Sytuacja w Polsce Gdynia, 14 wrzesień 2012 Izabella Mitraszewska Koordynator ds. Inteligentnych Sysytemów Transportowych, ITS (c) IRU Academy 2012
Tematyka wystąpienia Rynek transportu drogowego rzeczy, Oszacowanie minimalnej liczby kierowców zawodowych na podstawie wielkości zarejestrowanego taboru ciężarowego, Rynek pracy kierowców, Rynek pracy ośrodków szkolenia, Rynek pracy instruktorów i wykładowców, Podsumowanie. (c) IRU Academy 2012
Przedsiębiorstwa transportu drogowego rzeczy Lata Transport krajowy Transport międzynarodowy 2009r. 2010 r. 2011r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. Liczba licencji 62 200 61 200??? 23 865 24 895 26 418 Liczba wypisów 180 500 181 200 186 800 128 663 137 502 147 970 Liczba zaświadczeń - - - 6 920 7 196 7 413 Liczba wypisów - - - 15 454 15 772 15 965 Źródło: MTiGM, GITD
Praca przewozowa w transporcie samochodowym zarobkowym i gospodarczym w 2010 r. Wyszczególnienie Tys. ton Mln tkm Średnia odległość przewozu 1 tony Zarobkowy 791 848 178 657 226 km Przyrost w stos. do 2009 r. 5,6% 16,9% x Gospodarczy 759 993 44 513 59 km Przyrost w stos. do 2009 r. 12,5% 15,0% x Źródło: GUS
Wartości wskaźnika popytu na przewozy towarowe w Polsce Lata 2007 2008 2009 2010 PKB, ceny bieżące, mln zł 1176763 1271734 1334000 1415400 Praca przewozowa ogółem, mln tkm Wskaźnik popytu na przewozy, ceny bieżące, tkm/zł Praca przewozowa transportem samochodowym, mln tkm Wskaźnik popytu na przewozy transportem samochodowym, ceny bieżące, tkm/zł 267309 279172 282800 316951 0,23 0,22 0,21 0,22 159527 174223 191484 223170 0,14 0,14 0,14 0,15
Średni koszt 1 km w transporcie międzynarodowym pojazdami powyżej 12 t dmc w 2009 r. Elementy średniego kosztu Rynek UE Rynki wschodnie zł/km % zł/km % Materiały pędne i eksploatacyjne 1,12 37,4 0,98 37,21 Usługi remontowe i naprawy 0,13 4,21 0,17 6,34 Ogumienie 0,05 1,60 0,04 1,63 Amortyzacja 0,21 7,08 0,10 3,83 Koszt kredytu 0,07 2,34 0,12 4,71 Koszt leasingu 0,29 9,55 0,16 5,92 Wynagrodzenia kierowców i delegacje 0,48 16,06 0,47 17,92 Ubezpieczenia społeczne 0,08 2,70 0,08 2,92 Ubezpieczenie środków transportu 0,07 2,40 0,13 4,75 Podatek od środków transportu 0,04 1,34 0,06 2,35 Opłaty drogowe 0,22/0,08 7,41 0,06 2,43 Koszty ryzyka transportowego 0,04 1,17 0,10 3,64 Pozostałe koszty 0,20 6,74 0,17 6,34 Razem 3,00 100 2,63 100 Źródło: ITS ZBE
Średni koszt 1 km w transporcie pojazdami powyżej 12 t dmc w 2010 Średni koszt 1 km wynosił 0,70 0,77 EURO W stosunku do roku 2009 wzrósł o ok. 1% Brak danych z 2011 r.
Zjawiska obserwowane w transporcie samochodowym wysoka podaż ( nadpodaż ) taboru samochodowego, niskie, nierzadko poniżej kosztów, stawki przewozowe, roszczenia kierowców dotyczące przede wszystkim wzrostu płac, brak zawodowych kierowców, wysokie ceny oleju napędowego, zadłużenie kredytowe niektórych przewoźników,
Wnioski Dalszy wzrost cen paliwa przy stanowisku rządu w zakresie obniżenia akcyzy, wzrost podatku VAT już spowodował wzrost cen większości dóbr. Zmiana zasad opłat za korzystanie z dróg i autostrad, niekorzystna dla przewoźników, bankructwa przede wszystkim małych firm przewozowych, spadek sprzedaży nowego taboru ciężarowego, wzrost kosztów uzyskania przychodów ze względu na wiek samochodów.
