwietnia 2002 187