procesów magazynowych

REFORMA 2012 Organizowanie i monitorowanie procesów magazynowych Anna Rożej, Jarosław Stolarski, Joanna Śliżewska Kwalifikacja A.30.2 Podręcznik do nauki zawodu TECHNIK LOGISTYK

Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia w zawodach na podstawie opinii rzeczoznawców: dr. hab. Jana Długosza, mgr inż. Edyty Majkowskiej i dr. Tomasza Karpowicza Typ szkoły: technikum. Zawód: technik logistyk. Kwalifikacja: A.30. Organizacja i monitorowanie przepływu zasobów i informacji w procesach produkcji, dystrybucji i magazynowania. Część kwalifikacji: 2. Organizowanie i monitorowanie procesów magazynowych. Rok dopuszczenia: 2014. Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o. Warszawa 2014 Wydanie I ISBN 978-83-02-14636-7 Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Barbara Jaworska (redaktor koordynator) Julia Konkołowicz-Pniewska (redaktor merytoryczny) Agnieszka Wiąckowska (tłumaczenie podstawowych pojęć na jęz. angielski) Magdalena Wessel-Zasadzka (tłumaczenie podstawowych pojęć na jęz. niemiecki) Konsultacje: mgr Artur Gontarz, mgr Anna Wawruch-Lis Redakcja językowa: Katarzyna Sobiepanek-Szczęsna (red.), Ewa Wojtyra (kor.) Redakcja techniczna: Elżbieta Walczak Projekt okładki: Małgorzata Wójcicka Fotografia na okładce: (magazyn)tylerolson/shutterstock.com Fotoedycja: Agata Bażyńska Skład i łamanie: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96 Tel.: 22 576 25 00 Infolinia: 801 220 555 www.wsip.pl Druk i oprawa: Orthdruk sp. z o.o., Białystok Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty. Szanujmy cudzą własność i prawo. Więcej na www.legalnakultura.pl Polska Izba Książki

SPIS TREŚCI 3 Wstęp......................................................................... 5 I. Zapasy w przedsiębiorstwie......................................... 9 1 Definicja i klasyfikacja zapasów................................................. 10 2 Gospodarka zapasami i struktura zapasów........................................ 18 3 Analiza i prognozowanie popytu................................................ 24 4 Metody ustalania wielkości dostaw............................................... 35 5 Systemy zamawiania towarów................................................... 41 II. Zarządzanie zapasami.............................................. 49 6 Cele zarządzania zapasami..................................................... 50 7 Zasady zarządzania zapasami................................................... 53 8 Koszty zapasów............................................................... 57 9 Zarządzanie zapasami grup asortymentowych..................................... 59 10 Kontrola zapasów............................................................. 61 11 Poziom obsługi klienta......................................................... 65 III. Procesy w magazynie.............................................. 69 12 Magazyn pojęcia i definicje.................................................... 70 13 Rodzaje, funkcje i zadania magazynów........................................... 72 14 Obszary magazynowe podział na strefy.......................................... 78 15 Proces przyjęcia towaru........................................................ 85 16 Proces składowania........................................................... 92 17 Automatyzacja procesu składowania.............................................. 94 18 Obsługa procesu składowania................................................... 96 19 Kompletacja.................................................................. 99 20 Procesy wydania towaru........................................................ 103 21 Czynności związane z przechowywaniem towarów.................................. 105 22 Czynności związane z przygotowaniem ładunku do przewozu........................ 112 23 Ubytki podczas magazynowania................................................. 125 IV. Przechowywanie materiałów....................................... 127 24 Rodzaje składowanych materiałów............................................... 128 25 Warunki i parametry przechowywania............................................ 130 26 Rozmieszczenie zapasów....................................................... 137 27 Wyposażenie techniczne wykorzystywane w procesie składowania..................... 144 28 Jednostki ładunkowe.......................................................... 172 29 Rodzaje opakowań............................................................ 193 30 Oznakowanie towarów......................................................... 197 V. Transportowe czynności magazynowe.............................. 215 31 Wyposażenie transportowe..................................................... 216 32 Środki transportu wewnętrznego................................................ 220 33 Transport wewnętrzny......................................................... 226 34 Inne urządzenia wykorzystywane w magazynie.................................... 227

