Tematyka różnorodności biologicznej w ramach realizacji podstawy programowej. Poznanie walorów przyrodniczych Gostynińsko- Włocławskiego Parku Krajobrazowego, rezerwatów przyrody zajęcia terenowe na ścieżce dydaktycznej z zastosowaniem odbiorników GPS Zadanie realizowane w ramach projektu: Dofinansowanie instytucjonalne pozarządowych organizacji ekologicznych na lata 2010/2012 finansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie.
1. Rola edukacji w kształtowaniu świadomości ekologicznej społeczeostwa: definicja świadomości ekologicznej w/g prof. Tadeusza Burgera - to zespół informacji i przekonao na temat środowiska naturalnego oraz postrzegania związków między stanem i charakterem środowiska naturalnego a warunkami i jakością życia człowieka, świadomośd ekorozwojowa to stan wiedzy i umiejętności na tematy ekorozwojowe, ukształtowanie przekonao i postaw wobec problemów gospodarczych, społecznych i środowiskowych, edukacja ekologiczna jako źródło budowania świadomości ekologicznej, edukacja dla zrównoważonego rozwoju to warunek konieczny praktycznego wdrażania zrównoważonego rozwoju, edukacja dla zrównoważonego rozwoju musi byd skierowana do osób pełniących władzę, nauczycieli, przedsiębiorców, organizacji społecznych, dzieci, młodzieży i całego społeczeostwa, bez kreatywności, przekonania ludzi o wadze problemu nie zdołamy dokonad koniecznych zmian, problem jak uczyd,,o zrównoważonym rozwoju i,,dla zrównoważonego rozwoju.
2. Edukacja dla zrównoważonego rozwoju w dokumentach; ustalenia konferencji w Rio w 1992r. Polityki Ekologiczne Paostwa (1991, 2000, 2003, 2009). działania na rzecz zapewnienia realizacji zasady zrównoważonego rozwoju jeden z trzech celów Polityki Ekologicznej Paostwa w latach 2009 2012, udział społeczeostwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska: - podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeostwa, aby doprowadzid do: * proekologicznych zachowao konsumenckich, * prośrodowiskowych nawyków i pobudzania odpowiedzialności za stan środowiska, * organizowania akcji lokalnych służących ochronie środowiska, * uczestnictwo w procedurach prawnych i kontrolnych dot. ochrony środowiska,
kierunki działao: * rozwój szkolnej edukacji w zakresie ochrony środowiska, dostępu do informacji o środowisku oraz kształtowania zachowao zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, * promowanie etykiet znakujących aspekt środowiskowy produktów w celu ułatwienia konsumentom zachowao proekologicznych, * finansowe wsparcie poprzez fundusze ekologiczne projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe (POE), * zapewnienie udziału POE we wszystkich gremiach podejmujących decyzje dot.. ochrony środowiska, * szkolenia dla pracowników instytucji publicznych oraz przedsiębiorców w zakresie ochrony środowiska, * współpraca z dziennikarzami w zakresie edukacji ekologicznej wszystkich grup społecznych,
w ustawach: z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (dział VIII. Edukacja ekologiczna, badania... reklamy art. 77, 78, z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, innych ustawach ekologicznych), w znowelizowanej ustawie o systemie oświaty,, system oświaty zapewnia w szczególności... upowszechnienie wśród dzieci młodzieży wiedzy o zasadach zrównoważonego rozwoju oraz kształtowanie postaw sprzyjających jego wdrażaniu w skali lokalnej, krajowej i globalnej, podstawa programowa jest w polskim systemie oświaty kluczowym dokumentem określającym cele i treśd nauczania, umiejętności uczniów, zadania wychowawcze szkoły, które są uwzględniane odpowiednio w programach wychowania przedszkolnego, programach nauczania oraz umożliwiają ustalenie kryteriów ocen szkolnych i egzaminacyjnych, regulacja treści kształcenia w języku efektów kształcenia, to określenie wymagao na koniec każdego etapu edukacyjnego precyzyjnie określającego, czego szkoła zobowiązana jest nauczyd przeciętnego ucznia.
3. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE). Przez edukacje dla zrównoważonego rozwoju (2001r.) przyjęta przez Ministerstwo Środowiska i Ministerstwo Edukacji Narodowej określa: cele edukacji, edukację ekologiczną, jako zobowiązanie międzynarodowe, cele narodowej strategii edukacji ekologicznej: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia, w tym w pracy i wypoczynku wszystkich ludzi w RP, wdrożenie EE na wszystkich stopniach edukacji formalnej i nieformalnej, tworzenie wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów EE uwzględniając NSEE i propozycje podmiotów lokalnych, promowanie dobrych doświadczeo EE,
organizację EE w Polsce, w formalnym systemie nauczania, wychowanie przedszkolne, szkoły wszystkich typów, szkolnictwo wyższe, edukację dorosłych, pozaszkolną EE, instytucje i urzędy centralne, województwa, powiaty, gminy, instytucje przyrodnicze, organizatorzy turystyki, organizacje społeczne, kościoły i związki wyznaniowe, zakłady pracy, rodzina, media, uwarunkowanie EE.
4. Narodowy Program Edukacji Ekologicznej (NPEE) program wykonawczy NSEE oraz warunki jego wdrażania (2001) główne cele NPEE: wdrażanie NSEE z uwzględnieniem zmian w Polsce i UE, stworzenie mechanizmów pozwalających wdrażad ZR, kształtowad świadomośd ekologiczną, zwiększanie efektywności EE, cele operacyjne, aspekty polityczne ( ranga EE, włączenie EE w aspekt kompleksowej edukacji obywatelskiej), aspekty organizacyjne (organizacja, koordynacja, współdziałanie w planowaniu, realizacji i ewaluacji EE, stymulowanie EE na obszarach o szczególnych potrzebach w zakresie poprawiania stanu świadomości ekologicznej, podniesienia efektywności i atrakcyjności EE), aspekty materialne (finansowanie EE, racjonalizacja wydatków), aspekty społeczne (przygotowanie społeczeostwa, władz do wdrażania ZR), aspekty edukacyjne (baza edukacyjna, metody EE, badania efektywności EE), adresaci NPEE: podmioty finansujące EE i realizatorzy EE,
sfery wprowadzania EE, edukacja formalna, szkolenia, organizacje społeczne, media, środki wzmacniające efekty EE, materiały programowe, dokumenty paostwowe, imprezy i wydarzenia, interpelacje, protesty, konkursy, festiwale, media, turystyka, finansowanie EE, warunki realizacji NPEE, zalecana konstrukcja programów EE.
5. Strategia edukacji dla zrównoważonego rozwoju Program Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ przyjęty w Wiedniu w 2005 r. na spotkaniu wysokiego szczebla przedstawicieli Ministerstw d/s Środowiska oraz Edukacji. Cel : zachęcenie paostw do opracowania i wcielenia zasad edukacji dla ZR do formalnych i nieformalnych systemów edukacji. Zadanie: edukacja powodując zmiany w mentalności umożliwi ludziom stworzenie bezpieczniejszego, zdrowszego i lepiej prosperującego świata (podniesie jakośd życia ludzi), zmieniad system edukacji i prowadzid badania mogące przyczynid się do poprawy metod i sposobów nauczania, opracowad materiały do edukacji dla ZR pomocne w realizacji edukacji dla różnych systemów, przystosowując je do lokalnych warunków i potrzeb.
Założenia: strategia będzie wdrażana w latach 2005 2014 tj. w okresie Dekady Edukacji dla ZR. Nie ma uniwersalnego modelu edukacji dla ZR: - jest wspólna zgoda na założenia, ale realizacja zależy od lokalnej sytuacji, ma - uwzględniad lokalny charakter środowiska, warunki społeczne i ekonomiczne oraz kontekst kulturowy. Strategia przyjęta przez Polskę. Dekada Edukacji dla ZR jest przedsięwzięciem kompleksowym, sięgającym w przyszłośd. Dotyczy wszystkich dziedzin życia. Troska o środowisko przełoży się na rozwój ekonomiczny i społeczny, a edukacja jest podstawowym czynnikiem transformacji w kierunku ZR.
6. Edukacja ekologiczna a nowa podstawa programowa przedmiotów przyrodniczych. Podstawa programowa kształcenia ogólnego (Dz.U. nr 61 z dn. 19.06.2001 r. poz. 625), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. Nr 4 poz. 17, 15 stycznia 2009 r.), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych z dnia 12 lutego 2001 r. (Dz.U. Nr 15, poz. 142, z późn. zm.).
