Liderzy w produkcji prosiąt To już finał konkursu w kategorii produkcja prosiąt. Spośród kilkudziesięciu zgłoszeń komisja konkursowa wytypowała trójkę najlepszych hodowców i producentów towarowych. Krzysztof Kwit z PIWet w Puławach oraz Piotr Polok z PZHiPTCh Polsus podczas wizyt w najlepszych krajowych chlewniach oceniali kondycję i prosiąt. Sprawdzali również dobrostan. J nat owy olnictwa ury w kategorii produkcja prosiąt musiało przejechać ponad 2,5 tys. kilometrów, by odwiedzić sześć nominowanych gospodarstw, rozsianych po całym kraju, w których osiągane są najlepsze wyniki w rozrodzie świń i odchowie prosiąt. Szóstka finałowych chlewni w pierwszym etapie konkursu została wyłoniona na podstawie nadesłanych przez rolników zgłoszeń. Komisja konkur- sowa, w której skład wchodzili Piotr Polok z PZHiPTCh Polsus, Krzysztof Kwit z PIWet w Puławach oraz Paulina Janusz z redakcji top agrar Polska wytypowali najlepszych z najlepszych, biorąc pod uwagę deklarowane wyniki produkcyjne, przede wszystkim: liczbę prosiąt żywo urodzonych i odsadzonych z miotu, straty w laktacji, długość okresu międzymiotu oraz skuteczność inseminacji lub krycia. Dwie podkategorie: Ponieważ nie główny Patronat i sponsorzy Sponsor główny Patronat honorowy ministra rolnictwa ts 6 Sponsor kategorii produkcja prosiąt można porównywać wyników osiąganych w stadach towarowych oraz w stadach zarodowych zrzeszonych w Polsus ze względu na obostrzenia związane z prowadzoną w nich pracą hodowlaną, kategoria produkcja pro- siąt została podzielona na dwie podkategorie: towarową i zarodową. Będzie więc dwóch zwycięzców. Wizyty u czołówki: Do wytypowanych w pierwszym etapie gospodarstw w marcu zawitała nasza komisja konkursowa. Jury wnikliwie oceniało wiarygodność deklarowanych wyników i prowadzoną dokumentację stada. Sprawdzało również warunki dobrostanu oraz kondycję i prosiąt. Wyniki produkcyjne prezentujemy w tabelach, a charakterystykę gospodarstw na kolejnych stronach. Kto wygrał i został AgrarEkspertem roku 2012 w poszczególnych podkategoriach, dowiemy się już 8 maja podczas uroczystej Gali w Warszawie.
Czołówka krajowych producentów Tab. 1. Najlepsze stada towarowe w konkursie Producent Liczba Rasa Skuteczność inseminacji (%) żywo urodzonych/miot odsadzonych/ miot Indeks oprosień Okres między-miotu Prosięta odsadzone y/rok Waldemar Krasowski 395 Danavl 85/77,3* 13,88 12,45 2,36 154 29,38 Marcin Michałek 272 PIC 85/82* 13,2 11,8 2,4 152 28,33 Joanna Modzelewska 198 PIC 89 13,5 12,4 2,36 154 29,26 * skuteczność wyprosień Do naszego konkursu zgłosili się głównie właściciele większych stad, utrzymujący przeważnie y hybrydowe. Deklarowana przez producentów liczba prosiąt odsadzanych w roku od y nie była niższa niż średnia europejska, czyli 24 prosięta. Spośród zgłoszeń w tej podkategorii do drugie- go etapu konkursu zakwalifikowali się: Waldemar Krasowski z Krasowa w woj. mazowieckim, Marcin Michałek z Bombalic w woj. mazowieckim, Joanna Modzelewska z Jarnot w woj. podlaskim. Stado dopilnowane w dzień i w nocy Lochy Danavl (dawniej DanBred), kupione z fermy w Pieckach należącej do Agrosokołowa dają nawet po 17 18 prosiąt, średnio w miocie w ostatnich latach rodzi się 14 żywych prosiąt. Staramy się odchować z każdego miotu jak najwięcej mówi Waldemar Krasowski, który wspólnie z żoną zarządza stadem 400, a zaczynał od kilkudziesięciu. Opieka nad