Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy Sprawozdanie z działalności w roku 2013 Warszawa, kwiecień 2014 Wzór sprawozdania.indd 1 2014-04-01 09:15:37

Wzór sprawozdania.indd 2 2014-04-01 09:15:37

Szanowni Państwo Wzorem lat ubiegłych chciałbym przekazać Państwu relację z działalności Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowego Instytutu Badawczego w roku 2013. Z przyjemnością pragnę poinformować, że podobnie jak poprzednie lata, także rok 2013 zakończyliśmy z wieloma sukcesami, utrzymując i rozwijając działalność Instytutu oraz uzyskując znaczące osiągnięcia. W sposób ewolucyjny przeprowadzono kolejne zmiany organizacyjne, które przyczynią się do zwiększenia transparentności i efektywności działania Instytutu. Utworzono nowe stanowisko Pełnomocnika ds. Restrukturyzacji i Administracji, odpowiedzialnego za zaprojektowanie i wdrożenie nowej struktury organizacyjnej oraz Pion Finansowy, który odpowiada za prowadzenie analiz przepływu środków finansowych oraz za nadzór nad sposobem wydatkowania środków publicznych pozostających w dyspozycji IMGW-PIB. W 2013 r. upłynęła ważność certyfikatów systemów zarządzania jakością w Państwowej Służbie Hydrologiczno-Meteorologicznej (PSHM) w programach Hydrologiczno-Meteorologicznej Osłony Kraju (HMOK) i Meteorologicznej Osłony Lotnictwa Cywilnego (MOLC) oraz certyfikatu akredytacji w Centralnym Laboratorium Aparatury Pomiarowej (CLAP). Odbył się audyt odnowienia certyfikatów w systemach zarządzania jakością oraz w systemie akredytacyjnym CLAP, w wyniku czego Instytut otrzymał przedłużenie ich ważności we wszystkich zakresach aktywności PSHM. Zewnętrzne jednostki bardzo wysoko oceniły funkcjonowanie procesów operacyjnych PSHM. Ważnym wydarzeniem, którego nie mogę pominąć, było także wręczenie Instytutowi w dniu 7 października 2013 r., podczas Gali Międzynarodowego Kongresu Ochrony Środowiska ENVICON w Poznaniu, certyfikatu potwierdzającego rejestrację Ośrodka Głównego IMGW-PIB w systemie ekozarządzania i audytu (EMAS). Ośrodek Główny IMGW- PIB uzyskał wpis w rejestrze EMAS, co oznacza, że stosuje się w swojej działalności do najwyższych standardów z zakresu ochrony środowiska. Chciałbym zwrócić Państwa uwagę na uroczystą konferencję, która odbyła się w dniu 13 czerwca 2013 r. w Szczecinie, a zorganizowana została z okazji 65-lecia działalności Biura Meteorologicznych Prognoz Morskich i Stacji Hydrologiczno-Meteorologicznej w Szczecinie. W roku 2013 mieliśmy okazję obchodzić także jubileusz 20-lecia statku badawczego r/v Baltica, który pływa od tylu lat w służbie nauki o morzu. Podniesienie bandery miało miejsce w maju 1993 r. R/v Baltica to jedyny statek naukowo-badawczy, którego właści- Wzór sprawozdania.indd 3 2014-04-01 09:15:37

cielem są dwa instytuty: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy i Morski Instytut Rybacki Państwowy Instytut Badawczy. Z racji tego szczególnego wydarzenia 10 czerwca 2013 r. w Gdyni, w siedzibie armatora jednostki, Morskim Instytucie Rybackim, odbyła się uroczysta konferencja. Wzięli w niej udział przedstawiciele instytucji i urzędów związanych z aktywnością na morzu. W minionym roku gościliśmy w Instytucie wiele osób z kraju i zagranicy, między innymi z okazji jubileuszowego 25 spotkania Bałtyckich Służb Lodowych w Gdyni, zorganizowanego przez Oddział Morski IMGW-PIB w Gdyni. Pierwsze spotkanie Baltic Sea Ice Meeting BSIM miało miejsce w 1925 r. w Hamburgu, a w Polsce wydarzenie to zorganizowane było już po raz trzeci. W tym roku w Ośrodku Głównym Instytutu wizytowali przedstawiciele sześciu państw nadbałtyckich: Danii, Estonii, Finlandii, Niemiec, Szwecji i Polski. W dniach 12-13 listopada 2013 r., w siedzibie Oddziału Morskiego IMGW-PIB w Gdyni, odbyła się polsko-rosyjska narada dotycząca wymiany danych i informacji o stanie środowiska Zalewu Wiślano-Kaliningradzkiego i jego zlewiska pomiędzy właściwymi służbami obu państw. W ramach współpracy międzynarodowej w dniach 23 i 24 maja 2013 r. odbyło się w Ośrodku Głównym IMGW-PIB, pod patronatem EUMETNET II, Spotkanie szefów europejskich służb prognoz meteorologicznych. Na zebraniu poruszano tematy związane z metodami weryfikacji prognoz i ostrzeżeń meteorologicznych, stosowanymi i rozwijanymi przez służby poszczególnych krajów. Swoje doświadczenia w tym zakresie zaprezentowali przedstawicielie z: Anglii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Belgii, Norwegii, Szwecji, Finlandii, Czech, Słowenii, Serbii, Chorwacji, Węgier, Łotwy i Polski. Wzrosło także znaczenie IMGW-PIB na arenie międzynarodowej. W 2013 r. Instytut odwiedzili szefowie służb meteorologicznych i hydrologicznych z RPA, Maroka, Armenii, Gruzji, a także Sekretarz Generalny WMO Michel Jarraud. Bardzo korzystnym przedsięwzięciem było przystąpienie Instytutu do Pracowniczego Programu Emerytalnego (PPE). Instytut został wpisany do rejestru PPE 22 lutego 2013 r. Do programu przystąpiło ponad 60% wszystkich pracowników zatrudnionych w Instytucie, co świadczy o dużym zainteresowaniu programem i potwierdza słuszność jego wdrożenia. Choć niektórzy, z racji 13 w dacie, rok 2013 postrzegali jako feralny, dla Instytutu można go podsumować jako bardzo udany. Kontynuowano główne kierunki rozwoju zaplanowane przez Dyrekcję. Pomimo ograniczania dotacji przeznaczonych na działalność oraz stagnacji w gospodarce utrzymano dodatni wynik finansowy Instytutu, co wymiernie świadczy o wysokiej jakości zarządzania. Z takimi osiągnięciami, przy zaangażowaniu Dyrekcji i wszystkich pracowników Instytutu, z optymistycznym nastawieniem możemy kontynuować podjęte działania oraz stawić czoło nowym wyzwaniom w 2014 r. prof. nadzw. dr hab. inż. Mieczysław S. Ostojski Dyrektor IMGW-PIB Wzór sprawozdania.indd 4 2014-04-01 09:15:37

