Informacja dla osób podróżujących nt. odry Informacja opracowana na podstawie materiałów WHO oraz ECDC z 30 kwietnia 2015 r. i jest aktualna na dzień dzisiejszy W 2013 r. odnotowano wzrost zachorowań na odrę w wielu krajach Europy jak również w innych krajach świata. Trend ten podlegał kontynuacji także w 2014 r. Zgodnie z danymi Biura WHO dla Regionu Europy, w 2014 r. i na początku 2015 r., w 7 krajach regionu zgłoszono ponad 22 tys. przypadków zachorowań na odrę. Zachorowania występowały głównie w: Kirgistanie (7477 przypadków), Bośni i Hercegowinie (5340 przypadków), Rosji (3247 przypadków), Gruzji (3291 przypadków), we Włoszech (1674 przypadki), Niemczech (583 przypadki) i Kazachstanie (537 przypadków). Ognisko epidemiczne w Niemczech nadal trwa. Najnowsze zachorowania we Francji i Austrii są powiązane z przypadkami w Niemczech. Inne zgłoszone przypadki pochodzą z Szwecji, Chorwacji, Serbii, Mongolii, Brazylii, Gwinei i Sudanu. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie odry na świecie: Szwecja: W marcu 2015 r. wystąpiły 3 nowe zachorowania na odrę. Jeden z tych przypadków jest powiązany epidemiologicznie z przypadkami na terenie Niemiec. Wykryto go w Geteborgu pod koniec lutego u chłopca, który wrócił z wycieczki do Niemiec. Nie był szczepiony. Chorwacja: Pierwsze zachorowania zanotowano w grudniu 2014 r. Były one zawleczone z Bośni i Hercegowiny, Niemiec oraz Syrii. Na dzień 17 marca 2015 r. zgłoszono 111 przypadków (wśród nich 5 osób to pracownicy służby zdrowia). Przeważająca część osób chorych stanowią Romowie, którzy nie byli zaszczepieni. Słowenia: Od 31.12.2014 r. do końca stycznia 2015 r., w Słowenii odnotowano 44 zachorowania na odrę. Były to przypadki powiązane z trwającą w dniach 8-9 listopada 2014 r. międzynarodową wystawą psów. Dodatkowo zgłoszono 6 przypadków zawleczonych z terenu Bośni i Hercegowiny. Bośnia i Hercegowina: Na terenie Bośni i Hercegowiny w ogólnokrajowej epidemii trwającej od lutego 2014 r. do lutego 2015 r., zgłoszono 5340 przypadków odry. Chorują osoby w różnym wieku, ale najwięcej zachorowań odnotowano wśród dzieci i młodzieży w grupie wiekowej od 15 do 19 roku życia, które nie otrzymały szczepienia przeciwko odrze lub szczepienie to było niekompletne. Tym samym liczba zachorowań od stycznia 2014 roku przekroczyła już 3800 przypadków. Serbia: W Serbii, w okresie od listopada 2014 r. do 17 kwietnia 2015 r. zgłoszono 348 przypadków odry. Jak dotąd hospitalizowano 8 osób. 1
Włochy: W 2014 r. zgłoszono 1674 przypadki zachorowań na odrę. Większość z nich wystąpiła w regionach (Emilia- Romania, Lazio, Liguria, Lombardia, Piemont, Sardynia). W analogicznym okresie w 2013 r. zarejestrowano 2251 przypadków odry. Większość zachorowań dotyczy osób w wieku od 15 do 39 roku życia. 1/3 zachorowań wymagała hospitalizacji. Dnia 10-11 marca 2015 r. eksperci WHO udali się do Włoch, w celu przyspieszenia działań na rzecz eliminacji odry i różyczki. Niemcy: W okresie od października 2014 r. do 22 kwietnia 2015 r. zgłoszono 1134 przypadki odry. Dziennie zgłaszanych jest około 15 nowych zachorowań. Najwięcej przypadków wystąpiło w Berlinie i okolicach Brandenburgii wśród pochodzących z Bośni i Hercegowiny osób ubiegających się o azyl w Niemczech. Zachorowań również przybywa w Bawarii, Północnej Westfalii i Dolnej Saksonii. W Saksonii, Dreźnie zgłoszono 37 przypadków, a w Lipsku 59. Najnowsze przypadki odnotowano w Turyngii (w okolicy miast Erfurt, Weimar i Gotha). Zachorowania dotyczą osób, które nie poddały się szczepieniom przeciw odrze. Jak dotąd 25% pacjentów wymagało hospitalizacji, a jedno dziecko zmarło. Francja: Od 15 marca 2015 r. zgłoszono 47 przypadków zachorowań na odrę w regionie Alzacji w departamencie Górny Ren, przy granicy z Niemcami. Zachorowania dotyczyły dzieci i młodzieży z tamtejszych szkół, które nie były zaszczepione. Przypadki mają związek z zorganizowaną szkolną wycieczką do Berlina. Od marca 2014 r. do lutego 2015 r. we Francji odnotowano łącznie 203 zachorowania na odrę. Poziom zaszczepienia dwiema dawkami szczepionki MMR obywateli Francji jest jednym z najniższych w Europie. Austria: Od 1 stycznia 2015 r. do 21 kwietnia 2015 r. zgłoszono 152 przypadki zachorowań na odrę. Dla porównania w całym 2014 r. było ich 117. Z 9 krajów związkowych, tylko 2 (Voralberg i Burgenland) nie odnotowały jeszcze żadnych przypadków. Zachorowania dotyczyły wszystkich grup wiekowych. 