ZESPÓŁ AUTORSKI STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY ZAWADZKIE

Załącznik Nr 1a do uchwały Nr XXXII/233/05 z dnia 29 grudnia 2005 r. ZESPÓŁ AUTORSKI STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY ZAWADZKIE ZLECENIODAWCA: URZĄD MIEJSKI W ZAWADZKIEM UMOWA NR ZP342/3/05 KIERUJĄCY OPRACOWANIEM GŁÓWNY PROJEKTANT STUDIUM: mgr inż. arch. Zemaryalai Rafik upr. nr 123/87 WSPÓŁPRACA - ZESPÓŁ PRACOWNI RAFPROJEKT: mgr inż. arch. Katarzyna Bondek mgr inż. arch. Aleksandra Woźniak inż. arch. Marcin Gola student Rafał Paliński 1

I część tekstowa SPIS TREŚCI Rozdział I Informacje i ogólna charakterystyka obszaru. 1. Informacje formalne.... str. 7 1.1. Podstawa formalno prawna.... str. 7 1.2. Funkcje prawne Studium.... str. 7 1.3. Rola i zadania Studium w procesie planistycznym.... str. 7 1.4. Zakres problemowy Studium.... str. 8 1.5. Zastosowanie Studium i zakres ustaleń.... str. 9 2. Ogólna charakterystyka Miasta i Gminy Zawadzkie.... str. 10 Rozdział II Uwarunkowania historyczno kulturowe i krajobrazowe. 1. Zasoby kulturowe terenu tożsamość miejsca.... str. 11 1.1. Zarys historyczny gminy.... str. 11 1.2. Charakterystyka zabudowy jednostek osadniczych gminy Zawadzkie.... str. 12 1.3. Charakterystyka struktury przestrzennej i walorów kulturowych poszczególnych miejscowości.... str. 13 2. Ochrona konserwatorska na terenie miasta i gminy Zawadzkie.... str. 13 2.1. Obiekty wpisane do rejestru i ewidencji zabytków Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.... str. 13 2.1.1. Miasto Zawadzkie.... str. 13 2.1.2. Kielcza.... str. 19 2.1.3. Żędowice.... str. 21 2.2. Stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru i ewidencji zabytków Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków... str. 24 2.2.1. Miasto Zawadzkie.... str. 24 2.2.2. Kielcza.... str. 24 2.2.3. Żędowice.... str. 25 2.3. Zespoły zieleni chronionej.... str. 25 2.3.1. Cmentarze zabytkowe.... str. 25 2.3.2. Aleje zabytkowe.... str. 26 3. Wytyczne konserwatorskie do ochrony walorów krajobrazowo kulturowych gminy.... str. 26 3.1. Strefa A ścisłej ochrony konserwatorskiej.... str. 27 3.2. Strefa B ochrony konserwatorskiej.... str. 28 3.3. Strefa K ochrony krajobrazu kulturowego.... str. 29 3.4. Strefa E ochrony ekspozycji.... str. 29 3.5. Ochrona zabytków archeologicznych.... str. 30 3.6. Tereny ochrony zabytkowych układów zieleni kształtowanej parki, cmentarze, aleje.... str. 31 2

Rozdział III Charakterystyka i ocena stanu środowiska. 1. Charakterystyka i ocena stanu środowiska Gminy Zawadzkie.... str. 32 1.1. Położenie geograficzne i typy środowiska przyrodniczego.... str. 32 1.2. Rzeźba terenu i typy krajobrazu naturalnego.... str. 32 1.3. Budowa geologiczna.... str. 33 1.4. Zarys stosunków hydrologicznych.... str. 34 1.5. Warunki klimatyczne.... str. 35 1.6. Zasoby wód powierzchniowych.... str. 36 1.7. Wody podziemne.... str. 36 1.8. Gleby.... str. 37 1.9. Kopaliny.... str. 37 2. Zagrożenia dla środowiska naturalnego.... str. 38 2.1. Zagrożenia dla powietrza atmosferycznego.... str. 38 2.1.1. Zanieczyszczenia pyłowe.... str. 38 2.1.2. Zanieczyszczenia gazowe.... str. 38 2.2. Gospodarka wodna i ściekowa.... str. 38 2.2.1. Stan czystości rzek.... str. 38 2.2.2. Gospodarka wodna.... str. 39 2.2.3. Gospodarka ściekowa.... str. 40 2.3. Gospodarka odpadami.... str. 40 2.4. Hałas.... str. 41 2.5. Promieniowanie niejonizujące.... str. 42 2.6. Zagrożenia klęskami żywiołowymi... str. 42 3. Charakterystyka przyrody ożywionej.... str. 43 3.1. Szata roślinna.... str. 43 3.1.1. Obszary cenne pod względem florystycznym.... str. 44 3.1.2. Gatunki roślin chronionych.... str. 44 3.2. Walory faunistyczne... str. 45 3.2.1. Wykaz gatunków zwierząt.... str. 46 3.2.2. Zagrożenia dla świata zwierząt... str. 49 3.3. Obszary o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych.... str. 50 3.3.1. Przyrodnicze powiązania przestrzenne.... str. 50 3.3.2. Strefy ekologiczne.... str. 50 3.3.3. Węzły ekologiczne.... str. 51 3.3.4. Korytarze ekologiczne.... str. 51 4. Istniejące formy ochrony przyrody.... str. 51 4.1. Obszary chronionego krajobrazu.... str. 51 4.2. Zespoły przyrodniczo krajobrazowe istniejące.... str. 52 4.3. Zespoły przyrodniczo krajobrazowe projektowane.... str. 53 4.4. Użytki ekologiczne.... str. 54 4.5. Pomniki przyrody.... str. 58 Rozdział IV Warunki demograficzne. 1. Analiza demograficzna.... str. 59 1.1. Zmiany liczby ludności.... str. 59 1.2. Struktura wieku i płci ludności.... str. 62 1.3. Zatrudnienie.... str. 63 1.4. Bezrobocie.... str. 63 3

Rozdział V Jakość życia mieszkańców. 1. Sytuacja mieszkaniowa.... str. 65 2. Problematyka rozwoju usług.... str. 66 2.1. Standardy obsługi ludności w zakresie usług finansowych z budżetu gminy lub państwa.... str. 66 2.2. Przedszkola.... str. 66 2.3. Szkoły podstawowe.... str. 67 2.4. Szkoły gimnazjalne.... str. 68 2.5. Szkoły ponadgimnazjalne.... str. 70 2.6. Usługi w zakresie zdrowia.... str. 73 3. Handel, rzemiosło i gastronomia.... str. 73 4. System komunikacyjny.... str. 74 4.1. Komunikacja kolejowa.... str. 74 4.2. Komunikacja drogowa.... str. 74 4.2.1. Drogi wojewódzkie.... str. 74 4.2.2. Drogi powiatowe.... str. 75 4.2.3. Drogi gminne.... str. 75 5. Systemy inżynieryjne.... str. 79 5.1. System zaopatrzenia w wodę.... str. 79 5.1.1. Pobór wód podziemnych.... str. 79 5.1.2. Pobór wód powierzchniowych.... str. 81 5.2. System odprowadzania ścieków.... str. 81 5.2.1. Kanalizacja sanitarna.... str. 81 5.2.2. Kanalizacja deszczowa.... str. 82 5.3. Oczyszczanie ścieków.... str. 83 5.4. Zaopatrzenie w ciepło.... str. 84 5.5. Zaopatrzenie w gaz.... str. 85 5.6. Zaopatrzenie w energię elektryczną.... str. 86 5.6.1. Sieci elektroenergetyczne wysokiego napięcia 110 kv.... str. 86 5.6.2. Sieci elektroenergetyczne 15 kv.... str. 86 5.6.3. Sieci niskiego napięcia.... str. 87 5.7. Telekomunikacja.... str. 87 5.8. Gospodarka odpadami stałymi.... str. 87 5.8.1. Odpady komunalne.... str. 87 5.8.2. Odpady przemysłowe.... str. 88 Rozdział VI Warunki gospodarcze. 1. Rolnictwo.... str. 89 1.1. Rzeźba terenu.... str. 89 1.2. Przyrodnicze warunki produkcji rolnej.... str. 90 1.3. Bonitacja i przydatność rolnicza gleb.... str. 91 1.4. Użytkowanie i struktura władania gruntami.... str. 93 2. Gospodarka leśna.... str. 94 2.1. Zagrożenia terenów leśnych.... str. 95 2.2. Ochrona terenów leśnych.... str. 96 3. Przemysł.... str. 96 4. Turystyka i rekreacja.... str. 96 4

