INFORMACJA DOTYCZĄCA DELIMITACJI OBSZARU RADOMSKIEGO REGIONALNEGO INSTRUMENTU TERYTORIALNEGO Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT) i wywodzące się od nich Regionalne Instrumenty Terytorialne (RIT) 1 to instrumenty polityki miejskiej, skierowane 2 do miast i ich obszarów funkcjonalnych. Obszar Funkcjonalny to zwarty układ przestrzenny składający się z funkcjonalnie powiązanych terenów, charakteryzujących się wspólnymi uwarunkowaniami i przewidywanymi jednolitymi celami rozwoju. 3 Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej i Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju, ZITy i RITy mają więc działać, jako narzędzie rozwoju miast, ale w rozumieniu funkcjonalnym, tj. wychodzącym poza granice administracyjne miast, jednak w granicach obszarów funkcjonalnych uzasadnionych badaniami i analizami. Od początku założeniem twórców instrumentu było wprowadzenie go na obszarze funkcjonalnym, a nie na przypadkowo wybranym terytorium. Miało to wynikać z odpowiednich dokumentów ponadlokalnych, opracowań, oraz dodatkowych analiz. Takie też były wytyczne Marszałka Województwa Mazowieckiego 4 : Marszałek nie podjął się ani delimitacji, czyli wyznaczenia obszaru funkcjonalnego, ani zdefiniowania kryteriów jego wyznaczania. Zadanie określenia obszaru funkcjonalnego pozostawiono miastom-liderom odpowiedzialnym za RIT. Na Mazowszu są to: Radom, Płock, Siedlce, Ostrołęka i Ciechanów. Zgodnie z tym wskazaniem opracowując Plan Działania RIT dla Radomia i obszaru funkcjonalnego sięgnięto do dokumentu, którego autorem jest Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego (2011 r.) pt. Studium uwarunkowań rozwoju Radomia i strefy podmiejskiej. Obszar funkcjonalny został wyznaczony w nim w następujący sposób:
Ponadto w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju zidentyfikowano Radom, jako miasto tracące swoje dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze. Wskazano, że przyczyną barier rozwojowych obszarów wiejskich i miast położonych z dala od głównych ośrodków wzrostu jest m.in. niski poziom dostarczania usług publicznych, w tym najgorsze wskaźniki w zakresie dostępu mieszkańców do placówek edukacji czy ochrony zdrowia. Dlatego też wyznaczając obszar funkcjonalny dla Radomia poddano analizie dostęp mieszkańców do usług publicznych w zakresie ochrony zdrowia. W tym celu przeanalizowany został zasięg oddziaływania Radomskiego Szpitala Specjalistycznego na podstawie danych dotyczących miejsca zamieszkania pacjentów radomskiego szpitala oraz funkcjonujących przy nim poradni. Wynika z nich jednoznacznie, że najwięcej, bo aż 76% procent pacjentów RSzS pochodzi z Radomia i Powiatu Radomskiego. Pozostali pacjenci pochodzili głównie z województwa mazowieckiego, jednak udział chorych z poszczególnych powiatów Mazowsza był znacząco niższy wobec udziału pacjentów z terenu Radomia i powiatu radomskiego. Nie mniej jednak zasięg oddziaływania projektu wykracza poza powiat radomski, a nawet poza granice województwa. Realizacja propozycji Radomia i Powiatu Radomskiego przyczyniłaby się do poprawy dostępu do służby zdrowia nie tylko Radomian i mieszkańców sąsiednich gmin, ale całego subregionu. Bliżej ilustrują to mapy: Podobnie sytuacja wygląda, jeśli chodzi o udział mieszkańców sąsiednich powiatów wśród pacjentów poradni Radomskiego Szpitala Specjalistycznego.
W przypadku ambulatoryjnej opieki specjalistycznej odsetek pacjentów z powiatu i Radomia wynosił w 2013 roku 93,8% (7340 pacjentów spośród 7828 przyjętych), w 2012 roku 93,9% (7613 osób z 8106 przyjętych w poradniach). Z uwagi na obszar, z którego przede wszystkim pochodzą pacjenci oddziałów i poradni RSzS oraz obu powiatowych szpitali, ograniczony zakres usług szpitali powiatowych, zasadnym jest w zakresie ochrony zdrowia objęcie obszarem RIT Radomia oraz powiatu radomskiego.