4 SPIS TEŚCI VI. Zagospodarowanie przestrzeni magazynowej..................... 231 35 Potrzeba właściwego zagospodarowania przestrzeni magazynowej.................... 232 36 Przepisy prawa i normy zagospodarowania przestrzeni magazynowej.................. 234 37 Ocena zagospodarowania przestrzeni magazynowej................................. 237 38 Optymalizacja wykorzystania przestrzeni magazynowej.............................. 249 39 Wskaźniki efektywności gospodarki magazynowej................................. 251 40 Wybór kontrahenta........................................................... 254 41 Odpowiedzialność kierownictwa i pracowników magazynu.......................... 256 VII. Informatyka w magazynie......................................... 259 42 Systemy informatyczne wykorzystywane w magazynie............................... 260 43 Zasady automatycznej identyfikacji towarów....................................... 268 44 Skanery i ich zastosowanie..................................................... 272 VIII. Koszty i dokumentacja............................................ 275 45 Koszty magazynowania........................................................ 276 46 Koszty usług logistycznych..................................................... 284 47 Inwentaryzacja w magazynie.................................................... 287 48 Rodzaje dokumentów magazynowych............................................ 291 49 Zasady sporządzania dokumentów magazynowych................................. 296 Słowniczek..................................................................... 298 Wykaz podstawowych pojęć w językach polskim, angielskim i niemieckim................ 301 Literatura....................................................................... 302 Spis ilustracji i fotografii.......................................................... 303

WSTĘP 5 WSTĘP W wyniku zmian społeczno-gospodarczych w kraju oraz wejścia Polski do Unii Europejskiej zauważono rosnące znaczenie gospodarki magazynowej. Zaczęto traktować ją jako ważne ogniwo łańcucha dostaw, gdyż ma ona istotny wpływ na cały system logistyczny oraz kompleksowe działanie przedsiębiorstw. W Polsce jednak jest to dziedzina, która nadal wymaga udoskonalenia. Przez magazynowanie rozumiemy proces logistyczny, którego zadaniem jest stworzenie możliwości gromadzenia i przechowywania zapasów. Są to czynności związane z czasowym gromadzeniem zapasów dóbr materialnych, ich składowaniem we właściwych warunkach oraz przekazywaniem odbiorcom 1. Zatem gospodarka magazynowa oznacza działalność, w skład której wchodzi zespół środków, czynności organizacyjnych, technicznych i zadań ekonomicznych związanych z przechowywaniem zapasów magazynowych 2. Podstawową jej jednostką organizacyjną jest magazyn (skład), wyposażony w środki techniczno-organizacyjne, umożliwiające przechowywanie zapasów zgodnie z obowiązującymi zasadami 3. Do podstawowych funkcji gospodarki magazynowej zaliczamy: tworzenie, adaptację i eksploatację powierzchni magazynowych; przyjmowanie i wydawanie zapasów, łącznie z procesami transportowymi, ewidencyjnymi, komplementacyjnymi i innymi; zabezpieczenie magazynów przed pożarami oraz zapasów przed kradzieżami i ubytkami; stosowanie właściwej technologii przechowywania zapasów, np.: chłodni, klimatyzacji, wentylacji, suszarni; inne funkcje. Głównym zadaniem gospodarki magazynowej jest stworzenie warunków do zapewnienia ciągłego zaopatrywania produkcji, kompletowania materiałów niezbędnych do zużycia i wyrobów gotowych do wysyłki, a także przygotowanie towarów zgodnie z życzeniami nabywców. Procesy magazynowe skupiają się wokół czynności przechowywania, transportu, zabezpieczenia, a także zapewnienia odpowiedniej jakości zapasów. Konieczność magazynowania wynika z faktu, że czas produkcji danych dóbr nie pokrywa się z czasem ich konsumpcji. Różnice te są łagodzone przez odpowiednie gromadzenie zapasów w magazynach, w których wykonywane są również inne zadania, np. ewidencjonowanie, kompletacja, komisjonowanie asortymentów czy paczkowanie 4. Celem tego podręcznika jest przedstawienie podstaw organizowania i monitorowania gospodarki magazynowej. Zawarto w nim ogólne zagadnienia z zakresu: gospodarki zapasami w przedsiębiorstwie, procesów magazynowych i przechowywania materiałów, transportowych czynności magazynowych, zagospodarowania przestrzeni magazynowej, informatyki w magazynie oraz kosztów i dokumentacji. Przedstawione zagadnienia zaprezentowano w ujęciu teoretyczno-praktycznym. Obejmuje ono zarówno prezentacje definicji, jak i wyjaśnienia ich sensu. Zagadnienia teoretyczne poparto licznymi przykładami z praktyki gospodarczej. 1 J.J. Coyle, E.J. Bardi, J.C. Langrey Jr., Zarządzanie logistyczne, PWE, Warszawa 2002, s. 311 358. 2 http://www.abc-ekonomii.net.pl/s/gospodarka_magazynowa.html, dostęp: 28.11.2013. 3 R. Bąkowski, Leksykon magazynowania, PWE, Warszawa, 1982, s. 81. 4 C. Skowronek, Z. Sarjusz-Wolski, Logistyka w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2003, s. 146 156, 253 260.

