Michael K. Lux Zakres i struktura ustawodawstwa celnego Wspólnoty W tym rozdziale zajmiemy się następującymi problemami: gdzie ma zastosowanie ustawodawstwo celne Wspólnoty? jaki jest zakres tego ustawodawstwa i w jakich przypadkach stosuje się ono do innych celów niż pobór cła? jakie są prawa i obowiązki podmiotów gospodarczych oraz administracji w odniesieniu do reguł celnych? jaka jest struktura ustawodawstwa celnego Wspólnoty i Kodeksu celnego? jaką rolę pełni Komitet Kodeksu Celnego? Zakres terytorialny: obszar celny Wspólnoty - obszar celny i statystyczny Podczas gdy stosowanie jakiegokolwiek prawa wymaga określenia zakresu terytorialnego, na jakim ono obowiązuje, to istnieje jeszcze potrzeba precyzyjnego opisu obszaru o szczególnym znaczeniu dla ustawodawstwa celnego, co wynika z istnienia granic na których przeprowadza się kontrolę oraz pobiera cła, nakładane na towary przywozone i wywozone z danego terytorium. Obszar celny Wspólnoty (WE) obejmuje terytorium jej państw członkowskich (Art. 299 i Załącznik II Traktatu o WE, Art. 3 Kc), z którego wyłączone zostały: - Wyspy Owcze i Grenlandia (Dania) - Wyspa Helgoland i terytorium Büsingen (RFN) - Ceuta i Melilla (Hiszpania) - francuskie terytoria zamorskie (Nowa Kaledonia, Francuska Polinezja, Francuskie terytoria Południowe i Antarktyda, Wallis i Futuna, Saint-Pierre i Miquelon oraz Mayotte) - Livigno, Campione d Italia i niektóre obszary wodne jeziora Lugano (Włochy) - Aruba i Antyle Holenderskie (Holandia) Francuskie departamenty zamorskie (Gwadelupa, Gujana, Martynika, Réunion), Wyspy Azorskie, Madeira i Wyspy Kanaryjskie podlegają pod obszar określony w traktacie o WE i stanowią część obszaru celnego Wspólnoty. Tym nie mniej w stosunku do tych terytoriów mają zastosowanie specyficzne środki polityki celnej i handlowej. Następujące terytoria znajdują się poza obszarem określonym w traktacie o WE, lecz mimo to wchodą w skład obszru celnego WE: - Monako dzięki konwencji celnej między Francją a Monako, - Wyspy Normandzkie i Wyspa Man na mocy Art.229 (C) Traktatu o WE i traktatu o akcesji z Wielką Brytanią. Z kolei Gibraltar należy do obszaru WE na mocy Art. 229 (4) Traktatu o WE, jednak nie do jej obszaru celnego, ponieważ nie jest częścią Wielkiej Brytanii. Wody terytorialne znajdujące się wokół oraz przestrzeń powietrzna powyżej obszaru celnego są uznawane za jego część. Rozszerzenie wód terytorialnych czy przestrzeni powietrznej nie znajduje odzwierciedlenia w ustawodawstwie Wspólnoty, mają natomiast zastosowanie konwencje międzynarodowe, a w przypadku ich braku - odpowiednie regulacje prawne krajów członkowskich. Zgodnie z Konwencją Narodów Zjednoczonych w sprawie prawa morskiego (OJ 1998 No L 179, str. 4) każde państwo ma, w zasadzie, prawo do określania szerokości swych wód terytorialnych, o ile nie przekracza ona 12 mil morskich, mierzonych od linii brzegowej. W wielu krajach strefy wolnocłowe lub tzw. strefy, gdzie przeprowadza sie uszlachetnienie czynne znajdują się poza obszarem celnym. Sytuacja taka nie ma miejsca we Wspólnocie, gdzie strefy wolnocłowe stanowią część obszaru celnego, na terenie których obowiązują jednak specyficzne reguły. To stosunkowo restrykcyjne podejście spowodowane jest dążeniem do uniknięcia zniekształceń w handlu, które mogą mieć wpływ na konkurencyjność w ramach Wspólnoty (można to porównać z obszarem podatków pośrednich i bezpośrednich). Wspólnota zawarła i wprowdziła w życie umowę o unii celnej z Andorą, San Marino i Turcją. Terytoria te jednak nie stanowią części obszaru celnego Wspólnoty, a reguły mające zastosowanie w handlu między dwoma stronami unii celnej określane są przez odpowiednie umowy międzynarodowe. Reguły te różnią się od reguł obowiązujących wewnątrz Wspólnoty. W przypadku unii celnej z Turcją przybiera to postać następującą: - Obrót artykułami rolnymi oraz Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali nie podlega regułom swobodnego obiegu.