Samochody ciężarowe i ciągniki siodłowe wg grup wiekowych Lata Do 2 lat 3-5 6 10 11 15 16 20 21 30 Pow. 30 Samochody ciężarowe 2008 167 750 276 053 593 909 445 196 307 218 469 442 252 103 2009 198 384 222 702 588 045 505 853 309 685 471 716 299 100 2010 259 025 215 453 560 872 590 078 320 820 474 236 346 551 Ciągniki siodłowe 2008 34 103 26 634 55 382 32 428 25 130 19 639 4 704 2009 29 563 29 543 52 576 38 595 23 433 21 176 6 396 2010 20 594 40 097 54 891 44 416 22 802 23 346 8 435 Źródło: GUS
Oszacowanie liczby zarejestrowanych samochodów ciężarowych wg dmc na koniec 2010 r. (tys.) Ogółem 2 981,6 w tym: - do 3,5 t dmc 2 170,6 - pow. 3,5 t dmc 811,0 z tego ciągniki siodłowe 214,6 Źródło: GUS (c) IRU Academy 2012
Oszacowanie liczby zarejestrowanych samochodów ciężarowych wg rodzaju transportu na koniec 2010 r. (tys.) - zarobkowy transport międzynarodowy 148 tys. - zarobkowy transport krajowy 181 tys. - transport gospodarczy 264 tys. Razem: 593 tys. Przyjęte założenia: Wiek pojazdu do 22 lat, Ładowność pow. 1500 kg
Liczby zawodowych praw jazdy na koniec 2011r. Kategoria prawa jazdy Liczba praw jazdy C 950 896 C+E 1 253 519 C1 2 306 C1 + E 15 662 Razem 2 222 383 Źródło: CEPiK
Roczne przyrosty liczb zawodowych praw jazdy Lata C C+E C1 C1+E 2006 110 465 149 871 307 2 515 2007 22 423 43 755 121 678 2008 47 403 64 038 159 1 149 2009 59 221 56 480 199 1 047 2010 26 592 41 006 282 1 180 2011 16 501 29 258 92 1 372 Źródło: CEPiK
Oszacowanie aktualnej liczby kierowców zawodowych na podstawie liczby eksploatowanych samochodów ciężarowych Rodzaj transportu Liczba pojazdów Zmianowość Liczba kierowców Zarobkowy międzynarodowy Zarobkowy krajowy 148 000 1,11 164 000 181 000 1,09 197 000 Gospodarczy 264 000 1.0 1,0 Razem 593 000-625 000
Kierowcy obcokrajowcy w Polsce wydane świadectwa 2008r. 2385 2009r. 1513 2010r. 2546 2011r. 3758 Razem 10 202 Są to głównie kierowcy z Ukrainy, Białorusi, Mołdawii. Stanowią oni niecałe 1,5% wymaganej minimalnej liczby kierowców zawodowych w Polsce.
Skutki otwarcia granic dla polskiego rynku transportowego Polacy obecnie już w 9 krajach Wspólnoty mogą legalnie mieszkać i pracować. 1 maja 2011 dołączyły do nich Austria i Niemcy. Jest to dla polskiego transportu drogowego niekorzystny moment nowe wymagania w stosunku do kierowców zawodowych, wzrost kosztów korzystania z dróg.
Skutki otwarcia granic dla polskiego rynku transportowego Brak kierowców zawodowych, szczególnie autobusów i samochodów ciężarowych, Wysoka średnia wieku tej grupy zawodowej, Odpływ kadry kierowców do pracy w Niemczech kraju szczególnie atrakcyjnego dla Polaków (bliskość do domu, dobre warunki socjalne, wysokie płace, pewność zatrudnienia).
Inne skutki braku zainteresowania zawodem Niechęć młodych osób o ubieganie się o uzyskanie zawodu kierowcy w Polsce brak jest oficjalnie takiego zawodu, Brak szkół publicznych umożliwiających uzyskanie zawodu bez bardzo wysokich kosztów, Spadek zainteresowania uzyskaniem prawa jazdy (o 40%).
Inne skutki braku zainteresowania zawodem Drastyczne nasilanie się braku młodych kierowców; od czasu wdrożenia Dyrektywy 59/2003 w Polsce przybyło do końca 2010 r. tylko 12 000 nowych kierowców, a zapotrzebowanie wynosi ok. 20 000 rocznie.
Wnioski Polscy przedsiębiorcy nie mają szans konkurowania z rynkami krajów UE. Konieczne jest jak najszybsze uruchomienie przez Państwo działań zapobiegawczych (inne kraje już to robią naszym kosztem) poprzez: Należy opracować system dofinansowania lub finansowania szkoleń kierowców, Należy reaktywować szkoły zawodowe o kierunku kierowca zawodowy, Promować zawód kierowcy jako szanowany społecznie w wielu krajach uważa się ten zawód za elitarny.