Spis treści 1. Państwowa Służba Hydrologiczno-Meteorologiczna i Oceanograficzna 7 1.1. Organizacja i zadania 7 1.2. System pomiarowo-obserwacyjny 8 1.3. System przesyłania danych 17 1.4. System prognoz i osłony meteorologicznej 23 1.5. Obszar hydrologicznej osłony kraju 32 1.6. Centrum Nadzoru Operacyjnego PSHM 40 1.7. System gromadzenia i rozpowszechniania danych meteorologicznych i hydrologicznych 43 1.8. Działalność oceanograficzna w ramach PSHM 46 1.9. Zadania realizowane w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska 46 1.10. System Zarządzania Jakością w programie MOK 50 1.11. Centrum Nadzoru Technicznego Systemu Prognoz 54 1.12. Centrum Laboratorium Aparatury Pomiarowej 56 2. Techniczna Kontrola Zapór 59 2.1. Ocena stanu technicznego budowli piętrzących 59 2.2. Raport o stanie technicznym i stanie bezpieczeństwa budowli piętrzących 63 2.3. Bazy danych 64 2.4. Prace realizowane w Zakładzie Chemii 65 2.5. Upowszechnianie informacji naukowych z zakresu inżynierii i gospodarki wodnej 66 3. Monitoring jakości wód 67 3.1. Monitoring wód na obszarach dorzeczy 67 3.2. Monitoring Morza Bałtyckiego 70 3.3. Współpraca międzynarodowa 72 3.4. Opracowania i upowszechnianie wyników monitoringu 73 4. Działalność naukowo-badawcza, wydawnicza i ogólnotechniczna 73 4.1. Prace badawcze i wdrożeniowe 77 4.2. Ważniejsze osiągnięcia badawcze 80 4.3. Ważniejsze efekty wdrożeniowe 85 4.4. Projekty w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 92 4.5. Projekty w ramach Programów Ramowy Unii Europejskiej 96 4.6. Projekty w ramach innych programów Unii Europejskiej 96 4.7. Projekty finansowane lub dofinansowane ze środków MNiSW, NCBiR, NCN, Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, NFOŚiGW 97 4.8. Ogólnopolskie szkoły dla specjalistów 98 4.9. Udział pracowników w konferencjach 98 4.10. Działalność wydawnicza i ogólnotechniczna 100 4.11. Publikacje 101 4.12. Stopnie naukowe nadane pracownikom IMGW-PIB i innych jednostek jednostek w ramach uprawnień Instytutu do nadawania stopnia doktora 101 5. Działalność w zakresie komunikacji społecznej, marketingu i współpracy z zagranicą 103 5.1. Komunikacja społeczna i marketing 103 5.2. Współpraca z zagranicą 108 6. Kadra 117 7. Publikacje pracowników IMGW-PIB 121 Wzór sprawozdania.indd 5 2014-04-01 09:15:38

Wzór sprawozdania.indd 6 2014-04-01 09:15:38

Państwowa Służba Hydrologiczno-1 -Meteorologiczna i Oceanograficzna 1.1. Organizacja i zadania Prowadzona w Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowym Instytucie Badawczym Państwowa Służba Hydrologiczno-Meteorologiczna (PSHM), w sposób ciągły zapewnia organom Państwa, społeczeństwu i gospodarce narodowej bieżące informacje o stanie atmosfery i hydrosfery, prognozy i ostrzeżenia zarówno w sytuacjach normalnych, jak i w czasie zagrożeń. Ukształtowany w Instytucie system osłony hydrologiczno-meteorologicznej, jest w różnych skrajnych sytuacjach zdolny do spełnienia zadań mu stawianych. Właściwie ulokowana w czasie i przestrzeni prognoza meteorologiczna i hydrologiczna oraz ostrzeżenia o możliwości wystąpienia zjawisk ekstremalnych pozwalają na właściwe przygotowanie akcji zapobiegającej lub ograniczającej ich skutki. Działania te są prowadzone we współpracy ze służbami hydrologicznymi i meteorologicznymi w ramach Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO). W skład PSHM wchodzą 3 systemy. System pomiarowo-obserwacyjny składający się z: naziemnej hydrologiczno-meteorologicznej sieci pomiarowo-obserwacyjnej, łącznie 2168 punktów pomiarowych na terenie całego kraju; 8 radarów meteorologicznych; 3 stacji aerologicznych; 9 stacji lokalizacji wyładowań atmosferycznych; 1 stacji odbioru danych satelitarnych. System przesyłania danych służący przede wszystkim do zbierania danych ze stacji systemu pomiarowo-obserwacyjnego oraz do ostrzegania jednostek administracji państwowej o niebezpiecznych zjawiskach. Jest również wykorzystywany do wymianie informacji meteorologicznych w ramach międzynarodowej sieci łączności GTS (Global Telecommunication System) oraz informacji i produktów między jednostkami IMGW-PIB. Na system przesyłania danych składają się: łącza dzierżawione międzynarodowe i krajowe, łącza satelitarne, telefonia komórkowa i radiolinie. System przetwarzania danych, prognozowania i ostrzegania składający się z: centralnego i 7 regionalnych ośrodków prognoz oraz osłony meteorologicznej i hydrologicznej; systemu operacyjnych i historycznych baz danych; systemu numerycznych, statystycznych i konceptualnych modeli prognostycznych, meteorologicznych i hydrologicznych; systemu rozpowszechniania danych, prognoz i ostrzeżeń dla centralnego i wojewódzkich organów decyzyjnych oraz innych użytkowników. 7 Wzór sprawozdania.indd 7 2014-04-01 09:15:38

1.2. System pomiarowo-obserwacyjny Sieć pomiarowo-obserwacyjna IMGW- -PIB składa się ze stacji hydrologiczno-meteorologicznych I-II rzędu, samodzielnych lotniskowych stacji meteorologicznych, meteorologicznych stacji pomiarowych III-V rzędu, hydrologicznych stacji pomiarowych I-VI rzędu, stacji pomiarów aerologicznych, systemu wykrywania i lokalizacji wyładowań atmosferycznych oraz systemu radarów meteorologicznych. W roku 2013 rutynowo wykorzystywano informacje, pozyskiwane w czasie rzeczywistym, z 63 automatycznych stacji MAWS 301 zainstalowanych na stacjach I-II rzędu i 56 stacjach automatycznych zainstalowanych na stacjach III rzędu. Hydrologiczna część służby pomiarowo-obserwacyjnej wykorzystywała do pracy operacyjnej dopplerowskie akustyczne przepływomierze profilujące (ADCP), mierniki hydroakustyczne, sprzęt pływający (łodzie, pontony), a także wyciągi mostowe. Posiadanie szerokiej gamy urządzeń do pomiarów przepływu jest zgodne z dyrektywami i zaleceniami Komisji Hydrologii WMO, gdyż tylko wykonywanie pomiarów różnorodnymi urządzeniami umożliwia określenie i wyeliminowanie błędów systematycznych stosowanych metod pomiaru. Operacyjnie wykorzystywano również 1073 stacji pomiarowych z funkcją telemetryczną, przekazujących automatycznie dane o stanie atmosfery i hydrosfery z krokiem czasowym 10 minut. Efektywnie wykorzystywano posiadaną flotę samochodową, o czym świadczy fakt 20110 osobodni w delegacjach. Flota od 2009 r. podlega ciągłej stopniowej wymianie. W 2013 r. dane z systemów teledetekcyjnych, takich jak system wykrywania i lokalizacji wyładowań atmosferycznych i system radarów meteorologicznych, były wizualizowane i udostępniane w Internecie w witrynie IMGW-PIB oraz w Miesięcznym Biuletynie PSHM. Służba hydrologiczno-meteorologiczna realizowała również pomiary i badania w strefie brzegowej Bałtyku i na morzu, wykorzystując eksploatowany wspólnie z Morskim Instytutem Rybackim morski statek badawczy r/v Baltica oraz specjalną jednostkę pływającą o nazwie Littorina. Sieć etatowa Stan etatowej sieci hydrologiczno-meteorologicznej IMGW-PIB w grudniu 2013 r. był następujący: Nazwa jednostki Liczba Stacje meteorologiczne I rzędu wysokogórskie obserwatoria meteorologiczne 2 Stacje meteorologiczne I rzędu stacje hydrologiczno-meteorologiczne (synoptyczne) 51 Stacje meteorologiczne II rzędu stacje hydrologiczno-meteorologiczne (synoptyczne z ograniczonym 2 programem pomiarowym) Stacje meteorologiczne II rzędu automatyczne stacje synoptyczne 8 Stacje meteorologiczne III rzędu stacje klimatologiczne 4 Stacje pomiarów aerologicznych 3 Stacje hydrologiczne 3 Radary meteorologiczne 8 W 2013 r. wykonywano pomiary i obserwacje w 63 stacjach hydrologiczno-meteorologicznych. Z dniem 1.01.2013 r. stacja klimatologiczna Gdańsk-Świbno zmieniła status na stację synoptyczną I rzędu, stacja synoptyczna I rzędu Gdańsk-Port Północny zmieniła status na stację II rzędu, automatyczną stację synoptyczną, a obsługa etatowa została przeniesiona na stację Gdańsk-Świbno. Z dniem 1.04.2013 r. stacja synoptyczna Elbląg została przeniesiona i zmieniła nazwę na Elbląg-Milejewo. W Elblągu pozostawiono stację klimatologiczną do celów porównawczych. W sumie wykonano 551 880 kompleksowych po- 8 Wzór sprawozdania.indd 8 2014-04-01 09:15:38