- Umowa o wolnym handlu wymaga przedstawienia świadectwa na Formularzu A.TR bądź deklaracji na fakturze wykazującej, że dany towar znajduje się w wolnym obiegu w kraju partnera oraz że pobierane jest cło za jego import z krajów trzecich, które nie podlega zwrotowi. Żadne z tych ograniczeń nie istnieje na obszarze celnym WE. Z kolei zgodnie z umową z Andorą i San Marino reguły celne WE maja zastosowanie w odnoesieniu do towarów objętych umową. Termin obszar statystyczny Wspólnoty używany jest dla celów statystyki handlu zagranicznego i jest w szerokim tego słowa znaczeniu tożsamy z obszarem celnym WE, za wyjątkiem wyspy Helgoland i Livigno (Art.3 Reg. [EC] No 1172/95, zob. Załącznik 1, Tabela 2). Obszar celny i fiskalny Tabela II-1 Terytoria o specjalnym statusie Territory Terytorium WE Obszar Obszar VAT celny Wyspy Owcze, Grenlandia (Dania) Helgoland, Büsingen (RFN) Wyspy Kanaryjskie (Hiszpania) Ceuta i Melilla (Hiszpania) Góra Athos (Grecja) Pays de Gex i Haute Savoie (Francja) Francuskie departamenty zamorskie Francuskie terytoria zamorskie Saint-Pierre,Miquelon, Mayotte (Francja) Livigno,Campione,JezioroLugano (Włochy) Gorizia, Val d Aoste (Wlochy) Aruba, Antyle Holenderskie (Holandia) Azory, Madeira (Portugalia) Åland (Finlandia) Wyspy Normandzkie Wyspa Man Gibraltar Monako Andora San Marino Watykan /statyst./ * 1) 2) * 3) 4) * * 5) 2) * 6) * * * 8) 7) 7) * WE udziela preferencji na towary pochodzące z tych terytoriów. 1) Helgoland - nie dotyczy eksportu (Art. 161 (3) Kc). 2) Zwolnienia od cła przyznawane są na niektóre produkty przeznaczone do lokalnego przetwarania i spożycia. 3) Przyznawane są specjalne ulgi celne (Art. 135 (a) Reg. [EEC] No 918/83). 4) ma zastosowania Kodeks Celny Wspólnoty, zwolnienia od cła przyznawane są na niektóre 5) Livigno jest częścią obszaru statystycznego. 6) Zwolnienia od cła przyznawane są na surowce i wyposażenie do produkcji używane w obszarze wolnocłowym Madera. 7) Pobieranie VAT od dostawców z Wyspy Man traktowne jest jako operacja wewnętrzna Wielkiej Brytanii, a z Monako - Francji. 8) Zwolnienia od cła przyznawane są w handlu miedzy Włochami a Watykanem. W odniesieniu do podatku VAT nie istnieje wspólny dla WE obszar fiskalny. W w takim stopniu w jakim funkcjonują wspólne reguły, mają one zastosowanie na obszarze fiskalnym krajów członkowskich, a niektóre elementy sa wyłączone z zakresu ustawodawstwa Wspólnoty. Za wyjątkiem wyłączeń określonych w stosunku do obszaru celnego WE, nastepujące tarytoria zostają wyłączone spod ustawodawstwa WE w zakresie VAT (Art. 3 sixth VAT Directive, zob. Załącznik 1, Tabela 5): - Wyspy Kanaryjskie (Hiszpania), - departamenty zamorskie Francji, - Góra Athos (Grecja), - Wyspy Normandzkie (Wielka Brytania), - wyspa Ĺland (Finlandia). Handel między krajami członkowskimi - za wyjątkiem zakupów dokonywanych przez osoby prywatne - jest traktowany w taki sam sposób jak eksport (ulga w podatku VAT) i import (pobór VAT wewnątrz