Rozdział VII Kierunki zagospodarowania przestrzennego i zasady polityki przestrzennej. 1. Cele i strategiczne założenia rozwoju gminy.... str. 98 1.1. Podstawowe cele rozwoju gminy.... str. 98 1.2. Podstawowe cele gospodarczego rozwoju gminy.... str. 98 1.3. Cele w zakresie przedsiębiorczości.... str. 98 1.4. Cele w zakresie zatrudnienia.... str. 99 1.5. Cele dotyczące infrastruktury technicznej.... str. 99 1.6. Podstawowe cele rozwoju przestrzennego miasta i gminy.... str. 99 2. Polityka rozwoju przestrzennego.... str. 102 3. Zasady zagospodarowania przestrzennego.... str. 104 3.1. Zasady porządkowania stanów prawnych gruntów i obiektów.... str. 105 3.2. Zasady koncentracji przestrzennej zabudowy dla celu minimalizacji kosztów inwestycji infrastrukturalnych i kosztów ich funkcjonowania... str. 105 3.3. Zasady kontynuacji działalności gospodarczej na terenach likwidowanych przedsiębiorstw.... str. 105 3.4. Zasada wspierania aktywności przedsiębiorstw rodzinnych pozostających na bazie gruntów stanowiących ich własność.... str. 105 3.5. Zasada ochrony terenów otwartych.... str. 105 4. Ogólne kierunki zagospodarowania przestrzennego.... str. 106 4.1. Kierunki i zasady ochrony dóbr kultury.... str. 106 4.2. Kierunki ochrony krajobrazu przyrodniczego.... str. 107 4.3. Kierunki przekształceń rolniczej przestrzeni produkcyjnej.... str. 108 4.4. Kierunki aktywizacji gospodarczej... str. 108 4.5. Kierunki rozwoju zabudowy mieszkaniowo usługowej... str. 109 4.6. Kierunki rozwoju terenów o funkcji produkcyjno składowej... str. 110 4.7. Kierunki rozwoju funkcji turystyki i rekreacji... str. 110 4.8. Kierunki rozwoju komunikacji.... str. 110 4.9. Kierunki rozwoju infrastruktury technicznej.... str. 112 4.9.1. Kierunki rozwoju w zakresie zaopatrzenia w wodę.... str. 112 4.9.2. Kierunki rozwoju w zakresie odprowadzenia i oczyszczania ścieków.... str. 112 4.9.3. Kierunki rozwoju zaopatrzenia w energię elektryczną.... str. 113 4.9.4. Kierunki rozwoju gazownictwa.... str. 113 4.9.5. Kierunki rozwoju ciepłownictwa.... str. 114 4.9.6. Kierunki rozwoju telekomunikacji.... str. 114 4.9.7. Kierunki rozwoju gospodarki odpadami.... str. 115 5. Realizacja celów rozwoju miasta i gminy Zawadzkie.... str. 115 6. Obszary, dla których sporządzenie planów zagospodarowania przestrzennego wynika z obowiązującej ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.... str. 116 Podstawy prawne, piśmiennictwo i wykorzystane materiały... str. 118 5

I. Spis rysunków: Rys. nr 1. Lokalizacja gminy Zawadzkie w województwie opolskim. Rys. nr 2. Powiązania funkcjonalno przestrzenne miasta i gminy Zawadzkie z powiatem strzeleckim w regionalnym systemie osadniczym. Rys. nr 3. Schemat uwarunkowań historyczno kulturowych. Rys. nr 4. Schemat uwarunkowań przyrodniczych. Rys. nr 5. Powiązania funkcjonalno przestrzenne miasta i gminy Zawadzkie z powiatem strzeleckim w zakresie komunikacji. II. Spis wykresów: Wykres nr 1. Liczba ludności miasta i gminy Zawadzkie w latach 1998 2004.... str. 61 Wykres nr 2. Ruch naturalny ludności miasta i gminy Zawadzkie w latach 1998 2004.... str. 61 Wykres nr 3. Ruch wędrówkowy ludności miasta i gminy Zawadzkie w latach 1998-2002.... str. 62 Wykres nr 4. Struktura wieku ludności miasta i gminy Zawadzkie. Stan na dzień 31.12.2003 r.... str. 63 Wykres nr 5. Struktura użytkowania gruntów w gminie Zawadzkie.... str. 90 Wykres nr 6. Schemat powierzchni utworów glebowych gruntów rolnych gminy Zawadzkie.... str. 91 Wykres nr 7. Udział klas bonitacyjnych gruntów ornych na terenie gminy Zawadzkie.... str. 92 Wykres nr 8. Powierzchnia kompleksów przydatności rolniczej gleb gruntów rolnych gminy Zawadzkie.... str. 93 II Część graficzna: Plansza nr 1 KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO PLANSZA PODSTAWOWA STUDIUM. SIEĆ OSADNICZA, UKŁAD KOMUNIKACYJNY, AKTYWIZACJA GOSPODARCZA. Plansza nr 2 KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO - STAN ISTNIEJĄCY I PLANOWANY ROZWÓJ INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ I DROGOWEJ Plansza nr 3 UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO ANALIZA I WYTYCZNE SYSTEMU OCHRONY PRZYRODY ORAZ WARTOŚCI KULTUROWYCH Plansza nr 4 UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO ANALIZA STANU ZAGOSPODAROWANIA SIECI OSADNICZEJ WRAZ Z PROBLEMATYKĄ DYNAMIZUJĄCĄ I HAMUJĄCĄ ROZWÓJ. 6

Rozdział I Informacje i ogólna charakterystyka obszaru 1. Informacje formalne. 1.1. Podstawa formalno prawna. Obowiązek sporządzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego wynika z art. 10 ust. 4 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.). Studium sporządza się w celu określenia polityki przestrzennej gminy w oparciu o stosowną uchwałę Rady Gminy. Studium jest częścią lokalnego systemu planowania, które na podstawie ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16 poz. 95 z późn. zm.) należy do zadań własnych gminy. Podstawę prawną sporządzenia studium stanowią: Uchwała Rady Miejskiej w Zawadzkiem Nr III/24/2003 r. z dnia 27 lutego 2003 r. oraz Uchwała Nr VIII/73/2003 z dnia 25 września 2003 r. Umowa Nr ZP 342/7/2004 r. zawarta pomiędzy Gminą Zawadzkie a Pracownią Projektów Urbanistyczno Architektonicznych RAFPROJEKT. 1.2. Funkcje prawne studium. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego uchwalone przez Radę Miejską nie stanowi prawa miejscowego. Podstawowym celem jego sporządzenia jest określenie przez organy gminy polityki przestrzennej w celu ustalenia sposobów realizacji zadań własnych gminy oraz zadań ponadlokalnych na jej obszarze, w zakresie dotyczącym zagospodarowania przestrzennego. Studium tworzy bazę informacyjną o uwarunkowaniach i możliwościach rozwoju także zewnętrznych, które są kształtowane przez organy rządowe. Studium umożliwia organom gminy pełnienie funkcji koordynacyjnej w planowaniu strategii rozwoju i podejmowaniu działań operacyjnych, zgodnie z uwarunkowaniami środowiska przyrodniczego i kulturowego. Również wykonanie zasad kształtowania przestrzennego i harmonii głównych elementów struktury funkcjonalnej gminy. Ponadto studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego pełni ważną rolę w promocji gminy, jaka jest niezbędna w procesie aktywnego poszukiwania źródeł jej rozwoju. 1.3. Rola i zadania studium w procesie planistycznym. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego stanowi instrument sterowania procesami zagospodarowania przestrzeni dla całego obszaru gminy. 7

Studium uchwalone przez Radę Gminy nie stanowi prawa miejscowego, a jego ustalenia obowiązują tylko władze gminy. Podstawowym zadaniem studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego są: a) rozpoznanie aktualnej sytuacji miasta i gminy, istniejących uwarunkowań oraz problemów związanych z ich rozwojem, b) sformułowanie kierunków zagospodarowania przestrzennego i zasady polityki przestrzennej, c) stworzenie podstawy do koordynacji planów miejscowych. Studium stanowi podstawę merytoryczną dla: - miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, - decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu na obszarach nieobjętych planami miejscowymi, - formułowania gminnych programów rozwojowych w różnych dziedzinach, - określenia budżetowych zadań inwestycyjnych gminy, - promocji rozwoju obszaru. Zawarta w ustaleniach studium polityka przestrzenna wskazuje kierunki działań skutkujących w przestrzeni miasta i gminy, określonych decyzjami Rady Miejskiej i zgodnych z zasadami: - zrównoważonego rozwoju miasta i gminy, - efektywności realizacji zadań publicznych, - kształtowania harmonijnego krajobrazu. 1.4. Zakres problemowy Studium. W studium uwzględnia się uwarunkowania wynikające w szczególności z : - dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu, - stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony, - stanu funkcjonowania środowiska, w tym stanu rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego,, - stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej, - warunków i jakości życia mieszkańców, w tym ochrony ich zdrowia, - zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia, - potrzeb i możliwości rozwoju gminy, - stanu prawnego gruntów, - występowania obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów szczególnych, - występowania udokumentowanych zasobów wód podziemnych, - stanu systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopnia uporządkowania gospodarki wodno ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami, - zadań służących do realizacji ponadlokalnych celów publicznych. 8

Ponadto w Studium wskazuje się w szczególności: - kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów, - kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów, w tym tereny wyłączone z zabudowy, - obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego, - obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej, - kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, - obszary na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym, - obszary na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, - obszary, dla których obowiązkowe jest sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odrębnych, w tym obszary wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości oraz obszary przestrzeni publicznej, - obszary, dla których gmina zamierza sporządzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagające zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne, - kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, - obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi i osuwania się mas ziemnych, - obszary zabudowane z ewentualnym wskazaniem terenów wymagających przekształceń lub rewitalizacji, - granice terenów zamkniętych i ich stref ochronnych. 1.5. Zastosowania Studium i zakres ustaleń. Studium, z mocy obowiązującej ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.) jest jedynym dokumentem planistycznym sporządzonym dla całej gminy, zawierającym: - diagnozę aktualnej sytuacji i uwarunkowania rozwoju miasta i gminy, - kierunki rozwoju przestrzennego wraz z zasadami polityki przestrzennej spójne z obowiązującą Strategią rozwoju miasta i gminy Zawadzkie. Ustalenia studium uchwalone przez Radę Miejską nie stanowią prawa miejscowego (aczkolwiek w przypadku ewentualnej nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym będzie możliwym przekwalifikowanie studium na plan rozwoju, pod warunkiem spełnienia wymogów formalno prawnych, odpowiednich dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego). Studium przedstawia kompleksowo wiedzę na temat środowiska miasta i gminy, jego społeczności, gospodarki, walorów kulturowych, wyposażenia w urządzenia infrastruktury i innych dziedzin, mogące służyć m.in. promocji miasta i gminy Zawadzkie. 9