miarów meteorologicznych, m.in. ciśnienia, temperatury i wilgotności powietrza, temperatury gruntu, prędkości i kierunku wiatru, opadu, widzialności, wysokości podstawy chmur, czasu trwania usłonecznienia, obserwacji zjawisk atmosferycznych. Na wszystkich stacjach wykonywano pomiary temperatury i wilgotności powietrza, ciśnienia, parametrów wiatru, usłonecznienia, opadu oraz widzialności, wykorzystując zainstalowane automatyczne systemy pomiarowe. Dane pomiarowe są przekazywane liniami telemetrycznymi do komputera zainstalowanego na stacji, który umożliwia wizualizację bieżących warunków meteorologicznych na jednym ekranie oraz za pomocą zainstalowanego na nim oprogramowania wspomaga obserwatora przy redakcji depeszy SYNOP. Obserwator w każdej chwili ma wgląd do zebranych danych w postaci wykresów i zestawień oraz danych archiwalnych. Stacje w Ostrołęce, Zamościu, Szczecinku, Przemyślu, Kołobrzegu (nabrzeże), Resku i Lęborku oraz stacja zlokalizowana na platformie wydobywczej Petrobaltic Beta na Morzu Bałtyckim (w odległości ok. 70 km od lądu) pracowały w trybie całkowicie automatycznym bez obsługi człowieka, rejestrując wszystkie zmierzone parametry. W 2013 r. zakończono rozbudowę budynku B Oddziału IMGW-PIB w Krakowie, zapewniając optymalną powierzchnię biurową dla pracowników komórek organizacyjnych PSHM: Centralnego Biura Prognoz Meteorologicznych, Biura Prognoz Hydrologicznych, Numerycznych Prognoz Meteorologicznych ALADIN oraz Działu Serwisu Systemów Pomiarowych. Prace modernizacyjne i remontowe budynków stacji hydrologiczno-meteorologicznych zostały przeprowadzone na stacjach SHM: Zakopane, Koszalin, Chojnice, Mikołajki, Racibórz, Płock, Włodawa, Wieluń, Elbląg-Milejewo, Szczecin, Toruń, Lesko i Koło oraz Stacji Pomiarów Aerologicznych we Wrocławiu i w Ośrodku Aerologii w Legionowie. Modernizacji poddano również stację radaru meteorologicznego w Pastewniku, a w DSPO Słupsk wybudowano pomieszczenia garażowo-magazynowe. Na stacjach SHM Łeba, SHM Suwałki i ASS Lębork przeprowadzono prace rozbiórkowe niewykorzystywanych obiektów budowlanych i elementów infrastruktury teletechnicznej i pomiarowej. Ponadto wykonano remonty stanowisk wodowskazowych, które uległy zniszczeniu w czasie wezbrań stanów wód i w wyniku zjawisk lodowych (np. stacje wodowskazowe: I rzędu Muszyna-Milik na rzece Poprad; II rzędu Staszów na rzece Czarna; II rzędu Stary Raduszec na rzece Bóbr). W przypadku części stacji meteorologicznych niezbędne było przeniesienie ich w odpowiednią lokalizację, gwarantującą zachowanie reprezentatywności wykonywanych pomiarów i obserwacji (np. stacja klimatologiczna IV rzędu Paprotki, stacje opadowe V rzędu Grybów i Węgorzewo) W roku 2013 wybudowano 3 nowe hydrologiczne automatyczne stacje telemetryczne: Małkinia i Popowo na rzece Bug, Wychódźc na Wiśle, oraz 1 synoptyczną automatyczną stację telemetryczną ASS Resko. Trwały również przygotowania niezbędnej dokumentacji projektowo-technicznej dla następujących przedsięwzięć inwestycyjnych PSHM: budowy radaru meteorologicznego na terenie województwa opolskiego i warmińsko-mazurskiego, relokacji radaru meteorologicznego Gdańsk, budowy stacji SHM Kołobrzeg w nowej lokalizacji Kołobrzeg-Dźwirzyno. Sieć ryczałtowa (nieetatowa) Stan ryczałtowych sieci pomiarowych IMGW-PIB przedstawiono w tabelach. Wyniki wszystkich pomiarów i obserwacji zostały zweryfikowane i przygotowane do dalszego przetwarzania. 9 Wzór sprawozdania.indd 9 2014-04-01 09:15:38

Na stacjach meteorologicznych III rzędu eksploatowano stacje automatyczne MAWS 301K, wyposażone w czujniki do pomiarów temperatury powietrza, wilgotności, kierunku i prędkości wiatru oraz opadu. Na stacjach z funkcją telemetryczną eksploatowano urządzenia SUTRON z czujnikami do pomiarów: stanu i temperatury wody, temperatury powietrza, wilgotności, kierunku i prędkości wiatru oraz opadu. Wszystkie czujniki są wzajemnie kompatybilne i podlegają okresowemu wzorcowaniu w Centralnym Laboratorium Aparatury Pomiarowej IMGW-PIB Stan ryczałtowej sieci stacji meteorologicznych (grudzień 2013) Rodzaj stacji Liczba Stacje klimatologiczne III rzędu 56 Stacje klimatologiczne IV rzędu 151 Stacje opadowe V rzędu 980 Stan ryczałtowej sieci stacji hydrologicznych (grudzień 2013) Rodzaj stacji Liczba Stacje wodowskazowe: I-IV rzędu 914 Stacje wód podziemnych V rzędu codzienne 2 Stacje wód podziemnych VI rzędu tygodniowe 0 Stacje limnologiczne 94 Stacje ewaporometryczne: 16 Stacje aerologiczne Realizacja w 2013 r. programu pomiarów aerologicznych (PTUiW): Program pomiarowy PTUiW Legionowo Łeba Wrocław 00 i 12 UTC Liczba sondaży 730 730 730 % wykonania 100 100 100 Osiągnięte wysokości sondaży (km) Średnia roczna 31,3 30,9 31,2 Osiąganie poziomu 10 hpa 87 87 92 Sprzęt i aparatura pomiarowa w sieci stacji hydrologicznych i meteorologicznych Stan infrastruktury IMGW-PIB do pozyskiwania danych meteorologicznych i hydrologicznych jest na poziomie przodujących służb europejskich. Zakupione w 2013 r. przyrządy i urządzenia pomiarowe charakteryzują się wysokimi parametrami technicznymi. Stosując je, IMGW-PIB gwarantuje najwyższą jakość pozyskanych danych hydrologiczno -meteorologicznych. Jednocześnie, ułatwiają one pracę hydrologiczno-meteorologicznej służby pomiarowo-obserwacyjnej i zwiększają jej wydajność, wymagając szczególnej dbałości, a także wysokich kwalifikacji personelu obsługującego. W 2013 r. kontynuowano proces wyposażania personelu PSHM w sprzęt zapewniający bezpieczeństwo i higienę pracy. Specjalistyczna aparatura i sprzęt pomiarowy wymagały przeszkolenia pracowników z zakresu ich obsługi. Sprzęt i aparatura zakupione w 2013 r.: rodzaj urządzenia ilość oprawki do termometrów wodnych 24 kombinezony wypornościowe Fladen (kpl.) 10 odśnieżarki spalinowe 6 kosiarki spalinowe 3 wykaszarki spalinowe 9 mapy sieci stacji meteorologicznych 16 mapy sieci stacji hydrologicznych 16 liczniki prędkości młynka hydrometrycznego 4 spodniobuty gumowe 23 wodery gumowe 36 pontony HONDA 7 łodzie laminowane 2 kurtki służbowe dwuczęściowe 90 podstawy metalowe ze schodami do klatki meteorologicznej (kpl.) 23 śniegowskazy przenośne 1-metrowe 180 kosy do lodu 121 spodniobuty neopenowe 37 łodzie aluminiowe z silnikiem i przyczepą 2 podziały wodowskazowe (kpl.) 420 łaty dębowe (kpl.) 220 10 Wzór sprawozdania.indd 10 2014-04-01 09:15:38

