Materiały informacyjne dla pacjentów Leki przeciwbólowe Rozdziały tego tematu: Wprowadzenie Jak to działa Korzyści Dawkowanie Po co stosuje się leki przeciwbólowe Kto może je stosować? Objawy niepożądane Piśmiennictwo Wybrane linki Partnerzy w udzielaniu informacji Wprowadzenie Leki (środki) przeciwbólowe, zwane niekiedy także analgetykami, są to leki znoszące ból. Leki przeciwbólowe można podzielić na trzy grupy: opioidy, środki nieopioidowe, preparaty złożone leków przeciwbólowych. Opioidy Opioidowe leki przeciwbólowe są także znane jako narkotyczne leki przeciwbólowe. Stosuje się je do łagodzenia ciężkiego bólu. Lekarze przepisują je często chorym w okresie rekonwalescencji po operacjach i ciężkich urazach. Do opioidowych leków przeciwbólowych należą na przykład: kodeina, fentanyl, meperydyna, metadon, morfina, pentazocyna, tramadol. Leki nieopioidowe Leki nieopioidowe zwane są także lekami nienarkotycznymi. Stosuje się je głównie do łagodzenia bólu o niewielkim nasileniu, np. bólu głowy, mięśni i stawów czy bólów Painkillers Polish Translated March 05 Page 1 of 6 NHS Direct 2005
miesiączkowych. Wiele nieopioidowych leków przeciwbólowych można kupić bez recepty w aptece, a nawet w sklepie. Do nieopioidowych leków przeciwbólowych należą na przykład: etodolak, fenoprofen, ketoprofen, ketorolak, kwas mefenamowy, paracetamol, piroksykam. Niektóre nieopioidowe leki przeciwbólowe mają także właściwości przeciwzapalne; zwane są one niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ). Należą do nich na przykład: aspiryna (NLPZ), diklofenak (NLPZ), ibuprofen (NLPZ), indometacyna (NLPZ), naproksen (NLPZ). Preparaty złożone leków przeciwbólowych W niektórych preparatach przeciwbólowych łączy się w jednej tabletce łagodnie działające leki nieopioidowe, takie jak aspiryna lub paracetamol, z niewielką ilością opioidu. Takie złożone preparaty przeciwbólowe przepisywane są często pacjentom, u których leczenie samymi tylko lekami nieopioidowymi nie daje wystarczających rezultatów. Złożone preparaty przeciwbólowe mogą być stosowane przez osoby cierpiące na migrenę. Do złożonych preparatów przeciwbólowych należą na przykład: aspiryna z kodeiną, dekstropropoksyfen z paracetamolem, dihydrokodeina z paracetamolem, paracetamol z kodeiną. Painkillers Polish Translated March 05 Page 2 of 6 NHS Direct 2005
Jak to działa Różne leki przeciwbólowe działają w różny sposób. Niektóre wywierają swoje działanie przez złagodzenie bólu w miejscu urazu (NLPZ), podczas gdy inne blokują przechodzenie impulsów bólowych z zakończeń nerwowych do mózgu. Są leki przeciwbólowe, których mechanizm działania nie jest w pełni poznany. Leki przeciwbólowe stosuje się zwykle w postaci tabletki lub kapsułki, ale są one także dostępne w postaci płynów, czopków doodbytniczych (są to leki umieszczane w odbycie, wchłaniane do naczyń krwionośnych znajdujących się w ścianie odbytnicy) i wstrzyknięć (zastrzyków). Korzyści Leki przeciwbólowe są szybką i skuteczną metodą opanowania bólu o nasileniu od niewielkiego do ciężkiego. Większość leków przeciwbólowych, przyjmowanych w postaci tabletek, zaczyna działać po 30-60 minutach, natomiast leki przeciwbólowe podawane dożylnie albo w postaci zastrzyków zaczynają zwykle działać znacznie szybciej. Dawkowanie Dawka będzie zależeć od typu leku przeciwbólowego i od tego, z powodu jakich objawów ten lek jest stosowany. Należy stosować się do zaleceń odnośnie do dawkowania, znajdujących się na opakowaniu lub na załączonej ulotce, jeżeli lekarz nie zalecił inaczej. Po co stosuje się leki przeciwbólowe Leki przeciwbólowe stosuje się przede wszystkim do łagodzenia bólu. Leczą one raczej objawy choroby niż samą chorobę. Niektóre leki łagodzące ból mają także inne właściwości. Na przykład aspirynę można stosować do łagodzenia stanu zapalnego (obrzęku); stosuje się ją także do zmniejszania ryzyka powstawania zakrzepów (zakrzepicy). Paracetamol stosuje się również do obniżania wysokiej temperatury (gorączki). Painkillers Polish Translated March 05 Page 3 of 6 NHS Direct 2005