Podstawy prawne: możliwośd wprowadzenia systemu blokowego nauczania przedmiotów obowiązkowych to znaczy że godziny na realizację przedmiotu nie muszą byd rozłożone równomiernie w ciągu roku szkolnego, szanse na prowadzenie ciekawych projektów ekologicznych, organizowanie wyjazdów edukacyjnych, na których mogą byd realizowane w systemie blokowym treści ekologiczne, tzw. godziny do dyspozycji dyrektora realizacja dodatkowych zajęd edukacyjnych, rozwijających zainteresowania uczniów, na pracę z uczniem zdolnym, szansa na rozwój zainteresowao ochroną przyrody, środowiska, ekologią,
Edukacja ekologiczna w nowej podstawie szkoła podstawowa, II etap edukacyjny Podstawa prawna: Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia 2008 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół Dz.U. Nr 4 poz. 17 z dnia 15 stycznia 2009 r. Cele kształcenia: IV Poszanowanie przyrody uczeo zachowuje się w środowisku zgodnie z obowiązującymi zasadami, działa na rzecz ochrony przyrody i dorobku kulturowego społeczności,
Treści nauczania: 5. Człowiek a środowisko Uczeo: Prowadzi obserwacje i proste doświadczenia wykazujące zanieczyszczenie najbliższego otoczenia (powietrza, wody, gleby), Wyjaśnia wpływ codziennych zachowao w domu, szkole, w miejscu zabawy na stan środowiska, Proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu, Podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka, Podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu środowiska na zdrowie człowieka.
Edukacja ekologiczna w nowej podstawie gimnazjum, III etap edukacyjny Cele kształcenia: Biologia brak, Chemia uczeo zna wpływ różnorodnych substancji na środowisko naturalne, Geografia uczeo rozumie wzajemne relacje przyroda człowiek, ( ) rozwija w sobie świadomośd wartości i poczucie odpowiedzialności za środowisko przyrodnicze. Treści kształcenia: Chemia Uczeo: Opisuje na czym polega powstawanie dziury ozonowej, proponuje sposoby zapobiegania jej powiększaniu, Wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeo powietrza; planuje sposób postępowania pozwalający chronid powietrze przed zanieczyszczeniami.( ) Proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą,( ) Analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania; proponuje sposoby ograniczające ich powstawanie.
Biologia -Uczeo: Przedstawia przyczyny i analizuje skutki globalnego ocieplenia klimatu; Uzasadnia koniecznośd segregowania odpadów w gospodarstwie domowym oraz koniecznośd specjalnego postępowania ze zużytymi bateriami, świetlówkami, przeterminowanymi lekami; Proponuje działania ograniczające zużycie wody i energii elektrycznej oraz wytwarzanie odpadów w gospodarstwach domowych. Geografia -Uczeo: Przedstawia ( ) strukturę wykorzystania źródeł energii w Polsce i ocenia jej wpływ na stan środowiska przyrodniczego, Opisuje obiekty znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości, ( ) Wykazuje koniecznośd ochrony środowiska przyrodniczego w Polsce, wymienia formy jego ochrony, proponuje konkretne działania na rzecz jego ochrony we własnym regionie. 2) Uczeń dokonuje obserwacji: d) w terenie przedstawicieli pospolitych gatunków roślin i zwierząt, e) w terenie obserwacji liczebności, rozmieszczenia i zagęszczenia wybranego gatunku rośliny zielnej.
Treści nauczania 1. Ekonomiczne i społeczne aspekty związków między człowiekiem i jego działalnością a środowiskiem. Wartośd środowiska. Korzyści i straty związane z jego eksploatacją. Zasoby odnawialne i nieodnawialne. 2.Współczesny system gospodarki światowej i jego wpływ na degradację zasobów środowiska. Współpraca międzynarodowa jako warunek osiągnięcia zrównoważonego rozwoju. 3.Zagrożenia cywilizacyjne związane z energetyką konwencjonalną i jądrową. Odnawialne źródła energii. 4.Sposoby ochrony różnorodności biologicznej. 5.Intensyfikacja produkcji rolnej i związane z nią zagrożenia. Rolnictwo ekologiczne. 6.Problemy bezpieczeostwa biologicznego, np. inżynieria genetyczna. 7.Problemy polityki ekologicznej paostwa.
Osiągnięcia 1.Dostrzeganie zagrożeo dla współczesnej cywilizacji wynikających z nieracjonalnego korzystania z zasobów środowiska i z nierównomiernego poziomu życia w różnych regionach świata. 2.Ocenianie działalności ekologicznych organizacji pozarządowych, ich celów i form działania oraz zgodności z polityką ekologiczną paostwa. 3.Podejmowanie racjonalnych działao służących poprawie stanu środowiska w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej.