144 PRZECHOWYWANIE MATERIAŁÓW 27 Wyposażenie techniczne wykorzystywane w procesie składowania ZAGADNIENIA Podział wyposażenia technicznego Techniczne wyposażenie procesów składowania 27.1. Podział wyposażenia technicznego Techniczne wyposażenie magazynów jest jednym ze składników infrastruktury procesów logistycznych. Wyposażenie techniczne wpływa na wielkość rotacji w magazynie, zwiększa wydajność procesów manipulacyjnych i pozwala na bardziej racjonalne wykorzystanie wydajności maszyn i urządzeń transportowych w procesie składowania. Techniczne wyposażenie wykorzystywane w procesie składowania uzależnione jest od: wielkości i funkcji magazynu, rodzaju magazynowanych towarów, możliwości transportowych magazynowanych towarów, rodzaju opakowań, rodzaju jednostek ładunkowych, metod składowania, sposobu organizowania i przeprowadzania zabiegów konserwacyjnych, wielkości przerw technologicznych, rodzaju zabezpieczeń, np. przed uszkodzeniami ładunku, pożarem. Do urządzeń technicznych wykorzystywanych w procesie składowania należą: maszyny i urządzenia transportowe: wózki jezdniowe, dźwignice, przenośniki; urządzenia do składowania: w magazynach otwartych: legary, klamry, podstawki, stojaki, w magazynach zamkniętych: regały o różnej konstrukcji, np. wysokiego składowania, podstawki, stojaki; urządzenia pomocnicze załadunkowe: rampy, pomosty ładunkowe, pomosty wyrównawcze, rampy ruchome; urządzenia pomocnicze do składowania i manipulacji: palety, paletyzery, nadstawki palet,

WYPOSAŻENIE TECHNICZNE WYKORZYSTYWANE W PROCESIE SKŁADOWANIA 145 pojemniki, foliomaty 1, jarzma, kontenery, urządzenia do mocowania ładunków; urządzenia kontrolno-pomiarowe: wagi, dozowniki. 27.2. Środki transportu wewnętrznego Urządzeniami niezbędnymi podczas składowania towarów są środki transportu, które dzielimy na: wózki naładowne, wózki unoszące, wózki ciągnikowe, wózki podnośnikowe ręczne, wózki transportowe, mechaniczne wózki jezdniowe (widłowe), układnice, żurawie, ciągniki, suwnice, przenośniki, manipulatory. Wózki, ogólnie nazywane jezdnymi, są powszechnie wykorzystywane w magazynach, jednak odgrywają różne role w zależności od specyfiki i wielkości magazynu. Przedstawimy teraz podział wózków jezdnych ze względu na przeznaczenie. Wózki naładowne urządzenia załadowywane ręcznie lub mechanicznie za pomocą urządzenia niezwiązanego z wózkiem. Są wykorzystywane podczas przewozów na większe odległości w transporcie wewnątrzzakładowym. Służą do przewozu podzespołów produkcyjnych z magazynu do działu produkcyjnego oraz do transportu pomiędzy magazynami. Wózki naładowne dzieli się na: platformowe, kolebowe i specjalizowane. Wózki naładowne platformowe charakteryzują się płaską postacią platformy naładownej. Są wyposażone w składane bądź stałe burty (rys. 27.1). Wózki naładowne kolebowe (rys. 27.2) to specjalistyczne wózki mające zastosowanie podczas procesu składowania towarów sypkich. Charakteryzują się wychylną częścią ładunkową, umożliwiającą łatwy załadunek, transport i rozładunek towarów. Wykorzystywane są głównie w magazynach podczas procesu składowania nawozów i pasz dla zwierząt. Wózki naładowne kolebowe usprawniają proces produkcyjny, ponieważ mogą na bieżąco dostarczać towar z miejsc składowania bezpośrednio do procesu produkcji. Wózki naładowne specjalizowane to wózki jezdniowe stosowane w transporcie wewnętrznym, wykorzystywane podczas składowania towarów, np. wina leżakującego lub materiałów sypkich (rys. 27.3). 1 Foliomat urządzenie służące do foliowania opakowań w celu utworzenia jednostki ładunkowej. Jednostka ładunkowa jest foliowana w celu zabezpieczenia ładunku.

