Romuald Szymczak * KANADYJSKI SYSTEM GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW 1. INFORMACJE OGÓLNE Instytucj gwarantowania depozytów w Kanadzie jest Kanadyjska Korporacja Gwarantowania Depozytów (ang.: Canada Deposit Insurance Corporation; fr.: La Société d assurance-dépôts du Canada CDIC). Korporacja zosta a utworzona w 1967 r. na mocy Ustawy o Kanadyjskiej Korporacji Gwarantowania Depozytów i by a wzorowana na do wiadczeniach ameryka skich w zakresie ochrony deponentów. Bezpo rednim impulsem do powstania systemu gwarancyjnego w Kanadzie by a upad o kilku banków w po owie lat 1960. Wcze niej rz d federalny by przeciwny tworzeniu takiego systemu, z uwagi na siln koncentracj depozytów w bankach oraz bardzo wysok ocen skuteczno ci nadzoru nad sektorem bankowych. CDIC jest niezale nym podmiotem prawnym, którego podstawowym zadaniem jest ubezpieczenie depozytów z o onych przez osoby fizyczne i prawne w bankach dzia aj cych na terytorium Kanady oraz wyp ata rodków gwarantowanych w przypadku upad o ci banku. Jednocze nie Korporacja ma przyczynia si do wzmacniania stabilno ci systemu finansowego w Kanadzie. Od 1987 r. mandat CDIC obejmuje równie ograniczanie strat poprzez dobór odpowiedniej strategii przeprowadzania uporz dkowanej likwidacji banków (ang. loss minimizer). Siedzib CDIC jest Ottawa. * Romuald Szymczak jest kierownikiem Zespo u Wspó pracy Krajowej i Zagranicznej w Gabinecie Prezesa Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. 115
Bezpieczny Bank 4(49)/2012 Uczestnikami Funduszu s instytucje finansowe maj ce federaln licencj na prowadzenie dzia alno ci depozytowej. Obecnie cz onkami systemu s 82 instytucje, na które sk adaj si banki komercyjne, kanadyjskie towarzystwa po yczkowe oraz uprawnione do przyjmowania depozytów spó dzielcze stowarzyszenia kredytowe i towarzystwa powiernicze. Depozyty zgromadzone w kanadyjskich uniach kredytowych nie podlegaj gwarancjom CDIC, ale dzia aj cym na terytoriach poszczególnych prowincji bran owym korporacjom gwarantowania depozytów (np. Autorité des Marches Financiers (Quebec); Deposit Insurance Corporation of Ontario; Deposit Guarantee Corporation (Manitoba), etc.). CDIC jest jednym z cz onków za o ycieli Mi dzynarodowego Stowarzyszenia Gwarantów Depozytów (IADI). 2. ORGANY DECYZYJNE Organem decyzyjnym Funduszu jest Rada Dyrektorów (Board of Directors) oraz Zarz d (Executive). W sk ad Rady wchodzi 11 cz onków, w tym Przewodnicz cy. Pi ciu cz onków wchodzi w sk ad Rady z urz du: prezes banku centralnego Kanady, wiceminister finansów, szef Urz du Nadzoru nad Instytucjami Finansowymi, jego zast pca, a tak e szef Urz du Ochrony Konsumentów Us ug Finansowych. Pozosta ych pi ciu cz onków to przedstawiciele sektora bankowego, których powo uje do Rady Dyrektorów minister finansów, za zgod premiera rz du federalnego, na kadencje nie d u sze ni cztery lata. Przewodnicz cy Rady powo ywany jest przez premiera rz du na pi cioletni kadencj. Funkcj t pe ni obecnie Bryan P. Davies. Rada ma nadane ustawowo szerokie uprawnienia zwi zane z zadaniami realizowanymi przez CDIC oraz sprawuje nadzór nad prac Zarz du. Jedynie decyzje o okre leniu zasad ustalania wysoko ci sk adki rocznej wymagaj akceptacji ministra finansów. Za bie ce funkcjonowanie CDIC odpowiada Zarz d, sk adaj cy si z Prezesa (Chief Executive Officer) i czterech Wiceprezesów, którzy odpowiadaj