Zasady alokacji i dystrybucji rogówek pobranych od zmarłych dawców Na podstawie decyzji podjętych podczas spotkania w siedzibie Poltransplantu w dniu 2012.09.05., w którym uczestniczyli przedstawiciele Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji Poltransplant, Krajowego Centrum Bankowania Tkanek i Komórek oraz konsultant krajowy w dziedzinie okulistyki, a także po następczych ustaleniach zostały opracowane zasady alokacji i dystrybucji rogówek od zmarłych dawców. Zasady zostały pozytywnie zaopiniowane przez zespół ds. organizacyjnych pobierania i przeszczepiania narządów i oceny jakości świadczeń w transplantologii Krajowej Rady Transplantacyjnej w dniu 1 października 2012 r. Kwalifikacja chorych do przeszczepienia rogówki i lista oczekujących 1. Kwalifikacja chorych odbywa się w podmiotach leczniczych dokonujących przeszczepień rogówki i posiadających pozwolenie Ministra Zdrowia. 2. Warunkiem otrzymania przeszczepu jest wpisanie chorego na listę oczekujących w www.rejestry.net z obowiązkowym zaznaczeniem stopnia pilności wskazań do przeszczepienia, rodzaju przewidzianego u biorcy przeszczepienia oraz innych cech biorcy mających wpływ na alokację rogówek. 3. Data wpisania chorego na aktywną listę oczekujących jest momentem, od którego liczy się czas oczekiwania na przeszczep. 4. Lista prowadzona w www.rejestry.net ma zasięg ogólnopolski i jest jedyną formą prowadzenia listy oczekujących. 5. Za dokonywanie i aktualizację wpisów potencjalnych biorców są odpowiedzialne osoby wskazane w aplikacjach kierowanych do Ministra Zdrowia w celu udzielenia pozwoleń na przeszczepianie rogówki. 6. Istnieją dwa stopnie pilności wskazań do przeszczepienie: tryb Pilny oraz Planowy 7. Wpisanie na listę oczekujących w trybie pilnym wymaga spełnienia przynajmniej jednego z poniższych (równoważnych) kryteriów: a. schorzenia rogówki u dzieci do ukończenia 12 miesięcy życia b. dokonane lub zagrażające pęknięcie (perforacja) rogówki, którego nie można zaopatrzyć przeszczepem owodni lub terapeutyczną soczewką kontaktową c. ostry stan zapalny rogówki z martwicą d. ciężkie oparzenie rogówki do 30 dni po urazie e. gwałtowna dekompensacja rogówki z postępującym obniżeniem ostrości wzroku f. bolesna keratopatia rogówki g. schorzenia rogówki dające skorygowaną ostrość wzroku 0,2 lub mniej w lepszym oku h. chorzy wymagający przygotowania farmakologicznego (immunosupresyjnego lub innego). 8. Zgłoszenia w trybie pilnym wymagają aktualizacji danych biorcy co 7 dni. 1
Dystrybucja i alokacja przeszczepów rogówki pobranych od zmarłych dawców (Tabela 1) 1. Pierwszeństwo otrzymania przeszczepu mają biorcy do ukończenia 18 r. życia, jeśli rogówka pochodzi od dawcy do ukończenia 18 roku życia. W przypadku istnienia w krajowej liście oczekujących kilku chorych spełniających ten warunek, pierwszeństwo ma chory najdłużej oczekujący na przeszczep. Dystrybucja rogówki z banku tkanek ma w tych przypadkach zasięg krajowy. 2. W drugiej banki tkanek oferują rogówki dla chorych zgłoszonych do przeszczepienia w trybie pilnym ze wskazań podanych w punkcie 7 podpunkty b, c, d. Z tej listy pierwszeństwo ma chory najdłużej oczekujący na przeszczep. Dystrybucja przeszczepów rogówki z banków tkanek dla tych pilnych przypadków ma zasięg krajowy. 3. W trzeciej rogówki z banków tkanek są oferowane dla biorców zgłoszonych w trybie pilnym ze wskazań podanych w punkcie 7 podpunkty e, f, g. Dystrybucja w tych przypadkach ma zasięg regionalny wynikający głównie z rozmieszczenia geograficznego banków tkanek i ośrodków przeszczepiających. Regionalizację banków tkanek oraz ośrodków przeszczepiających zawiera Tabela 2. Pierwszeństwo w tej grupie ma chory najdłużej oczekujący na przeszczep. 4. W czwartej przeszczep otrzymują chorzy wymagający leczenia immunosupresyjnego lub innego w związku z planowanym przeszczepieniem. Z tej listy pierwszeństwo ma chory najdłużej oczekujący na przeszczep. Dystrybucja ma zasięg krajowy. 5. W piątej przeszczep z banku tkanek jest oferowany dla biorców zgłoszonych w trybie planowym. Z tej listy pierwszeństwo ma chory najdłużej oczekujący na przeszczep, ale dystrybucja przeszczepów rogówki z banków tkanek dla przypadków planowych ma zasięg regionalny. W pierwszej W drugiej W trzeciej W czwartej W piątej Tabela 1. Zasady alokacji i dystrybucji rogówek pochodzących od zmarłych dawców. Obszar Status potencjalnego biorcy Inne kryteria dystrybucji Biorcy do ukończenia 18 roku życia, gdy rogówki pochodzą od zmarłego do ukończenia 18 roku życia Biorcy zakwalifikowani do przeszczepienia z powodu pilnych, medycznych wskazań 7b, 7c, 7d. Biorcy zakwalifikowani do przeszczepienia z powodu pilnych, medycznych wskazań 7e, 7f, 7g. Chorzy wymagający leczenia immunosupresyjnego lub innego w związku z przeszczepieniem rogówki Chorzy oczekujący na planowe przeszczepienie Krajowy Krajowy Regionalny Krajowy Regionalny W poszczególnych grupach pierwszeństwo mają biorcy najdłużej oczekujący na przeszczep 2