Aparatura i przyrządy pomiarowe oraz sprzęt pomocniczy, w które jest wyposażona sieć pomiarowo-obserwacyjna, podlegają naturalnemu procesowi zużycia i uszkodzeniom. Muszą więc być nie tylko napra wiane i kontrolowane ale również okresowo wymieniane. Za sprawność przyrządów i aparatury pomiarowej w oddziałach terenowych odpowiadają pracownicy działów służby pomiarowo-obserwacyjnej i działów serwisu systemów pomiarowych. Za zgodność wskazań aparatury ze wzorcami metrologicznymi Centralne Laboratorium Aparatury Pomiarowej. Naziemny system teledetekcji system POLRAD W roku 2013 sieć radarów meteorologicznych POLRAD składała się z 8 dopplerowskich radarów meteorologicznych trzech typów wszystkie produkcji niemieckiej firmy Gematronik (obecnie Selex Systems Integration). Radary w Ramży i Pastewniku, zainstalowane w latach 2009-2010, posiadają funkcję podwójnej polaryzacji, pozwalającej na rozróżnienie typu opadu jedynie na podstawie pozyskiwanych danych radarowych. Dane zbierane przez radary były przesyłane łączem IP VPN do Ośrodka Teledetekcji Naziemnej, gdzie tworzona jest lista około 40 różnych produktów radarowych dedykowanych dla konkretnych odbiorców (meteorolodzy, hydrolodzy, porty lotnicze, zarządcy dróg, centra kryzysowe, itp.). Radarowa mapa zbiorcza jest dostępna dla wszystkich zainteresowanych na stronie internetowej www.pogodynka.pl. Od 2011 r. nadzór serwisowy nad siecią radarów meteorologicznych POLRAD przejął, stworzony w tym celu, zespół serwisowy Ośrodka Teledetekcji Naziemnej. Do obowiązków serwisu należą regularne prace serwisowe i kalibracyjne urządzeń radarowych oraz naprawy. W 2013 r. kontynuowano, rozpoczęte rok wcześniej, naprawy części do radarów meteorologicznych w stworzonym w OTN laboratorium elektronicznym. Samodzielne naprawianie części pozwoli na znaczne oszczędności. W następnych latach konieczne jest stopniowe doposażanie laboratorium w celu umożliwienia przeprowadzania napraw o dużym stopniu skomplikowania. W 2013 r. zapewniono przeglądy urządzeń UPS, agregatów prądotwórczych i klimatyzacji zainstalowanych na stacjach radarowych. W sumie w 2013 r. radary wyłączone były z pracy operacyjnej przez 9 dni (20 dni w 2012 r., 43 dni w 2011 r., 227 dni w 2010 r.). Dużo lepsze wskaźniki pracy radarów są wynikiem, z jednej strony, przejęcia zadań serwisowych przez IMGW-PIB (znacznie krótsze czasy reakcji na sytuację awaryjną oraz skuteczne działania zapobiegawcze), a z drugiej, korzystaniem z zapasów części zamiennych do radarów. Wskaźniki pokazują, iż w celu minimalizacji czasu oczekiwania na naprawę konieczne jest systematyczne gromadzenie zapasowych części zamiennych w magazynie IMGW-PIB, tak aby w razie awarii były one od razu dostępne. W grudniu 2013 r. awarii uległ system Nimrod. Trwają prace mające na celu ustalenie czy możliwe będzie jego ponowne uruchomienie. Jeżeli nie będzie to wykonalne, zadania realizowane do tej pory przez system Nimrod przejęte zostaną przez system Inca. W 2013 r. pojawiły się nowe linie zakłóceń na obrazie radarowym ze stacji w Rzeszowie i Brzuchani (źródło zlokalizowane i zneutralizowane). Trwają prace mające na celu wykrycie i eliminację pozostałych źródeł zakłóceń. Problem zakłóceń staje się większy i groźniejszy ze względu na coraz powszechniejsze użytkowanie urządzeń do bezprzewodowej transmisji danych (Internet) wykorzystujących czę- 11 Wzór sprawozdania.indd 11 2014-04-01 09:15:38

stotliwości radarowe. Urządzenia te często nie posiadają, wymaganych prawem, zabezpieczeń chroniących innych użytkowników pasma przed zakłócaniem. Problem niezwykle poważnych zakłóceń obrazu radarowego powstaje w związku z rozbudową Terminala Portu Lotniczego w Gdańsku. Bezpośrednia bliskość i wysokość obiektu, przewyższająca rozmiary wieży radarowej, spowodują utratę możliwości pracy operacyjnej tego obiektu. Dodatkowym czynnikiem mogącym mieć wpływ na jakość pomiarów radarowych jest lokalizowanie parków wiatrowych w pobliżu stacji radarowych (plany w Gdańsku, Świdwinie i Brzuchani). Instytut próbuje wszędzie współpracować z inwestorami i lokalnymi władzami, niestety nie wszędzie i nie zawsze jest to możliwe. W listopadzie 2013 r. przeprowadzono prace renowacyjne stacji radarowej w Pastewniku, które obejmowały m.in.: odnowienie pomieszczeń, wydzielenie toalety i zapewnienie wody, wzmocnienie i naprawę ogrodzenia, naprawę ścian oraz wzmocnienie poszycia klatki schodowej. W 2013 r. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy, wraz z Wojewódzkimi Funduszami Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej województw śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego, prowadził prace przygotowawcze mające na celu lokalizację nowej stacji radaru meteorologicznego w województwie opolskim. 3 lipca 2013 r. ogłoszony został przetarg nieograniczony na Zaprojektowanie i budowę pod klucz stacji radaru meteorologicznego na Górze Świętej Anny. Dnia 12.12.2013 r. postępowanie przetargowe zostało unieważnione. Rozpoczęcie ponownego postępowania planowane jest na koniec stycznia 2014 r. Zakończenie wszystkich prac związanych z tą inwestycją planowane jest na początek 2015 r. Prowadzone są prace nad lokalizacją stacji radaru mazurskiego. W 2013 r. dostępne były produkty z 8 stacji radarowych oraz radarowa mapa zbiorcza. Mapa zbiorcza dostępna była dla każdego użytkownika w sieci Internet, natomiast pozostałe, bardziej szczegółowe produkty, udostępniane były wszystkim statutowym użytkownikom danych radarowych po wypełnieniu stosownej deklaracji. Poniżej przedstawiono wykaz wszystkich dostępnych danych generowanych przez system radarowy: Rainbow (produkty dla każdego radaru osobno) dostępne w grupie zdjęcia (dane) radarowe: Suma opadu Odbiciowość maksymalna w rzucie z góry i z boków Wodność scałkowana w pionie Wysokość wierzchołka echa Natężenie opadu Przekrój na stałej wysokości (rozszerzony) Odbiciowość średnia w danej warstwie Prędkość wiatru radialnego w funkcji azymutu Profil pionowy wiatru Pole wiatru na tle odbiciowości Wskaźnik groźnych zjawisk Mezocyklony Poziomy gradient wiatru Pionowy gradient wiatru Turbulencje Natężenie opadu na powierzchni ziemi Przekrój pionowy odbiciowości Technika wiatru jednorodnego Produkty tworzone testowo w oparciu o dane dwupolaryzacyjne: Klasyfikacja hydrometeorów Natężenie opadu poprawione o dane z podwójnej polaryzacji PHiDP i KDP Korekcja tłumienia oparta na technikach podwójnej polaryzacji Nimrod (mapa z domeny Europy Środkowej) dostępne w grupie Mapy prognostyczne Europa: Analiza rozpoznawania zjawisk Prognoza 6 godzinna rozpoznawania zjawisk Analiza prawdopodobieństwa wystąpienia śniegu Prognoza prawdopodobieństwa wystąpienia śniegu 12 Wzór sprawozdania.indd 12 2014-04-01 09:15:38