za funkcjonowanie czterech departamentów (Oceny Ryzyka, Uporz dkowanej Likwidacji, Finansów i Administracji oraz Spraw Korporacyjnych). Obecnie stanowisko Prezesa piastuje Michèle Bourque. Biuro CDIC zatrudnia oko o 100 pracowników etatowych. Korporacja ma jednocze nie nawi zan sta wspó prac z grup ekspertów zewn trznych z zakresu obs ugi prawnej, ksi gowo ci, odzyskiwania aktywów, administrowania nieruchomo ciami i innych czynno ci finansowych, którzy mogliby zosta wykorzystani przez CDIC w sytuacjach szczególnych (upad o banku, wyp ata rodków gwarantowanych). 116
Problemy i pogl dy 3. ZAKRES GWARANCJI DEPOZYTÓW CDIC gwarantuje depozyty osób fizycznych i podmiotów gospodarczych. Gwarancjami obj te s depozyty wraz z odsetkami wed ug stanu na dzie zawieszenia dzia alno ci banku do maksymalnej wysoko ci 100 000 dolarów kanadyjskich (ok. 82 000 EUR) u ka dego cz onka Funduszu. Do tej wysoko ci gwarancje obejmuj 100% przedmiotowej kwoty. Nie jest przy tym dokonywana kompensacja sumy depozytów z zobowi zaniami klienta wobec upad ego banku. CDIC gwarantuje wyp at rodków zgromadzonych na rachunkach bie cych, oszcz dno ciowych, na emerytalnych rachunkach oszcz dno ciowych, kwoty przekazów pieni nych, warto czeków potwierdzonych, a tak e rodki na lokatach terminowych i certyfikatach depozytowych, ale tylko tych, które by y zak adane na okres nie d u szy ni pi lat. Gwarantowane s jedynie depozyty w walucie krajowej, natomiast rodki zgromadzone w walutach obcych nie s gwarantowane. Gwarancjami obj ci s zarówno rezydenci jak i osoby b d ce nierezydentami. CDIC nie stosuje tak e wy cze spod gwarancji tych deponentów, którzy s w posiadaniu znacznych pakietów udzia ów danego banku, czy te cz onków rad nadzorczych banków lub ich zarz dów. Spod gwarancji nie s tak e wy czeni deponenci, którzy przyczynili si do pogorszenia sytuacji finansowej danego banku. W przypadku rachunków wspólnych (np. z ma onkiem lub dzieckiem) suma gwarancji pozostaje taka sama, tzn. wynosi 100 000 CAD. Je eli jednak dana osoba ma w danym banku rachunek w asny i kolejny wspólnie z inn osob /-ami, wówczas limit gwarancyjny stosuje si oddzielnie do jednego i drugiego rachunku. Podobnie traktowane s rodki na emerytalnych rachunkach oszcz dno ciowych, dla których stosuje si odr bny limit gwarancyjny w wysoko ci 100 000 CAD. Oznacza to, e dany deponent mo e by uprawniony do wyp aty rodków w cznej wysoko- ci znacznie przekraczaj cej podstawow wysoko limitu gwarancyjnego. Banki uczestnicz ce w kanadyjskim systemie gwarantowania depozytów zobowi zane s do zamieszczania w swoich placówkach informacji o uczestnictwie w systemie. Tre takiej informacji opisana jest w zaleceniach CDIC skierowanych do instytucji finansowych (by-laws). Zgodnie z tymi zaleceniami informacja taka powinna mie form tabliczki przedstawiaj cej stylizowan flag Kanady i zawiera co najmniej pe n nazw instytucji gwarantuj cej depozyty, dane kontaktowe CDIC oraz nazw instytucji cz onkowskiej, która prowadzi dzia alno w miejscu wystawienia tabliczki. Instytucja cz onkowska jest równie zobowi zana do wystawienia w widocznym miejscu broszur informacyjnych o systemie gwarantowania depozytów w Kanadzie, które wydawane s na koszt CDIC. 117
