Nazwa projektu Uchwała Rady Ministrów w sprawie Rządowego programu udzielania pomocy finansowej na pokrycie kosztów związanych z kształceniem w zagranicznych uczelniach Studia dla wybitnych Ministerstwo wiodące i ministerstwa współpracujące Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego Osoba odpowiedzialna za projekt dr hab. Daria Lipińska-Nałęcz, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego Kontakt do opiekuna merytorycznego projektu Marek Korowajczyk Zastępca Dyrektora Departamentu Współpracy Międzynarodowej e-mail: marek.korowajczyk@nauka.gov.pl, tel. (22) 52 92 266 OCENA SKUTKÓW REGULACJI 1. Jaki problem jest rozwiązywany? Data sporządzenia 13.08.2015 r. Źródło: Upoważnienie ustawowe - art. 42a ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2012 r. poz. 572, z późn. zm.). Nr w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów: Jedną z największych barier w podjęciu decyzji o studiach w renomowanych zagranicznych uczelniach są wysokie koszty związane z kształceniem. Wysokość rocznego czesnego w najlepszych uczelniach świata waha się od 50 tys. zł w przypadku University of Oxford i University of Cambridge, do 200 tys. zł w przypadku University of Harvard i Massachusetts Institute of Technology. Z powodu wysokich kosztów nauki liczba polskich studentów w czołowych uczelniach świata jest relatywnie niska. Na przykład w University of Harvard, spośród 4796 studentów-cudzoziemców studiujących w tej uczelni, jedynie 19 pochodzi z Polski, przy czym studentów z Wielkiej Brytanii jest 225, Niemiec 169, Francji 92, Włoch 64, Hiszpanii 48, Grecji 34, Rumunii 34, Austrii 23, Irlandii 22, Bułgarii 18, Belgii 16, Cypru 12, Portugalii 11. Podobnie przedstawia się sytuacja w innych prestiżowych uczelniach w Stanford University kształci się tylko 13 Polaków, w Massachusetts Institute of Technology 12, w Cornell University 4, a w Princeton University tylko 3. Światowe rankingi uczelni (m. in. QS World University Rankings, Times Higher Education World University Ranking, Academic Ranking of World Universities) jednoznacznie wskazują znaczącą przewagę uczelni amerykańskich nad uczelniami z innych państw. Obecnie, według danych OECD, tylko 3,7% wszystkich polskich studentów, którzy wybrali studia za granicą, studiuje w uczelniach amerykańskich przodujących w większości międzynarodowych rankingów. Obecnie realizowane programy nie wpływają na wzrost liczby polskich studentów w renomowanych zagranicznych uczelniach. Wśród dziesięciu uczelni, najczęściej wybieranych przez polskich studentów w ramach programu Erasmus/Erasmus+, tylko dwie znajdują się wśród trzystu najlepszych uczelni świata (według Akademickiego Rankingu Uniwersytetów Świata publikowanego przez Institute of Higher Education przy Shanghai Jiao Tong University). W celu wyeliminowania tej bariery Rząd podjął inicjatywę zmiany przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym. Podstawa prawna umożliwiająca ustanowienie programu mającego na celu wspieranie wybitnych studentów w podejmowaniu studiów magisterskich w najlepszych uczelniach na świecie została przyjęta ustawą z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. poz. 860). 2. Rekomendowane rozwiązanie, w tym planowane narzędzia interwencji, i oczekiwany efekt Rekomendowanym rozwiązaniem jest ustanowienie, w drodze uchwały Rady Ministrów, Rządowego programu udzielania pomocy finansowej na pokrycie kosztów związanych z kształceniem w zagranicznych uczelniach Studia dla wybitnych. Projektowana uchwała określi czas realizacji programu oraz wysokość środków przeznaczonych na jego realizację, z wyodrębnieniem wysokości wydatków budżetowych w poszczególnych latach. W projekcie uchwały określono, że za realizację programu będzie odpowiedzialny minister właściwy do spraw IA5