Studium stanowi podstawę merytoryczną dla: - miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, - decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu na obszarach nieobjętych planami miejscowymi, - formułowania gminnych programów rozwojowych w różnych dziedzinach, - określenia budżetowych zadań inwestycyjnych gminy. Zawarta w ustaleniach studium polityka przestrzenna wskazuje kierunki działań skutkujących w przestrzeni miasta i gminy, a określanych decyzjami Rady Miejskiej, zgodnie z zasadami: - zrównoważonego rozwoju miasta i gminy, - nadrzędności interesu publicznego mieszkańców miasta i gminy, - efektywności realizacji zadań publicznych, - kształtowania harmonijnego krajobrazu. Na ustalenia studium składają się: - cele rozwoju miasta i gminy (określone w oparciu o rozpoznane wcześniej uwarunkowania i problemy rozwojowe, zawarte w Strategii rozwoju miasta i gminy Zawadzkie ), - kierunki zagospodarowania przestrzennego, - instrumenty polityki przestrzennej, w tym: miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, inwestycje publiczne i programy rozwojowe. 2. Ogólna charakterystyka Miasta i Gminy Zawadzkie. Położenie administracyjne i geograficzne. Miasto i gmina Zawadzkie położone jest we wschodniej części województwa opolskiego, na lewym brzegu rzeki Mała Panew. Od północy graniczy z gminami Dobrodzień i Pawonków, od wschodu z województwem śląskim, od zachodu z gminą Jemielnica i od północnego zachodu z gminą Kolonowskie. Powierzchnia gminy wynosi 8224 ha, co stanowi 0,9% ogółem terenów województwa opolskiego, w tym powierzchnia miasta wynosi ok. 1600 ha i stanowi 20% powierzchni gminy. Od miasta Opola, będącego siedzibą Urzędu Wojewódzkiego, miasto i gmina Zawadzkie oddalone są o 37 km. Starostwo Powiatowe znajduje się w Strzelcach Opolskich, oddalonych o 18 km. Odległości od większych ośrodków położonych na terenie województwa śląskiego wynoszą: Częstochowa 50 km, Tarnowskie Góry 35 km, Gliwice 40 km, Katowice 60 km. 10

Rozdział II Uwarunkowania historyczno kulturowe i krajobrazowe 1. Zasoby kulturowe terenu tożsamość miejsca. 1.1. Zarys historyczny gminy. Znaleziska prehistoryczne świadczą, że rejon gminy Zawadzkie, szczególnie w okolicach Kielczy, jak i Żędowic (tj. w dolinie Małej Panwi) był zasiedlony od najdawniejszych czasów. Położenie w bliskości rzeki Odry dawało możliwości łatwego transportu do głównych traktów handlowych z Czech na północ przez Opole oraz z Małopolski na zachód przez Dolny Śląsk. Znane ślady osadnictwa wskazują na powstanie tutaj jednostek we wczesnym średniowieczu, w momencie powstania piastowskiego Księstwa Opolskiego i datują się na początek XIII w. Pierwsze wzmianki mówią o wsi Kielcza (ok. 1300 r.) i Żędowice (ok. 1420 r.). To właśnie z Kielczy prawdopodobnie pochodzi Wincenty z Kielczy (Mistrz Wincenty, Vincentius de Kielcza) wybitny dziejopisarz, hagiograf i muzykolog średniowiecza, urodzony ok. 1200 r. Niektórzy historycy uważają, że pochodził on z Kielc, inni że właśnie z miejscowości Kielcza koło Strzelec Opolskich na Śląsku. Pierwsza wzmianka o Wincentym pochodzi z 1222 roku, kiedy był kapelanem dworu biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża. Ok. roku 1235 wstąpił do zakonu ojców dominikanów i w tym czasie otrzymał zadanie zebrania informacji na temat męczennika, biskupa Stanisława ze Szczepanowic. Wówczas to powstał "Żywot mniejszy św. Stanisława", którego uzupełnienie stanowiła "Historia św. Stanisława" z hymnem "Gaude Mater Polonia (Raduj się matko Polsko), który od wieków towarzyszy szczególnym uroczystościom państwowym i społecznym. W latach 1257-1260 Wincenty był przeorem tworzącego się klasztoru dominikańskiego w Raciborzu. Pod koniec życia spisał "Roczniki Kapituły Krakowskiej". Niektórzy historycy twierdzą, że był także autorem pierwszej wersji "Bogurodzicy". Zmarł 2 stycznia, prawdopodobnie w 1261 roku. Na czas XIII do XV wieku przypada proces kolonizacji osadników z Niemiec, która nasiliła się po przegranej z Tatarami w bitwie pod Legnicą (1241 r.). Ówczesny rozwój osadnictwa i napływu ludności dyktowany był głównie koniecznością odbudowy zniszczeń po najeździe tatarskim. Kolejny okres silnych ruchów osadniczych w gminie Zawadzkie przypada na XVIII wiek i ma związek z założeniem przez magnata strzeleckiego Filipa Colonnę w 1790 roku kolonii węglarzy zwanej Filipolis. Kolonia ta obsługiwała hutę w Żędowicach (zadaniem węglarzy było wypalanie węgla drzewnego). Budowa kolejnych kolonii miała związek z powstaniem w 1800 roku pieców fryszerskich i kuźni na Świerkli, następnie w 1824 roku powstanie kolonii Bemowskie (nazwa pochodzi od nazwiska inspektora huty Böme) dla robotników huty w Żędowicach, a w 1836 i 1840 roku kolonii Zawadzkie po wybudowaniu kilku pieców fryszerskich i kilku kuźni w miejscu dzisiejszej Huty Zawadzkie. Początkowe cztery kolonie robotnicze: Filipolis, Świerkle, Bemowskie i Zawadzkie były związane z gminą w Żędowicach. Tam mieścił się urząd sołtysa i wójta. W Żędowicach była także szkoła podstawowa, w której uczyły się dzieci węglarzy i robotników. W miarę rozrastania się huty Zawadzkie stopniowo zabierało Żędowicom niektóre organa władzy terenowej około 1860 r. powstał posterunek żandarmerii, następnie urząd stanu cywilnego, a wreszcie zarząd 11

gminy zbiorowej (Amtsbezirk) z urzędem wójta. W końcu, dekretem rządu pruskiego z dnia 31 maja 1897 roku kolonie: Filipolis, Świerkle, Bemowskie i Zawadzkie zostały połączone w jedną samodzielną gminę wiejską pod nazwą Zawadzkie Gwałtowny przyrost osad dyktowany rozwojem hutnictwa spowodował rozwój sieci transportowej, która mogła obsłużyć piece hutnicze, młotownie, blachownie, fabryki drutu i gwoździ. W 1835 roku została wybudowana szosa o twardej nawierzchni, która połączyła Opole z Pyskowicami, a tam z szosą Pyskowice Gliwice. Przez długie lata nazywana była szosą Renarda od nazwiska fundatora hr. Andrzeja Renarda, spadkobiercy Filipa Colonny. Dalsze polepszenie warunków komunikacyjnych nastąpiło po wybudowaniu w 1858 roku linii kolejowej długości 76,3 km relacji Opole Tarnowskie Góry, będącej drugą linią kolejową wybudowaną na Śląsku Opolskim. W 1923 roku, gdy Zawadzkie po podziale Śląska pozostało w granicach Niemieckiej Republiki Weimarskiej, rząd pruski wyasygnował fundusze na rozbudowę domów mieszkalnych dla robotników. Bujny rozwój Zawadzkiego przerwała II wojna światowa. Dopiero w 1945 r. tereny gminy Zawadzkie wróciły do Polski, niedługo potem wznowiono ruch kolejowy i wprowadzono polską administrację. W okresie realizacji planu sześcioletniego miasto Zawadzkie zamieniło się w wielki plac budowy. Rozbudowano hutę, wybudowano nowe osiedla mieszkaniowe, szkoły, przedszkola, dwa parki. Perspektywiczny plan rozwoju zakładał rozbudowę miasta i huty aż do 1985 r. Kolejne lata zweryfikowały znacznie te plany, a ich efekty widoczne są dziś w postaci uporządkowanego układu urbanistycznego z brakami w zakresie usług kultury, szkolnictwa, niedrożną siecią komunikacji drogowej, brakiem możliwości zatrudnienia w związku z ogłoszeniem upadłości Huty Andrzej. 1.2. Charakterystyka zabudowy jednostek osadniczych gminy Zawadzkie Dzisiejszy kształt urbanistyczno architektoniczny i sposób użytkowania przestrzeni Zawadzkiego są związane z jednej strony z warunkami położenia geograficznego i topograficznego, z drugiej zaś z historią gospodarczą miasta. Nawarstwione w ciągu dwóch wieków przeobrażenia organizmu dzisiejszego miasta dowodzą, że w trakcie postępującej rozbudowy nie burzono w zasadzie starych założeń, które przetrwały do czasów współczesnych. W układzie przestrzennym miasta wyróżniają się dawne zachowane z początkowego okresu rozwoju osady oraz nowe osiedle mieszkaniowe z zespołem usług. Do pierwszej grupy należy przede wszystkim: rejon starej huty zamknięty ulicami Ks. Wajdy, Opolską i Lubliniecką. Na skutek rozbudowy huty, postępującej od początku lat sześćdziesiątych, rejon ten sięga obecnie aż do doliny Małej Panwi. Rejon huty jest jednostką o przewadze funkcji produkcyjnych, stanowiąc historyczny trzon terenów zainwestowania miejskiego. Zachowane kompleksy zabudowy mieszkaniowej: jednorodzinnej i osiedli robotniczych huty w rejonie ulic Andrzeja, Waryńskiego i Zielonej z dominującą zabudową drewnianą, krytą papą, stanowiącą żywy skansen dawnego budownictwa przyzakładowego. Zasadniczo, na terenie miasta zachowały się założenia urbanistyczne wszystkich osiedli robotniczych, domków jednorodzinnych powstałych w XIX i na początku XX wieku, w swym niezmienionym układzie, uzupełnione o sporadycznie lokalizowaną zabudowę mieszkaniową, w rejonie ulic Mickiewicza i Chopina. 12

