CHARAKTERYSTYKA PRZYJAZDÓW DO POLSKI

Transkrypt

1 MINISTERSTWO SPORTU I TURYSTYKI Badania wykonano w Instytucie Turystyki na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki w ramach Programu Badań Statystycznych Statystyki Publicznej na rok 2011 temat Turystyka zagraniczna. Instytut Turystyki CHARAKTERYSTYKA PRZYJAZDÓW DO POLSKI W PIERWSZEJ POŁOWIE 2011 ROKU I. Przyjazdy do Polski Wstępne szacunki 1 Instytutu Turystyki wskazują, Ŝe w pierwszym półroczu 2011 roku było ponad 30 milionów przyjazdów cudzoziemców, o 7,7% więcej niŝ w tym samym czasie poprzedniego roku. Liczbę przyjazdów turystów szacujemy na blisko 6 mln (o 8% więcej). Tabela 1. Liczba przyjazdów w pierwszym półroczu 2011 r. według głównych grup krajów (w tys.) Kraj/grupa krajów Przyjazdy ogółem Zmiana % w tym turyści Zmiana % świat ,7% ,0% 27 krajów Unii Europejskiej % % 15 UE % % % % Wielka Brytania % 210-5% Niderlandy 210 2% 190 3% Austria 170 0% 150 0% Włochy % 120 4% Francja 120 9% % Szwecja 85 0% 65 8% Pozostałe % % % 835 7% Czeska Republika % 90 6% Słowacja % 40 0% Litwa % 330 3% Łotwa 180-5% 160 7% Węgry % 80 7% Pozostałe % % Sąsiedzi spoza Schengen % % Ukraina % % Białoruś % % Rosja % % WaŜne 195 3% 195 8% USA 110 5% % Pozostałe* 85 0% 85 6% Reszta świata 305-2% 285-3% Źródło: oszacowania Instytutu Turystyki. 1 Wielkość ruchu przyjazdowego jest szacowana na podstawie: pomiaru wykonywanego przez Instytut Turystyki, publikowanych przez StraŜ Graniczną bieŝących danych o ruchu granicznym na granicy zewnętrznej strefy Schengen (pomocne są teŝ dane StraŜy Granicznej z wcześniejszych lat); danych GUS o liczbie cudzoziemców korzystających z obiektów zakwaterowania zbiorowego według krajów. Według danych ogłoszonych przez GUS, w pierwszym półroczu 2011 roku z obiektów zakwaterowania zbiorowego skorzystało tys. turystów zagranicznych, t.j. o 7,2% więcej niŝ w pierwszym półroczu 2010 roku, ale o 2% mniej niŝ w tym samym okresie przedkryzysowego 2007 roku. Liczba udzielonych noclegów wzrosła o 6,4%, a zaś w stosunku do 2007 roku zmalała o 4,6%. Do europejskich krajów o największym wzroście (od 38% do 21%) liczby korzystających z bazy noclegowej w półroczu 2011 r. naleŝą: Rosja, Białoruś, Estonia, Hiszpania, Turcja, Ukraina i Łotwa. Wśród krajów pozaeuropejskich największy wzrost zanotowały: Chiny (aŝ o 67%), Indie, Hong Kong i Brazylia (od 13% do 10%). Tylko kilka krajów charakteryzuje spadek liczby gości w bazie noclegowej rejestrowanej przez GUS. Są to: Cypr (-47%), Luksemburg (-8%), Norwegia, Japonia, Wielka Brytania i Szwajcaria (-2% do -4%). W omawianym okresie, jak podaje Urząd Lotnictwa Cywilnego, ruch pasaŝerski na polskich lotniskach wzrósł o 7,3%. Ponadprzeciętny wzrost zanotowały porty lotnicze w Gdańsku (11%) i Warszawie (9%). Drugi kwartał charakteryzował się szybszym tempem wzrostu (10,7%) niŝ pierwszy. II. Charakterystyka przyjazdów turystów zagranicznych Wyniki przedstawione w poniŝszych tabelach informują o zmianach w porównaniu z 1. półroczem 2010 r.: czerwona czcionka oznacza wzrost o 4 pkt% lub więcej, a zielona spadek o 4 pkt% lub mniej. Cele przyjazdów cele przyjazdów (%) SłuŜbowe Turystyczne Odwiedziny Zakupy Tranzyt cele Instytut Turystyki, Warszawa, Merliniego 9a tel. (22) , fax. (22) it@intur.com.pl,