Naziemny system teledetekcji system PERUN W 2013 r. system PERUN składał się z 9 sensorów działających w dwóch zakresach częstości. Dane były przesyłane za pomocą sieci WAN do Ośrodka Teledetekcji Naziemnej IMGW-PIB w Warszawie. Dane wynikowe były udostępniane użytkownikom (LSM, biura prognoz i obserwatorzy stacji PSHM) za pomocą terminali LTS2005, prezentacji w Systemie Obsługi Klienta (SOK) oraz prezentacji na stronie internetowej www.pogodynka.pl. W 2013 r. system PERUN zarejestrował 2 166 837 wyładowań wszystkich typów, czego 1 463 810 stanowiły wyładowania chmurowe, 42 548 wyładowania doziemne dodatnie, a 660 479 wyładowania doziemne ujemne. Zakończenie projektu modernizacji jednostki centralnej Projekt modernizacji jednostki centralnej systemu PERUN zakończył się pozytywnym testem OAT (Operational Acceptance Test) nowej wersji jednostki centralnej TLP (Total Lightning Processor). 01.01.2013 r. jednostka rozpoczęła działania operacyjne, stając się podstawowym centrum analityczno-dystrybucyjnym danych rejestrowanych przez poszczególne sensory systemu PERUN. TLP działa równolegle ze starą jednostką SCM (Safir Central Module). W ten sposób archiwizowane są dwa zestawy danych. Rozwiązanie to pozwala zachować informacje umożliwiające zszycie dwóch serii pomiarowych, ze starego i nowego systemu, i dzięki temu wyeliminować błędy systematyczne. Serwis systemu PERUN Awarie w 2013 r. były usuwane wyłącznie przez grupę serwisową systemu PE- RUN, przy wykorzystaniu posiadanych części zamiennych. Pozyskanie części zamiennych do starego systemu SAFIR3000 Od 2009 r. firma Vaisala, producent systemu PERUN, zakończyła wsparcie techniczne dla anten typu SAFIR3000. FMI (Fiński Instytut Meteorologiczny) zakończył wspieranie wykrywania wyładowań chmurowych, w związku z czym zdemontowane zostały dwa z trzech sensorów typu SAFIR3000. IMGW-PIB przyjęło darowiznę, złożoną z kompletu 2 sensorów oraz dodatkowego zestawu części zamiennych, która służy jako depozyt części zamiennych, niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa pracy systemu PERUN. Istnieje możliwość pozyskania trzeciego zestawu antenowego FMI, gdy zostanie on zdemontowany z obecnej lokalizacji. Projekt zagęszczenia sieci Na podstawie opracowanego w 2011 r. projektu zagęszczenia sieci systemu PE- RUN, w roku 2012 przystąpiono do jego realizacji. Rozpoczęto przygotowania i budowę infrastruktury niezbędnej do instalacji i uruchomienia 4 nowych sensorów systemu detekcji, które włączone zostaną do pracy operacyjnej systemu PERUN. Planowana na 2013 r. instalacja nowych czujników, na przygotowanych w 2012 r. lokalizacjach, nie została zrealizowana ze względu na brak finansowania. Zadanie to zostało przesunięte na rok 2014. Na bazie projektu będzie prowadzone zagęszczenie sieci w kolejnych latach. Efekt docelowy przedstawiono na rysunku. W ośrodku w Leionowie została przeprowadzona instalacja sensora nowego typu (TLS200). Konieczne było wykonanie i instalacja zwyżki na maszcie pod antenę tego sensora. Sensor jest uruchomiony częściowo. Działanie operacyjne rozpocznie się w 2014 r. Zespół serwisowy PERUN odbył szkolenie z obsługi oprogramowania przeznaczonego do kontroli sensorów TLS200. W celu zwiększenia bezpieczeń- 13 Wzór sprawozdania.indd 13 2014-04-01 09:15:38

stwa miejsca instalacji sensora w Legionowie, zostało wykonane dodatkowe ogrodzenie przemysłowe utrudniające osobom postronnym dotarcie w pobliże masztu, na którym zainstalowano sensor TLS200. Informacje o zarejestrowanych wyładowaniach dostępne były również w formacie tekstowym. Dane tekstowe, zawierające informacje szczegółowe o wszystkich zarejestrowanych przez system PERUN wyładowaniach, udostępniane były za pośrednictwem systemu SOK. Współpraca międzynarodowa: grupa EUCLID Udostępnianie danych o wyładowaniach W 2013 r. system PERUN udostępniał informacje o zarejestrowanych wyładowaniach atmosferycznych, prezentując je w formie danych graficznych zawierających informację o lokalizacji wyładowań doziemnych, gęstości wyładowań oraz w postaci śledzenia komórek burzowych. Mapy graficzne zawierały informacje o zarejestrowanych wyładowaniach doziemnych w sześciostopniowej palecie barwnej i rozdzielczości czasowej 30 min. Typowa częstotliwość tworzenia map w formacie graficznym to 1 minuta, a dostęp do tych produktów realizowany był za pośrednictwem strony Internetowej dla każdego użytkownika oraz systemu SOK dla użytkowników w IMGW-PIB. Wszystkie Biura Prognoz Meteorologicznych oraz Lotniskowe Stacje Meteorologiczne zostały dodatkowo wyposażone w terminale z oprogramowaniem LTS2005. Oprogramowanie to służy do stałego monitorowania elektryczności atmosfery w zasięgu działania systemu PERUN, a informacje o wszystkich zarejestrowanych przez system PERUN wyładowaniach atmosferycznych aktualizowane są z jednosekundowym krokiem czasowym. Grupa EUCLID to grupa zrzeszająca europejskich użytkowników sieci detekcji wyładowań atmosferycznych firmy Vaisala. IMGW-PIB stara się o przyłączenie do grupy ze względu na spodziewane korzyści, np. obniżenie kosztów eksploatacji sieci, wsparcie serwisowe i zwiększenie efektywności kontaktów z Vaisala. Na spotkaniu w Dublinie ustalono, że Polska może zostać członkiem testowym grupy EUC- LID. Wiąże się to z przetestowaniem danych, jakie może dostarczać sieć PERUN. W 2014 r. planowane są dalsze działania związane z przystąpieniem do grupy EUC- LID. Projekt europejski (CENTRAL EU- ROPE): INCA-CE Integrated Nowcasting through Comprehensive Analysis Central Europe Projekt zakończony w 2013 r. W czasie jego trwania pracowano nad modelem nowcastingu opadów INCA-SCENE, który uwzględnia szczególnie opady konwekcyjne. W kwietniu model został uruchomiony operacyjnie w trybie testowym i od tego czasu gromadzi informacje o jakości prognoz. Kontynuowano prace nad rozwojem algorytmów, w szczególności prognoz ekstrapolacyjnych i obiektowych. Przetestowano różne rozwiązania, dokonano wyboru najlepiej sprawdzających się oraz dokonano ostatecznej parametryzacji modelu. Przeprowadzono obszerne analizy jakości 14 Wzór sprawozdania.indd 14 2014-04-01 09:15:39