Współczesny układ przestrzenny miasta ma wszelkie cechy układu ewolucyjnego, powstał bowiem sukcesywnie w miarę rozwoju starej osady hutniczej. Nie ma w nim typowo miejskich elementów jak np. rynek z charakterystycznym otoczeniem wybiegających z niego ulic. Główną oś urbanistyczną dzisiejszego miasta stanowi przelotowa ul. Opolska, nawiązująca do historycznej szosy Renarda. Zabytkowa zabudowa miasta Zawadzkie znajduje się w dość dobrym stanie technicznym, zachowała swój charakter i urbanistyczny kształt. Podobnie ma się sytuacja w jednostkach wiejskich. Zarówno w Kielczy, jak i w Żędowicach pierwotne układy urbanistyczne wsi są zachowane, widoczne jest również nawarstwianie się faz rozwoju i przekształceń tkanki wiejskiej. 1.3. Charakterystyka struktury przestrzennej i walorów kulturowych poszczególnych miejscowości Miasto Zawadzkie układ przestrzenny oparty o regularne, urzędowe plany zaczerpnięte ze wzorów historycznych o układzie rzędowym z drogą jako osią wschód zachód (ulica Opolska), najmłodsza w gminie jednostka osadnicza, związana z rozwojem przemysłu hutniczego i tzw. zabudowy patronackiej dla robotników. Kielcza układ przestrzenny zwarty, widoczne ślady kształtowania się od układu ulicowego (mającego swe pochodzenie od lokacji na średniowiecznym prawie niemieckim) sytuowanego wzdłuż rzeki Mała Panew, poprzez widłowy aż do obecnego kształtu wielodrożnego z dużym zagęszczeniem zabudowy wsi i sieci dróg, najstarsza miejscowość w gminie, związana z rozwojem rolniczym i leśnym. Żędowice układ przestrzenny zwarty, widoczne ślady kształtowania się od układu ulicowego (mającego swe pochodzenie od lokacji na średniowiecznym prawie niemieckim), poprzez widłowy aż do obecnego kształtu wielodrożnego z dużym zagęszczeniem zabudowy wsi i sieci dróg, druga po Kielczy miejscowość pod względem wieku, powstała jako rolnicza, z czasem stała się zapleczem dla rozwijającego się przemysłu. 2. Ochrona konserwatorska na terenie miasta i gminy Zawadzkie. 2.1. Obiekty wpisane do rejestru i ewidencji zabytków Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków 2.1.1. Miasto Zawadzkie Wykaz zabytków architektury i budownictwa wpisanych do rejestru zabytków woj. opolskiego: 1. Pałacyk myśliwski. Obecnie Dom Pomocy Społecznej Zameczek, ul. Czarna 2, mur., 1856 r., ok. 1900 r., nr rej. 2119/86 z dnia 25.02.1986 r. 2. Mogiła Zbiorowa Powstańców Śląskich (na cmentarzu rzymsko kat.), 1921 r., nr rej. 194/88. 13

Pałacyk myśliwski obecnie Dom Pomocy Społecznej Zameczek w Zawadzkiem Krzyż na cmentarzu rzymsko katolickim w Zawadzkiem 14

Kościół p.w. św. Rodziny w Zawadzkiem ulica Moniuszki w Zawadzkiem 15

Wykaz zabytków architektury i budownictwa znajdujących się w ewidencji zabytków woj. opolskiego: 1. Kościół parafialny p.w. św. Rodziny, mur., 1895 1899 r. 2. Plebania, mur., 1912 r. 3. Kaplica cmentarna, mur., lata 20-30 - te XX w. 4. Kościół ewangelicki, ul. Opolska, mur./ kam., 1 ćw. XX w. 5. Pastorówka, ul. Opolska, mur./ kam., 1 ćw. XX w. 6. Szkoła podstawowa, ul. Opolska, mur., ok. 1930 r. 7. Szkoła postawowa, ul. Opolska 47, mur., ok. 1920 r. 8. Przedszkole, ul. Dębowa, mur., ok. 1930, 1950 r. 9. Dom (d. przedszkole), ul. Opolska, mur.,1 ćw. XX w. 10. Szpital, ul. Szpitalna, mur., ok. 1930 r. 11. Budynek biurowy (ob. USC), ul. Dębowa, mur., ok. 1930 r. 12. Dom kultury Huty (ob. bank i poczta), ul. Dworcowa 5, mur., ok. 1930 r. 13. Budynek stacji PKP, ul. Kolejowa, mur., ok. 1930 r. 14. Budynek warsztatowy w zespole stacji PKP, mur., ok. 1920 r. 15. Budynek Nadleśnictwa, ul. Strzelecka 6, mur., ok. 1910, 1969 r. 16. Wozownia przy Nadleśnictwie, ul. Strzelecka 6, mur,/szach., ok. 1910 r. 17. Stodoła przy Nadleśnictwie, ul. Strzelecka 6, drewn., ok. 1910 r. 18. Leśniczówka Rytwiny, ul. Strzelecka 8, mur., ok. 1900, 1987 r. 19. Stodoła przy leśniczówce, ul. Strzelecka 8, mur./drewn., ok. 1900 r. 20. Dom, ul. Andrzeja 1, mur./drewn., 3 ćw. XIX w., 1970 r. 21. Dom, ul. Andrzeja 2, drewn., poł XIX w. 22. Obora, obecnie dom, ul. Andrzeja 2, mur., o. 1910 r. 23. Dom, ul. Andrzeja 3, mur./drewn., 3 ćw. XIX w. 24. Dom, ul. Andrzeja 4, mur., ok. 1900, 1970 r. 25. Dom, ul. Andrzeja 5, mur., ok. 1900, 1970 r. 26. Komórki przy domu, ul. Andrzeja 5, szach., ok. 1900 r. 27. Dom, ul. Andrzeja 6, mur., ok. 1900, 1949 r. 28. Komórki przy domu, ul. Andrzeja 6, mur., ok. 1900, 1949, 1970 r. 29. Dom, ul. Andrzeja 7, mur., ok. 1900 r. 30. Dom, ul. Andrzeja 8, mur., ok. 1900, 1950 r. 31. Dom, ul. Andrzeja 10, mur., ok. 1900, 1970 r. 32. Dom, ul. Dworcowa 2, mur., ok. 1900 r. 33. Dom, obecnie poczta, ul. Dworcowa 4, mur., ok. 1900 r. 34. Komórki przy domu, ul. Dworcowa 4, mur./drewn., ok. 1900 r. 35. Oficyna, ul. Dworcowa 6, mur., ok. 1900 r. 36. Komórki przy domu, ul. Dworcowa 6, mur./drewn., ok. 1900 r. 37. Dom, ul. Dworcowa 8, mur., ok. 1900 r. 38. Oficyna, ul. Dworcowa 8, ok. 1900 r. 39. Komórki przy domu, dawna ul. Dzierżyńskiego 113, mur., ok. 1900 r. 40. Dom, obecnie magazyn, dawna ul. Dzierżyńskiego 114, mur., ok. 1900, 1970 r. 41. Dom, ul. Harcerska 1, mur., ok. 1935 r 42. Willa, ul. 15 Grudnia 1, mur., ok. 1930 r. 43. Willa, ul. 15 Grudnia 3, mur., ok. 1930 r. 44. Willa, ul. 15 Grudnia 5, mur., ok. 1930 r. 45. Willa, ul. 15 Grudnia 7, mur., ok. 1930 r. 46. Willa, ul. 15 Grudnia 9, mur., ok. 1930 r. 47. Komórki przy domu, ul. Harcerska 1, mur., ok. 1935 r. 16