Edukacja ekologiczna w nowej podstawie liceum IV etap edukacyjny, zakres podstawowy Cele kształcenia: Biologia III. Postawa wobec przyrody i środowiska. Uczeo rozumie znaczenie i koniecznośd ochrony przyrody; prezentuje postawę szacunku wobec siebie i wszystkich istot żywych, opisuje postawę i zachowanie człowieka odpowiedzialnie korzystającego z dóbr przyrody. Chemia II. Uczeo posługuje się zdobytą wiedzą chemiczną w życiu codziennym w kontekście dbałości o własne zdrowie i ochrony środowiska naturalnego. Geografia III. Rozumienie relacji człowiek przyroda społeczeostwo w skali globalnej i regionalnej.
Treści kształcenia: Biologia Dział II. Różnorodnośd biologiczna i jej zagrożenia (rolnictwo, gospodarka wodna, leśna, banki genów) Geografia Dział 3. Relacja człowiek-środowisko przyrodnicze a zrównoważony rozwój (woda, ocieplenie, rolnictwo) Chemia Dział 4 Chemia gleby (skażenia gleb, przeciwdziałanie degradacji) Paliwa obecnie i w przyszłości (OZE) Fizyka Dział 3. Fizyka jądrowa (energetyka jądrowa korzyści i zagrożenia)
Liceum wymagane wycieczki zakres podstawowy Uczeo wykonuje następujące dwiczenia lub dokonuje obserwacji: 2) na wycieczce do ogrodu zoologicznego, botanicznego lub muzeum przyrodniczego zaznajamia się z problematyką ochrony gatunków ginących; 3) na wycieczce do najbliżej położonego obszaru chronionego zapoznaje się z problematyką ochrony ekosystemów.
Edukacja ekologiczna w nowej podstawie liceum, IV etap edukacyjny, zakres rozszerzony Cele kształcenia: Biologia Uczeo rozumie znaczenie ochrony przyrody i środowiska oraz zna i rozumie zasady zrównoważonego rozwoju; prezentuje postawę szacunku wobec siebie i wszystkich istot żywych, środowiska; opisuje postawę i zachowanie człowieka odpowiedzialnie korzystającego z dóbr przyrody i środowiska, zna prawa zwierząt oraz analizuje swój stosunek do organizmów żywych i środowiska, Geografia proponowanie rozwiązao problemów występujących w środowisku geograficznym, zgodnie z koncepcja zrównoważonego rozwoju
Treści nauczania: Biologia Dział VIII Różnorodnośd biologiczna Ziemi Uczeo przedstawia wpływ człowieka na różnorodnośd biologiczną, podaje przykłady tego wpływu, Uzasadnia koniecznośd stosowania ochrony czynnej dla zachowania wybranych gatunków i ekosystemów. Geografia Uczeo wskazuje podejmowane na świecie działania na rzecz ochrony restytucji środowiska geograficznego, ( ) Omawia podstawowe zasady zrównoważonego rozwoju i ocenia możliwości ich realizacji w skali lokalnej, regionalnej i globalnej.( ) Wskazuje na koniecznośd pozyskiwania nowych źródeł energii, ( ) Uzasadnia koniecznośd działao na rzecz restytucji i zachowania naturalnych elementów środowiska w Polsce, ( )
Podsumowanie Treści edukacji ekologicznej, realizowane w formie ścieżki edukacyjnej na III i IV etapie edukacyjnym zostały rozdzielone do podstaw programowych przedmiotów przyrodniczych: geografii, biologii, chemii i fizyki. Są równie a może nawet bardziej bogate, w większym niż dotychczas stopniu koncentrują się na integracji środowiska biologicznego i kulturowego człowieka W każdej z tych podstaw można odnaleźd poszczególne elementy ścieżki ekologicznej, najwięcej treści umieszczono w podstawie do geografii.
Wnioski Można łączyd treści edukacji ekologicznej w projektach międzyprzedmiotowych, przy blokowaniu godzin realizacji przedmiotów. Wymaga to jednak zmiany sposobu konstruowania ramowego planu nauczania w danej szkole ze sztywnego na bardziej elastyczny, blokowy, wymaga zatem zmiany stylu pracy dyrektora szkoły. Uprawnienia do takiego ustalania tzw. siatki godzin dyrektorzy uzyskali Rozporządzeniem z dnia 23 marca 2009 roku. W przygotowaniu projektów międzyprzedmiotowych pomocne z pewnością będą ekologiczne organizacje pozarządowe.