Bezpieczny Bank 4(49)/2012 4. ZASADY WYP ATY RODKÓW GWARANTOWANYCH Zgodnie z ustaw o Kanadyjskiej Korporacji Gwarantowania Depozytów wyp ata rodków gwarantowanych powinna nast pi jak najszybciej (as soon as possible) od dnia zawieszenia dzia alno ci banku. W praktyce oznacza to, e wyp aty dokonywane by y w ci gu 1 8 tygodni, w zale no ci od wielko ci instytucji finansowej i sytuacji na rynku finansowym. S to dane historyczne, gdy w ostatnich 10 latach nie wyst pi a konieczno wyp aty rodków gwarantowanych przez CDIC. Dzi ki wprowadzeniu w ycie systemu szybkiej weryfikacji danych o deponentach (single customer view) CDIC deklaruje, e obecnie jest w stanie rozpocz wyp aty z gwarancji ju w ci gu kilku dni. Klienci banków nie musz zwraca si do CDIC z wnioskiem o wyp at rodków gwarantowanych. Korporacja przesy a deponentom, na adres wskazany do korespondencji z likwidowanym bankiem, informacje dotycz ce wysoko ci kwoty do wyp aty wraz ze wskazaniem sposobów przekazania tych rodków CDIC mo e przes a czek na adres deponenta lub te rodki mog zosta odebrane w placówce banku wskazanego przez CDIC. 5. RÓD A FINANSOWANIA CDIC System kanadyjski jest systemem finansowanym ex-ante przez instytucje cz onkowskie. Sk adki wp acane s ka dego roku, a ich wysoko od 1999 r. uzale niona jest od ryzyka generowanego przez banki. W ramach tego systemu instytucje cz onkowskie zosta y podzielone na cztery grupy. Ka dej z nich przypisano inn wysoko procentow sk adki, odniesion do sumy depozytów przez ni gwarantowanych. Klasyfikacja danej instytucji do jednej z czterech grup nast puje na podstawie analizy zestawu 13 kryteriów o charakterze ilo ciowym i jako ciowym, przy czym waga kryteriów ilo ciowych stanowi 60%, a jako ciowych 40%. Do kryteriów ilo- ciowych nale y m.in. wspó czynnik wyp acalno ci, koncentracja aktywów danego banku, zwrot z aktywów wa onych ryzykiem oraz wska nik rentowno ci. Kryteria jako ciowe opieraj si na ratingu przygotowywanym przez CDIC na podstawie danych otrzymanych od nadzorcy. W 2011 r. sk adka dla pierwszej, najbezpieczniejszej grupy banków wynosi a 2,3 punktu bazowego od sumy depozytów gwarantowanych w danym banku. Dla kolejnych trzech grup sk adka ta wynosi a odpowiednio: 4,6, 9,3 oraz 18,5 punktu bazowego. W praktyce zdecydowana wi kszo instytucji cz onkowskich (75 90%) mie- ci si w pierwszej lub drugiej grupie. CDIC zasilany jest tak e przychodami z inwestowania rodków zgromadzonych na rachunkach Funduszu. W 2011 r. przychody z tego tytu u wynios y 33,5 mln CAD i o 2,8 mln CAD przewy sza y wydatki poniesione na dzia alno CDIC. 118
Problemy i pogl dy CDIC ma ustawowo okre lony poziom docelowy funduszu ex-ante gwarantowania depozytów (target range), który musi mie ci si w przedziale 0,4 0,5% sumy depozytów gwarantowanych. Wed ug stanu na 31 marca 2011 r. fundusz kanadyjski zgromadzi 2,21 mld CAD (1,81 mld EUR), co odpowiada o 0,37% sumy depozytów obj tych gwarancjami. W sytuacji wyst pienia niedoborów rodków Fundusz ma uprawnienia do zwracania si do bud etu federalnego o udzielenie kredytu. W okresie kryzysu finansowego lat 2008 2011 w Kanadzie nie dosz o do upad o ci banku, który by by cz onkiem CDIC. Od powstania Korporacji w 1967 r. instytucja ta interweniowa a wyp acaj c depozyty 43 razy, przy czym wi kszo tych przypadków mia a miejsce w latach 1980. Ostatnia upad o banku cz onkowskiego nast pi a w po owie 1996 r. 6. INNE KOMPETENCJE CDIC CDIC, podobnie do ameryka skiej FDIC, ma ustawowe uprawnienia do przeprowadzania procesu uporz dkowanej