MMI IINNI IISSTTEERRSSTTWOO SSPPOORRTTUU II I TTUURRYYSSTTYYKKI II Badania wykonano w Instytucie Turystyki na zlecenie Ministerstwa Gospodarki w ramach Programu Badań Statystycznych Statystyki Publicznej na rok 2007: temat nr 1.30.05(087) Turystyka zagraniczna. Charaktterysttyka przyjjazdów do Pollskii w okresiie sttyczeń -- wrzesiień 2007 roku IInsttyttutt Turrysttykii Niniejszy komunikat omawia ruch przyjazdowy do Polski w ciągu trzech kwartałów 2007 roku. Statystyka ruchu na przejściach granicznych pochodzi od GUS, zaś przy oszacowaniu liczby turystów wykorzystano niezaleŝny pomiar ruchu wykonany przez Instytut Turystyki. Przedstawiona charakterystyka turystów i wydatków cudzoziemców pochodzi z badań ankietowych Instytutu Turystyki przeprowadzonych w lutym, marcu, maju, czerwcu, sierpniu i wrześniu 2007 roku. Analizą objęto w sumie 40340 osób: 48,5 to turyści, reszta odwiedzający jednodniowi. W 2007 roku uległa zmianie metoda naszych badań na przejściach granicznych: Zmodyfikowano sposób doboru próby. Wprowadzono nowe zadanie polegające na pomiarze wielkości ruchu granicznego cudzoziemców, dzięki czemu moŝna dokładniej niŝ dotychczas określić proporcję turystów i odwiedzających jednodniowych. Zmieniono ankietę dla turystów zagranicznych jest ona obecnie skróconą kompilacją dwóch ankiet stosowanych wcześniej. Z niektórych pytań trzeba było niestety zrezygnować, jak np. z pytania o krytykowane aspekty pobytu w Polsce. I. Przyjazdy do Polski W ciągu trzech kwartałów 2007 roku zanotowano 50,9 miliona przyjazdów cudzoziemców, o 5,9 więcej niŝ w tym samym okresie 2006 roku. Tab. 1. Liczba przyjazdów w okresie styczeń-wrzesień 2007 roku według krajów (w tys.) Przyjazdy Zmiana 50 946,8 5,9 29 223,9 5,9 15 UE bez Niemiec 2 148,3 15,5 Wielka Brytania 406,8 18,0 Holandia 307,7-8,8 Włochy 263,0 26,3 Austria 256,6 17,7 Francja 199,8 11,7 Szwecja 177,0 2,0 Dania 121,9 21,4 Belgia 94,3 40,6 Hiszpania 92,5 34,6 Irlandia 87,3 76,7 Finlandia 68,7 11,3 Portugalia 51,3 100,1 Grecja 18,0-26,8 Luksemburg 3,4 55,9 Nowe kraje UE 10 225,2 9,5 Czechy 5 669,6 12,5 Słowacja 2 474,7 5,0 Litwa 1 115,8-2,0 Łotwa 402,9 27,6 Węgry 222,0 5,0 Przyjazdy Zmiana Estonia 194,8 36,1 Rumunia 72,0 3,9 Bułgaria 52,6 9,5 Słowenia 18,9 5,2 Cypr 1,2-35,6 Malta 0,7-27,2 8 319,9-0,7 4 149,0-1,1 2 889,6 0,7 1 281,3-2,6 Główne kraje zamorskie 453,4-3,0 USA 269,6-9,5 Kanada 63,8 4,2 Korea Płd 49,5 17,1 Australia 36,6 7,2 Japonia 33,9 6,3 Pozostałe razem 576,1 24,0 Norwegia 105,7 40,3 Izrael 54,1 14,5 Mołdowa 46,1 13,4 Szwajcaria 45,0 26,9 Turcja 36,0 25,4 Kazachstan 33,9 5,6 Chorwacja 27,9 5,5 Pozostałe WNP 18,2 13,5 Pozostałe europejskie 27,1 41,2 Pozostałe zamorskie 182,3 27,0 Źródło: GUS. Analizując ruch przyjazdowy według krajów stwierdzamy przewagę tendencji wzrostowych. Znacznie (o ponad 30) wzrosła liczba przyjazdów z: Portugalii, Irlandii, Belgii, Norwegii, Estonii i Hiszpanii Niewiele mniej (o 20-30) wzrosła liczba przyjazdów z Łotwy, Szwajcarii, Włoch, Turcji i Danii. Spadła (o ponad 9) z Cypru, Malty, Grecji, USA i Holandii. Liczba przyjazdów z Niemiec wzrosła o 5,9, a zaś z pozostałych krajów 15 UE o 15,5. Zwraca uwagę spadek tempa wzrostu z kwartału na kwartał: w pierwszym zanotowano wzrost o 14, w drugim o 4, a w trzecim o 2. Regule tej nie podle- Instytut Turystyki, 02-511 Warszawa, Merliniego 9a tel. (22) 844-63-47, fax. (22) 844-12-63 E-mail: it@intur.com.pl, www.intur.com.pl