7. Dokumenty dotyczące ochrony bioróżnorodności: Konwencje: Konwencja o różnorodności biologicznej z 1992r., Konwencja o obszarach wodno błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życia ptactwa wodnego (Konwencja Ramsarska) z 1971r., Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES) z 1973r., Konwencja o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej oraz ich siedlisk naturalnych (Konwencja Berneoska) z 1979r., Porozumienie w sprawie ochrony nietoperzy w Europie z 1991r., Strategia Lizbooska z 2000r. realizowana do 2010r., Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu.
Sied Natura 2000 w Europie 17% terytorium Unii Europejskiej. Dyrektywa Ptasia O ochronie dziko żyjących ptaków, Dyrektywa Siedliskowa O ochronie siedlisk przyrodniczych oraz dziko żyjącej fauny i flory, Celem utworzenia Sieci Natura 2000 jest zachowanie zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy. To nie jest objęcie całych terenów ochroną ścisłą. Jest to system ochrony zagrożonych lub bardzo rzadkich gatunków roślin, zwierząt, charakterystycznych siedlisk przyrodniczych wymagających szczególnej pomocy człowieka, mających znaczenie dla ochrony wartości przyrodniczych całej Europy.
Polska strategia ochrony różnorodności biologicznej. zadania z konwencji o ochronie różnorodności biologicznej uwzględniają: Polityki ekologiczne paostwa (2000, 2003, 2009), Krajowe strategie ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z Programem działao (2003 2006, 2007 2013), cel nadrzędny: zachowanie bogactwa różnorodności biologicznej w skali globalnej oraz zapewnienie trwałości i możliwości rozwoju wszystkich poziomów jej organizacji (wewnątrz-, między-, ponadgatunkowego) z uwzględnieniem potrzeb rozwoju społeczno gospodarczego Polski oraz konieczności zapewnienia odpowiednich warunków życia i rozwoju społeczeństwa. Ustaw a z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska, Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. O ochronie przyrody wraz z rozporządzeniami wykonawczymi, inne ustawy i rozporządzenia wykonawcze.
8. Różnorodnośd biologiczna Polski - 32% powierzchni objęta następującymi formami ochrony przyrody 23 parki narodowe 1441 rezerwatów przyrody 120 parków krajobrazowych 418 obszarów chronionego krajobrazu 6798 użytków ekologicznych 164 stanowiska dokumentacyjne 214 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych 35833 pomniki przyrody Obszary Natura 2000-823 obszary siedliskowe, - 141 obszarów ptasich
- Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt zgodnie z rozporządzeniami Ministerstwa Środowiska w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną oraz dziko występujących zwierząt. - Obszary chronione o znaczeniu międzynarodowym. (rezerwaty biosfery) obszary unikatowe w skali świata reprezentatywne dla poszczególnych regionów Ziemi ze względu na niepowtarzalne walory. - W Polsce zarejestrowano 60 tys. gatunków, wyginęło 16 gatunków kręgowców i 124 gatunki roślin. - Przyroda pospolita.
9. Różnorodnośd biologiczna Regionu płockiego Dwiczenia proszę o omówienie po 1 przykładzie różnorodności biologicznej Regionu Płockiego praca w grupach 4 osobowych. W jaki sposób tę tematykę omówid na zajęciach: w szkole podstawowej, w gimnazjum, w liceum. Prezentacja prac poszczególnych grup
II. Inne dostępne programy i materiały edukacyjne służące edukacji na rzecz różnorodności biologicznej:
1. Baza edukacyjna Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Łodzi - obiekty edukacyjne na obszarze Leśnego Kompleksu Promocyjnego Lasy Gostynińsko Włocławskie oizba Przyrodniczo-Leśna Nadleśnictwa Gostynin, oizba Przyrodniczo-Leśna Nadleśnictwa Łącki, oleśne Ścieżki Edukacyjne, ścieżka przyrodniczo-leśna Lucień (Park, Rezerwat Komory, Dąb Jan, Uprawa leśna, Zbiorowiska Roślinne, Jezioro Lucień, Przyroda i Człowiek), leśna ścieżka dydaktyczna Pagórek (Zielona Klasa, Ekosystem Lasu, Podział Powierzchniowy, Hodowla Lasu, Runo Leśne, Drzewa, Krzewy Leśne, Las Łęgowy), Ścieżka dydaktyczna Łąck Ścieżka dydaktyczna Las Rzepki