48. Dom, ul. Kolejowa 4, mur., ok. 1900 r. 49. Dom, ul. Kolejowa 6, mur., ok. 1900 r. 50. Dom, ul. Kolejowa 10, mur., ok. 1900 r. 51. Dom, ul. Kolejowa 12, mur., ok. 1900 r. 52. Komórki przy domu, ul. Kolejowa 4, mur./drewn., ok. 1900 r. 53. Dom, ul. Kolejowa 14, mur., ok. 1900, 1960 r. 54. Komórki przy domu, ul. Kolejowa 4, mur., ok. 1900 r. 55. Willa, ul. Krótka 2, mur., ok. 1930, 1990 r. 56. Osiedle robotnicze, ul. Ligonia 1,3... 15, mur., ok. 1930 r. (domy szt. 8) 57. Dom, ul. Lubliniecka 1, mur., ok. 1920 r. 58. Dom, ul. Lubliniecka 2, mur., ok. 1900 r. 59. Dom, ul. Lubliniecka 3, mur., 1897 r. 60. Dom, ul. Lubliniecka 4, mur., 1 ćw. XX w. 61. Osiedle robotnicze, ul. 1-go Maja 10, 12... 30, mur., ok. 1930 r., (domy szt. 11) 62. Dom w osiedlu robotniczym, ul. K. Miarki 1,5, mur., ok. 1930 63. Komórki przy domu, ul. K. Miarki 1, mur., ok. 1930 r. 64. Dom w osiedlu robotniczym, ul. K. Miarki 3, mur., ok. 1930 r. 65. Osiedle robotnicze, ul. 1-go Maja 9, 11... 29, mur., ok. 1930 r. (domy szt. 11) 66. Dom w osiedlu robotniczym, ul. K. Miarki 2, 4, 6, mur., ok. 1930 r. 67. Dom w osiedlu robotniczym, ul. K. Miarki 7, 11, mur., ok. 1930 r. 68. Dom w osiedlu robotniczym, ul. K. Miarki 9, mur., ok. 1930 r. 69. Dom, ul. K. Miarki 10, mur., ok. 1920 70. Dom, ul. K. Miarki 12, mur., ok. 1920, 1980 r. 71. Dom, ul. K. Miarki 14, mur., ok. 1920 72. Dom, ul. K. Miarki 16, mur., ok. 1920 73. Dom w osiedlu robotniczym, ul. K. Miarki 13, 15, 19, mur., ok. 1930 r. 74. Dom w osiedlu robotniczym, ul. K. Miarki 20, 20a, mur., ok. 1930 r. 75. Dom w osiedlu robotniczym, ul. Mickiewicza 2, 4... 12, mur., ok. 1930 r. (domy szt.6) 76. Dom w zagrodzie, ul. Mickiewicza 3, mur., ok. 1930 77. Dom, ul. Opolska 6, mur., ok. 1920 r. 78. Dom, ul. Opolska 8, mur., ok. 1910 r. 79. Dom, ul. Opolska 10, mur., ok. 1910 r. 80. Dom, ul. Opolska 14, mur., ok. 1900 r. 81. Dom, ul. Opolska 16, mur., ok. 1910 r. 82. Dom, ul. Opolska 17, mur./ drewn., 4 ćw. XIX w., 1960 r. 83. Dom, ul. Opolska 19, mur., 3 ćw. XIX w. 84. Dom, ul. Opolska 20, mur., ok. 1900 r. 85. Oficyna, ul. Opolska 20, mur., ok. 1900 r. 86. Dom, ul. Opolska 22, mur., ok. 1930 r. 87. Dom, ul. Opolska 26, mur., ok. 1910, 1960 r. 88. Dom, ul. Opolska 27, 27a, mur., ok. 1910 r. 89. Dom, ul. Opolska 28, mur., 4 ćw. XIX w. 90. Dom, ul. Opolska 29, 29a, mur., ok. 1910 r. 91. Dom, ul. Opolska 30, mur., ok. 1900, 1990 r. 92. Dom, obora stodoła ul. Opolska 30a, mur., ok. 1920 r. 93. Dom, ob. warsztat, ul. Opolska 30a, mur., ok. 1920 r. 94. Dom, ul. Opolska 32, mur., ok. 1910 r. 17

95. Willa, ul. Opolska 31, 31a, mur., ok. 1910 r. 96. Oficyna, bar, ul. Opolska 32, mur., ok. 1910 r. 97. Willa, ul. Opolska 33, 33 a, mur., ok. 1910 r. 98. Willa, ob. przychodnia, ul. Opolska 34, mur., ok. 1930 r. 99. Willa, ul. Opolska 35, 35 a, mur., ok. 1910 r. 100. Willa, ul. Opolska 36, mur., ok. 1930 r. 101. Willa, ul. Opolska 37, 37 a, mur., ok. 1910 r. 102. Dom, ul. Opolska 38, mur., ok. 1920 r. 103. Komórka przy domu, ul. Opolska 38, mur., 1920 r. 104. Willa, ul. Opolska 39, 39 a, mur., ok. 1910 r. 105. Willa, ul. Opolska 40, mur., ok. 1935 r. 106. Willa, ul. Opolska 41, 41a, mur., ok. 1910 r. 107. Komórki przy domach, ul. Opolska 41a, 43, mur., ok. 1910 r. 108. Willa, ul. Opolska 42, mur., ok. 1935 r. 109. Willa, ul. Opolska 43, 43 a, mur., ok. 1930 r. 110. Willa, ul. Opolska 44, mur., ok. 1930, 1962 r. 111. Dom, ul. Opolska 45, mur., ok. 1945 r. 112. Komórki przy domu, ul. Opolska 45, mur., ok. 1900 r. 113. Dom, ul. Opolska 49, mur., ok. 1910 r. 114. Komórki przy domu, ul. Opolska 49, mur./drewn., ok. 1910 r. 115. Dom, ul. Opolska 51, mur., ok. 1920 r. 116. Oficyna, ul. Opolska 51, mur./drewn., ok. 1920 r. 117. Dom ruina, ul. Opolska 55, mur., ok. 1900 r. 118. Komórki przy domu, ul. Opolska 55, szach., ok. 1900 r. 119. Willa, ul. Opolska 56, mur., ok. 1935 r. 120. Obora, stodoła (ob. warsztat), ul. Opolska 56, mur., ok. 1930 r. 121. Willa, ul. Opolska 60, mur., ok. 1935 r. 122. Willa, ul. Opolska 62, mur., ok. 1935 r. 123. Komórki przy domu, ul. Opolska 62, mur., ok. 1935 r. 124. Dom, ul. Opolska 64, mur., ok. 1930 r. 125. Obora w zagrodzie, ul. Opolska 65, mur., ok. 1900 r. 126. Stodoła w zagrodzie, ul. Opolska 65, mur., ok. 1900 r. 127. Dom, ul. Opolska 66, mur., ok. 1920, 1960 r. 128. Dom, ul. Opolska 67, mur., ok. 1910, 1970 r. 129. Dom, ul. Opolska 68, mur., ok. 1910, 1962 r. 130. Dom, ul. Opolska 69, mur., ok. 1910 r. 131. Dom, ul. Opolska 70 a, mur., ok. 1910, 1960 r. 132. Dom, ul. Opolska 71, mur., ok. 1910 r. 133. Budynek mieszk. gosp., ul. Opolska 73, mur., ok.1910 r. 134. Budynek mieszk. gosp., ul. Opolska 76, ok. 1910, 1975 r. 135. Dom w zagrodzie, ul. Opolska 77, mur., ok. 1930 r. 136. Dom, ul. Opolska 79, mur., ok. 1930, 1965 r. 137. Dom, ul. Opolska 81, mur., ok. 1930 r. 138. Dom, ul. Opolska 83, mur., ok. 1920 r. 139. Budynek mieszk. gosp., ul. Opolska 84, mur., ok. 1910, 1980 r. 140. Dom, ul. Opolska 85, mur., ok. 1910 r. 141. Dom, ul. Opolska 86, mur., ok. 1900 r. 142. Obora przy domu, ul. Opolska 86, mur., ok. 1900 r. 143. Dom, ul. Opolska 87, mur., ok. 1900, 1981 r. 18

144. Dom, ul. Opolska 90, mur., ok. 1900 r. 145. Budynek mieszk. gosp., ul. Opolska 91, mur., ok. 1900 r. 146. Dom, ul. Opolska 92, mur., ok. 1920, 1990 r. 147. Dom, ul. Opolska 94, mur., ok. 1930 r. 148. Dom, ul. Opolska 96, mur., ok. 1930 r. 149. Dom, ul. Opolska 100, mur., ok. 1910, 1980 r. 150. Dom, ul. Opolska 108a, mur., ok. 1900 r. 151. Dom, ul. Opolska 109, mur., ok. 1920 r. 152. Dom w zagrodzie, ul. Opolska 112, mur., 1910 r. 153. Obora w zagrodzie, ul. Opolska 112, mur., 1910 r. 154. Dom, ul. Opolska 116, mur., ok. 1910 r. 155. Dom, ul. Opolska 118, mur., ok. 1910, 1988 r. 156. Dom, ul. Opolska 120, mur., ok. 1900 r. 157. Budynek mieszk. gosp., ul. Opolska 122, mur., ok. 1920 r. 158. Dom, ul. Opolska 124, mur., ok. 1910 r. 159. Dom, ul. Opolska 126, mur., ok. 1900 r. 160. Dom, ul. Opolska 128, mur., ok. 1910, 1970 r. 161. Budynek mieszk. gosp., ul. Opolska 130, mur., ok. 1910 r. 162. Dom, ul. Opolska 132, mur., ok. 1900 r. 163. Dom, ul. Opolska 148, mur., ok. 1910, 1975 r. 164. Dom, ob. budynek biurowy huty, ul. Polna 3, mur., ok. 1920, 1960 r. 165. Dom, ul. Stawowa 2, mur., ok. 1935 r. 166. Komórki (ob. garaż), ul. Stawowa 2, mur., ok. 1935, 1980 r. 167. Dom, ul. Stawowa 8, mur., ok. 1935 r. 168. Dom, ul. Stawowa 12, mur., ok. 1935 r. 169. Komórka/garaż przy domu, ul. Stawowa 12, mur., ok. 1935 r. 170. Dom, ul. 20-go Stycznia 1, mur., ok. 1920 r. 171. Dom, ul. 20-go Stycznia 3, mur., ok. 1900 r. 172. Dom, ul. Szpitalna 1, mur., ok. 1910, 1960 r. 173. Dom, ul. Ks. Wajdy 3, mur., ok. 1910 r. 174. Dom, ul. Ks. Wajdy 10, mur./szach., ok. 1898, 1920 r. 175. Dom, ul. Ks. Wajdy 12, mur., ok. 1900 r. 176. Osiedle robotnicze, ul. Waryńskiego 3, 5..19, mur., 3 ćw. XIX w., (domy - szt. 9) 177. Osiedle robotnicze, ul. Zielona 1, 3... 11, mur., 3 ćw. XIX w., (domy - szt. 6) 178. Fabryka papy ruina, ul. Opolska 85, mur., ok. 1920 r. 179. Transformator, ul. Opolska k. numeru 73, mur., ok. 1920 r. 2.1.2. Kielcza Wykaz zabytków architektury i budownictwa wpisanych do rejestru zabytków woj. opolskiego. 1. Kościół parafialny p. w. Św. Bartłomieja, mur., 1779 r., XIX w., nr rej. 1134/66 z dnia 10.02.1966 r. 2. Dom, ul. Dobrego Pasterz 35, drewn., 1831 r., nr rej. 1784/66 z dnia 08.10.1966 r. 3. Mogiła Zbiorowa Powstańców Śląskich (na cmentarzu rzym. kat.), 1921 r., nr rej. 193/88 4. Dom (chałupa), ul. Ks. Wajdy 21, drewn., nr rej. 1785/66 z dnia 08.10.1966 r. 19