Wspólnoty). Towary przeznaczone do tranzytu lub odprawy czasowej mogą być przekazywane z kraju członkowskiego-importera do ostatecznego miejsca przeznaczenia w innym kraju członkowskim bez formalnosci zwiazanych z VAT (Art. 7 (3) szósta dyrektywa VAT). Towary trafiające na lub z obszru nie należącego do fisklanego obszaru VAT podlegaja wewnetrznej procedurze tranzytu. ie same zasady mają zastosowanie w przypadku jednolitej akcyzy na oleje mineralne, alkohol i używki alkoholowe oraz na tytoń przetworzony (Dyrektywa 92/12/EWG, zob. Załącznik 1, Tabela 5). Ustawodawstwo Wspólnoty w zakresie akcyzy nie odnosi się do następujących terytoriów krajów członkowskich (Art. 2 Dyrektywa 92/12/EWG): - Helgoland i Büsingen (RFN), - Livigno, Campione d Italia i włoskie akweny jeziora Lugano (Włochy), - Ceuta, Melilla i Wyspy Kanaryjskie (Hiszpania), - francuskie departamenty zamorskie, - wyspa Ĺland (Finlandia). Transakcje pochodzące z lub skierowane do: - Monako traktowane są jako transakcje pochodzące z lub skierowane do Francji, - Wyspy Man traktowane są jako transakcje pochodzące z lub skierowane do Wielkiej Brytanii, - San Marino traktowane są jako transakcje pochodzące z lub skierowane do Włoch. Wyspa Athos )Grecja) jest włączona do obszary fiskalnego, lecz korzysta z przywilejów wynikających ze specyficznego statusu gwarantowanego przez konstytucję Grecji. Wyspy Normandzkie nie stanowia części obszaru fiskalnego dla poboru akcyzy. Casus II-1 Raje podatkowe John jest menadżerem marketingowym w przedsiebiorstwie turystycznym. Przygotowuje specjalny informator wskazujący turystom z WE, gdzie mogą zakupić towary zwolnione z opłat celnych przewidzianych we Wspólnej Taryfie Celnej (CCT). Czy może on umieścić następujące pozycje na swej liście? : a) Helgoland, b) Wyspy Kanaryjskie, c) Monako, d) wolny Obszar wolny celny Shannon, e) Gibraltar, f) Livigno, g) wyspa Åland, h) Watykan, i) Andora. Zakres rzeczowy: obrot towarowy, opłaty celne - obrót towarami, nie usługami Ustawodawstwo celne nie dotyczy wszystkich from wymiany między Wspólnotą a resztą świata, lecz jedynie obrotu towarowego (Art. 1 i 4 (6-11, 14, 15, 17, 19, 20) Kc). Obrót usługami (łącznie z handlem elektronicznym o ile nie ma miejsca ruch towarów) bądź kapitałem znajduje się poza zakresem ustawodawstwa celnego. Stwarza to różnicę w podatku VAT pobieranym od usług. Jeżeli dostawa towarów zamawiana jest przez internet, to prawo celne stosuje się wówczas, gdy towary fizycznie wprowadzane są na obszar celny. Ani Kodeks celny Wspólnoty, ani Wspólna Taryfa Celna, ani też Traktat o WE nie definiują pojęcia towaru. Zgodnie z wykładnią Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, towarem jest przedmiot fizyczny, który podlega obrotowi i przekracza granicę (ECJ, case C-2/90 Commission v Belgium [1992] ECR I-4431). Ponadto energia elektryczna jest traktowana jak towar od momentu, kiedy staje się przedmiotem obrotu; jak gaz czy ropa naftowa, które są dosłownie wymienione we Wspólnej Taryfie Celnej (pozycja 2716). Gdy usługi zostają włączone do towarów (jak oprogramowanie komputerowe lub muzyka na płytach kompaktowych bądź też plany architektoniczne), to stanowią one przedmiot ustawodawstwa celnego. musi to koniecznie oznaczać, że cło nakładane jest na świadczone usługi. Przede wszystkim należy okreslić jakie rodzaje