- Leśna Izba Edukacyjna Nadleśnictwa Płock w Miszewie Murowanym, gm. Bodzanów, - Ścieżka przyrodniczo-leśna w Sikorzu, Dlaczego las jest ważny? Owady naszych lasów Ptaki naszych lasów Jak rośnie las Zwierzęta żyjące w naszych lasach Piętrowa budowa lasu Wodny inżynier-budowniczy-bóbr Rola wody w lesie - szkółka leśna w Gałkach, gmina Mała Wieś
2.Inne ścieżki w L.K.P. (Nadleśnictwo Włocławek), - ścieżka przyrodniczo-leśna Kukawy (9 przystanków, długość ok. 3,5 km) - ścieżka dydaktyczna Łuba. 3.Ścieżki edukacyjne Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego. - ścieżka przyrodnicza Niecka Kłócieńska (6 przystanków, długość 25 km dla rowerów i autokarów). - ścieżka Lasy Łąckie (8 przystanków 27 km długości - dla rowerów i autokarów). Ścieżka przyrodnicza Niecka Kłócieńska
4.Szlaki turystyczne - szlak Nr 2 (żółty) Północny nazywany również Szlakiem głównym Kotliny Płockiej (Włocławek Jezioro Radyszyńskie Telążna Jazy Nowy Duninów Trzcianno Krzywy Kołek Łąck Grabina Jezioro Górskie i Jezioro Ciechomickie łącznie 71 km), - szlak Nr 3 (zielony) Południowy im. Króla Kazimierza Wielkiego (Włocławek Jezioro Skrzyneckie Cieślikowo Jezioro Lucieńskie Gorzewo Janów Łąck Jezioro Łąckie Duże Matyldów Koszelówka Gąbin), - Szlak czerwony im. Bolesława Krzywoustego (Płock Dzierzążna jeziora: Jeziorko, Sendeń i Białe Gorzewo Kruk Gostynin), - Szlak niebieski Łącznikowy (Kowal Przyborowo Kukawy Wójtowskie Murek Smólnik), - Szlak czarny Martyrologii (Warząchewka Grzmiąca Jezioro Wikaryjskie Jedwabna Włocławek), - szlak niebieski Nadwiślański (Płock Soczewka Krzywy Kołek Lucień Gostynin), - Szlak czarny im. A. Małkowskiego (Płock Ciechomice Grabina Matyldów Zdwórz Koszelówka Gąbin), - Szlak żółty Rynnowych jezior polodowcowych (Gostynin jezioro Kocioł jezioro Przytomna Ziejka Czarne Jezioro Skrzyneckie), - Szlak czarny Łącznikowy im A. Macieszy (Nowy Duninów Środoń Duninów Duży),
.Szlaki rowerowe szklak czerwony- Włocławek- Płock szlak niebieski- Baruchowo-Smólniki.
1. Zielona Szkoła w Sendeniu
Sala dydaktyczna w Zielonej Szkole w Sendeniu
2. Zielona szkoła w Goreniu
2. Zielona szkoła w Goreniu
Minizoo na terenie Zielonej Szkoły
Dwiczenia zaplanowad dla uczniów szkoły podstawowej zajęcia w Izbie Przyrodniczo Leśnej np. Miszewie Murowanym, dla uczniów gimnazjum ścieżką przyrodniczo- leśną w Sikorzu, dla uczniów liceum wycieczkę rowerową lub autokarową, dla przedszkolaków Zieloną Szkołę w Goreniu.
2. Wydawnictwa i czasopisma Biblioteka w RCEE w Płocku. Przyroda Polska, Aura, Las Polski, Łowiec, wydawnictwa dotyczące Gostyniosko- Włocławskiego Parku Krajobrazowego, Brudzeoskiego Parku Krajobrazowego, Leśnego Kompleksu Promocyjnego Lasy Gostyniosko Włocławskie, widokówki, foldery, opisy ścieżek, wydawnictwa dotyczące Wisły. chronione obiekty przyrodnicze w woj. płockim Zielona lekcja dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych Przyroda i Krajobrazy Ziemi Płockiej Dwiczenia z jakich materiałów edukacyjnych korzystamy- wypowiedź
Podsumowanie i zakooczenie warsztatów uczniowie w małych zespołach pracują nad różnymi tematami, są partnerami nauczyciela, wnoszą do projektów swoje zainteresowania i szczególne umiejętności w obsłudze nowych mediów, współpracują i komunikują się z praktykami w danej dziedzinie, zastosowanie nowych technik nadaje się do tego, aby zmotywowad i zachęcid młodzież do interaktywnej pracy na rzecz przyrody i środowiska.