2 W pierwszej połowie 2011 roku struktura celów pobytu nie uległa większym zmianom. Niezmiennie dominują przyjazdy słuŝbowe i w interesach (około 1,6 mln przyjazdów tego rodzaju) oraz typowo turystyczno-wypoczynkowe (1,2 mln) i odwiedziny u krewnych lub znajomych (1 mln). Nieco wzrosły rozmiary turystyki zakupowej (do 0,67 mln). W 2009 roku udział turystów zza wschodniej granicy przyjeŝdŝających na zakupy zmalał, a w kolejnych dwóch latach wzrósł, przekraczając poziom z 2008 roku. Rys. 1. cele pobytu w 1. półroczu ( ) Służbowe Turystyczne Odwiedziny Tranzyt Zakupy cele 10% 11% 15% 20% 18% 26% Półrocze 2009 Półrocze 2010 Półrocze 2011 Źródło: badania Instytutu Turystyki w latach Wśród celów określonych powyŝej jako inne naleŝy wymienić: prywatny przyjazd szkoleniowy (1,5%), cele zdrowotne (4%), odwiedziny miejsca pochodzenia (2,5%), podjęcie dorywczej pracy (1%). W nowym systemie badań mamy w próbie pewną nadreprezentację turystów badanych na lotniskach. W związku z tym analizujemy zróŝnicowanie celów pobytu zaleŝnie od środka transportu. Wśród podróŝujących drogą lotniczą odsetek podróŝy słuŝbowych, a takŝe odwiedzin krewnych lub znajomych, jest wyŝszy niŝ wśród pozostałych. Rys. 2. ZróŜnicowanie celów pobytu według środka transportu. Struktura przyjazdów słuŝbowych i w interesach Rodzaj podróŝy słuŝbowej (%) Interesy w imieniu firmy Samodzielne interesy Transport Targi i wystawy Kongresy, konferencje słuŝbowe Na to, co się określa jako przyjazdy słuŝbowe i w interesach składa się kilka rodzajów podróŝy o odmiennym charakterze. Są to przede wszystkim przyjazdy delegacyjne, tj. związane z prowadzeniem interesów w imieniu firmy (około jednej trzeciej więcej niŝ w ubiegłym roku) oraz przyjazdy mające na celu prowadzenie samodzielnych interesów (około 15% - wyraźnie mniej niŝ w poprzednich latach. Około 30% przyjazdów słuŝbowych przypada na podróŝe kierowców i innych osób związanych z usługami transportowymi (wyraźny wzrost). RównieŜ uczestnictwo w konferencjach i kongresach wzrosło w porównaniu z 2010 rokiem. Rodzaj podróŝy słuŝbowych w duŝym stopniu zaleŝny od kraju pochodzenia. Warto zwrócić uwagę na transport, który jest domeną wszystkich naszych sąsiadów i interesy w imieniu firmy, bardzo często deklarowane przez turystów biznesowych ze starej Unii i krajów zamorskich. Długość pobytu Liczba noclegów (%) Turystyka Odwiedziny 18% 22% 1 do 3 nocl do 7 nocl do Ponad 4 tyg Służbowe Zakupy 1% Tranzyt 3% 37% Samolot Pozostałe Średnia liczba noclegów 3,4 3,3 4,8 2,9 1,7 10,1 W badanym okresie 2011 roku średnia długość pobytu ogółu turystów w Polsce ponownie zmalała, przy czym najbardziej zmalała długość pobytu turystów z Niemiec i z krajów pozaeuropejskich. Jak poprzednio, długość pobytu zaleŝy od środka transportu. Przyjazdy drogą lotniczą wiąŝą się z dłuŝszym poby- 2

3 tem w Polsce (6 nocl.), podczas gdy przyjazdy drogą lądową są duŝo krótsze (2,5 nocl.). W drugim kwartale roku średni pobyt był nieznacznie krótszy niŝ w pierwszym. Sposób organizacji przyjazdu W pierwszym półroczu 2011 roku pakiet wykupiło więcej turystów niŝ w latach 2009 i 2010 (kiedy zanotowaliśmy spadek). Udział wykupujących pakiety jest jak poprzednio największy wśród turystów z krajów pozaeuropejskich i krajów starej Unii oraz tych, którzy podróŝują drogą lotniczą. Nieznacznie spadł odsetek turystów dokonujących rezerwacji usług przed przyjazdem. nie dotyczy turystów z Niemiec i pozostałych krajów starej Unii. Miejsce noclegów (%) Hotele, motele U rodziny/ znajomych Pensjonaty Kwatery prywatne Rys. 4. ZróŜnicowanie bazy noclegowej według środka transportu. Organizacja przyjazdu (%) Hotele, motele 60% Zakup pakietu Zakup części usług Tylko rezerwacja Samodzielnie Rys. 3. ZróŜnicowanie sposobu organizacji podróŝy według środka transportu. Pakiet 35% Pensjonaty Rodzina, znajomi Kwatery prywatne 2% 6% 10% 22% Rys. 5. rodzaje bazy noclegowej w 1. półroczu ( ) Samolot Pozostałe Część usług Tylko rezerwacja Samodzielnie 13% 15% 36% Samolot Pozostałe Hotele, motele U rodziny/ znajomych Pensjonaty Kwatery prywatne 8% 8% 25% 41% Półrocze 2009 Półrocze 2010 Baza noclegowa Z noclegów w obiektach typu hotelowego korzystało ogółem 41% turystów (mniej niŝ w pierwszej połowie 2009 i 2010 roku). W grupie gości z niesąsiednich krajów starej Unii udział nocujących w hotelach lub motelach nie zmienił się. Z bazy typu hotelowego korzystało 60% turystów badanych na lotniskach (podobnie jak w 2010 r.). Udział nocujących u rodziny lub znajomych wyniósł 25% i był niŝszy niŝ rok wcześniej. Spadek ten Półrocze % Źródło: badania Instytutu Turystyki w latach Liczba wizyt w ciągu roku Turystykę przyjazdową do Polski charakteryzuje znaczna liczba wizyt tej samej osoby w ciągu roku. Liczba osób odwiedzających Polskę jest więc znacznie mniejsza niŝ liczba wizyt. Do regularnych gości w Polsce naleŝą oraz turyści z pozostałych krajów sąsiedzkich, a zwłaszcza: Białorusini, Litwini i 3

4 Ukraińcy, co wiąŝe się z licznymi podróŝami handlowymi lub tranzytowymi z tych krajów. W pierwszym półroczu 2011 roku częstość wizyt ponownie wzrosła osiągając bardzo wysoką średnią 8,8. MoŜna uznać, Ŝe wahania rozmiarów turystyki przyjazdowej do Polski wynikają w duŝej mierze ze skłonności do ograniczania lub zwiększania częstości przyjazdów. A skłonność ta jest bardzo podatna na fluktuacje koniunktury gospodarczej i relacje kursów walut. Rozmieszczenie terytorialne wizyt turystów zagranicznych W pierwszym półroczu 2011 roku, podobnie jak rok wcześniej, do najczęściej odwiedzanych województw naleŝały: mazowieckie, zachodniopomorskie, małopolskie i dolnośląskie. Mazowieckie, małopolskie i dolnośląskie zawdzięczają swoją pozycję głównie turystom korzystającym z transportu lotniczego, zachodniopomorskie zaś jest odwiedzane przede wszystkim przez turystów zmotoryzowanych. Rys. 6. Liczba wizyt w województwach (tys.) Na podstawie naszych przybliŝonych oszacowań moŝna stwierdzić wzrost liczby wizyt turystów w większości województw, a zwłaszcza w: śląskim, warmińsko-mazurskim, pomorskim, podkarpackim, lubuskim, wielkopolskim i mazowieckim. Analiza opublikowanych przez Bank Danych Regionalnych GUS danych za pierwsze pięć miesięcy b.r. wskazuje, Ŝe w tzw. obiektach zakwaterowania zbiorowego (a więc nie wszystkich, w których nocują turyści) wzrost liczby korzystających z tego rodzaju obiektów noclegowych zanotowano we wszystkich województwach, a największy w: warmińsko-mazurskim, podlaskim, lubuskim, świętokrzyskim, mazowieckim, kujawsko-pomorskim, lubelskim i śląskim. Konstrukcja ankiet realizowanych od dwóch lat pozwala na określenie struktury wizyt w poszczególnych województwach według wykorzystywanej bazy noclegowej. Jako uzupełnienie danych pochodzących z rejestrowanej przez GUS bazy noclegowej warto zwrócić uwagę na rozkład terytorialny korzystających z kwater prywatnych. Tabela 