146 PRZECHOWYWANIE MATERIAŁÓW Rys. 27.1. Wózek naładowny platformowy Rys. 27.2. Wózek naładowny kolebowy Rys. 27.3. Wózek naładowny specjalizowany Wózki unoszące to wózki służące do przemieszczania także w pionie towarów podczas składowania. Umożliwiają podnoszenie towarów na niewielką wysokość i przeładunki z jednego środka transportu na drugi. Wykorzystywane są też do transportu wewnątrzmagazynowego. Wyróżniamy wózki unoszące elektryczne bądź spalinowe. Dzielimy je także na: wózki unoszące platformowe, wózki unoszące jezdniowe (widłowe), wózki unoszące podsiębierne, wózki unoszące bramowe jednobelkowe, wózki unoszące bramowe dwubelkowe, wózki podnośnikowe, wózki podnośnikowe z masztem wewnątrz nieobejmujące ładunku, wózki podnośnikowe z masztem wewnątrz, wysuwaną karetką i ramą jezdną nieobejmującą ładunku, wózki podnośnikowe z masztem wewnątrz obejmujące ładunek, wózki podnośnikowe o maszcie stałym wewnętrznym czołowym, wózki podnośnikowe o maszcie wysuwanym czołowym, wózki podnośnikowe o maszcie wysuwanym bocznym, wózki podnośnikowe o maszcie wysuwanym czołowo-bocznym, wozy bramowe. Wózki unoszące platformowe to wózki z ruchomą platformą umożliwiającą podnoszenie i opuszczanie towarów (hydrauliczne lub mechaniczne). Wózki unoszące jezdniowe (widłowe) to wózki wyposażone w widły umożliwiające przenoszenie towarów (rys. 27.4, 27.5). Wózki unoszące jezdne są najczęściej wykorzystywanymi wózkami do przemieszczania towarów podczas procesu składowania. Rys. 27.4. Wózki unoszące jezdniowe (widłowe)

WYPOSAŻENIE TECHNICZNE WYKORZYSTYWANE W PROCESIE SKŁADOWANIA 147 Rys. 27.5. Schemat budowy wózka unoszącego jezdniowego (widłowego) 1 bloczek łańcucha, 2 maszt, 3 łańcuch, 4 dźwignie sterowania masztem i podnośnikiem, 5 system hydrauliczny, 6 krata ochronna, 7 widły, 8 rama, 9 silnik, 10 klatka bezpieczeństwa. Wózki unoszące podsiębierne (rys. 27.6) umożliwiają chwytanie ładunku pod spodem. Rama wózka obejmuje ładunek pomiędzy kołami. Wózki unoszące podsiębierne charakteryzują się dużą szerokością rozstawu osi. Są wykorzystywane w specjalistycznych magazynach, np. przy transporcie towarów ciężkich. Ze względu na swoją wysokość przeważnie mają zastosowanie w magazynach otwartych. Wózki unoszące bramowe jednobelkowe wózki umożliwiające transport towarów za pomocą jednej belki stanowiącej górną część bramy (rys. 27.7). Wózki te, zbudowane w kształcie bramy, umożliwiają transport towarów dłużycowych. Wózki unoszące bramowe dwubelkowe to wózki umożliwiające transport towarów za pomocą dwóch belek, stanowiących górną część bramy. Zastosowanie dwóch belek znacznie zwiększa udźwig. Podobnie jak wózki unoszące bramowe jednobelkowe, są zbudowane w kształcie bramy i umożliwiają transport towarów dłużycowych. Wózki podnośnikowe umożliwiają podnoszenie towaru na żądaną wysokość. Są wykorzystywane w procesie składowania posiadają maszty przystosowane do wysokości miejsc magazynowych, umożliwiające odstawienie towaru do gniazda. Wózki podnośnikowe mają również możliwość transportu towaru na niewielkie odległości. Przeważnie wykorzystuje się je w transporcie wewnątrzmagazynowym. Dzielimy je na ręczne (rys. 27.8) i elektryczne (rys. 27.9). Wózki podnośnikowe z masztem wewnątrz nieobejmujące ładunku to wózki, których rama jezdna nie obejmuje ładunku. Ładunek składowany jest na palecie i przenoszony razem z nią (rys. 27.10).