Drewniana chata przy ul. Dobrego Pasterza w Kielczy Kościół p.w. ś. Bartłomieja w Kielczy 20

Wykaz zabytków architektury i budownictwa, znajdujących się w ewidencji zabytków woj. opolskiego. 1. Dzwonnica kościoła parafialnego, mur., pocz. XIX w. 2. Plebania, ul. Dobrego Pasterza 26, mur., poł. XIX w. 3. Kaplica cmentarna, mur., k. XIX w. 4. Kapliczka przydrożna, ul. Dobrego Pasterza, mur., 2 poł. XIX w. 5. Kapliczka drogi krzyżowej, mur., pocz. XX w. 6. Dwór, Stare Osiedle, mur., pocz. XX w. 7. Dom, ul. Dobrego Pasterza 37, mur., 1 ćw. XX w. 8. Dom, ul. Opolska 24, mur., 4 ćw. XIX w. 9. Dom, ul. Opolska 26, mur., 4 ćw. XIX w. 10. Dom, ul. Wajdy 14, mur., XIX/XX w. 11. Dom, ul. Wajdy 27, mur., pocz. XX w. 12. Dom (ob. poczta), ul. Wajdy 39, mur., pocz. XX w. 13. Stodoła, Stare Osiedle, kam., 3 ćw. XIX w. 14. Gorzelnia, wł. AWRSP, mur., 3 ćw. XIX w. 2.1.3. Żędowice Wykaz zabytków architektury i budownictwa wpisanych do rejestru zabytków woj. opolskiego. 1. Mogiła Zbiorowa Powstańców Śląskich (na cmentarzu rzym. kat.), 1921r., nr rej. 166/88. Wykaz zabytków architektury i budownictwa znajdujących się w ewidencji zabytków woj. opolskiego. 1. Kościół parafialny p. w. Matki Boskiej Bolesnej, mur., 1939 r. 2. Kościół p. w. Matki Boskiej Częstochowskiej, (kaplica obok kościoła parafialnego), mur., 1902 r. 3. Kaplica dzwonnica, ul. Strzelecka 30, mur., 1 poł. XIX w. 4. Budynek stacji PKP, ul. Dworcowa, mur., ok.. 1910 r. 5. Budynek mieszk. gosp., ul. Dworcowa 1, mur., ok. 1910, 1978 r. 6. Budynek mieszk. gosp., ul. Dworcowa 6, mur., ok. 1910 r. 7. Budynek mieszk. gosp., ul. Dworcowa 8, mur., ok. 1910, 1972 r. 8. Budynek mieszk. gosp., ul. Dworcowa 11, mur., ok. 1910 r. 9. Dom, ul. Dworcowa 13, mur., ok. 1910, 1976 r. 10. Budynek mieszk. gosp., ul. Dworcowa 16, mur., ok. 1910, 1989 r. 11. Budynek mieszk. gosp., ul. Dworcowa 18, mur., ok. 1910, 1985 r. 12. Budynek mieszk. gosp., ul. Dworcowa 25, mur., ok. 1910, 1985 r. 13. Komórka przy domu, ul. Harcerska 1, mur., ok. 1930 r. 14. Dom, ul. Harcerska 5, mur., ok. 1930 r. 15. Dom, ul. M. Konopnickiej 6, drewn., 2 ćw. XIX w. 16. Dom, ul. K. Miarki 11, drewn., 2 ćw. XIX w. 17. Dom, ul. XXX lecia 2, mur., ok. 1910, 1955 r. 18. Dom, ul. Opolska 24, mur., 1926 r. 19. Dom, ul. Opolska 30, mur., 1921 r. 20. Dom, ul. Opolska 35, mur., 1910 r. 21

21. Dom, ul. Opolska 41, mur., XIX/XX w. 22. Dom, ul. Opolska 42, mur., 1910, 1968 r. 23. Dom, ul. Opolska 48, mur., 1920 r. 24. Dom, ul. Opolska 50, mur., 1920, 1989 r. 25. Dom, ul. Opolska 52/54, mur., 1910, 1989 r. 26. Dom, ul. Opolska 65, mur., 1930 r. 27. Dom, ul. Opolska 66, mur., 1 ćw. XX w. 28. Dom, ul. Opolska 67, mur., 1930 r. 29. Dom, ul. Opolska 69, mur., 1910, 1970 r. 30. Dom, ul. Opolska 72, mur., 1910, 1960 r. 31. Budynek mieszk. gosp., ul. Opolska 73, mur., ok. 1910 r. 32. Budynek mieszk. gosp., ul. Opolska 87, mur., ok. 1900 r. 33. Budynek mieszk. gosp. (ob. dom), ul. Opolska 89, mur., ok. 1920, 1970 r. 34. Budynek mieszk. gosp., ul. Opolska 91, mur., ok. 1920, 1985 r. 35. Spichlerz (ob. obora), ul. Opolska 91, mur., ok. 1920 r. 36. Budynek mieszk. gosp., ul. Opolska 93, mur., ok. 1910 r. 37. Dom, ul. Opolska 95, mur., ok. 1920 r. 38. Dom ul. Opolska 124, mur., ok. 1910, 1982 r. 39. Budynek mieszk. gosp., ul. Opolska 128, mur., ok. 1910, 1968 r. 40. Dom, ul. Opolska 130, mur., ok. 1910 r. 41. Budynek mieszk. gosp., ul. Opolska 130, mur., ok. 1920 r. 42. Dom, ul. Opolska 134, mur., ok. 1910, 1985 r. 43. Dom, ul. Stawowa 1, mur., ok. 1910 r. 44. Dom ruina, ul. Stawowa 3, mur., ok. 1910 r. 45. Dom, ul. Stawowa 5, drewn. /mur., ok. 1900 r. 46. Dom, ul. Strzelecka 4, mur., ok. 1920, 1989 r. 47. Stodoła i obora w zagrodzie, ul. Strzelecka 10, mur., ok. 1910 r. 48. Dom, ul. Strzelecka 11, mur., ok. 1919 r. 49. Dom, ul. Strzelecka 12, mur., ok. 1919, 1975 r. 50. Dom, ul. Strzelecka 22, mur., 4 ćw. XIX w. 51. Dom, ul. Strzelecka 23, mur./drewn, 3 ćw. XIX w. 52. Dom ruina, ul. Strzelecka 25, mur., k. XIX w. 53. Dom, ul. Strzelecka 45, mur., 4 ćw. XIX w. 54. Dom (ob. bar), ul. Wajdy 12, mur., k. XIX w. 55. Młyn wodny, ul. Stawowa 21, mur., ok. 1910 r. 56. Młyn wodny, ul. Młyńska 1, pocz. XIX w. 57. Transformator, ul. Strzelecka k. numeru 12, mur., 1920 r. 22

Kapliczka św. Jana Nepomucena przy ul. Strzeleckiej w Żędowicach ulica Strzelecka w Żędowicach 23