szkolnictwa wyższego. W celu wdrożenia programu niezbędne będzie wydanie rozporządzenia określającego warunki realizacji tego programu, do czego upoważnia Radę Ministrów art. 42a ust. 12 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym. 3. Jak problem został rozwiązany w innych krajach, w szczególności krajach członkowskich OECD/UE? W krajach członkowskich Unii Europejskiej i OECD wsparciem studentów za granicą zajmują się w szczególności wyspecjalizowane agencje rządowe lub prywatne. Takie instytucje działają m.in. w Niemczech (DAAD), w Finlandii (CIMO), na Węgrzech (Tempus Public Foundation), na Litwie (Education Exchanges Support Foundation), w Czechach (The Centre for International Cooperation in Education) oraz w Danii (The Danish Agency for Higer Education). W poszczególnych państwach UE i OECD ograniczenia finansowe w podejmowaniu decyzji o studiach w renomowanych uczelniach zagranicznych zostały zlikwidowane samoistnie poprzez akumulację bogactwa, a zatem poprzez wyższy wskaźnik PKB per capita. Analizując dane OECD można zauważyć, że co do zasady państwa o wyższym wskaźniku PKB per capita niż Polska (np. Dania, Finlandia, Francja, Islandia, Izrael, Norwegia) charakteryzują się wyższym odsetkiem studentów zagranicznych w uczelniach amerykańskich: Studenci w USA (%) Studenci w USA (%) Państwo Australia 27.3 Izrael 13,7 Kanada 52.7 Turcja 13.8 Austria 5,1 Włochy 5,7 Belgia 5,9 Luksemburg 0,8 Republika Czeska 4,7 Holandia 8,2 Dania 15,0 Norwegia 10,0 Estonia 3,8 Polska 3,7 Finlandia 5,7 Portugalia 4,0 Francja 9,3 Słowacja 1,1 Niemcy 6,4 Słowenia 5,2 Grecja 4,6 Hiszpania 12,5 Węgry 5,6 Szwecja 17,7 Islandia 9,0 Szwajcaria 10,3 Irlandia 3,8 Wielka Brytania 20,1 Dane przedstawione przez OECD pokazują, że tylko 3,7 % wszystkich polskich studentów, którzy wybrali studia za granicą, studiuje w uczelniach amerykańskich, które zajmują najwyższe pozycje w międzynarodowych rankingach. W Akademickim Rankingu Uniwersytetów Świata z roku 2014, który jest brany pod uwagę w pracach nad projektem programu, z 30 najlepszych uczelni świata 22 są uczelniami amerykańskimi. Źródło: OECD and UNESCO Institute for Statistics for most data on non-oecd countries, Eurostat (www.oecd.org/edu/eag.htm). 4. Podmioty, na które oddziałuje projekt Grupa Wielkość Źródło danych Oddziaływanie Prezes Rady Ministrów Powołanie Kapituły programu. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego Realizacja programu, w tym: udzielanie pomocy finansowej uczestnikom programu,
Absolwenci studiów pierwszego stopnia i studenci, którzy ukończyli trzeci rok jednolitych studiów magisterskich, nieposiadający tytułu zawodowego magistra lub równorzędnego Około 300 000 (w roku 2015) Zintegrowany System Informacji o Nauce i Szkolnictwie Wyższym POLon 5. Informacje na temat zakresu, czasu trwania i podsumowanie wyników konsultacji Projekt uchwały został przekazany do konsultacji publicznych i opiniowania do: 1) Centralnej Komisja do Spraw Stopni i Tytułów, 2) Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, 3) Polskiej Akademii Nauk, 4) Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich, 5) Konferencji Rektorów Zawodowych Szkół Polskich, 6) Komitetu Polityki Naukowej, 7) Krajowej Reprezentacja Doktorantów, 8) Parlamentu Studentów RP, 9) Krajowej Izba Diagnostów Laboratoryjnych. 10) Akademickiego Związku Sportowego, 11) Biura Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej, 12) Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, 13) Harvard Club of Poland, 14) Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych 15) Konferencji Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych; 16) Konferencji Rektorów Polskich Uczelni Technicznych; 17) Konferencji Rektorów Publicznych Szkół Zawodowych, 18) Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, 19) Narodowego Centrum Nauki, 20) Niezależnego Zrzeszenia Studentów, 21) Polskiej Akademii Umiejętności, 22) Polskiej Komisja Akredytacyjnej, 23) Polskiej Rady Organizacji Młodzieżowych, 24) Polsko Amerykańskiej Komisji Fulbrighta w Polsce; 25) Rady Działalności Pożytku Publicznego przy Ministrze Pracy i Polityki Społecznej, 26) Rady Głównej Instytutów Badawczych, 27) Rady Młodych Naukowców, 28) Stowarzyszenia Audytorów Wewnętrznych Szkół Wyższych. 