Kto może stosować leki przeciwbólowe? Przed przystąpieniem do leczenia objawów zawsze najlepiej jest znaleźć ich przyczynę. Innymi słowy, samo tylko przyjmowanie leków przeciwbólowych może złagodzić ból i jednocześnie utrudnić wykrycie przyczyny bólu, co może z kolei spowodować nasilenie choroby podstawowej. Jeżeli odczuwa Pan/Pani przewlekłe bóle albo bóle nie ustępują po leczeniu nieopioidowymi lekami przeciwbólowymi, trzeba zgłosić się do lekarza rodzinnego. Niektórych leków nie powinno się stosować w czasie ciąży lub karmienia piersią. Chociaż niektóre leki przeciwbólowe są uważane za bezpieczne w stosowaniu przez kobiety ciężarne lub karmiące, kobieta w ciąży powinna zawsze poradzić się lekarza lub położnej, zanim zacznie brać jakikolwiek lek. Dzieci poniżej 16 roku życia nie powinny brać aspiryny, ponieważ nasila ona ryzyko wystąpienia zespołu Reye a choroby mózgu i wątroby. Pacjenci przyjmujący inne leki powinni zawsze zasięgnąć opinii lekarza przed rozpoczęciem przyjmowania leków przeciwbólowych. Nawet łagodne, nieopioidowe leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol, przyjmowane w dużych ilościach mogą powodować poważne problemy zdrowotne, dlatego najlepiej upewnić się, czy aktualnie przyjmowane leki nie zawierają jako składników środków przeciwbólowych albo innych substancji, które mogłyby niekorzystnie reagować z lekami przeciwbólowymi. Opioidy mogą powodować senność i nie należy ich przyjmować jednocześnie z innymi lekami powodującymi takie same efekty. Przy przyjmowaniu leków przeciwbólowych nie należy pić alkoholu. Pacjenci cierpiący aktualnie lub w przeszłości na jedną z poniżej wymienionych chorób przed rozpoczęciem przyjmowania leków przeciwbólowych (także tych sprzedawanych bez recepty) powinni zasięgnąć opinii lekarza: zaburzenia ze strony wątroby, nerek lub prostaty (gruczołu krokowego), astma, zapalenie oskrzeli, choroby serca lub układu krążenia, owrzodzenia, jaskra, padaczka. Painkillers Polish Translated March 05 Page 4 of 6 NHS Direct 2005
Objawy niepożądane Aspirynę i inne NLPZ najlepiej przyjmować po jedzeniu, ponieważ mogą one podrażniać żołądek i w skrajnych przypadkach powodować niestrawność, owrzodzenia albo krwawienie. O przedawkowaniu aspiryny może świadczyć pojawienie się dzwonienia w uszach. Jeżeli w czasie brania aspiryny wystąpią jakiekolwiek trudności z oddychaniem, świsty przy oddychaniu lub duszność albo pojawi się wysypka na którejkolwiek części ciała, należy przestać brać lek i zgłosić się do lekarza, który doradzi, jaki lek łagodzący ból można przyjmować zamiast aspiryny. Paracetamol jest względnie bezpiecznym, łagodnym lekiem przeciwbólowym i ma bardzo niewiele znanych działań niepożądanych. Przyjmowanie bardzo dużych ilości paracetamolu może jednak spowodować bardzo ciężkie objawy niepożądane, na przykład uszkodzenie i niewydolność wątroby. Opioidowe leki przeciwbólowe mogą powodować zaparcia, nudności lub wymioty i senność. Opioidy zwykle przepisuje się na krótko. Są dowody na to, że długotrwałe ich przyjmowanie może zwiększyć ryzyko uzależnienia, ponieważ opioidowe leki przeciwbólowe mogą dawać uczucie