148 PRZECHOWYWANIE MATERIAŁÓW Rys. 27.6. Wózek unoszący Rys. 27.7. Wózek unoszący bramowy Rys. 27.8. Wózek podnośnikowy ręczny jednobelkowy podsiębierny Rys. 27.9. Wózek podnośnikowy elektryczny Rys. 27.10. Wózek podnośnikowy z masztem wewnętrznym nieobejmującym ładunku Wózki podnośnikowe z masztem wewnątrz, wysuwaną karetką i ramą jezdną nieobejmującą ładunku to wózki, których rama jezdna nie obejmuje ładunku. Mają wysuwaną karetkę, która umożliwia łatwiejsze operowanie ładunkiem. Ładunek składowany jest na palecie i przenoszony razem z nią. Wózki podnośnikowe z masztem wewnątrz obejmujące ładunek (rys. 27.11) są wyposażone w ramę jezdną obejmującą ładunek i wysuwaną karetkę, która umożliwia łatwiejszą obsługę magazynową. Wózki te charakteryzują się dużym masztem umieszczonym wewnątrz powierzchni ograniczonej kołami.

WYPOSAŻENIE TECHNICZNE WYKORZYSTYWANE W PROCESIE SKŁADOWANIA 149 Rys. 27.11. Wózek podnośnikowy z masztem wewnątrz obejmujący ładunek Wózki podnośnikowe o maszcie stałym wewnętrznym czołowym (27.12) to wózki, w których maszt jest umieszczony wewnętrz. Wózki podnośnikowe o maszcie wysuwanym czołowym mają maszt wysuwany poza powierzchnię wózka, ograniczoną kołami, w kierunku poprzecznym do kierunku jazdy (rys. 27.13). Wózki podnośnikowe o maszcie wysuwanym bocznym charakteryzują się masztem wysuwanym poza obrys kół jezdnych z podłożem w kierunku poprzecznym do toru jazdy (rys. 27.14). Wózki podnośnikowe o maszcie wysuwanym czołowo-bocznym to wózki, w których maszt wysuwa się poza obrys kół jezdnych. Wózek podnośnikowy o maszcie wysuwanym czołowo-bocznym charakteryzuje się tym, że wszystkie jego koła są skrętne umożliwia to poruszanie się we wszystkich kierunkach. Wózki te znajdują zastosowanie podczas składowania w magazynach o małych powierzchniach. Wozy bramowe to specjalistyczne wózki mające możliwość transportowania kontenerów za stałe punkty podnośnikowe (rys. 27.15). Wózki ciągnikowe (rys. 27.16) to wózki przeznaczone do ciągnięcia przyczep. Charakteryzują się dużą siłą uciągu i nie mają ładowności. Odznaczają się małymi rozmiarami w stosunku do możliwości uciągowych, co jest możliwe dzięki zastosowaniu obciążników oraz dużego momentu obrotowego silnika. Dzięki swojej budowie są bardzo zwrotne, umożliwiają ciągnięcie wózków naładowanych i nienapędzanych. Dzielimy je na: wózki ciągnikowe jednoosiowe wózki z jedną osią, wyposażone w hak z doczepionym zazwyczaj na stałe wózkiem naładownym, wózki ciągnikowe dwuosiowe wózki z dwoma osiami, wyposażone w hak, który służy do ciągnięcia wózków doczepnych; wózki ciągnikowe naczepowe wózki jedno- lub dwuosiowe, wyposażone w podporę służącą do podczepiania wózka naładownego naczepowego. Wózki specjalne są przeznaczone do wykonywania różnych prac i konstrukcyjnie przystosowane do potrzeb procesu składowania.