2.2. Stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru i ewidencji zabytków Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków 2.2.1. Miasto Zawadzkie 2.2.2. Kielcza st. nr 1. grób szkieletowy X-XI w., naczynia gliniane (brak lokalizacji), st. nr 2. ślad osadn. epoka kamienia, 2 zabytki krzemienne, st. nr 3. ślad osadn., epoka kamienia, 3 zabytki krzemienne, st. nr 4. ślad osadn., epoka kamienia, wiór krzemienny, punkt osadn., mezolit., 5 zabytków krzemiennych, ślad osadn., bryła żużla dymarskiego (chronologii brak). st. nr 5. osada łużycka, V ok. epoki brązu / 30 ułamków naczyń, punkt osadn., 9 bryłek żużli. st. nr 1. (Nr rejestru: A - 341/72, dz. gr. nr 171, KW brak), grodzisko, wczesne średniowiecze (XIII-XIV), fragmenty naczyń, st. nr 2. skarb, epoka brązu 3 miecze brązowe, st. nr 3. cmentarzysko nowożytne, st. nr 5. (Nr rejestru: A - 1102/98, dz. gr.: nr 190 KW brak, nr 191 KW 7241, nr 254 KW 14808, nr 257 KW 3229, nr 258 KW 14478, nr 259 KW 23593, nr 260 KW brak, nr 261 KW 14903, nr 277/3 KW brak), punkt osadniczy, epoka kamienia, osada łużycka, V okres epoki brązu okres halsztacki. st. nr 6. ślad osadniczy, neolit toporki kamienne (brak lokalizacji), st. nr 7. ślad osadniczy, neolit, toporek kamienny (brak lokalizacji), st. nr 8. osada, neolit, naczynia, toporek kamienny (brak lokalizacji), st. nr 9. punkt osadniczy, wczesne średniowiecze, fragmenty naczyń (brak lokalizacji), st. nr 10. punkt osadniczy, epoka kamienia, 6 zabytków krzemiennych, punkt osadniczy, pradzieje, 2 fragm. naczyń. st. nr 11. ślad osadniczy, epoka kamienia, osada, kultura łużycka, 26 fragm. naczyń. st. nr 12. punkt osadniczy, epoka kamienia, punkt osadniczy, XIV-XV w., fragm. naczynia. st. nr 13. punkt osadniczy, epoka kamienia, 2 zabytki krzemienne, punkt osadniczy, XIV-XV w., 3 fragm. naczyń. st. nr 14. ślad osadniczy, neolit, zabytek krzemienny, osada, XIV-XV w., 21 fragm. naczyń, 1 kuty gwóźdź. 24

2.2.3. Żędowice st. nr 1. cmentarzysko popielnicowe, kultura łużycka, V okres epoki brązu, naczynia (brak lokalizacji) st. nr 2. osada, epoka kamienia, fragm. naczyń (brak lokalizacji) st. nr 3. ślady osadnicze, epoka kamienia, zabytki krzemienne (brak lokalizacji) st. nr 4. ślad osadniczy, epoka kamienia, 2 ostrza krzemienne, odłupki krzemienne (brak lokalizacji) st. nr 5. ślad osadniczy, epoka kamienia st. nr 6. ślad osadniczy, epoka kamienna ślad osadniczy, pradzieje, fragment naczynia st. nr 7. ślad osadniczy, epoka kamienna ślad osadniczy, pradzieje, 3 fragm. naczyń st. nr 8. ślad osadniczy, epoka kamienna, fragm. naczyń punkt osadniczy, pradzieje, 4 fragm. naczyń punkt osadniczy, XIV-XV w., fragm. naczynia, 2 bryły żużla dymarskiego st. nr 9. punkt osadniczy (stanowisko hutnicze), XIV w., fragm. naczyń, 6 brył żużla st. nr 10. punkt osadniczy (stanowisko hutnicze), pradzieje fragm. naczyń st. nr 11. punkt osadniczy, neolit, fragm. naczyń, zabytki krzemienne st. nr 12. ślad osadniczy, kultura pucharów lejkowatych, neolit, 1 ułamek naczynia osada, kultura łużycka, V ok. epoki brązu, halsztat C, 10 ułamków naczyń st. nr 13. ślad osadniczy, kultura łużycka, V ok. epoki brązu, halsztat C, 2 ułamki naczyń, osada, późne średniowiecze, ułamki naczyń st. nr 14. ślad osadniczy, pradzieje, 1 ułamek naczynia osada, XIV-XV w., 14 ułamków naczyń st. nr 15. osada, XIV w., 20 ułamków naczyń. 2.3. Zespoły zieleni chronionej. 2.3.1. Cmentarze zabytkowe Miasto Zawadzkie: cmentarz rzymsko katolicki, ul. Opolska, 1910 r. Mogiła Zbiorowa Powstańców Śląskich, nr rej. A-194/88 wybrane nagrobki przewidziane do ochrony istniejący starodrzew przewidziany do ochrony kaplica przedpogrzebowa 25

Kielcza: cmentarz przykościelny rzymsko katolicki, ul. Dobrego Pasterza, 1860 r. wybrane nagrobki przewidziane do ochrony istniejący starodrzew przewidziany do ochrony cmentarz rzymsko katolicki, ul. Dobrego Pasterza, 1900 r. mogiła zbiorowa Powstańców Śląskich, nr rej. A-193/88 wybrane nagrobki przewidziane do ochrony istniejący starodrzew przewidziany do ochrony kaplica przedpogrzebowa i Stacje Drogi Krzyżowej Żędowice: cmentarz rzymsko katolicki, 1919 r. Mogiła Zbiorowa Powstańców Śląskich, nr rej. A-166/88 2.3.2. Aleje zabytkowe Na terenie gminy Zawadzkie znajdują się następujące aleje ze starodrzewia, kwalifikujące się do wpisania do ewidencji alei zabytkowych: Miasto Zawadzkie: aleja dębowa nad rzeką Mała Panew przy drodze do Pałacyku Myśliwskiego aleja dębowa znad rzeki Mała Panew do szosy Zawadzkie Kolonowskie aleja kasztanowa, ul. Andrzeja aleja dębowa, ul. Ks. Wajdy Kielcza: Żędowice: aleja dębowa, ul. Powstańców Śląskich. skupisko dębów, między kanałem hutniczym a rzeką Mała Panew. 3. Wytyczne konserwatorskie do ochrony walorów krajobrazowo kulturowych gminy. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy uwzględnia przepisy szczególne regulujące formy ochrony oraz sposób realizacji opieki nad zabytkami, uwzględniając w szczególności ustalenia ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r., a mianowicie: wszelkie prace w obiektach znajdujących się w rejestrze zabytków wymagają pozwolenia Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, obiekty znajdujące się w ewidencji zabytków i materiałach pomocniczych Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków również podlegają ochronie, stanowiska archeologiczne ujęte w rejestrze i materiałach pomocniczych Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków są prawnie chronione, projekty inwestycji ziemnych należy uzgadniać z OWKZ, a prace ziemne poprzedzić ratowniczymi badaniami archeologicznymi. 26

W studium określa się maksymalny zasięg przestrzenny oraz ogólne zasady i sposób zagospodarowania następujących stref: - Strefa A ścisłej ochrony konserwatorskiej, - Strefa B pośredniej ochrony konserwatorskiej, - Strefa K ochrony krajobrazu kulturowego, - Strefa E ochrony ekspozycji. Strefy te powinny być uwzględnione w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego w zasięgu obszarowym określonym w studium. Dopuszcza się korekty zasięgów obszarowych stref, jeżeli znajdzie to swoje uzasadnienie w wyniku zgromadzonych analiz. Stanowiska archeologiczne ujęte w rejestrze i materiałach pomocniczych Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (dalej: OWKZ) są prawnie chronione. Projekty inwestycji ziemnych należy uzgadniać z OWKZ. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy uwzględnia się następujące zagadnienia: - zachowanie istniejącego układu urbanistycznego wsi ze względu na niewielkie nawarstwienia w stosunku do formy pierwotnej, - ochrona terenów przed niekontrolowaną pod względem estetyki oraz ładu przestrzennego zabudową nie zharmonizowaną z istniejącą zabudową posiadającą wysokie walory architektoniczne, - wyeliminowanie czynników degradujących układy historyczne, - adaptację i modernizację elementów zabudowy i krajobrazu do potrzeb współczesnych, - zagospodarowanie obiektów opuszczonych, - rewaloryzację wartości krajobrazowych, zachowanie i adaptację dawnych zagród chłopskich i folwarków stanowiących wartości historyczne i krajobrazowe, - wyeksponowanie regionalnej odrębności terenu. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania Miasta i Gminy Zawadzkie określono maksymalne granice stref ochrony konserwatorskiej. Na etapie planu miejscowego, ze względu na jego precyzyjny stopień uszczegółowienia, dopuszcza się możliwość weryfikacji i ewentualnego skorygowania granic stref ochrony konserwatorskiej. 3.1. Strefa A ścisłej ochrony konserwatorskiej. Obejmuje obszar, na którym elementy dawnego układu przestrzennego zachowały się w stanie nienaruszonym lub jedynie nieznacznie zniekształconym. Jest to obszar uznany za szczególnie ważny jako materialne świadectwo historyczne. W strefie tej zakłada się pierwszeństwo wymagań konserwatorskich nad wszelką prowadzoną współcześnie działalnością inwestycyjną, gospodarczą i usługową. Zakres ochrony konserwatorskiej wymaga zachowania bryły obiektów i dachów co do kształtu i materiału, podziałów elewacji, stolarki okiennej i drzwiowej, wystroju architektonicznego. Szczegółowe standardy zabudowy i zagospodarowania terenu należy określić na etapie sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 27