Formalnie więc, program RIT został oparty na Radomiu, powiecie radomskim i jego gminach. Właśnie te samorządy będą również ponosić koszty wkładu własnego. Nie jest jednak prawdziwa teza, że na realizacji zaproponowanego przez Radom projektu RIT nie skorzystają mieszkańcy sąsiednich powiatów. Modernizacja szpitala specjalistycznego w Radomiu i szpitali powiatowych w Pionkach i Iłży poprawi dostęp do opieki medycznej wszystkich mieszkańców gmin i powiatów regionu radomskiego. Ilustruje to powyższa mapa Liczba pacjentów szpitali w Iłży, Pionkach i Radomiu. Delimitacja obszaru funkcjonalnego dokonana w oparciu o granice powiatu radomskiego jest spełnieniem odgórnych wymogów i wytycznych. Jest również oparta o dokumenty, badania i analizy. Wynikiem tego było zidentyfikowanie największych barier w dostępie do pomocy medycznej w regionie radomskim. Potrzeby inwestycyjne oraz infrastrukturalne, w tym wyposażenie szpitali oraz poradni specjalistycznych zostały ujęte w planie działań RIT, złożonym do Marszałka Województwa, jako dysponenta funduszami na realizację projektów w ramach RIT. Zablokowanie tych projektów będzie skutkować brakiem poprawy warunków leczenia mieszkańców miasta, gmin powiatu radomskiego i całego dawnego województwa radomskiego! Zasięg obszaru funkcjonalnego badany był także pod kątem liczby osób przyjeżdżających do Radomia i korzystających z różnego rodzaju usług publicznych: edukacja, szkolnictwo wyższe, praca, kultura, administracja państwowa, placówki handlowe. Największy odsetek osób przyjeżdżających do Radomia stanowią osoby z gmin powiatu radomskiego, mniejszy z powiatów dalej położonych. Ponieważ przyjeżdżający do Radomia poruszają się różnymi środkami komunikacji, w tym komunikacją publiczną, to projekt dotyczący zakupu autobusów dla komunikacji publicznej będzie w proporcjonalnym stopniu służył wszystkim mieszkańcom regionu, którzy korzystają z tej formy poruszania się po mieście. Poniższa mapa ilustruje jeden z czynników wpływających na potrzeby w zakresie komunikacji publicznej. Ponad 5200 uczniów radomskich szkół pochodzi z powiatu radomskiego. Duża część z nich korzysta na co dzień z miejskiej komunikacji publicznej. Podobnie sytuacja wygląda jeśli chodzi o studentów i osoby pracujące w Radomiu oraz osoby korzystające z innych instytucji publicznych.
W analizie dotyczącej obszaru RIT należy wziąć pod uwagę także aspekt finansowy. Województwo przeznaczyło na ten cel łącznie 130 mln euro, co stanowi ok. 530 mln zł. Jest to kwota, którą należy podzielić na 5 miast i ich obszarów funkcjonalnych i nie jest ona wystarczająca w stosunku do skali potrzeb. Dekoncentracja środków pomiędzy wszystkie powiaty i gminy na Mazowszu spowodowałaby brak możliwości realizacji jakiegokolwiek znaczącego zadania. Założeniem idei ZIT/RIT jest kompleksowe rozwiązanie problemu istotnego dla danego obszaru funkcjonalnego, a nie rozdrobnienie funduszy, które nie przyniosą faktycznego efektu poprawy sytuacji w którymkolwiek samorządzie. Warto dodać, że w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Mazowieckiego znajdują się zapisy: Realizację zintegrowanego podejścia terytorialnego w RPO WM 2014-2020 oparto na dwóch podstawowych formach tj.: Zintegrowanych Inwestycjach Terytorialnych (ZIT) dla miasta stołecznego Warszawy i jej obszaru funkcjonalnego. Regionalnych Instrumentach Terytorialnych (RIT) dla miast regionalnych (Radomia i Płocka) i subregionalnych (Ciechanowa, Ostrołęki i Siedlec) oraz ich obszarów funkcjonalnych. 5 Ponadto w rozdziale Ramy realizacji przedsięwzięć z zakresu zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich( ) czytamy: RIT, to mechanizm stworzony w celu wzmocnienia na Mazowszu ośrodków regionalnych i subregionalnych, wspomagający rozwijanie ich funkcji społecznogospodarczych( ) 6 Zgodnie z zapisami nie jest to więc instrument przeznaczony dla wszystkich obszarów, lecz dla miast pod warunkiem jednak, że oddziaływanie projektu będzie wykraczać jak najdalej poza jego granice. Propozycja projektów w Ramach RIT Radom obejmują swym oddziaływaniem cały subregion, a nawet wykraczają poza jego obszar. Przypisy: 1 Pismo Marszałka Województwa Mazowieckiego z dnia 20.11.2013 r. Nr RF-II.0440.239.2013.PS : Mechanizm ten bazuje na koncepcji Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT) określonej w dokumencie Zasady realizacji Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Polsce przyjętym przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego w lipcu 2013 r. oraz założeniach przedstawionych w projekcie Umowy Partnerstwa (UP) 2 Pismo Marszałka Województwa Mazowieckiego z dnia 20.11.2013 r. Nr RF-II.0440.239.2013.PS: Jest on skierowany do miast regionalnych: Radomia, Płocka i subregionalnych: Siedlec, Ostrołęki i Ciechanowa oraz ich obszarów funkcjonalnych 3 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 4 Pismo Marszałka Województwa Mazowieckiego z dnia 20.11.2013 r. Nr RF-II.0440.239.2013.PS: Plan działań RIT powinien zawierać: diagnozę obszaru, identyfikację potencjałów i wyzwań rozwojowych (należy przedstawić syntetyczną, rzetelną, popartą faktami analizę, która wskaże zasięg przestrzenny obszaru, zobrazuje relacje/powiązania funkcjonalne między JSToraz wynikające z tego bariery, potencjały i wyzwania rozwojowe. Wskazanym jest aby w Planie działań RIT powołać się na konkretne przeprowadzone badania, dokumenty ponadlokalne i regionalne opisujące dany obszar; dane statystyczne( ) 5 RPO WM 2014-20 Rozdział 4 Zintegrowane Podejście Terytorialne, str. 169 6 RPO WM 2014-20 Rozdział 4 Zintegrowane Podejście Terytorialne, Ramy realizacji przedsięwzięć z zakresu zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich (w tym ZIT), szacunkowa kwota wsparcia z EFRR oraz szacunkowa alokacja EFS, str. 171