gają przyjazdy z nieościennych krajów UE, które cechują się w miarę stałą, kilkunastoprocentową dynamiką. Obserwując ruch przyjazdowy na poszczególnych granicach największy wzrost stwierdzamy na granicy południowej i w portach lotniczych (o 18,4). Rys. 1. Przyjazdy do Polski według granic w okresie styczeń-wrzesień 2007 roku Zmiana () Przekroczenia granic w tys. Rys. 2. Przyjazdy ogółem i oszacowana liczba przyjazdów turystów w trzech kwartałach 2007 roku 1,03 8,32 10,23 2,15 Pozostałe kraje,, Now e kraje UE 1,0 3,0 1,5 2,0 Lotniska 18,4 2174 29,22 Granica morska 2,4 315 15 UE bez Niemiec 4,1 Czechy 6,5 8,4 28366 8542 Przyjazdy ogółem: 50,9 mln w tym turyści: 11,6 mln 7,7 2596 Źródła: GUS i oszacowania Instytutu Turystyki. -12,5-1,8-0,4 6,5 Źródło: GUS, analiza Instytutu Turystyki. Przyjazdy turystów zagranicznych 3851 3038 1489 575 StraŜ Graniczna rejestruje wszystkich odwiedzających, liczba przyjazdów turystów zaś jest szacowana na podstawie niezaleŝnego pomiaru ruchu na przejściach granicznych wykonywanego przez ankieterów Instytutu Turystyki. W 2007 roku oszacowania te prowadzi się według nowej metody. Pierwsze doświadczenia prowadzą do wniosku, Ŝe wskaźniki udziału przyjazdów turystów określone na podstawie nowej metody są nieco niŝsze niŝ stosowane uprzednio, ale dotyczy to głównie oszacowań dla krajów sąsiednich. Według wstępnych oszacowań Instytutu Turystyki w ciągu trzech kwartałów 2007 roku było ponad 11,6 mln przyjazdów turystów, minimalnie mniej niŝ w tym samym okresie 2006 roku. Oszacowania Instytutu Turystyki dotyczą wszystkich przyjazdów turystów, bez względu na miejsce noclegu. Liczba tych, którzy korzystali z noclegów w rejestrowanych przez GUS obiektach zakwaterowania zbiorowego, jest niŝsza. Dostępne (Biuletyn Statystyczny, 10/2007) dane GUS wskazują na wzrost liczby gości w obiektach noclegowych w pierwszym półroczu o blisko 7, przy czym w I kwartale wzrost był kilkunastoprocentowy, zaś w II nieznaczny. Danych za trzeci kwartał jeszcze nie opublikowano. II. Charakterystyka przyjazdów turystów zagranicznych w trzech kwartałach 2007 roku Cele przyjazdów Wyniki uzyskane w toku sześciu tur badań w 2007 roku potwierdzają zaobserwowane wcześniej zmiany struktury celów pobytu. Znacznie, zwłaszcza w pierwszym kwartale, wzrosło znaczenie turystyki biznesowej w przyjazdach do Polski. Łącznie blisko 30 przyjazdów jest motywowanych sprawami słuŝbowymi. Zmalał odsetek wizyt w celach turystycznych (do 19). Nie zmienił się istotnie odsetek odwiedzających krewnych lub znajomych (16). Wyraźnie więcej było natomiast podróŝy tranzytowych (16), mniej zaś przyjazdów na zakupy (11). Pozostałe cele pobytu: zdrowotne, szkoleniowe, podjęcie dorywczej pracy, odwiedziny w miejscu pochodzenia, sprawy religijne występują bardzo rzadko. SłuŜbowe lub biznesowe cele przyjazdu najczęściej deklarowali turyści z krajów 15 UE, w tym zwłaszcza. Wśród nowych członków Unii (głównie mieszkańców Litwy, Łotwy i Estonii) zwracają uwagę podobnie jak w 2006 roku bardzo liczne podróŝe tranzytowe. Podobnie jak rok wcześniej jedna trzecia przyjazdów biznesowych ma charakter delegacyjny (tj. związane z prowadzeniem interesów w imieniu firmy), 30 ma na celu prowadzenie samodzielnych interesów. Kolejne 20 przyjazdów słuŝbowych przypada na podróŝe kierowców i innych osób związanych z usługami transportowymi. Są to głównie sąsiedzi ze wschodu oraz Łotysze i Estończycy. Spadło (do 8) uczestnictwo w targach, wystawach lub konferencjach. 2