150 PRZECHOWYWANIE MATERIAŁÓW Rys. 27.12. Wózek podnośnikowy o maszcie stałym wewnętrznym czołowym Rys. 27.13. Wózek podnośnikowy o maszcie wysuwanym czołowym Rys. 27.14. Wózek podnośnikowy o maszcie wysuwanym bocznym Rys. 27.15. Wóz bramowy Rys. 27.16. Wózek ciągnikowy

WYPOSAŻENIE TECHNICZNE WYKORZYSTYWANE W PROCESIE SKŁADOWANIA 151 27.3. Dźwignice W procesie składowania towarów wykorzystuje się również dźwignice. Jest to grupa urządzeń dźwigowo-transportowych, które służą do przemieszczania pionowego i poziomego ładunków, w ruchu przerywanym, na niewielkie odległości. Dźwignice są wykorzystywane głównie do transportu towarów ponadgabarytowych (rys. 27.17). Rys. 27.17. Dźwignica portowa Dźwignice mają również zastosowanie wewnątrz magazynów. Do urządzeń tych zaliczamy: dźwigniki, cięgniki, suwnice, żurawie, układnice. Obsługa dźwignic wymaga stworzenia odpowiedniej infrastruktury, takiej jak: torowiska, mosty, wieże, słupy, pływaki. Dźwignice urządzenia przystosowane do pracy przerywanej, umożliwiające podnoszenie bądź opuszczanie ładunku oraz transport w ograniczonej przestrzeni. Do dźwignic zaliczamy: cięgniki, suwnice, żurawie, układnice, dźwigniki, wyciągi towarowe, dźwignice linowo-towarowe, dźwigi.

152 PRZECHOWYWANIE MATERIAŁÓW Cięgniki 1 to środki transportu technologicznego przeznaczone do przemieszczania ładunków za pośrednictwem cięgna, zakończonego hakiem lub przystosowanym urządzeniem chwytakowym. Do grupy cięgników zaliczamy: wciągniki urządzenia montowane wyposażone w mechanizm jazdy po jednym korpusie, przeznaczone do podnoszenia ładunków; występują również bez mechanizmu jazdy po korpusie; wciągarki urządzenia przeznaczone do przemieszczania ładunków w pionie lub poziomie w jednej płaszczyźnie zazwyczaj za pomocą liny; przeciągarki urządzenia stacjonarne lub przejezdne do przeciągania ładunków po podłożu lub po torze. Suwnice 2 to środki transportu przystosowane do podnoszenia ładunków podwieszanych do wciągarki przejezdnej, wciągnika lub żurawia, przemieszczających się po moście. Wyróżniamy następujące rodzaje suwnic: pomostowe urządzenia, w których nośna część konstrukcji mieści się bezpośrednio na torach bądź jest podwieszona do dolnej części jednego toru (rys. 27.18); półbramowe urządzenia, w których część nośna opiera się z jednej strony bezpośrednio na torze jezdnym, natomiast z drugiej na podporze (rys. 27.19); bramowe urządzenia, w których część nośna opiera się na torze jezdnym z obu stron na podporach (rys. 27.20). Żurawie 3 to urządzenia podwieszane do wysięgnika lub wciągarki przemieszczającej się po wysięgniku. Wyróżniamy następujące rodzaje żurawi: bramowe (rys. 27.21), półbramowe (rys. 27.22), kolejowe zamontowane na platformach (rys. 27.23), pokładowe zamontowane na statkach (rys. 27.24), pływające zamontowane na specjalnych pontonach bez własnego napędu (rys. 27.25), masztowe dźwignice obrotowe z wysięgnikiem zamontowanym w górnej części na pionowo ustawionej wieży (rys. 27.26), wieżowe urządzenia obrotowe z wysięgnikiem zamontowanym w górnej części pionowo ustawionej wieży (rys. 27.27), wspornikowe przemieszczające się po wsporniku (rys. 27.28). Rys. 27.18. Suwnica pomostowa Rys. 27.19. Suwnica półbramowa 1 M. Matulewski, S. Konecka, P. Fajfer, A. Wojciechowski, Systemy logistyczne, ILiM, Poznań 2007, s. 55 57. 2 Ibidem. 3 Ibidem.