prognoz opadu w porównaniu z prognozami inercyjnymi i z modelu INCA-PL. Wyniki analiz były prezentowane podczas konferencji końcowej projektu INCA-CE. Współpracowano ze służbą meteorologiczną Izraela przy wdrożeniu modelu INCA- -SCENE w Izraelu oraz z Ośrodkiem Teledetekcji Satelitarnej nad wdrożeniem IN- CA-SCENE w IMGW-PIB do wersji operacyjnej systemu INCA-PL. System wyznaczania i wizualizacji zagrożeń meteorologicznych dla służb ruchu lotniczego MeteoFlight Zostały wykonane następujące zadania: przygotowanie do wdrożenia operacyjnego systemu MeteoFlight zobrazowania wskaźników zagrożeń dla systemu PE- GASUS 21 (istotne zmiany w definicji wskaźnika zagrożenie dla tego systemu) w PAŻP (wdrożenie listopad 2013 r.); przygotowanie do wdrożenia operacyjnego systemu MeteoFlight zobrazowania wskaźników zagrożeń w systemie Pandora w PAŻP; dalsze prace nad nowymi modułami uwzględniającymi dodatkowe zjawiska stanowiące zagrożenie dla lotnictwa, m. in. oblodzenie; testy aplikacji wchodzących w skład systemu MeteoFlight; refaktoryzacja (polepszenie) kodu niektórych aplikacji wchodzących w skład systemu MeteoFlight; usprawnienia aplikacji monitorujących działanie poszczególnych komponentów systemu MeteoFlight; udoskonalenie algorytmów korekt wolumów danych radarowych odbiciowości (system RADVOL-QC); wstępne prace nad algorytmami korekt danych dopplerowskich; nowa wersja aplikacji mf_wz_asterix do generowania danych w formacie ASTE- RIX i ich transmisji do PEGASUS 21. BALTRAD+ Zaawansowana sieć radarów meteorologicznych dla Regionu Morza Bałtyckiego Prace programistyczne Głównym celem prac programistycznych, prowadzonych w 2013 r. w ramach zadania WP3, było osiągnięcie odpowiednio wysokiego poziomu stabilności działania i niezawodności oprogramowania służącego do wymiany, przetwarzania i prezentacji danych radarowych. W tym celu wprowadzono liczne modernizacje i ulepszenia oraz zaimplementowano nowe funkcje. Wśród najważniejszych zmian należy wymienić: normalizację schematu bazy danych; usprawnienie procesu subskrypcji źródeł danych; implementację transakcji na poziomie dostępu do bazy danych; automatyzację procesu wymiany kluczy publicznych; ulepszenie interfejsu użytkownika; implementację bezpiecznej komunikacji w protokole HTTPS; implementację funkcji monitorowania aktualnego statusu węzła sieci BALTRAD; implementację mechanizmów bezpieczeństwa pozwalających kontrolować źródło odbieranych danych. Ponadto w bieżącym okresie raportowania świadczono stałe wsparcie dla użytkowników i regularnie wdrażano nowe wersje oprogramowania oraz organizowano i nadzorowano pracę zespołu testowego. Prace wdrożeniowe System BALTRAD pracował na dwóch serwerach wirtualnych (operacyjnym i testowym). Serwer operacyjny służył do regularnej wymiany danych z partnerami projektu. Na serwerze testowym wdrażane były rozwojowe wersje oprogramowania (beta) i uruchamiana wymiana danych w ramach zespołu testowego. 15 Wzór sprawozdania.indd 15 2014-04-01 09:15:39

Zakupy i inwestycje Zakupiono laptopa przeznaczonego do prac programistycznych i rozwojowych, a także związanych z utrzymaniem wyników projektu po jego zakończeniu oraz świadczeniem pomocy użytkownikom sieci BALTRAD. Warsztaty i szkolenia Udział w III forum użytkowników systemu BALTRAD (BALTRAD User Forum III) zorganizowanym w Wilnie w dniach 15-16 maja 2013 r. oraz udział w IV forum użytkowników systemu (BALTRAD User Forum IV) odbywającym się w Berlinie dniach 20-22 listopada 2013 r. Do zadań przedstawiciela IMGW-PIB należała między innymi organizacja i realizacja sesji DIY (Do-It-Yourself), podczas której zadaniem uczestników forum była samodzielna instalacja i konfigurację systemu oraz uruchomienie wymiany danych. Rozwój algorytmów jakości dla systemu BALTRAD W ramach WP3 kontynuowano prace nad algorytmami jakości. Opracowano i udostępniono następujące pakiety algorytmów: pakiet RADVOL_QC (algorytmy: BROAD, NMET, SPIKE, SPECK, BLOCK, ATT); pakiet Product2D (algorytmy PPI, ETOP, MAX, VIL, CONV); aplikacja TOTAL_QI. Zostały one zintegrowane z systemem BALTRAD. Opracowano dokumentacje dla poszczególnych algorytmów. Współpraca z użytkownikami systemu BALTRAD: Opracowano następujące raporty, których koordynatorem oraz głównymi autorami byli pracownicy IMGW-PIB: W4-31. Catalogue of radar-based products which end-users are interested in. W4-41. Report on final implementation and validation of tailored end-user products into BALTRAD system. W4-42. Report on radar-based products developed in the frame of BALTRAD+ WP4. Ośrodek Teledetekcji Satelitarnej W 2013 r. ośrodek w Krakowie prowadził odbiór i przetwarzanie danych z satelitów geostacjonarnych: METEOSAT-7, 8 i 9 oraz pośrednio z: GOES-E, GOES-W, MTSAT2 i z satelitów polarnych: NOAA- 16, 17, 18, 19, Metop-A, Metop-B, FengYun-1D, Terra, Aqua oraz Suomi NPP. Produkty satelitarne zasilały systemy wizualizacji oraz animacji LEADS i VMET, zlokalizowane w biurach prognoz meteorologicznych i lotniskowych biurach meteorologicznych. Ponadto były wykorzystywane przez: System Obsługi Klienta, NIMROD, stronę www.pogodynka.pl, baltyk.pogodynka.pl, wewnętrzna stronę Intranetową, kioski multimedialne IMGW-PIB. Rozpoczęto przesyłanie produktów satelitarnych na stronę agrometeo.pogodynka.pl. Operacyjnie generowane było ponad 9484 produktów na dobę, w ciągu całego roku do systemów IMGW dostarczono 2.6 TB produktów satelitarnych. Poza produktami operacyjnymi, testowano i przekazywano nowe produkty satelitarne dla hydrologii celem analizy ich przydatności w modelowaniu hydrologicznym. W efekcie tych działań uruchomiono operacyjne przekazywanie produktów charakteryzujących opad, wilgotność gleby, temperaturę i albedo powierzchni ziemi, ewapotranspirację oraz promieniowanie krótkofalowe i fotosyntetycznie czynne. Kontynuowano prace nad uruchomieniem operacyjnego przetwarzania i udostępniania danych z satelitów okołobiegunowych Terra, Aqua oraz Suomi NPP, których odbiór stał się możliwy w wyniku, 16 Wzór sprawozdania.indd 16 2014-04-01 09:15:39