prosiętami: Potencjał genetyczny duńskich loszek trzeba umieć wykorzystać. Rodzą dużo, ale nie są w stanie wykarmić wszystkich prosiąt. Z tego względu małżeństwo cały czas nadzoruje porody. Synchronizujemy wyprosienia, by nie trwały zbyt długo. Każde prosię dosadzamy do wymienia, by pobrało siarę opisuje Katarzyna Krasowska. Po pierwszych 24 godz. wyrównują prosięta między miotami, by dać oseskom równe szanse. Zazwyczaj potrzebna jest również mamka, gdyż y w grupie rodzą więcej, niż mogą wykarmić. Do zastępczej matki, cofniętej z poprzedniej grupy, dosadzane są najsilniejsze sztuki. Od pierwszego dnia w kojcach porodowych pojawiają się też dokarmiacze, najpierw z preparatem mlekozastępczym, a w kolejnych dniach z prestarterem, który ma ułatwić prosiętom przejście na paszę stałą. W pierwszym tygodniu maluchy przechodzą wszystkie krwawe zabiegi: kastrację, skraca- Katarzyna i Waldemar Krasowscy sprzedają od maciory ponad 29 prosiąt. Sukces zawdzięczają stałej kontroli stada i prowadzeniu dokładnej dokumentacji. 4/2013 top agrar Polska ts 7
nie ogonków oraz szlifowanie kiełków. Dostają też żelazo i witaminy. Porodówki wyposażone są w budki z promiennikami. Dodatkowo ogrzewana centralnie jest pełna część podłogi w kojcu. Wszystko po to, by zapewnić prosiętom komfort termiczny. Mimo takiej opieki w 2012 r. straty na porodówce sięgnęły 11%. I ten parametr Krasowscy chcą w najbliższym czasie poprawić. Po 28 dniach prosięta są gotowe do przeniesienia do odchowalni. Z każdej grupy co tydzień na odchów trafia około 240 sztuk mówi właściciel. Praca w rytmie tygodniowym idzie sprawnie w nowym budynku, w którym zwierzęta utrzymywane są na ruszcie, a mieszanka zadawana jest paszociągiem. Właściciele mogą skupić się na pracy nad efektywnością i poprawą wyniku ekonomicznego. Sprzedają oni prosięta w wadze 20 25 kg, za cenę 10,5 11 zł/kg Ta kwota pozwala zarobić mówią. Indeks oprosień na poziomie 2,4 Pierwsza połowa zeszłego roku była lepsza niż druaga, ale wyniki są dobre: ponad 28 prosiąt odsadzonych od y mówi Marcin Michałek. Stado na papierze i w komputerze: Każda a ma swoją kartę, z której dane są wpisywane do komputera. Jest też zeszyt miotów, w sektorze krycia każda grupa ma swój kolor. Dzięki temu nie giniemy. Dodatkowo ewidencjonuje nas lekarz weterynarii, z którą wyznaczamy sobie cele na najbliższy rok. W tym to 30 prosiąt sprzedanych od maciory w roku tłumaczą zasady działania małżonkowie. W tak dużym stadzie bioasekuracja i opieka weterynaryjna są niezmiernie ważne, tak jak utrzymanie możliwie najwyższego statusu zdrowotnego. Każda choroba to strata kilkudziesięciu tysięcy, więc Krasowscy regularnie badają zwierzęta. Prowadzą monitoring m.in. w kierunku App, PRRS oraz mykoplazmozy. Loszki kupowane są systematycznie co 4 miesiące, remont sięga nawet 45%. Od czasu zasiedlenia nie przydarzyła się nam jeszcze żadna większa choroba, ale do obiektu poza nami i panią weterynarz praktycznie nikt nie ma wstępu zaznacza Krasowski. Jedynym słabym punktem jest wywóz prosiąt z gospodarstwa kupujący musi wjechać na teren gospodarstwa, by odebrać zwierzęta. Z tego powodu producenci chcą wybudować długą rampę załadowczą, która będzie wychodziła poza obszar fermy. Nie wykluczają też, że w przyszłości jeszcze powiększą produkcję. ts 8 Marcin Michałek z mazowieckich Bombalic na rynku prosiąt funkcjonuje od 6 lat. Rocznie sprzedaje