Rys. 3. Przyjazdy turystów do Polski według podstawowych celów pobytu (w ) Zaw odow e lub słuŝbow e (29) Typow a turystyka (19) 0 10 20 30 40 50 Rys. 5. ZróŜnicowanie podstawowych celów pobytu zaleŝnie od kwartałów (w ) 40 30 20 10 38 11 28 17 23 25 Odw iedziny (16) Tranzyt (16) 0 I kw II kw III kw Zaw odow e lub słuŝbow e Typow a turystyka Odw iedziny Tranzyt Zakupy Zakupy (11) Pozostałe cele (9) 15 UE (bez Niemiec) Now e kraje UE Rys. 4. Przyjazdy turystów do Polski w celach biznesowych (w ) Interesy w imieniu firmy (33) Samodzielne interesy (30) Transport (20) Targi, w ystaw y, konferencje (8) Inne słuŝbow e (9) 0 10 20 30 40 50 15 UE (bez Niemiec) Now e kraje UE Długość pobytu W badanym okresie 2007 roku (mierzona liczbą noclegów) średnia długość pobytu turystów w Polsce była mniejsza niŝ w 2006 roku i wyniosła zaledwie 3,2 noce. Co czwarty turysta spędził w Polsce więcej niŝ 4 dni. Długość pobytu zaleŝy od kwartału (w trzecim 4,5 nocl.) i od celu przyjazdu. NajdłuŜsze pobyty wiąŝą się ze stosunkowo rzadko występującymi motywami przyjazdu jak: odwiedziny miejsca pochodzenia, podjęcie dorywczej pracy, cele religijne i zdrowotne. Przyjazdy typowo turystyczne i rodzinno-towarzyskie równieŝ sprzyjają dłuŝszym pobytom (5,4 i 5,5 noclegu). Bardzo krótko (trzy dni lub krócej) przebywali u nas ci, którzy przyjechali w celach słuŝbowych, na zakupy lub przejeŝdŝali tranzytem. Tego rodzaju motywy przyjazdu (stanowiące razem 56) znacznie zaniŝają średnią długość pobytu obliczoną dla ogółu turystów. Sposób organizacji przyjazdu W ciągu ostatnich lat stale rośnie odsetek turystów korzystających z usług biur podróŝy. Jednak w ciągu trzech kwartałów 2007 roku obserwujemy spadek. pakiet lub część usług wykupiło 9,5 turystów. Kolejne 14,5 skorzystało z pośrednictwa w rezerwacji. Wśród turystów z krajów 15 UE udział wykupujących pakiety wyniósł 12, zaś wśród turystów z krajów pozaeuropejskich 20. W rezerwacji usług przodują turyści z 15 UE (wraz z Niemcami) oraz spoza Europy (odpowiednio 20 i 25). Znaczna przewaga przyjazdów samodzielnie organizowanych charakteryzuje turystów z nowych krajów członkowskich UE i sąsiadów ze wschodu. 3
Rys. 6. Organizacja przyjazdów () Samodzielnie (75) Tylko rezerw acja (15) Pakiet i część usług (9) 0 20 40 60 80 100 15 UE (bez Niemiec) Now e kraje UE Odwiedzane województwa W okresie od stycznia do września 2007 roku do najczęściej odwiedzanych województw naleŝały: mazowieckie, małopolskie, wielkopolskie, dolnośląskie i lubelskie (to ostatnie głównie za sprawą gości z Ukrainy). W porównaniu w tym samym okresem 2006 roku wzrost liczby wizyt zanotowały małopolskie i wielkopolskie, spadek zaś województwa północne i śląskie. Rys. 8. Liczba wizyt według województw i zmiany w porównaniu z trzema kwartałami 