opłat celnych dotyczą towarów, a zatem: Stawki specyficzne odnoszące się do określonych właściwości towarów (np.: długość taśmy filmowej), zatem cena usługi nie może wpływać na wysokość cła. Stawki ad valorem naliczane jest w zasadzie według wartości transakcyjnej, tzn. według ceny zapłaconej aktualnie za towar, który został sprzedany do Wspólnoty (Art. 29 Kc); cena ta może zawierać w sobie wartość usługi. W takim przypadku sposób podejścia celnego zależy od tego czy dana usługa: - stanowi ona integralną część towaru (jak muzyka na płycie), czy też - może zotać oddzielona od towaru (jak instrukcja obsługi, zob. Art. 33 Kc, and ECJ, case 1/77 Bosch v Hauptzollamt Hildesheim [1977] ECR 1473).
Europejski Trybunał Sprawiedliwości postanowił, że Wspólna taryfa Celna nie obejmuje nielegalnego handlu narkotykami, substancjami psychotropowymi oraz falszywymi pieniędzmi, dlatego też towary te nie mogą zostac obarczone długiem celnym (ECJ, case 221/81 Wolf v Hauptzollamt Düsseldorf [1982] ECR 3681, case C-343/89 Witzemann v Hauptzollamt München-Mitte [1990] ECR I-4477). wyklucza to jednak nadzoru celnego nad tego typu towarami (Art. 13, 37, 59 (2) Kc), a zastosowanie innych procedur celnych, jak przejęcie, konfiskata czy sankcje (Art. 212 and 233 Kc). Ponadto wyjatki te nie mogą się odnosić do innych rodzajów nielegalnego importu, jak przemyt alkoholu etylowego (ECJ, case C-455/98 Tullihallitus v Kaupo Salumets [2000] ECR I-4993), oszukańczy import podrobek perfum (ECJ, case C-3/97 Goodwin and Unstead [1998] ECR I-3257). Ponieważ prawo celne dotyczy handlu zagranicznego, to obejmuje ono swym zasięgiem obrót towarowy z krajami i terytoriami znajdującymi się poza obszarem celnym Wspólnoty (może to dotyczyć także terytoriów należących do państw członkowskich, jak Grenlandia czy Ceuta). Cła oraz opłaty o identycznych skutkach Głównym celem Kodeksu celnego jest stworzenie ram dla poboru cła importowego i eksportowego. Zgodnie z Art. 4 (10, 11) Kc, Kodeks przewiduje także stosowanie innych środków, jak: opłaty o identycznych skutkach, takie jak opłaty wyrównawcze,cła antydumpingowe czy antysubwencyjne, wygórowane opłaty manipulacyjne, np. za WIT czy WIP, zakładanie plomb, etc. czy techniczne albo podatki i inne oraz cła rolne i inne opłaty wprowadzane zgodnie ze wspólna polityka rolną (WPR) bądź porozumieniami dotyczącymi prztworzonych produktów rolnych. Stosowanie opłaty o identycznych skutkach jak opłaty celne ma ograniczony zasięg. Wynika to stąd, że specyficzne ustawodawstwo dotyczące opłat importowych i eksportowych poza obszarem Wspólnej Taryfy Celnej z reguły określa warunki pobierania takich opłat, jak w przypadku opłat za świadectwa weterynaryjne (zob. Załącznik 1, Tabela 4). Art. 1 Kc stwierdza, że Kodeks ma zastosowanie tylko w takich obszarach, gdzie nie ma specyficznych regul handlu między WE a krajami trzecimi. O ile cła rolne ( dawne opłaty wyrównawcze związane z tzw. ceną progu) i opłaty o podobnym charakterze, wprowadzone na podstawie WPR są stale obowiązujące, o tyle reguły wyznaczania i poboru cła obowiązują tak długo dopóki nie zostaną wprowadzone specjalne postanowienia. stanowi