ok. 7100 prosiąt od 272 PIC. Choć niecałe dwa lata temu postawił z ojcem tuczarnię, by zamknąć cykl produkcyjny, dziś nadal handluje prosiętami. Bezpieczeństwo produkcji: Przy wysokich cenach zbóż i utrzymującym się popycie na warchlaki, nie ma sensu ich tuczyć. Tuczarnia na 1100 stanowisk jest moim zabezpieczeniem w razie załamania koniunktury twierdzi 30-latek. Obecnie stoi pusta. Młody rolnik współpracuje z ojcem, który uprawia 300 ha ziemi i sprzedaje synowi po cenach rynkowych ziarno paszowe. Całkowite koszty produkcji sięgały w zeszłym roku u Michałka 200 220 zł/prosię, z czego 160 zł stanowiła pasza. W dobrym dla producentów prosiąt 2012 r. ze sprzedaży 30-kg warchlaka zostawało rolnikowi średnio 75 zł/szt. Co tydzień z fermy w Bombalicach wyjeżdżają 134 prosięta. Trafiają one do 3 głównych odbiorców już od kilku lat. Stała współpraca daje poczucie bezpieczeństwa. Ceny prosiąt ustalamy na podstawie cen polskich, duńskich i holenderskich, stanowią ok. 40% ceny tucznika wyjaśnia Michałek. Praca na fermie, dzięki tygodniowemu cyklowi produkcji, nie generuje spiętrzenia obowiązków, a to ważne, gdy brakuje rąk do pracy. Stado obsługują 3 osoby. Sam zarządzam produkcją, jedna pracownica obsługuje porodówki, a pracownik zajmuje się inseminacją i cięższymi robotami. Niestety, zatrudnione przeze mnie małżeństwo już za parę lat dobije do wieku emerytalnego i wtedy będzie problem z pomocą w chlewni mówi właściciel. Póki co wyszkolony i zaangażowany personel pomaga w osiągnięciu wysokich wyników
cykl 3-tyg. dawałby większe partie wyrównanych prosiąt. Przez lata Modzelewscy opanowali rozród świń. Uzyskują skuteczność inseminacji na poziomie 89%, a okres międzymiotu skrócili do 154 dni. Lochy wchodzą w ruję naturalnie, są stymulowane światłem i przez szukarka. Loszki inseminują w wieku 230 dni i wadze 130 kg. Wymiana stada sięga tu 40%. Ze względów ekonomicznych i bioasekuracyjnych małżeństwo remontuje stado we własnym zakresie przez tzw. program rotacyjny, kryjąc swoje y knurami PIC 1010 lub 1020. Dzięki temu oszczędzamy 200 zł/loszkę i nie musimy martwić się o kwestie ich bioasekuracji i aklimatyzacji twierdzą Modzelewscy. Niższe koszty: By kontrolować koszty sprawdzają też żerność. Maciory PIC zjadają 1180 kg paszy rocznie. Oznacza to, że na każde odsadzone prosię a zjada 40 kg mieszanki. Odchów prosiąt nie sprawia dużego problemu. Jak mówią właściciele: y są prawie samoobsługowe, ale porody warto synchronizować. Z najlepszych matek wyznaczane są mamki. Poza przygnieceniami, producenci nie rejestrują większych strat w okresie ssania. Mioty są standaryzowane według masy. Modzelewscy sprzedają prosięta o masie 21 24 kg. Cena kilograma w 2012 r. wahała się w granicach 9 12 zł (do 21 kg), a koszty bezpośrednie produkcji wyniosły 140 150 zł/szt. Doskonałe wyniki w hodowli Hodowcy zgłoszeni do przez PZHiPTCh Polsus nie ustępowali producentom towarowym, choć ich stada nie są tak liczne, chlewnie trochę mniej nowoczesne, a hodowcy nie mogą meblować miotów. Wśród zgłoszonych członków Polsus, których wyniki zweryfikowano rów- nież przez terenowych zootechników pracujących dla związku do finału wytypowano: Mirosława Kossa z Gnieżdżewa w woj. pomorskim, Karola Kropiwca z Dawidów w woj. lubelskim, Zbigniewa Krzywdę z Aleksandrii w woj. wielkopolskim. Tab. 2. Najlepsze stada hodowlane w konkursie Liczba Rasa Skuteczność