2006 r. Baza noclegowa Z noclegów w obiektach typu hotelowego korzystało ogółem połowa badanych turystów. W grupie gości z krajów 15 UE udział nocujących w hotelach lub motelach był większy, podobnie jak wśród turystów spoza Europy. W grupie sąsiadów ze wschodu był on stosunkowo najmniejszy: 42. Około jednej czwartej Niemców i jednej piątej turystów z pozostałych krajów 15 UE korzystało z noclegów u rodziny lub znajomych; wśród turystów z krajów zamorskich (głównie Ameryki Północnej) odsetek ten wyniósł 25. Rys. 7. Główne miejsca noclegów () Hotele, motele (50) U rodziny, znajomych (20) Kw atery pryw atne (8) Pensjonaty (6) Pozostałe (16) 0 10 20 30 40 50 60 15 UE (bez Niemiec) Now e kraje UE ponad 2 mln (1) 1 do 1,6 mln (3) 0,6 do 0,8 mln (4) 0,5 mln (3) < 0,5 mln (5) Wprowadzone w 2007 roku zmiany w ankiecie dla turystów pozwalają na analizę struktury wykorzystywanej bazy noclegowej w układzie terytorialnym. Tab. 2. Struktura korzystających i udzielonych im noclegów w hotelach i motelach według województw (ogółem Polska = 100). Korzystający Noclegi dolnośląskie 11 8 kujawsko-pomorskie 2 3 lubelskie 7 4 lubuskie 6 4 łódzkie 4 4 małopolskie 9 14 mazowieckie 21 25 opolskie 2 2 podkarpackie 4 3 podlaskie 7 8 pomorskie 3 2 śląskie 4 6 świętokrzyskie 2 3 warmińsko-mazurskie 3 2 wielkopolskie 9 9 zachodniopomorskie 6 3 4
III. Wielkość i struktura wydatków turystów Wyniki badań przeprowadzonych w ciągu trzech kwartałów 2007 roku pozwalają oszacować przeciętne wydatki turystów poniesione na terenie Polski na poziomie 284 na osobę i 72 na jeden dzień pobytu. Średnie wydatki na osobę rozpatrywane według krajów wyniosły od 110 (Czechy) do 458 (kraje zamorskie) i 475 (Francja). Stosunkowo niska kwota średnich wydatków w grupie głównych krajów zamorskich (USA, Australia, Japonia, Kanada, Korea Płd.) wynika ze skrócenia długości pobytu. Nie wykluczone, Ŝe dane z czwartego kwartału przyniosą weryfikację i grupa ta powróci na pierwsze miejsce, które od lat zajmowała. Notuje się wzrost wydatków przeciętnych z większości krajów, co jest kontynuacją trendu wzrostowego, obserwowanego juŝ w końcu 2006 roku. Rys. 9. Przeciętne wydatki turystów na osobę i na 1 dzień pobytu według kwartałów 2007 roku (w ) 350 300 250 200 150 100 50 0 209 262 346 64 72 75 I kw 07 II kw 07 III kw 07 Na podróŝ (osobę) Na dzień Przeciętne dzienne wydatki turystów wahały się w granicach od 36 (Słowacja) do 89 (Austria). Wydatki na poziomie wyraźnie niŝszym niŝ średnia dla całej badanej próby charakteryzują turystów z krajów sąsiednich: Czech, Słowacji, Białorusi, Rosji i Litwy. Ukraińcy wydawali nieco tylko mniej niŝ średnia, a niewiele mniej niŝ pozostałe kraje 15 UE. Rys. 10. Przeciętne wydatki turystów na 1 dzień pobytu według głównych grup krajów Na 1 dzień pobytu 50 55 60 65 70 75 80 15 UE (bez Niemiec) Now e kraje UE Rys. 11. Przeciętne wydatki turystów na osobę w okresie styczeń-wrzesień 2007 roku według krajów Francja Kraje zamorskie* Belgia Dania Węgry Włochy Wielka Brytania Niderlandy Szw ecja Austria Republika Czeska 0 100 200 300 400 500 600 700 117 110 189 185 167 161 284 416 402 372 369 331 309 308 296 262 475 458 Rys. 12. Przeciętne wydatki turystów na 1 dzień pobytu w okresie styczeń-wrzesień według krajów Francja Kraje zamorskie* Belgia Dania Węgry Włochy Wielka Brytania Niderlandy Szw ecja Austria Republika Czeska 20 40 60 80 100 120 38 36 * Kraje zamorskie: Australia, Japonia, Kanada, Korea Płd. i USA. 49 54 58 71 70 69 70 70 67 72 76 76 73 84 89 85 5