to jednak rozszerzenia istniejacych regul celnych na inne obszary, lecz uzmysłowienie tego, że w przypadku braku specjalnych reguł wszystkie opłaty importowe i eksportowe pobierane sa według postanowień Kodeksu celnego. Ta sama zasada obowiazuje w przypadku ceł wprowadzonych w ramach wspólnej polityki handlowej, jak cła antydumpingowe. Opłaty celne We Wspólnocie administracja celna stanowi służbę publiczną, za którą odpowiedzialne jest dane państwo członkowskie. Wszystkie koszty związane z funkcjonowaniem służby celnej, jak płace, ubezpieczenie społeczne, wydatki administracyjne, inwestycje, szkolenia finansowane są z budżetu państwa. W konsekwencji - w trakcie odprawy celnej przeprowadzanej w normalnych godzinach i dniach pracy - z reguły od poniedziałku do piątku w godz. od 6 do 18 i w soboty od 8 do 14 - nie są pobierane opłaty celne (zob. Art. 202 CCIP Kodeksu celnego wykonawczego UE). W szczególnych przypadkach Kc i CCIP dopuszczają możliwość świadczenia specyficznych usług na zyczenie deklaranta i na jego koszt. Tabela II-2 Dozwolone opłaty w sprawach celnych koszty of analiz i ekspertyz oraz opłaty pocztowe za zwrot towarów, gdy wymagana jest informacja na temat prawa celnego (Art. 11 (2) Kc), koszty tymczasowego składowania towarów poza ustanowionym limitem czasowym (Art. 53 Kc, zob. ECJ, case C-213/99 Andrade v Director da Alfândega de Leixões [2000] ECR I-11083), kontrola towarów przez importera przed złożeniem deklaracji celnej (Art. 42 Kc, Art. 182 CCIP), zniszczenie towarów, gdy powoduje to inne koszty oprócz kosztów pracy służby celnej (Art. 56 Kc), fizyczna kontrola towarów dla celów weryfikacji, gdy powoduje to inne koszty oprócz kosztów pracy służby celnej (Art. 69 Kc); gdy deklarant nie świadczy wymaganej pomocy również pobierana jest opłata za pracę służby celnej (Art. 241 CCIP), składanie deklaracji celnej poza wyznaczonymi dniami i godzinami lub odprawa towarów w innym miejscu niż przeznaczon do tego celu (Art. 202 (1), 239 (2) CCIP); operacje tranzytowe (T1, T2, karnet TIR, karnet ATA) są obowiązkowo wolne od opłat przez 24 godziny na dobę, każdego dnia tygodnia na najwazniejszych międzynarodowych przejściach granicznych, Pobieranie opłat incydentalnych związanych z otwarciem akt oraz za usługi świadczone przy odroczonej płatności. (Art. 225 Kc). Postanowienia specjalne ograniczające zakres reguł celnych WE
Zgodnie z Art. 1 Kc reguły celne nie wynikają jedynie z kodeksu i jego przepiusów wykonawczych, lecz także z krajowych przepisów wykonawczych (zob. Tabela I-8) oraz specyficznych reguł obowiązujących na innych obszarach wspólnotowego bądź krajowego ustawodawstwa, takich jak: przepisy wynikajace z polityki rolnej, hamdlowej, zdrowotnej lub postanowień w zakresie ochrony środowiska wynikających z Traktatu o WE, przepisy dotyczące wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa bądź wynikające z policyjnej i sądowej współpracy w sprawch kryminalnych zgodnie z Traktatem o WE, przepisy krajowe odnoszące się do grzywien i kar nakładamnych przez cło na handel bronią lub narkotykami, o ile nie ma w tym względzie harmonizacji na poziomie Wspólnoty.