zakończonej w 2012 r., modernizacji infrastruktury informatycznej OTS. OTS archiwizował zarówno surowe dane satelitarne, jak i główne produkty. Były one wykorzystywane do analizy sytuacji historycznych oraz do testowania nowych produktów. Przeprowadzone szkolenia 1. Szkolenia dla pracowników BPM i BPH IMGW-PIB dotyczące wykorzystania informacji satelitarnej do meteorologii w dniach: 24.01, 08.03, 17.04, 23.05, 30.08, 03.09, 03.10, 12.12 i 19.12.2012 r. 2. Wykład i ćwiczenia podczas Szkoły Meteorologii Lotniczej (20-24.04.2013 r.). 3. Szkolenie dla użytkowników przestrzeni powietrznej (23.11.2013 r.). 4. Szkolenie dla informatorów dla Szkolenie dla użytkowników przestrzeni powietrznej, 23.11.2013 r., Warszawa: Interpretacja obrazów satelitarnych pod kątem wykorzystania do planowania lotów i oceny możliwości ich wykonania; 21.05.2013 r., 19.11.2013 r. szkolenie dla personelu Służby Meteorologicznej Podstawowe wiadomości w zakresie interpretacji zdjęć satelitarnych. 5. Szkoła Hydrologii, Mądralin 21.05.2013 r., Preprocessing Danych Meteorologicznych na Potrzeby Modelowania Procesów Hydrologicznych 6. Szkolenie dla pracowników BPH 11.06.2013 r., Co BPH chciałoby wiedzieć o satelitach ale boi się zapytać? Współpraca z zagranicą 1. Współpraca z Organizacja EUMETSAT udział delegatów Polski (z OTS) w pracach komisji: STG Komisja Naukowo Techniczna, STG-SWG Komisja Naukowa, STG-OPSWG Komisja ds. Operacyjnych, DPG Komisja ds. Polityki Udostępniania Danych. 2. Współpraca ze Światową Organizacją Meteorologiczną udział w pracach CAgM Task Team (Komisja Agrometeorologii). 1.3. System przesyłania danych Systemy teleinformatyczne stosowane w IMGW-PIB służą przede wszystkim do zbierania danych z sieci obserwacyjno-pomiarowej, sieci posterunków telemetrycznych, sieci wyładowań atmosferycznych, sieci radarów meteorologicznych IMGW- PIB oraz ostrzegania o niebezpiecznych zjawiskach pogodowych jednostek administracji państwowej i społeczeństwa. Służą także wymianie informacji meteorologicznych w ramach międzynarodowej sieci łączności GTS (Global Telecommunication System) oraz wymianie informacji i produktów pomiędzy jednostkami terenowymi IMGW-PIB. Wszystkie informacje i produkty zgromadzone i przetworzone w systemach łączności IMGW-PIB służą osłonie gospodarki narodowej i ludności przed niebezpiecznymi zjawiskami i klęskami żywiołowymi. Na systemy teleinformatyczne zapewniające ciągłość realizacji obowiązków statutowych składają się: 1. Łącza teletransmisyjne międzynarodowe, służące wymianie danych hydro-meteorologicznych, prognoz, ostrzeżeń oraz innych informacji w Globalnym Systemie Telekomunikacyjnym pomiędzy regionalnymi i narodowymi Centrami Meteorologicznymi. Globalny System Telekomunikacyjny (GTS), wchodzący w skład Światowej Służby Pogody (World Weather Watch), stanowi zbiór środków łączności i aplikacji dla pozyskiwania, wymiany i dostarczania danych obserwacyjno-pomiaro- 17 Wzór sprawozdania.indd 17 2014-04-01 09:15:39

wych z Globalnego Systemu Obserwacji (GOS). Przekazuje również podstawowe informacje uzyskane ze regionalnych i narodowych Centrów Meteorologicznych. Pozwala to na zabezpieczenie operacyjnych potrzeb służb państw członków WMO. GTS obejmuje obwody i centra. Sieć obwodów składa się z Głównego Obwodu Światowego (MTC) i jego odgałęzień, oraz z regionalnych i narodowych Sieci Telekomunikacji Meteorologicznej. Częścią GTS są też urządzenia do zbierania i przekazywania danych z międzynarodowych statków meteorologicznych, urządzenia przekazujące dane drogą radiową i obwody satelitarne. Główny Obwód Światowy, jego odgałęzienia oraz Regionalne Sieci pracują segmentami na zasadzie odbiór i przekazanie dalej wg ustalonych reguł określających minimalny zakres przekazywanej informacji. 2. Łącza teletransmisyjne krajowe, podstawowe i zapasowe, łączące sieci lokalne (LAN) w ośrodku centralnym, ośrodkach regionalnych, lotniskowych stacjach meteorologicznych oraz stacjach hydrologiczno-meteorologicznych w rozległą sieć komputerową (WAN). Służą m.in.: zbieraniu danych z sieci obserwacyjno-pomiarowej IMGW-PIB; przekazywaniu danych z sieci posterunków telemetrycznych; zbieraniu danych z systemu wyładowań atmosferycznych; przesyłaniu informacji, ostrzeżeń o niebezpiecznych zjawiskach pomiędzy jednostkami terenowymi; zbieraniu danych i informacji z 8 radarów meteorologicznych (Rzeszów, Pastewnik, Brzuchania, Świdwin, Poznań, Gdańsk, Ramża, Legionowo). Sieć WAN IMGW-PIB zbudowana w technologii IPVPN (IP Virtual Private Network)/MPLS (ang. Multi Protocol Label Switching) połączyła 84 lokalizacje. Łącza dla głównych lokalizacji zrealizowano w technologii VPLS (Virtual Private LAN Service), umożliwiającej wykorzystanie dużej przepustowości transmisji z małymi opóźnieniami dostarczania danych. Instytut wdrożył wysoko wydajną sieć łączącą wszystkie główne lokalizacje. Niezawodność sieci transmisji danych zapewnia zastosowanie we wszystkich lokalizacjach łączy zapasowych i wymagania jakościowe SLA. Wysokie parametry transmisyjne umożliwia zastosowanie łączy przewodowych (miedzianych żelowanych i światłowodowych), które są mało podatne na zmienne warunki atmosferyczne. 3. Łącza dostępowe do Internetu, służące przekazywaniu informacji i ostrzeżeń hydro-meteorologicznych odbiorcom zewnętrznym oraz umożliwiające dostęp do ww. informacji na portalach publicznych IMGW-PIB. Łącza satelitarne, służące do odbioru danych satelitarnych z satelity meteorologicznego EUMET- SAT oraz danych przeznaczonych na osłonę lotnictwa (SADIS). 4. Telefonia komórkowa umożliwiająca: zbieranie danych z sieci posterunków telemetrycznych IMGW-PIB GPRS; wymiana informacji pomiędzy jednostkami terenowymi; konsultacje jednostek terenowych z jednostką centralną; mobilny zdalny dostęp do infrastruktury teleinformatycznej IMGW-PIB zbieranie danych z posterunków obserwacyjno-pomiarowych nie wchodzących w system łączności krajowej; przekazywanie informacji, ostrzeżeń o niebezpiecznych zjawiskach do Centrów Kryzysowych i jednostek administracji państwowej. 5. Radiolinie służące do: zbierania danych z sieci posterunków telemetrycznych IMGW-PIN nie objętych zasięgiem telefonii komórkowej; 18 Wzór sprawozdania.indd 18 2014-04-01 09:15:39