Rys. 13. Wydatki turystów w okresie styczeń-wrzesień 2007 roku według celu podróŝy (w ) Typow a turystyka Odw iedziny u krew nych, znajomych Spraw y zaw odow e, słuŝbow e Zakupy na w łasne potrzeby Tranzyt Udział w konferencji, kongresie Cele zdrow otne 151 291 279 252 379 368 368 Rys. 14. Wydatki turystów w okresie styczeń-wrzesień 2007 roku według rodzaju wykorzystywanej bazy noclegowej (w ) Hotele, motele Pensjonaty Domki letnie, apartamenty U rodziny, znajomych Kw atery pryw atne 180 255 283 311 361 Wzrost przeciętnych wydatków na osobę, koresponduje ze wzrostem wydatków według deklarowanych celów podróŝy i miejsca zakwaterowania. Najwięcej pozostawiały w Polsce osoby wskazujące na przyjazdy w sprawach zawodowych i słuŝbowych (379 ), w celach zdrowotnych oraz w celu uczestniczenia w konferencjach i/lub kongresach (po 368 na osobę), najmniej przejeŝdŝające tranzytem (151 ). Nieco więcej niŝ przeciętnie wydawali ci, którzy deklarowali typowo turystyczne cele przyjazdu; mniej, ale z widoczną tendencję rosnącą, wydawały osoby odwiedzające krewnych lub znajomych. Podobnie jak w 2006 roku, w trzech kwartałach 2007 roku stosunkowo duŝo wydawały osoby korzystające z noclegów w hotelach, motelach i pensjonatach (311 na osobę), najmniej zaś nocujące w kwaterach prywatnych. Nowością jest zdecydowany wzrost wydatków osób korzystających z domków letnich i apartamentów. Jednak wciąŝ udział tej grupy turystów w rynku jest nieznaczny. Rys. 15. Struktura wydatków poniesionych przez turystów na terenie Polski w okresie styczeń-wrzesień 2007 roku (w ) Usługi rekreacyjne 2,7 Transport 16,6 WyŜyw ienie 24,2 Zakupy na w łasne potrzeby 19,6 Źródło: badania Instytutu Turystyki 2007 r Zakupy w celu odsprzedaŝy 2,0 Noclegi 20,1 Inne 9,3 Brak danych 5,5 Wydatki na noclegi stanowiły 20 wydatków ogółem (mniej niŝ w 2006 roku), i wynosiły średnio ok. 57 na osobę (w wartościach bezwzględnych wydatki pozostały na tym samym poziomie). Udział wydatków na wyŝywienie stanowił blisko jedną czwartą wydatków ogółem (więcej niŝ w 2006 roku); w przeliczeniu na 1 osobę wydatki te wyniosły średnio 71 (wzrost dwukrotny). Udział wydatków na transport w wydatkach ogółem wyniósł 17 (bez zmian), a średnie wydatki to ok. 48 na osobę (wzrost o 60). W drugim i trzecim kwartale wzrósł udział wydatków na zakupy na własne potrzeby i wyniósł łącznie blisko 20 (ok. 57 na osobę, o 46 więcej niŝ w porównywalnym okresie 2006 roku). Wśród wydatków przeznaczonych na wyŝywienie 68 naleŝy wiązać z korzystaniem z usług gastronomii, a resztę z zakupami Ŝywności. W kosztach transportu największy, ale malejący udział (56) stanowił w 2007 roku zakup paliwa. Rosnąca część wydatków pokrywana jest kartami płatniczymi (w pierwszym kwartale 26, w pierwszym półroczu 29, a ciągu trzech kwartałów 36 ). Rys. 16. Wydatki turystów w okresie styczeń-wrzesień 2007 roku według wieku respondentów (w ) 403 55 i w ięcej 293 45 54 261 35 44 256 25 34 256 < 24 lata 6