29) Stowarzyszenia TOP 500 Innovators; 30) Zrzeszenia Studentów Polskich, 31) Związku Pracodawców Mediów Publicznych, 32) Związku Przedsiębiorców i Pracodawców. proponowanie kandydatów do Kapituły programu, zapewnienie obsługi administracyjnej Kapituły za pośrednictwem urzędu. Możliwość złożenia wniosków o zakwalifikowanie do programu. W ramach konsultacji publicznych projekt zostanie również przekazany do zaopiniowania reprezentatywnym organizacjom pracodawców i związkom zawodowym, odpowiednio na podstawie art. 16 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców (Dz. U. Nr 55, poz. 235, z późn. zm.) oraz art. 19 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 167), tj.: Pracodawcom Rzeczypospolitej Polskiej, Business Centre
Club, Związkowi Rzemiosła Polskiego, Konfederacji Lewiatan, Biuru Komisji Krajowej NSZZ Solidarność ; Krajowej Sekcji Nauki NSZZ Solidarność, Ogólnopolskiemu Porozumieniu Związków Zawodowych, Radzie Szkolnictwa Wyższego i Nauki Związku Nauczycielstwa Polskiego, Forum Związków Zawodowych, Komisja Krajowa NSZZ Solidarność 80. Projekt uchwały został zamieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Wyniki konsultacji publicznych i opiniowania zostaną omówione po ich zakończeniu. 6. Wpływ na sektor finansów publicznych (ceny stałe z 2014 r.) Skutki w okresie 10 lat od wejścia w życie zmian [mln zł] Dochody ogółem budżet państwa JST pozostałe jednostki (oddzielnie) Wydatki ogółem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Łącznie (0-10) budżet państwa 18,5 39,6 47,5 48 48 48 48 29,5 8,4 0,5 336 JST pozostałe jednostki (oddzielnie) Saldo ogółem budżet państwa JST pozostałe jednostki (oddzielnie) Źródła finansowania Dodatkowe informacje, w tym wskazanie źródeł danych i przyjętych do obliczeń założeń Program będzie finansowany ze środków budżetu państwa. Środki na realizację programu będą planowane w części 83 Rezerwy celowe. Środki na pomoc finansową udzielaną w ramach programu będą przekazywane z budżetu państwa z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego. Limity wydatków w dziesięcioletnim okresie realizacji programu, a także mechanizm korygujący, zostały określone w ustawie z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Projekt uchwały określa wysokość środków przeznaczonych na realizację programu z uwzględnieniem limitów określonych w ww. ustawie. Przewiduje się, że w latach 2016 2025 z programu skorzysta około 700 studentów. Liczba ta wynika z przyjętego założenia, że w latach 2016 2022 do programu będzie przystępowało do 100 studentów rocznie. Trzy ostatnie lata realizacji programu, to okres kiedy nie będą przyjmowani nowi uczestnicy, a wypłata pomocy finansowej będzie realizowana wyłącznie wobec uczestników programu kontynuujących studia w zagranicznych uczelniach. Szacunkowa kwota wydatków na realizację programu w pierwszym roku obejmuje uśrednioną wysokość pomocy finansowej dla 100 uczestników programu. Kwota ta będzie wzrastać w dwóch kolejnych latach realizacji programu w związku z przeprowadzeniem kolejnych naborów do programu oraz kontynuowaniem studiów przez uczestników programu, którzy przystąpili do niego w poprzednich latach (zakłada się, że studia w zagranicznej uczelni, odbywane po ukończeniu studiów pierwszego stopnia albo po ukończeniu trzeciego roku jednolitych studiów magisterskich będą trwały nie dłużej niż trzy lata). Zakłada się, że w następnych latach liczba uczestników programu będzie się utrzymywała na tym samym poziomie, aż do czasu zaprzestania przeprowadzania naboru w związku z wygaszaniem programu. Ostatni nabór kandydatów zostanie ogłoszony w roku 2021 na rok akademicki