likwidacji banków. Uruchomienie procesu le y w gestii nadzorcy finansowego (Superintendent of Financial Institutions), jednak dalsze dzia ania, w tym decyzja o zastosowanych narz dziach, le y ju w kompetencjach Korporacji. CDIC mo e równie udziela pomocy finansowej w formie kredytów na zakup aktywów lub ca o ci instytucji, która podlega procesowi uporz dkowanej likwidacji. Informacje niezb dne do prowadzenia tej dzia alno ci Korporacja otrzymuje od instytucji nadzorczej. Korporacja dysponuje równie uprawnieniami do wydawania wytycznych i zalece instytucjom cz onkowskim w zakresie ich polityki informacyjnej zwi zanej z oferowanymi produktami i bezpiecze stwem deponentów. Od pocz tku dzia alno ci CDIC przeprowadzi a 23 procesy likwidacji instytucji finansowych, przy czym ostatni z nich odby si w 1996 r. W zdecydowanej wi kszo ci przypadków (20 na 23) zastosowano narz dzie w postaci sprzeda y przedsi biorstwa bankowego (Purchase and Assumption). 7. DANE KONTAKTOWE Canada Deposit Insurance Corporation 50 O Connor Street Ottawa, Ontario, Canada, KIP 5W5 Strona internetowa: www.cdic.ca Telefon: 00 1 800 461-2342 Faks: 00 1 613 996-6095 E-mail: info@cdic.ca 119
Bezpieczny Bank 4(49)/2012 8. SYNTETYCZNE PORÓWNA CECH POLSKIEGO I KANADYJSKIEGO SYSTEMU GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW Realizowane funkcje Polski system gwarantowania depozytów Gwarantowanie depozytów oraz dzia- alno pomocowa Kanadyjski system gwarantowania depozytów Gwarantowanie depozytów, uporz dkowana likwidacja banków Limity gwarancyjne 100 000 EUR 100 000 CAD (ok. 82 000 EUR) Maksymalna wyp ata 100 000 EUR 100 000 CAD Kompensacja z zobowi zaniami Wy czenia spod gwarancji Instytucje finansowe wskazane w art. 4 TAK (5) Dyrektywy 2006/48/WE Firmy ubezpieczeniowe TAK Rz d i administracja centralna TAK W adze samorz dowe Banki TAK Fundusze inwestycyjne TAK Fundusze emerytalne TAK Kadra zarz dzaj ca TAK Akcjonariusze banku TAK Bliscy osób odpowiedzialnych Inne przedsi biorstwa w tej samej grupie Podmioty nieuprawnione do sporz dzania uproszczonych sprawozda finansowych Depozyty nieimienne TAK TAK Depozyty przyjmowane na indywidualnych warunkach, które TAK przyczyni y si do upad o ci banku D u ne papiery warto ciowe emitowane przez bank TAK* TAK Depozyty w walutach obcych TAK Depozyty zwi zane z praniem pieni dzy TAK TAK * gwarancjami obj te s bankowe papiery warto ciowe emitowane na podstawie prawa bankowego, 120
Problemy i pogl dy Podstawowe ró nice mi dzy dzia aj cym w Polsce Bankowym Funduszem Gwarancyjnym a Kanadyjsk Korporacj Gwarantowania Depozytów s nast puj ce: Funkcje systemu kanadyjskiego obejmuj zadania zwi zane z przeprowadzeniem procesu uporz dkowanej likwidacji banków; W systemie kanadyjskim gwarancjami nie s obj te depozyty w walutach obcych; Limit gwarancyjny w Kanadzie jest o ok. 20% ni szy od limitu gwarancyjnego obowi zuj cego w Polsce i pozosta ych krajach Unii Europejskiej. W s siaduj cych z Kanad Stanach Zjednoczonych jest on wy szy a o 150%; Gwarancjami obj te s lokaty terminowe, które by y zak adane na okres nie d u szy ni pi lat; Sk adka roczna na rzecz CDIC wyliczana jest z uwzgl dnieniem ryzyka generowanego przez dan instytucj cz onkowsk ; W systemie kanadyjskim nie ma okre lonego terminu wyp aty rodków gwarantowanych. Ustawowo wyp ata nast puje tak szybko, jak to jest mo liwe (as soon as possible). 121