WYPOSAŻENIE TECHNICZNE WYKORZYSTYWANE W PROCESIE SKŁADOWANIA 153 Rys. 27.20. Suwnica bramowa Rys. 27.21. Żuraw bramowy Rys. 27.22. Żuraw półbramowy Rys. 27.23. Żuraw kolejowy Rys. 27.24. Żuraw pokładowy

154 PRZECHOWYWANIE MATERIAŁÓW Rys. 27.25. Żuraw pływający Rys. 27.26. Żuraw masztowy Rys. 27.27. Żuraw wieżowy

WYPOSAŻENIE TECHNICZNE WYKORZYSTYWANE W PROCESIE SKŁADOWANIA 155 Rys. 27.28. Żuraw wspornikowy Układnice to środki transportu wewnętrznego umocowane na słupach (rys. 27.29) lub ramie (rys. 27.30), które stanowią podporę dla podnoszonych jednostek ładunkowych. Jednostki przemieszczane są po wodzaku wyposażonym w układ mechaniczny, wysuwane widły bądź specjalnie przystosowane kuwety, umożliwiające składowanie jednostek ładunkowych w regałach lub ich pobieranie. Te urządzenia są coraz częściej wykorzystywane w bibliotekach, posiadających wiele tysięcy wolumenów, w celu skrócenia czasu pobrania dla czytelnika. Występują dwa rodzaje układnic: słupowe urządzenia o konstrukcji nośnej w postaci przejezdnego słupa, po którym przemieszcza się wodzak; ramowe urządzenia o konstrukcji przejezdnej ramy, po której przemieszcza się wodzak. Rys. 27.29 Układnica słupowa Rys. 27.30. Układnica ramowa

156 PRZECHOWYWANIE MATERIAŁÓW ZAPAMIĘTAJ Dźwigniki 1 to urządzenia zaliczane do dźwignic, przystosowane do prostoliniowego przemieszczania ładunków na stosunkowo niewielką wysokość w pionie. Mogą być niewiele odchylone od pionu, jednakże muszą być wyposażone w sztywny element nośny. Wyróżniamy dźwigniki: zębatkowe (rys. 27.31), śrubowe (rys. 27.32), tłokowe (rys. 27.33) i dźwignicowe (rys. 27.34). Wyciągi towarowe (rys. 27.35) to urządzenia dźwignicowe wyposażone w podstawę ładunkową, prowadzoną po prowadnicach za pomocą ciągnika linowego bądź łańcuchowego. Na podstawie tej umieszcza się ładunek. Dźwignice linowo-towarowe (rys. 27.36) to urządzenia, w których zespół chwytający ładunki podwieszony jest do wodzaka przemieszczającego się po linie nośnej, zamocowanej na podporach wieżowych stałych lub podporach bramy. Rys. 27.31. Dźwignik Rys. 27.32. Dźwignik śrubowy Rys. 27.33. Dźwignik zębatkowy tłokowy Rys. 27.34. Dźwignik Rys. 27.35. Wyciąg towarowy Rys. 27.36. Dźwignica dźwignicowy linowo-towarowa 1 Ibidem, s. 58.

WYPOSAŻENIE TECHNICZNE WYKORZYSTYWANE W PROCESIE SKŁADOWANIA 157 Dźwigi to urządzenia podnoszące, obsługujące określone poziomy przystankowe, posiadające kabinę poruszającą się między sztywnymi prowadnicami pionowymi, wspomaganymi przez system lin. Odchylenie od pionu nie może być większe niż 15. Wyróżniamy cztery rodzaje dźwigów: towarowe (rys. 27.37), osobowe (rys. 27.38), szpitalne (rys. 27.39) i budowlane (rys. 27.40). Rys. 27.37. Dźwig towarowy Rys. 27.38. Dźwig osobowy Rys. 29.39. Dźwig szpitalny Rys. 27.40. Dźwig budowlany