euforii. Piśmiennictwo Lektura uzupełniająca: Doniesienia z prac badawczych de Craen A J, Di Giulio G, Lampe-Schoenmaechers A J, Kessels A G H, Kleijnen J. Analgesic efficacy and safety of paracetamol-codeine combinations versus paracetamol alone [Skuteczność przeciwbólowa i bezpieczeństwo połączeń paracetamolu i kodeiny w porównaniu z samą kodeiną]: systematyczne omówienie. BMJ, 1996;313:321-325. Ahmad N, Grad H A, Haas D A, Aronson K J, Jokovic A, Locker D. The efficacy of nonopioid analgesics for postoperative dental pain [Skuteczność nieopioidowych leków przeciwbólowych w pooperacyjnym bólu zębów]: a meta-analysis [metaanaliza]. Anesthesia Progress, 1997;44(4):119-126. Zhang W Y, Li Wan Po A. Do codeine and caffeine enhance the analgesic effect of aspirin [Czy kodeina i kofeina nasilają działanie przeciwbólowe aspiryny]: a systematic overview [przegląd systematyczny]. Journal of Clinical Pharmacy and Therapeutics, 1997;22(2):79-97. Więcej doniesień z prac badawczych można znaleźć w National Electronic Library for Health (Narodowej Elektronicznej Bibliotece Zdrowia; NeLH) Painkillers Polish Translated March 05 Page 5 of 6 NHS Direct 2005
Wybrane linki Painkillers - Analgesics (Leki przeciwbólowe) (drzwi gabinetu) Paracetamol Paracetamol (Netdoctor) Partnerzy w udzielaniu informacji CancerHelp UK (Exemplary Partner) (brytyjska organizacja CancerHelp UK przykładowy partner) CancerHelp UK jest bezpłatnym serwisem informacyjnym, udzielającym informacji na temat nowotworów i ich leczenia osobom chorym na raka i członkom ich rodzin i jest stroną internetową z informacjami dla pacjentów brytyjskiej organizacji badań nad nowotworami Cancer Research UK. Uważamy, że informacje na temat nowotworów powinny być dostępne bezpłatnie dla wszystkich i napisane tak, żeby każdy mógł je łatwo zrozumieć. Wszystkie informacje na stronie internetowej są napisane prostym językiem (po angielsku), a wszystkie terminy medyczne są objaśnione. Stronę specjalnie opracowano tak, żeby można było łatwo z niej korzystać, nawet osobom, które nie posługują się komputerem na co dzień. Strona zawiera informacje o wielu różnych chorobach nowotworowych i ich leczeniu. Na stronie umieszczono rozdział wyjaśniający, w sposób łatwy do zrozumienia, czym jest rak (nowotwór) i jak się rozwija. Zawarto tam informacje na temat życia z chorobą nowotworową: jak uzyskać dostęp do pomocy praktycznej i finansowej, porady specjalistów, terapię uzupełniającą i jak poradzić sobie emocjonalnie z rozpoznaniem choroby. Na stronie znajduje się obszerny rozdział Pytań i odpowiedzi, opracowywany na podstawie pytań przysyłanych nam przez użytkowników. Może Pan/Pani przesyłać wszelkie swoje pytania pocztą elektroniczną (e-mailem) do pielęgniarek działu informacji Cancer Research UK. Na stronie umieszczono także jedyną bazę danych na temat badań klinicznych, czyli badań nad nowymi lekami i wyrobami medycznymi, jakie prowadzi się przed zarejestrowaniem tych leków i wyrobów i dopuszczeniem ich na rynek, opracowaną specjalnie dla odbiorców spoza kręgów medycznych. Może Pan/Pani przeszukiwać tę bazę, poszukując badań klinicznych, do których nadal trwa nabór pacjentów w Wielkiej Brytanii, i które mogłyby być odpowiednie dla osób z takim typem nowotworu, jaki rozpoznano u Pani/Pana. Ze wszelkimi pytaniami na temat raka prosimy dzwonić pod numer 020 7061 8355. Dział Informacji o Chorobach Nowotworowych Cancer Research UK PO Box 123 Londyn Tel: 020 7061 8322/23 Faks: 020 7061 8301 Adres strony internetowej: www.cancerhelp.org.uk Painkillers Polish Translated March 05 Page 6 of 6 NHS Direct 2005