Ośrodki Szkolenia i Ośrodki Szkolenia Kierowców Zgodnie ze statystyką na polskim rynku działa: Ok. 10 000 OSK, Ponad 40 000 instruktorów w OSK, Ok. 650 OS Brak centralnego rejestru instruktorów i wykładowców. Ze względu na uwarunkowania prawne i gospodarcze rynek szkoleń działa w trudnych warunkach konkurencyjnych
Cele szkolenia Zgodnie z Dyrektywą 2003/59 szkolenia dotyczą zasad bezpieczeństwa podczas kierowania pojazdem i w trakcie jego postoju. Rozwój defensywnej jazdy, przewidywanie zagrożenia, zważanie na innych uczestników ruchu drogowego, co idzie w parze z racjonalnym zużyciem paliwa, będzie miało pozytywny wpływ zarówno na społeczeństwo, jak i na sektor transportu drogowego. (pt 10 Preambuły).
i sposób ich realizacji Analizując stan prawny dotyczący podnoszenia kwalifikacji kierowców zawodowych odnosi się wrażenie, że w Polsce umknął cel tych działań. Warunki, jakie zostały określone w ustawach i rozporządzeniach wykonawczych w zakresie implementacji Dyrektywy w prawie krajowym nie gwarantują realizacji tego celu.
W 2011 roku w Polsce doszło do 40 065 wypadków drogowych, w których 4 189 osób zginęło, a 49501 zostało rannych. Policji zgłoszono 366 520 kolizji. W porównaniu do roku 2010 nastąpił: wzrost liczby wypadków o 1 233, tj. o + 3,2%, wzrost liczby zabitych o 282 osoby, tj. o + 7,2%, wzrost liczby rannych o 549 osób, tj. o + 1,1%, spadek liczby kolizji o 49 555, tj. 11,9% Źródło KGP Stan bezpieczeństwa ruchu drogowego w 2011 roku
Skutki niskiego poziomu szkoleń Wzrost zagrożeń bezpieczeństwa przez stawianie kierowcom w Polsce coraz niższych wymagań i doświadczenia; już wg statystyk w 2011 r. było w Polsce o 7,3% więcej śmiertelnych ofiar wypadków drogowych w porównaniu z 2010 r. Polska zajmuje obecnie 1 miejsce w Europie pod względem liczby zabitych na 1000 mieszkańców. Źródło: KGP
Rynek pracy instruktorów i trenerów OS Nie ma centralnego rejestru osób uprawnionych do przeprowadzania takich szkoleń. Przyjmując, że do realizacji programu szkolenia niezbędnych jest min. 4 wykładowców i instruktorów, ich liczbę można oszacować na 2 2,5 tys. osób.
PO KL 2.1 Wzrost kompetencji kadry ośrodków szkolenia kierowców Największy projekt szkoleniowy dedykowany dla instruktorów i kadry szkół jazdy w historii PL Jeden z największych projektów szkoleniowych finansowany ze środków unijnych w PL Unikalny w skali UE projekt dla szkół jazdy o tak dużym zasięgu Największy projekt szkoleniowy realizowany przez ITS
PO KL 2.1 Wzrost kompetencji kadry ośrodków szkolenia kierowców 5.000 uczestników 280.000 osobo/godz. szkolenia 400 godz. trenerskich 500 grup szkoleniowych 48 miast w 16 województwach 148 trenerów wykładowców 12 autorów i konsultantów 75 partnerów projektu
PO KL 2.1 Wzrost kompetencji kadry ośrodków szkolenia kierowców PSYCHO LOGIA PRAWO TEMATYKA SZKOLENIA METODY KA NARZĘDZ IA
Wnioski Z ankiet przeprowadzonych przez ITS wśród uczestników szkoleń wynika potrzeba zapewnienia wyższego, niż istniejący, poziomu merytorycznego szkoleń; Instytut posiada kompetencje oraz doświadczenie w tym zakresie i przy wsparciu Partnerów może taki projekt zrealizować; Należy weryfikować wiedzę i doświadczenie trenerów OS oraz promować szkolenia wysokiej jakości. Obecnie jednak nie ma w tym zakresie żadnych uregulowań prawnych ani jednolitych procedur.
Podsumowanie Liczba osób zainteresowanych zawodem kierowcy od 2009r. do 2010r. systematycznie maleje. Możliwe przyczyny tego stanu rzeczy to: 1. Ograniczone zapotrzebowanie na kierowców, 2. Mała atrakcyjność zarobków w stosunku do specyfiki pracy kierowcy, 3. Wysokie koszty uzyskania uprawnień do wykonywania zawodu.
Podsumowanie Ad 1. Wg opinii kierownictwa dużych firm transportowych nie tyle brak kierowców, co brak dobrych kierowców. Ad 2. Niskie zarobki i specyfika pracy może stanowić przyczynę braku zainteresowania zawodem. Mimo wzrostu płac, nadal konkurencyjne są firmy zagraniczne. Powoduje to obniżenie wymagań polskich pracodawców, co skutkuje zwiększeniem zagrożeń w ruchu drogowym. Ad 3. Wysokie koszty uzyskania dostępu do zawodu są najbardziej prawdopodobną przyczyną spadku zainteresowania zawodem kierowcy. Należy szukać źródeł finansowania szkoleń (szkoły zawodowe, środki unijne PO KL).