2. Struktura korzystających i udzielonych im noclegów w kwaterach prywatnych według województw (ogółem Polska = 100%). Korzystający Noclegi dolnośląskie 11% 14% kujawsko-pomorskie 2% 2% lubelskie 4% 2% lubuskie 3% 2% łódzkie 3% 4% małopolskie 15% 18% mazowieckie 6% 9% opolskie 1% 0% podkarpackie 11% 4% podlaskie 12% 5% pomorskie 9% 11% śląskie 3% 4% świętokrzyskie 1% 0% warmińsko-mazurskie 5% 3% wielkopolskie 8% 8% zachodniopomorskie 8% 11% III. Wielkość i struktura wydatków turystów Przeprowadzone w pierwszym półroczu 2011 roku badania pozwoliły oszacować przeciętne wydatki turystów poniesione na terenie Polski na poziomie 376 USD na osobę i 79 USD na jeden dzień pobytu (średnie waŝone). Obydwie wartości są znacznie wyŝsze niŝ w porównywalnym okresie 2010 roku. Poziom zróŝnicowania średnich wydatków na osobę, rozpatrywanych według krajów był większy niŝ w poprzednim roku; wydatki te wahały się w granicach od 175 USD (Litwa) do 724 USD (wybrane kraje ). Porównując uzyskane wyniki w relacji do pierwszego półrocza 2010 roku obserwuje się w zasadzie jednorodne tendencje wzrostowe w odniesieniu do niemal wszystkich badanych krajów; zauwaŝalny spadek wielkości wydatków przeciętnych ponoszonych przez jedną osobę notuje się jedynie w odniesieniu do przyjazdów z Włoch i Belgii. Stosunkowo niewielki spadek zaobserwowano takŝe analizując przyjazdy z Wielkiej Brytanii. 4

5 Rys. 7. Przeciętne wydatki turystów na osobę w I półroczu 2011 roku w USD (według krajów) USD * Ukraina Białoruś Litwa Republika Czeska Rosja Słowacja Węgry Aus tria Skandynawia Francja Belgia Włochy Holandia Wielka Brytania Kraje zamors kie** * Średnia waŝona ** Australia, Japonia, Kanada, Korea Płd. i USA. Źródło: badania Instytutu Turystyki w 2011r Jeśli chodzi o przeciętne dzienne wydatki turystów, wahały się one w pierwszym półroczu bieŝącego roku w granicach od około 30 USD (Węgry) do 156 USD (Ukraina) i były w większym stopniu zróŝnicowane niŝ rok wcześniej. Zmiany w zakresie średnich wydatków na 1 dzień pobytu nie były tak jednokierunkowe jak to miało miejsce w odniesieniu do średnich wydatków na osobę. Wzrosły m.in. wydatki turystów z Niemiec, Francji, Holandii, Austrii, Skandynawii, Rosji, krajów zamorskich, spadły zaś z Włoch, Belgii, Białorusi i Węgier. Ze względu na znaczenie dla polskiej turystyki przyjazdowej szczególnie korzystny jest wzrost wydatków turystów z Niemiec, krajów zamorskich i Francji. Wzrost przeciętnych wydatków na osobę wpłynął w pierwszym półroczu 2011 na wzrost wydatków według deklarowanych celów podróŝy i miejsca zakwaterowania. W największym stopniu zwiększyły się wydatki osób deklarujących słuŝbowe cele podróŝy, pozytywne zmiany obserwuje się takŝe w odniesieniu do przyjazdów w celach zdrowotnych, rodzinnych i po zakupy. Odnotować naleŝy natomiast spadek wydatków osób przejeŝdŝających przez Polskę tranzytem. Podobnie jak w analogicznym okresie 2010 roku, poza osobami podróŝującymi po zakupy, w I półroczu najwięcej pozostawiały w Polsce osoby wskazujące na przyjazdy w celach zdrowotnych (ok. 432 USD na osobę), następnie w celach słuŝbowych (385 USD) i typowo turystycznych (352 USD). Warto zauwaŝyć, Ŝe w badanym okresie została przełamana spadkowa tendencja w odniesieniu do przeciętnych wydatków turystów podróŝujących w celach słuŝbowych. Rys. 8. Przeciętne wydatki turystów na 1 dzień pobytu w I półroczu 2011 roku (w USD) według krajów USD * Litwa Rosja Białoruś Ukraina Włochy Wielka Brytania Aus tria Belgia Holandia Skandynawia Węgry Francja Słowacja Republika Czeska Kraje ** * Średnia waŝona ** Australia, Japonia, Kanada, Korea Płd. i USA. Rys. 9. Wydatki turystów w I półroczu 2011 roku według celu podróŝy (w USD) Typow a turystyka Odw iedziny u krew nych, znajomych Spraw y zaw odow e, słuŝbow e Cel zdrow otny Zakupy na w łasne potrzeby Tranzyt