24 osoby wymagały hospitalizacji. 5 przypadków zostało zawleczonych z innych krajów (po 2 z Niemiec i Bośni, jeden z Indii). Kazachstan: W 2014 r. zgłoszono 317 zachorowań na odrę. W styczniu 2015 r. odnotowano już kolejne 220 przypadków. W odpowiedzi na tak gwałtowny wzrost zachorowań, dnia 26.01.2015 r., w Kazachstanie rozpoczęły się szczepienia uzupełniające. Zaszczepieniu ma podlegać ok. 80% nastolatków. Kirgistan: Od maja 2014 r. do lutego 2015 r. zarejestrowano 7477 przypadków odry. W 2015 r. liczba nowych przypadków dramatycznie wzrosła. Do kwietnia 2015 r. przekroczyła 16 tysięcy zachorowań. Około połowa zakażonych osób wymagała hospitalizacji. Zakażenie wirusem odry było również przyczyną śmierci 2 rocznych dzieci. W marcu 2015 r., Ministerstwo Zdrowia Kirgistanu przeprowadziło akcję szczepień uzupełniających. Mongolia: Ponad 400 osób jest podejrzanych o zachorowanie na odrę. 120 przypadków potwierdzono. Zachorowania dotyczą wszystkich grup wiekowych, ale największą liczbę stanowią niemowlęta które są za małe by zostać poddane szczepieniu. 2
Rosja: W 2014 r. zgłoszono 3247 zachorowań na odrę. Chorowały w szczególności osoby w wieku 20 lat i powyżej. W Dagestanie i Czeczenii przeprowadzono akcję szczepień uzupełniających skierowaną do młodzieży i młodych dorosłych. Akcję szczepień przeciw odrze przeprowadzono także na terenie Syberii i Dalekiego Wschodu. Gruzja: W Gruzji w ostatnich latach obserwuje się spadek liczby zachorowań na odrę. W 2013 r. było to 7872 przypadki, zaś w 2014 r. 3191. W okresie od 1 stycznia do 23 lutego 2015 r. zgłoszono 100 nowych przypadków. Władze kraju kontynuują rozpoczętą w 2013 r. akcję szczepień przeciw odrze skierowaną w szczególności do dzieci poniżej 5 roku życia, pracowników służby zdrowia oraz osób nie poddanych dotąd szczepieniu. USA: W okresie od 1 stycznia do 6 lutego 2015 r. w 17 stanach i Waszyngtonie odnotowano łącznie 121 zachorowań na odrę. Większość z nich 103 (85%) było częścią dużego, międzystanowego ogniska, powiązanego z parkiem rozrywki w Kalifornii. Zachorowania dotyczą osób w wieku od 1 roku do 59 lat (średnio 19). W ostatnim raporcie CDC informuje, że od 28.12.2014 r. do dnia 20 marca 2015 r. zgłoszono 146 przypadków związanych z parkiem rozrywki w Kalifornii, a ogólna liczba zachorowań na odrę w Stanach Zjednoczonych w 2015 r. wyniosła 178 przypadków. Narodowy Instytut Zdrowia Stanów Zjednoczonych 10 kwietnia 2015 r. zaktualizował liczbę zachorowań. Nowa liczba przypadków wywodzących się z Kalifornii wyniosła 159, a ogólna liczba chorych w 2015 r. to 668 osoby. Tym samym jest to największa liczba zachorowań od 2000 r. Na uwagę zasługuje również fakt, iż 80% osób zakażonych nie było zaszczepionych, otrzymały niepełne szczepienie (tylko 1 dawkę) lub nie znany jest ich stan zaszczepienia. Kanada: Oprócz USA, nowe zachorowania na odrę wystąpiły w Kanadzie (150). Część z tych zachorowań jest powiązana epidemiologicznie z przypadkami na terenie USA. Liczba ta ciągle rośnie. Zachorowania dotyczą osób niezaszczepionych. Brazylia: W okresie od 1 stycznia do 6 lutego 2015 r. zarejestrowano 21 przypadków odry, które dotyczyły głównie dzieci do 5 roku życia. W 2014 r. odnotowano w Brazylii 95 przypadków zachorowań na odrę. Gwinea: U 1105 osób odnotowano objawy przypominające odrę. Ruszyła kampania szczepień, która ma objąć 95% dzieci między 6 miesiącem, a 9 rokiem życia. Sudan: Do 12 kwietnia 2015 r. zgłoszono 1730 przypadków odry, z których 22 zakończyły się śmiercią. Jak donosi WHO, akcja szczepień trwa. 3