otrzymywania wyników obliczeń prognostycznego modelu meteorologicznego Aladin. 6. Telefonia stacjonarna służąca: wymianie informacji pomiędzy jednostkami terenowymi, w tym realizacji cyklicznych audio konferencji służb meteorologicznych; konsultacjom jednostek terenowych z jednostką centralną; zbieraniu danych z posterunków obserwacyjno-pomiarowych nie wchodzących w system łączności krajowej; przekazywaniu informacji, ostrzeżeń o niebezpiecznych zjawiskach do Centrów Kryzysowych i jednostek administracji państwowej. 7. System Transmisji Danych (DTS) IMGW-PIB, który zapewnia: jednolitość korporacyjnej sieci rozległej, na którą składają się jednostki terenowe IMGW-PIB; łącza z zabezpieczeniem rezerwowej drogi transmisji na wypadek awarii systemu; dużą przepustowość łączy miedzy głównymi lokalizacjami; ujednoliconą operacyjną bazę danych i produktów na użytek wszystkich jednostek organizacyjnych służby hydrologiczno-meteorologicznej; jednolitą numerację systemu telefonicznego; dopasowanie do pracy w Globalnym Systemie Telekomunikacyjnym WMO przez zastosowanie w nim tych samych protokołów i standardów transmisji; wymianę danych między DTS IMGW- -PIB a organami administracji państwowej i innymi użytkownikami; integrację systemów: transmisji danych automatycznego systemu monitoringu hydrologiczno-meteorologicznego, obserwacji radarowych, detekcji burz i obserwacji naziemnych. 8. System Obsługi Klienta (SOK), będący uniwersalną platformą sprzętowa, systemową i aplikacyjną zawierającą m.in. produkty meteorologiczne i hydrologiczne. Zapewnia standaryzowany dostęp do tych produktów, niezależny od stosowanej przez użytkownika platformy sprzętowo-programowej. Jest hurtownią plików działającą w systemie całodobowym przez cały rok. Jego nadrzędnym zadaniem jest zbieranie wszelkiego typu informacji nt. aktualnych i prognozowanych warunków pogodowych od producentów, gromadzenie ich w bazach danych i przekazywanie produktów do odbiorców. Dostęp do bazy produktów i danych w SOK jest możliwy przez komutowane łącza telefoniczne, dzierżawione łącza telekomunikacyjne oraz przez Internet. SOK jest to hurtownią plików działająca w systemie 24/7/365 (bez przerwy) i ma za zadanie: pobieranie danych; czyszczenie bazy z produktów przeterminowanych; prezentację danych; wysyłanie danych do odbiorców; raportowanie operacji w bazie. Najważniejsze funkcje Systemu Obsługi Klienta: pobieranie produktów (HTTP, FTP i LFS) do bazy danych wg harmonogramu; edycja produktów; wysyłanie produktów wg harmonogramu (FTP, EMAIL, FAX, LP, CIFS,); prezentacja produktów przez autoryzowany dostęp www lub w ograniczonym zakresie dla użytkowników logujących się jako gość; zarządzanie produktami, dostawcami i odbiorcami; zapisywanie zdarzeń w plikach zdarzeń. W 2013 r. w bazach Systemu Obsługi Klienta zgromadzono i udostępniono poprzez interfejs www ponad 1 500 000 19 Wzór sprawozdania.indd 19 2014-04-01 09:15:39

produktów. Około 2 100 000 produktów zostało rozesłanych do odbiorców (25 000 000 rozesłań produktów). 9. MHS (Message Handlig System) WeatherMan, specjalizowana, pracująca zgodnie z wymaganiami WMO, aplikacja obsługująca użytkowników międzynarodowych, krajowych, instytutowych i zewnętrznych, której głównymi zadaniami jest: zbieranie i dystrybucja danych z krajowej sieci obserwacyjno-pomiarowej; zbieranie i dystrybucja danych z Globalnej Sieci Telekomunikacyjnej WMO; redakcja biuletynów SYNOP, TEMP, PILOT, METAR i TAF; kontrola merytoryczna i formalna ww. depesz; tworzenie operacyjnej bazy danych meteorologicznych i lotniczych; kodowanie/dekodowanie danych do/z formatu BUFR. 10. Klaster obliczeniowy AURA, służący obliczaniu wyników prognostycznych modeli meteorologicznych: niemieckiego LM COSMO (operacyjnie) oraz francuskiego ALADIN (nieoperacyjnie). Operacyjne obliczenie wyników modelu Aladin wykonywane jest w Cyfronecie, a wyniki przekazywane są do IMGW-PIB drogą radiową. Model LM COSMO jest przetwarzany w siatce 14 km na 78 h oraz 7 km na 30 h. Oba modele mają dwa przebiegi na dobę w obu siatkach za każdym razem. Równoległe wykorzystanie wyników modeli przyczynia się do znacznej poprawy jakości prognoz Centrum Informatyki IMGW-PIB stanowi jeden z węzłów łączności Globalnego Systemu Telekomunikacyjnego (GTS) WMO. Wszystkie służby, uczestniczące w wymianie danych w ramach GTS stosują się do rekomendacji WMO dotyczących protokołów transmisji danych i odpowiedniego wyposażenia. W ramach współpracy w Globalnym Systemie Telekomunikacji w międzynarodowej wymianie danych, zgodnie z Programem Służby Pogody, otrzymano około 10 000 000 depesz (depesze synoptyczne, aerologiczne, prognozy, ostrzeżenia, dane hydrologiczne, depesze typu metar, taf, storm, avio, sigmet, ship) głównie z północnej półkuli, natomiast około 1 080 000 depesz i biuletynów polskich zostało rozesłanych w ramach wymiany międzynarodowej. Na zakupionym pod koniec 2009 r. klastrze obliczeniowym kontynuowano obliczenia operacyjnego modelu numerycznego COSMO w siatce 7 km i semi-operacyjnego w siatce 2,8 km. Klaster obliczeniowy, wraz z systemem kolejkowania i monitorowania pracy, służy do przeprowadzania obliczeń modeli meteorologicznych CO- SMO DWD oraz ALADIN dla wybranych gęstości siatek domen oraz maksymalnego wymaganego czasu obliczeń. Kontynuowano wdrażanie nowej scentralizowanej wersji systemu LEADS służącego do przetwarzania i prezentacji danych meteorologicznych w biurach prognoz meteorologicznych i lotniskowych stacjach meteorologicznych. W ramach projektów telekomunikacyjnych (rozwój sieci transmisji danych) uruchomiono usługi VPLS (Virtual Private LAN Service), która została wykorzystana m.in. na potrzeby zdalnej pracy użytkowników Systemu Hydrologii na bazie centralnej. W ramach konsolidacji infrastruktury serwerowej: kontynuowano prace w systemie monitorowania węzłów sieci lokalnych i rozległej Network Node Manager, a także w systemie monitorowania środowiska serwerowego i aplikacji HP Operations; obsługiwano moduł zarządzania incydentem w systemie Service Desk; Od początku roku w systemie Service Menadżer (system obsługi helpdesk) zare- 20 Wzór sprawozdania.indd 20 2014-04-01 09:15:39