2022/2023. W przypadku gdy średnie koszty kształcenia uczestników w zagranicznej uczelni będą wyższe od zakładanych, liczba nowych uczestników w danym roku może być niższa niż 100. W ramach limitów wydatków określonych na realizację programu będą się mieściły wydatki związane z działalnością Kapituły programu. Szacuje się, że w latach 2016 2022 co roku odbywać się będą średnio trzy posiedzenia Kapituły, co jest uzależnione od liczby złożonych w danym roku wniosków. 7. Wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie przedsiębiorców oraz na rodzinę, obywateli i gospodarstwa domowe Skutki Czas w latach od wejścia w życie zmian 0 1 2 3 5 10 Łącznie (0-10) W ujęciu pieniężnym (w mln zł, ceny stałe z r.) duże przedsiębiorstwa sektor mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw rodzina, obywatele oraz gospodarstwa domowe W ujęciu niepieniężnym duże przedsiębiorstwa sektor mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw rodzina, obywatele oraz gospodarstwa domowe Przewiduje się, że w czasie realizacji programu, a także w okresie po jego zakończeniu polski rynek pracy powiększy się o grono wysoko wykwalifikowanych specjalistów, którzy przyczynią się do wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki, a także do utworzenia nowych miejsc pracy. Niemierzalne Dodatkowe informacje, w tym wskazanie źródeł danych i przyjętych do obliczeń założeń 8. Zmiana obciążeń regulacyjnych (w tym obowiązków informacyjnych) wynikających z projektu nie dotyczy Wprowadzane są obciążenia poza bezwzględnie wymaganymi przez UE (szczegóły w odwróconej tabeli zgodności). zmniejszenie liczby dokumentów zmniejszenie liczby procedur skrócenie czasu na załatwienie sprawy inne: tak nie nie dotyczy zwiększenie liczby dokumentów zwiększenie liczby procedur wydłużenie czasu na załatwienie sprawy inne: Wprowadzane obciążenia są przystosowane do ich elektronizacji. tak nie nie dotyczy
Projekt uchwały przewiduje, że za realizację programu będzie odpowiedzialny minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego. 9. Wpływ na rynek pracy Dzięki realizacji programu na polski rynek pracy wejdą beneficjenci programu, którzy będą odznaczać się wysokimi kwalifikacjami i doświadczeniem międzynarodowym. Przewiduje się, że znajdą oni zatrudnienie w podmiotach działających na terytorium RP lub zainicjują własną działalność gospodarczą, przez co potencjalnie mogą utworzyć dodatkowe miejsca pracy. Szacuje się, że w okresie 10 lat z programu skorzysta około 700 studentów. 10. Wpływ na pozostałe obszary środowisko naturalne sytuacja i rozwój regionalny inne: szkolnictwo wyższe Omówienie wpływu demografia mienie państwowe informatyzacja zdrowie Uczestnicy programu zamierzający uzyskać stopień naukowy doktora w polskich uczelniach i jednostkach naukowych przyczynią się do rozwoju polskiej nauki, w szczególności wykorzystując swoje doświadczenie międzynarodowe, a także przenosząc wzorce z najlepszych uczelni na świecie do polskich instytucji naukowych. 11. Planowane wykonanie przepisów aktu prawnego Wykonanie projektowanego programu nastąpi po wejściu w życie rozporządzenia, do wydania którego upoważnia art. 42a ust. 12 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym. 12. W jaki sposób i kiedy nastąpi ewaluacja efektów projektu oraz jakie mierniki zostaną zastosowane? Ewaluacja programu zostanie przeprowadzona już po pierwszym naborze kandydatów do programu i będzie polegała na weryfikacji efektywności mechanizmów i przyjętych kryteriów rekrutacji uczestników. Kolejne ewaluacje programu zostaną przeprowadzone po zakończeniu pierwszego pełnego cyku kształcenia uczestników programu i będą m.in. sprawdzać sposób realizacji zobowiązań uczestników programu. Minister będzie przedstawiał Radzie Ministrów, w terminie do dnia 31 grudnia, sprawozdanie z przebiegu realizacji programu za rok poprzedni. 13. Załączniki (istotne dokumenty źródłowe, badania, analizy itp.) Nie dotyczy.