Tabela 2. Regionalizacja banków tkanek i ośrodków przeszczepiających rogówki. Katowice Szpital Kolejowy Lublin SPSK 1 Sosnowiec WSS nr 5 Warszawa BTO Zabrze Homograft Bydgoszcz Uniw. Rejon Rejon Bytom WSS nr 4 Rejon Rejon Gdańsk UCK Rejon Rejon Katowice Kol. Rejon Rejon Katowice SPSK 5 Rejon Rejon Kędzierzyn- Koźle Rejon Rejon Lublin SPSK 1 Rejon Rejon Łódź Weteran. Rejon Rejon Polanica Zdrój Rejon Rejon Poznań Strusia Rejon Rejon Sieradz SPZOZ Rejon Rejon Sosnowiec WSS 5 Rejon Rejon Szczecin SPSK 2 Rejon Rejon Szczecin SP WSZ Rejon Rejon Warszawa WIM Rejon Rejon Warszawa WUM Rejon Rejon Warszawa WIML Rejon Rejon Warszawa SPKSO Rejon Rejon Wrocław ASK Rejon Rejon Wrocł. Spektrum Rejon Rejon 3
6. Dystrybucję przeszczepów rogówki wg ustalonych wyżej kryteriów prowadzą banki tkanek. Bank każdorazowo po wysłaniu rogówki do ośrodka transplantacyjnego sporządza i przesyła do Poltransplantu wstępny protokół wybory biorcy wg wzoru podanego poniżej. 4
Wstępny protokół wyboru biorcy rogówki pobranej od zmarłego dawcy (sporządza bank tkanek i przesyła do Poltransplantu oraz ośrodka transplantacyjnego) Dane Banku Tkanek Data DANE BIORCY Imię i nazwisko Biorcy Pesel Ośrodek transplantacyjny Data zgłoszenia na listę oczekujących Wyboru biorcy dokonano na podstawie następujących kryteriów Spełnienie Zasięg kryterium dystrybucji Kryterium (Krajowy / (TAK / NIE) Regionalny) Biorca nie ukończył 18 roku życia (dotyczy rogówek pochodzących od zmarłego do ukończenia 18 roku życia) Biorcy zakwalifikowani do przeszczepienia z powodu pilnych, medycznych wskazań Chory wymaga leczenia immunosupresyjnego lub innego w związku z przeszczepieniem Chory oczekuje na planowe przeszczepienie Kolejność na liście (w tej grupie biorców) Liczba przesłanych rogówek 1 lub 2 Dawca rogówki 1 Dawca rogówki 2 Prawa / lewa Imię i nazwisko Pesel Data pobrania Miejsce pobrania Podpis osoby sporządzającej protokół 7. Bank tkanek może udostępnić ośrodkowi transplantacyjnemu dwie rogówki dla jednego biorcy na wypadek konieczności wykorzystania obu przeszczepów (przeszczep 5
zabezpieczający), we wstępnym protokole wyboru biorcy w rubryce liczba przekazanych rogówek wpisuje się wtedy liczbę 2. 8. W przypadku wykorzystania drugiej rogówki dla innego biorcy ośrodek transplantacyjny wybiera biorcę w oparciu o kryteria medyczne i czas oczekiwania na przeszczep umieszczone w tabeli 1, ale spośród biorców zakwalifikowanych do przeszczepienia w swoim ośrodku. 9. Ośrodek transplantacyjny w przypadku pozyskania z jednej otrzymanej rogówki dwóch przeszczepów warstwowych, drugiego biorcę wybiera w oparciu o kryteria medyczne i czas oczekiwania na przeszczep umieszczone w tabeli 1, ale spośród biorców zakwalifikowanych do przeszczepienia w swoim ośrodku. 10. Po przeszczepieniu zespół transplantacyjny dokonuje odpowiedniego wpisu w www.rejestry.net w części rejestr przeszczepień oraz przesyła do Poltransplantu protokół wyboru biorcy (lub biorców) wg wzoru podanego poniżej. 6
Protokół wyboru biorcy rogówki pobranej od zmarłego dawcy (sporządza ośrodek transplantacyjny i przesyła do Poltransplantu oraz banku tkanek) Dane Banku Tkanek skąd pochodzi rogówka Rogówka P / L Data otrzymania DANE DAWCY Imię i nazwisko Pesel Data pobrania Miejsce pobrania DANE BIORCY Imię i nazwisko Biorcy Pesel Ośrodek transplantacyjny Data zgłoszenia na listę oczekujących Wyboru biorcy dokonano na podstawie następujących kryteriów Spełnienie kryterium Kolejność na liście (w Kryterium tej grupie biorców) Biorca nie ukończył 18 roku życia (dotyczy rogówek pochodzących od zmarłego do ukończenia 18 roku życia) Biorcy zakwalifikowani do przeszczepienia z powodu pilnych, medycznych wskazań Chory wymaga leczenia immunosupresyjnego lub innego w związku z przeszczepieniem Chory oczekuje na planowe przeszczepienie Informacja o przeszczepieniu Data przeszczepienia Rodzaj przeszczepienia (TAK / NIE) Podpis osoby sporządzającej protokół 7
8