inseminacji (%) żywo urodzonych/miot odsadzonych/ miot Indeks oprosień Okres międzymiotu Prosięta odsadzone y/rok Mirosław Koss 40 Wbp 85 13,3 12,06 2,32 157 28,34 Karol Kropiwiec 24 Pbz 97 13,4 11,90 2,30 160 27,37 Zbigniew Krzywda 46 Pbz 94,9 13,29 12,49 2,31 158 28,85 Producent Najbardziej wysunięta hodowla na północ Na samej północy kraju, tuż przy Półwyspie Helskim, we wsi Gnieżdżewo umiejscowiona jest hodowla zarodowa Mirosława Kossa. Ten ostatni Mohikanin w hodowli w okolicy prowadzi gospodarstwo na własny rachunek od 2002 r. Wówczas przejął chlewnię ze stadem podstawowym wielkości 40 Wbp. Stan taki w rasie białej utrzymuje do dziś. Swoją ofertę hodowlaną poszerzył, powiększając stado o 20 rasy Duroc. Lochy białe są znacznie bardziej plenne niż Duroc, w końcu to linia mateczna. Odsadzam od nich ponad 12 prosiąt z miotu mówi Koss. W starych murach: Hodowca musi sobie ra- Mirosław Koss prowadzi produkcję w sposób tradycyjny. Lochy oraz młodzież hodowlana mają dostęp do wybiegu. ts 10 dzić z produkcją świń w budynkach starego typu. Wszystkie zwierzęta utrzymuje na płytkiej ściółce. Sektory produkcyjne rozrzucone są w kilku pobieżnie wyremontowanych obiektach z lat 70. Żywienie jest niezautomatyzowane, co przysparza wiele pracy Kossowi, który sam zajmuje się hodowlą świń. Właściciel w rozrodzie zdał się na inseminację, której skuteczność w stadzie sięga 85%, choć twierdzi, że
w rozrodzie: w 2012 r. skuteczność inseminacji wyniosła tu 85%, a odsadzenia od y 28,33 szt. Maciory, podzielone na 21 grup po 12 szt., rodzą średnio 13,2 prosięcia, a odchowują 11,8. Prosięta rodzą się w większości wyrównane, a y radzą sobie z wykarmieniem swoich miotów. Mamki nie są stałym elementem w grupie. By skontrolować wydajność, Michałek w zeszłym roku przeważył losowo 454 prosięta. Ich średnia masa urodzeniowa wyniosła 1,44 kg, a odsadzeniowa niecałe 8 kg. Krótki międzymiot: Jedną ze składowych dużej liczby odchowanych prosiąt jest krótki okres międzymiotu. Ponieważ y gładko wchodzą w ruję po odsadzeniu, czas między jednym a drugim miotem to 152 dni, co oznacza, że średni okres jałowienia po wliczeniu powtórek rui wynosi 10 dni. Taki wynik uzyskiwany jest m.in. dzięki właściwemu żywieniu y odsadzone są w dobrej kondycji, gotowe na następną ciążę oraz właściwie przeprowadzanej inseminacji, przeprowadzanej dwukrotnie co 12 godz. Rozród jak w zegarku Od 15 lat zajmujemy się produkcją świń. Zaczynaliśmy ze stadem 20 w cyklu zamkniętym, powiększyliśmy je do 60, aż w końcu dobudowaliśmy nową chlewnię, zmodernizowaliśmy stare obiekty i przestawiliśmy się na produkcję prosiąt od 198 PIC Camborough24. Stado rozparcelowane jest w kilku budynkach, bo nie mamy możliwości postawienia jednej, dużej chlewni, co w dość znaczący sposób utrudnia nam pracę mówi Joanna Modzelewska, która wraz z mę- żem zajmuje się stadem. Do pomocy zatrudniają jednego pracownika. Praca na kilka budynków: Lochy i prosięta utrzymywane są na ruszcie, wentylacja drzwiowa i dyfuzyjna zapewnia właściwy mikroklimat. Problemem jeszcze pozostaje dystrybucja paszy, którą trzeba rozwozić wózkiem. Produkcja w chlewni Modzelewskich ze względów lokalowych ustawiona jest w cyklu tygodniowym co 7 dni odsadza się tu ponad 120 prosiąt, choć Joanna i Andrzej Modzelewscy doskonale radzą sobie z produkcją prosiąt. Indeks oprosień skrócili do 2,36. Z miotu odsadzają 12,4 prosięta.