Nowy kwestionariusz pozwala na ocenę zaleŝności między wiekiem respondentów, a przeciętnymi wydatkami. Z danych za trzy kwartały wynika, Ŝe poziom wydatków rośnie z wiekiem, a najwyraźniej wzrasta w grupie najstarszych turystów. IV. Wydatki odwiedzających jednodniowych Na podstawie sześciu tur badań przeprowadzonych w 2007 roku oszacowano przeciętne wydatki osób nie korzystających na terenie Polski z noclegów na 114 na osobę. W tej grupie nierezydentów zdecydowanie najwyŝsze wydatki deklarowali w badanym okresie Ukraińcy i Białorusini. Rys. 17. Przeciętne wydatki odwiedzających jednodniowych w okresie styczeń-wrzesień 2007 roku według krajów (w ) Czechy 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 48 77 74 102 114 116 175 173 Rys. 18. Struktura wydatków odwiedzających jednodniowych w okresie styczeń-wrzesień 2007 roku (w ) Usługi rekreacyjne 1,6 Transport 14,5 WyŜyw ienie 7,5 Brak danych 2,8 Zakupy na w łasne potrzeby 43,3 Inne 11,9 US Zakupy w celu odsprzedania 18,4 Podobnie jak w poprzednich latach, w ciągu trzech kwartałów 2007 roku odwiedzający jednodniowi najwięcej wydawali w związku z zakupami na własne potrzeby (43,3), a następnie na transport (14,5). Ponad połowę (57,3) wydatków przeznaczonych na wyŝywienie stanowiły wydatki na usługi gastronomiczne. W kosztach transportu największy i rosnący udział (aŝ 93,1) ma zakup paliwa. Udział zakupów w celu dalszego odsprzedania pozostaje na poziomie nieco wyŝszym niŝ w porównywalnym okresie 2006 roku (wzrost z 10,2 do 18,4). V. Podsumowanie Badania przeprowadzone przez Instytut Turystyki w pierwszych trzech kwartałach 2007 roku pozwalają zwrócić uwagę na następujące zjawiska: Wzrost ogólnej liczby przyjazdów cudzoziemców o 5,9, przy malejącym tempie wzrostu z kwartału na kwartał. Kontynuacja regularnej, kilkunastoprocentowej dynamiki przyjazdów z nieościennych krajów UE. Stabilizacja łącznej liczby turystów (w trzech kwartałach roku ponad 11,6 mln przyjazdów turystów, minimalnie mniej niŝ w tym samym okresie 2006 roku). Wzrost udziału turystyki biznesowej oraz podróŝy tranzytowych. Dynamiczny (choć nierównomiernie rozłoŝony w czasie) wzrost wydatków cudzoziemców, poniesionych na terenie Polski. Podobnie jak w 2006 roku, zwraca uwagę przede wszystkim wzrost poziomu wydatków w trzecim kwartale. Kolejny okres wzrostu wydatków, zarówno przeciętnych na osobę, jak i na jeden dzień pobytu pochodzących z najwaŝniejszego dla Polski rynku generującego ruch turystyczny Niemiec. Zmiany w strukturze wydatków turystów na korzyść rynków starej UE. DuŜy wzrost wydatków odwiedzających jednodniowych, zwłaszcza w odniesieniu do gości z Litwy, Czech, Białorusi i Niemiec. Przeciętne wydatki odwiedzających jednodniowych ze wszystkich krajów sąsiedzkich wzrosły łącznie o ponad 60. Na poziom łącznych przychodów dewizowych najbardziej wpływają wysokie wydatki Niemców i Ukraińców. Utrzymanie się zaobserwowanych dotychczas tendencji takŝe w czwartym kwartale 2007 roku spowoduje znaczny wzrost łącznych przychodów dewizowych z tytułu przyjazdów cudzoziemców. Pewna część tego przyrostu jest spowodowana obniŝeniem wartości dolara zarówno względem euro, jak i złotego. Witold Bartoszewicz, Teresa Skalska Warszawa, listopad 2007 r. 7