6 Rys. 10. Wydatki turystów w I półroczu 2011 roku według rodzaju wykorzystywanej bazy noclegowej (w USD) Hotele, motele Pensjonaty Rys. 11. Struktura wydatków poniesionych przez turystów na terenie Polski w I półroczu 2011 roku (w %) Zakupy na własne potrzeby 25,0% Zakupy w celu odsprzedaŝy 7,4% Domki letnie, apartamenty 288 U rodziny, znajomych 344 Usługi rekreacyjne 10,2% 13,1% Kw atery pryw atne 409 Mieszane 674 Podobnie jak w poprzednim roku, w I półroczu 2011 r. najwięcej wydawały osoby korzystające z noclegów w róŝnych rodzajach bazy (pozycja mieszane 674 USD na osobę), następnie nocujące tylko w hotelach i motelach (400 USD) oraz pensjonatach (379 USD). Najmniejsze sumy tak jak w poprzednich okresach pozostawiali w Polsce turyści korzystający z zakwaterowania w domkach letnich i apartamentach. Analiza rodzajowej struktury wydatków pokazuje, Ŝe nie odbiega ona w sposób znaczący od tej, którą oszacowano dla pierwszej połowy 2010 roku. Z przeprowadzonych badań wynika, Ŝe respondenci przeznaczyli około 15,5% na noclegi (w porównywalnym okresie ,8%), a 16,7% na wyŝywienie (tak jak rok wcześniej). Wśród wydatków przeznaczonych na wyŝywienie aŝ około 81,1% naleŝy wiązać z korzystaniem z usług gastronomii (z roku na rok coraz więcej), a resztę z zakupami Ŝywności. Z kolei w kosztach transportu największy ale mniejszy niŝ poprzednio był udział zakupu paliwa (ok. 57,3%, wobec 62,1% w 2010 r.), natomiast więcej (37,7%) wydano na zakup biletów (od kilku lat zauwaŝalna jest tu tendencja rosnąca). Znaczenie wydatków na zakupy traktowane łącznie nieco zmalało, przy czym więcej wydawano na zakupy na własne potrzeby, mniej na przeznaczone na sprzedaŝ (odpowiednio 25% i 7,4%). Nieco więcej wydatków niŝ w poprzednim okresie pokryto kartami płatniczymi (w pierwszym półroczu 2011 r. 25,5%, w 2010 r. 23,8% a w 2009 r.- 28,2%). Transport 12,1% WyŜywienie 16,7% Noclegi 15,5% Badania przeprowadzone w pierwszej połowie 2011 roku pozwalają na stwierdzenie, Ŝe osoby deklarujące polskie pochodzenie wydają więcej niŝ pozostali (odpowiednio 439 i 356 USD na osobę). MoŜna równieŝ ocenić zaleŝność pomiędzy wiekiem respondentów, a ponoszonymi przeciętnymi wydatkami. Uzyskane informacje pokazują, Ŝe w pierwszej połowie 2011 roku najwyŝszy poziom wydatków deklarowali respondenci w wieku od 25 do 34 lat, a następnie w wieku lata. NajwyŜsze wydatki związane są z wizytami w woj. podkarpackim i w Poznaniu, najniŝsze w warmińsko-mazurskim i w Częstochowie. IV. Wydatki odwiedzających jednodniowych Z badań przeprowadzonych w pierwszym półroczu 2011 roku wynika, Ŝe przeciętne wydatki osób nie korzystających na terenie Polski z noclegów (odwiedzających jednodniowych) ukształtowały się na poziomie około 126 USD, o blisko 16,7% wyŝszym niŝ w poprzednim roku (jest to średnia waŝona). Podobnie jak rok wcześniej wśród odwiedzających jednodniowych najwyŝsze wydatki zadeklarowali respondenci z Ukrainy (274 USD) i Białorusi (207 USD), najniŝsze z Czech (87 USD). Warto zauwaŝyć, Ŝe w stosunku do pierwszego półrocza 2010 r. wzrost wydatków dotyczy podróŝnych ze wszystkich krajów. 6