158 PRZECHOWYWANIE MATERIAŁÓW 27.4. Przenośniki transportowe W procesie składowania towarów wykorzystywane są również przenośniki transportowe. Są to urządzenia transportu bliskiego, przeznaczone do przemieszczania materiałów sypkich, jednostkowych, po określonym torze (rys. 27.41). Przenośniki dzielimy na cięgnowe i bezcięgnowe. Transport przenośnikami cięgnowymi odbywa się za pomocą cięgna napędowego, które przenosi siłę na taśmociąg transportujący produkty. Przenośniki cięgnowe mogą być stałe, przejezdne, przenośne, obrotowe i przesuwne. Dzielimy je na: taśmowe (rys. 27.42), łańcuchowe (rys. 27.43), członowe (rys. 27.44), podwieszane (rys. 27.45), zbierakowe (rys. 27.46); kubełkowe (rys. 27.47), Rys. 27.41. Przenośnik taśmowy Rys. 27.42. Przenośnik cięgnowy taśmowy

WYPOSAŻENIE TECHNICZNE WYKORZYSTYWANE W PROCESIE SKŁADOWANIA 159 Rys. 27.43. Przenośnik cięgnowy łańcuchowy Rys. 27.44. Przenośnik cięgnowy członowy Rys. 27.45. Przenośnik cięgnowy podwieszany Rys. 27.46. Przenośnik cięgnowy zbierakowy Rys. 27.47. Przenośnik cięgnowy kubełkowy

160 PRZECHOWYWANIE MATERIAŁÓW Drugą grupą przenośników są przenośniki bezcięgnowe, w których ładunki przesuwane są za pomocą siły grawitacji lub drgań. Do przenośników bezcięgnowych zaliczamy przenośniki impulsowe i grawitacyjne (rys. 27.48), w których transport odbywa się po obrotowych wałkach, wykorzystujących siłę przemieszczania dzięki kolejnym elementom schodzącym z taśmy. Wyróżniamy przenośniki: ślizgowe, samotokowe i wózkowe. Przenośniki bezcięgnowe wałkowe (rys. 27.49) i krążkowe do przekazywania produktów wykorzystują wałki i krążki napędowe. Wyróżniamy następujące rodzaje przenośników wałkowych i krążkowych: napędzane z napędem indywidualnym, napędzane z napędem grupowym i nienapędzane. Do transportu towarów sypkich wykorzystywane są przenośniki bezcięgnowe śrubowe (rys. 27.50), które mogą przemieszczać towar w poziomie z obracającym się wałem, w poziomie z obracającą się rurą bądź pionowo. Z kolei przenośniki bezcięgnowe wstrząsowe (rys. 27.51) są wykorzystywane do segregacji warzyw pod względem wielkości. Dzięki drganiom i odpowiedniej średnicy otworów warzywa są przemieszczane i pakowane do kartonów bądź skrzynek. Wyróżniamy następujące rodzaje przenośników wstrząsowych: wibracyjne, skokowo-unoszące i miotające (rys. 27.52). Rys. 27.48. Przenośnik bezcięgnowy grawitacyjny Rys. 27.49. Przenośnik bezcięgnowy wałkowy Rys. 27.50. Przenośnik bezcięgnowy śrubowy Rys. 27.51. Przenośnik bezcięgnowy wstrząsowy

WYPOSAŻENIE TECHNICZNE WYKORZYSTYWANE W PROCESIE SKŁADOWANIA 161 a) b) c) Rys. 27.52. Schemat działania przenośnika miotającego a) taśma łukowa, b) przenośnik bębnowy produkt zsypuje się na bęben, a następnie siłą odśrodkową jest odrzucany; c) przenośnik tarczowy produkt jest zsypywany na tarczę, a następnie jest przemieszczany dalej po tarczy, taki rodzaj przenośnika wykorzystywany jest do segregacji np. jabłek pod względem wielkości. Źródło: http://www.dzwignice.republika.pl/miotajace.html. Specjalną grupą przenośników są przenośniki pneumatyczne (gazowe), przystosowane do transportu cieczy. Mogą one pracować pod dużym ciśnieniem i są powszechnie wykorzystywane w przemyśle. Do transportu cieczy służą również przenośniki hydrauliczno- -tłokowe: otwarte lub zamknięte. 27.5. Urządzenia do składowania Proces składowania odbywa się przy wykorzystaniu urządzeń przystosowanych do składowania, środków transportu magazynowego oraz pomocniczych urządzeń magazynowych (rys. 27.53). Rys. 27.53. Ogólny podział urządzeń do składowania Źródło: PN-78/M-78330 Urządzenia gospodarki magazynowej. Urządzenia do składowania. Nazwy, określenia, podział i symbole. Na podstawie: M. Matulewski, op. cit., s. 27.