W Polsce w ostatnich latach obserwuje się niewiele zachorowań na odrę ze względu na wciąż wysoki (>98%) odsetek osób zaszczepionych (w 2011 r. wystąpiło łącznie 38 zachorowań na odrę, a w 2012 r. odnotowano 70 zachorowań, zaś w 2013 r. 84 przypadki. Zgodnie z meldunkami epidemiologicznymi przygotowywanymi przez NIZP-PZH w okresie 1.01-31.12.2014 r. odnotowano łącznie 110 przypadków zachorowań na odrę. Od początku roku do 30.04.2015 r. odnotowano 24 przypadki. Podróże mogą zwiększać ryzyko rozprzestrzeniania się choroby w populacjach nieszczepionych przeciwko odrze i z tego względu pozostających wrażliwymi na wirusy ją wywołujące. Sytuacja ta stwarza istotne zagrożenie odrą dla osób nieszczepionych, w tym przede wszystkim dla dzieci, u których szczepienia są opóźnione, a także osób z obniżoną odpornością. Odra jest wysoce zaraźliwą chorobą wirusową. Osoby nie uodpornione, narażone na kontakt z wirusem, ulegają zakażeniu. Odra zwykle jest chorobą o łagodnym lub umiarkowanie ciężkim przebiegu. Przyczyną zgonów są zwykle powikłania po odrze. Występują one najczęściej u dzieci poniżej 5 roku życia oraz u dorosłych w wieku powyżej 20 r.ż. Człowiek jest jedynym rezerwuarem wirusa odry. Wirus ten przenosi się z człowieka na człowieka drogą kropelkową np. w czasie kichania czy kaszlu oraz przez bezpośrednią styczność z wydzieliną z nosa i gardła lub moczem osoby chorej. Bardzo rzadko zakażenie następuje przez kontakt z przedmiotami świeżo zanieczyszczonymi wydzieliną z nosa i gardła osoby chorej. Człowiek chory jest zakaźny dla innych osób w okresie 5 dni przed pojawieniem się wysypki do 3 dni okresu wysypkowego. Okres inkubacji choroby trwa ok. 10-12 dni. Pierwszymi objawami choroby są gorączka, złe samopoczucie, katar, kaszel, zapalenie spojówek. Około 14 dnia od zakażenia pojawia się wysypka, trwająca 3-5 dni. Pojawia się ona zwykle najpierw na twarzy i za uszami, a następnie zstępuje na tułów, ręce i nogi. U młodszych dzieci chorobie mogą towarzyszyć biegunka i wymioty. Nie istnieje skuteczne leczenie odry. Największe znaczenie ma zapobieganie zakażeniom poprzez stosowanie szczepień ochronnych. U dzieci w Polsce, zgodnie z aktualnym Programem Szczepień Ochronnych podaje się 2 dawki szczepionki, które mają postać szczepienia skojarzonego (szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce). Pierwszą dawkę podaje się w 13-14 miesiącu życia, natomiast dawka przypominająca przypada na 10 rok życia dziecka. W stosunku do dzieci powyżej 10 r. ż. (dzieci urodzone po 31.12.1996 r.), które nie otrzymały dwóch dawek szczepionki, konieczne jest uzupełnienie szczepienia poprzez wykonanie go, nie później niż do ukończenia 19 r. ż. Osobom nie zaszczepionym przeciwko odrze w ramach szczepień obowiązkowych, podaje się dwie dawki szczepionki skojarzonej w odstępie co najmniej 4 tygodni. Zalecenia WHO dla osób podróżujących do państw, w których odnotowuje się wzmożone zachorowania na odrę: Wszystkim osobom w wieku powyżej 6 miesiąca życia, zaleca posiadanie aktualnego szczepienia ochronnego przeciwko chorobie. Decyzję o zastosowaniu dawki przypominającej każdorazowo podejmuje lekarz. Należy stosować się do poleceń i zakazów wydawanych przez miejscowe służby sanitarne. 4
W razie zachorowania w trakcie pobytu należy natychmiast poprosić o pomoc lekarską, zaś w przypadku wystąpienia niepokojących objawów chorobowych po powrocie z ww. rejonów należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, informując o przebytej podróży. W celu uzyskania informacji o innych zagrożeniach należy przed wyjazdem do tych krajów skontaktować się z lekarzem medycyny podróży lub lekarzem medycyny tropikalnej, najlepiej nie później niż 4-6 tyg. przed planowaną podróżą. Pozwoli to na przyjęcie zalecanej przez lekarza profilaktyki. Więcej informacji dotyczących bezpieczeństwa w ww. państwach znajduje się na stronie Ministerstwa Spraw Zagranicznych w zakładce Polak za granicą. W dbałości o bezpieczeństwo w czasie podróży zachęcamy do korzystania z systemu e-konsulat na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych www.msz.gov.pl. 5