7 Rys. 12. Przeciętne wydatki odwiedzających jednodniowych w I półroczu 2011 roku według krajów (w USD) USD * Ukraina Litwa Rosja Białoruś Słowacja Czechy * Średnia waŝona Rys. 13. Struktura wydatków odwiedzających jednodniowych w I półroczu 2011 roku (w %) Usługi rekreacyjne 2,6% Transport 12,2% WyŜywienie 6,3% Zakupy na własne potrzeby 48,8% 12,3% 274 Zakupy na odsprzedaŝ 17,8% Rodzajowa struktura wydatków odwiedzających jednodniowych była nieco inna niŝ w analogicznym okresie poprzedniego roku. W pierwszym półroczu 2011 r. najwięcej wydawano w związku z zakupami na własne potrzeby (48,8%, wobec 48,1% w 2010 i 48,5% w 2009 roku), a następnie na transport (12,2%; 13,9% w 2010 r.). Udział wydatków na zakupy dokonywane w celu dalszego odsprzedania ponownie wzrósł (17,8%, wobec 16,1% w 2010), ale trzeba pamiętać, Ŝe są to wydatki nieturystyczne i powinny być analizowane osobno. Wśród sum przeznaczonych na wyŝywienie znacznie więcej niŝ w ubiegłym roku stanowiły wydatki na usługi gastronomiczne (73%, w 2010 r. 59,2%). Na koszty transportu niemal w całości składają się wydatki związane z zakupem paliwa (94,8%, wobec 88,4% w pierwszym półroczu 2010 r.). V. Podsumowanie Omawiając dane uzyskane w pierwszym półroczu 2011 roku warto zwrócić uwagę na kilka waŝnych zjawisk: Liczba przyjazdów cudzoziemców wzrosła o blisko 8%. Wzrost ten to niemal w równym stopniu skutek liczniejszych wizyt turystów, jak i odwiedzających jednodniowych. Zwracaj uwagę znaczący wzrost wydatków turystów (o ponad 27%) przy równoczesnym wzroście przeciętnych wydatków odwiedzających jednodniowych (o blisko 17%). Wzrost wydatków turystów dotyczy prawie wszystkich waŝnych rynków (z wyjątkiem Włoch i Belgii), odwiedzających jednodniowych wszystkich rynków. Kierunek zmian wydatków jest jednorodny, ale trzeba podkreślić, Ŝe wzrost był szczególnie silny w odniesieniu do takich krajów jak Austria, Ukraina i główne kraje. Spadają nieco wydatki turystów z krajów, gdzie najliczniej osiedliła się polska emigracja zarobkowa (zwłaszcza z Włoch). Zmiany zaobserwowane w pierwszym półroczu pozwalają spodziewać się dalszego wzrostu przychodów dewizowych związanych z przyjazdami z Ukrainy, Rosji i Białorusi. Związane jest to zarówno ze wzrostem poziomu wydatków przeciętnych, jak i ruchu przyjazdowego. Ciągle istotne znaczenie odgrywa takŝe jednodniowy ruch ze Słowacji, którego przyczyną stały się zmiany relacji cen między Polską a tym krajem, wynikające ze wstąpienia Słowaków do strefy euro. Poprawa koniunktury obserwowana w pierwszej połowie 2011 roku w gospodarce polskiej oraz w gospodarkach niektórych krajów europejskich nie omija takŝe sektora turystyki, a jest widoczna przede wszystkim w segmencie podróŝy słuŝbowych. W stosunku do pierwszego półrocza poprzedniego roku łączne przychody dewizowe kraju (liczone w USD) wzrosły; stało się tak zarówno na skutek wzrostu liczby podróŝy, jak i przeciętnych wydatków. Korzystnym zjawiskiem jest szybszy wzrost przychodów z tytułu wizyt turystów niŝ odwiedzających jednodniowych. Wzrost przychodów liczonych w USD jest równieŝ efektem spadku kursu dolara (o blisko 7%). Witold Bartoszewicz, Teresa Skalska Warszawa, wrzesień 2011 r. 7