Powinny one uwzględniać następujące cele: - zachowanie historycznego układu przestrzennego, tj. rozplanowania dróg, ulic, placów, linii zabudowy, kompozycji wnętrz urbanistycznych i kompozycji zieleni, - konserwacja zachowanych głównych elementów układu przestrzennego, szczególnie: posadzki (nawierzchnie, cieki i zbiorniki wodne, sposób użytkowania gruntów), ścian (zabudowa, zieleń) oraz dążenie do usunięcia elementów uznanych za zniekształcające założenia historyczne i odtworzenia elementów zniszczonych w oparciu o szczegółowe warunki określane każdorazowo przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, - dostosowanie nowej i modernizowanej zabudowy do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie sytuacji, skali, bryły, geometrii dachów, podziałów architektonicznych elewacji, proporcji powierzchni murów i otworów oraz nawiązania formami współczesnymi do lokalnej tradycji architektonicznej, - usunięcie lub przebudowa obiektów dysharmonizujących, - dostosowanie współczesnych funkcji do wartości zabytkowych zespołu i jego poszczególnych obiektów i nawiązanie do ich programu historycznego oraz eliminacji funkcji uciążliwych, W strefie A ścisłej ochrony konserwatorskiej wszelka działalność budowlana dotycząca obiektów objętych ochroną konserwatorską poprzez wpis do rejestru zabytków lub na mocy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz podziały nieruchomości naruszające i zmieniające zabytkowy układ urbanistyczny wymagają pisemnego zezwolenia Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. W strefie A ścisłej ochrony konserwatorskiej ochronie podlegają wszelkie znaleziska archeologiczne. Ustala się wymóg uzyskania zezwolenia Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na podjęcie prac ziemnych, prowadzonych w obrębie stanowisk archeologicznych. W wypadku podejmowania inwestycji budowlanych inwestor winien liczyć się z koniecznością zapewnienia nadzoru archeologicznego nad pracami ziemnymi lub badań ratowniczych. Sposób finansowania oraz sposób prowadzenia prac w obrębie obiektów zabytkowych oraz w obrębie stanowisk archeologicznych określają przepisy odrębne. 3.2. Strefa B pośredniej ochrony konserwatorskiej Obejmuje obszary, w których elementy dawnego układu zachowały się w stosunkowo dobrym stanie. Zakres ochrony konserwatorskiej wymaga zachowania bryły obiektów i dachów co do kształtu i materiału, podziałów elewacji, stolarki okiennej i drzwiowej oraz wystroju architektonicznego (zaznaczono je na mapie w skali 1:10000), w odniesieniu do obiektów objętych ochroną konserwatorską. Szczegółowe standardy zabudowy i zagospodarowania terenu należy określić na etapie sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Powinny one uwzględniać następujące cele: - dążenie do zachowania zasadniczych elementów historycznego rozplanowania, w tym przede wszystkim układu dróg, rodzaju ich pokrycia oraz podziału działek i sposobu zagospodarowania działek siedliskowych, 28

- restauracja i modernizacja techniczna obiektów o wartościach kulturowych, - dostosowanie nowej zabudowy do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie skali i formy bryły zabudowy, przy założeniu harmonijnego współistnienia elementów kompozycji historycznej i współczesnej. W strefie tej należy prowadzić działalność inwestycyjną uwzględniając istniejące już związki przestrzenne i planistyczne. Wszelkie prace ziemne prowadzone w obrębie stanowisk archeologicznych powinny prowadzone po uzgodnieniu z Opolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. 3.3. Strefa K ochrony krajobrazu kulturowego. Obejmuje tereny krajobrazu integralnie związanego z zespołem zabytkowym, znajdujące się w jego otoczeniu lub obszaru o ukształtowanym w wyniku działalności ludzkiej charakterystycznym wyglądzie (zaznaczono je na mapie w skali 1:10 000). Szczegółowe standardy zabudowy i zagospodarowania terenu należy określić na etapie sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Powinny one uwzględniać następujące cele: - restaurację zabytkowych elementów krajobrazu urządzonego, ewentualnie z częściowym ich odtworzeniem, - ochronę krajobrazu naturalnego związanego przestrzennie z historycznym założeniem, - ochronę form i sposób użytkowania terenów takich jak: rozłogi pól, układ dróg, miedz, zadrzewień śródpolnych, alei, szpalerów, grobli, stawów, przebiegi cieków wodnych, z zaleceniem utrzymania wykształconego sposobu parcelacji gruntów i formy użytkowania, - zaleca się, aby nową zabudowę poddać szczególnym rygorom odnośnie gabarytów i sposobu kształtowania bryły; ustalić za dopuszczalne co najwyżej dwie kondygnacje z dachami o stromych połaciach, krytych dachówką ceramiczną, ewentualnie z użytkowym poddaszem skrytym w dachu, o ile szczegółowe wytyczne nie będą stanowić inaczej; 3.4. Strefa E ochrony ekspozycji. Strefa ochrony ekspozycji układu zabytkowego obejmuje obszar stanowiący zabezpieczenie właściwego eksponowania zespołów lub obiektów zabytkowych o szczególnych wartościach krajobrazowych (zaznaczono je na mapie w skali 1:10 000). Szczegółowe standardy zabudowy i zagospodarowania terenu należy określić na etapie sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Powinny one uwzględniać następujące cele: - możliwość realizacji zabudowy pod warunkiem wpisania jej w sposób harmonijny w istniejący krajobraz, w sytuacji zagrożenia zasłonięcia ważniejszych widoków należy rozważyć możliwość ograniczenia wysokości nowowznoszonych budynków, - lokalizowanie nowej zabudowy przede wszystkim w granicach historycznych siedlisk wsi. 29

3.5. Ochrona zabytków archeologicznych. Na mapie w skali 1:10 000 zaznaczono stanowiska archeologiczne posiadające określoną lokalizację. Pozostałe stanowiska i obiekty, których dokładne zlokalizowanie nie jest możliwe zostały ujęte w części opisowej. - Ochroną konserwatorską objęte są wszystkie stanowiska archeologiczne. - Wszelkie prace ziemne w obrębie wszystkich stanowisk archeologicznych zlokalizowanych na terenie objętym studium muszą być poprzedzone ratowniczymi badaniami archeologicznymi prowadzonymi przez archeologów na koszt inwestora. O terminie rozpoczęcia prac ziemnych i wyborze wykonawcy ratowniczych badań archeologicznych należy powiadomić Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Opolu, ul. Piastowska 14. - Na inwestorze i wykonawcy ciąży obowiązek każdorazowego powiadamiania OWKZ w Opolu, o wszelkich nowych znaleziskach archeologicznych, zgodnie z art. 32 ust.1 oraz art. 33 ust.1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. W przypadku nowych odkryć archeologicznych niezbędne jest przeprowadzenie ratowniczych badań archeologicznych celem zabezpieczenia i udokumentowania znalezisk. - W myśl przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami wszystkie stanowiska archeologiczne podlegają ochronie i opiece bez względu na stan zachowania. Stanowiska naziemne, takie jak grodziska i kurhany, czyli trwałe elementy krajobrazowe, nie mogą być zabudowane, przeobrażane, niwelowane, a wszelkie roboty ziemne w ich obrębie są dopuszczalne wyłącznie za zgodą Ministra Kultury. Stanowiska płaskie, ukryte pod ziemią, mogą być objęte różnorodnymi pracami ziemnymi po uprzednim przebadaniu wykopaliskowym i stosownym udokumentowaniu. Użytkowanie rolnicze gruntu zawierającego relikty kulturowe, nawet jeśli na powierzchni terenu i w warstwie ornej występują zabytki ruchome, może być prowadzone bez przeszkód, z wyłączeniem głębokiej orki. Dotyczy to zarówno stanowisk wpisanych do rejestru, jak i objętych ewidencją zabytków. Dla ochrony zabytków archeologicznych wytyczne wyróżniają następujące strefy: Strefa W ochrony archeologicznej, czyli obszar występowania zwartych nawarstwień lub nagromadzeń pozostałości kulturowych pradziejowych i historycznych. Wszelkie roboty ziemne w strefie W muszą być prowadzone wyłącznie za zezwoleniem Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków zgodnie z warunkami tego zezwolenia, a w wypadku stanowisk naziemnych za zgodą Ministra Kultury. Strefa OW obserwacji archeologicznej, czyli tereny w pobliżu powyższych obszarów lub w innych miejscach o dużym prawdopodobieństwie występowania znalezisk nowych, dotąd nieznanych. Także fragmenty terenu nie objęte dotąd poszukiwaniami archeologicznymi. W strefie OW nadzór archeologiczny jest zalecany dla ochrony nowoodkrytych stanowisk, (zaznaczono je na mapie w skali 1:10 000). 30

Wszelkie inwestycje planowane na obszarach objętych strefą OW powinny zostać uzgodnione z OWKZ. Na obszarze stanowisk archeologicznych nie objętych w/w strefami ochrony konserwatorskiej prowadzenie działalności inwestycyjnej uzależnione jest od opinii OWKZ, którą winien uzyskać inwestor. Stanowiska powinny być uwzględnione i nanoszone w formie niezmienionej przy sporządzaniu planów miejscowych i projektów szczegółowych. Nie należy jednak wykluczać możliwości, że dane dotyczące zabytkowej zawartości stanowisk jak i zasięgu strefy OW ulegną zmianie po przeprowadzeniu badań weryfikacyjnych. Zasięg obszarowy stref ochrony archeologicznej jest wiążący przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, chyba że w związku z przeprowadzonymi analizami okaże się to nieuzasadnione. Wówczas zaktualizowany zasięg tych obszarów należy uzgodnić z Opolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Szczegółowe standardy zabudowy i zagospodarowania terenu należy określić na etapie sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 3.6. Tereny ochrony zabytkowych układów zieleni kształtowanej parki, cmentarze, aleje. Tereny te najczęściej stanowią integralną część jednego z obszarów chronionych strefą A, B lub K choć niekiedy występują samotnie. Zalecenia konserwatorskie: - Należy zachować teren zabytkowych założeń zieleni w granicach historycznych. - Nie dzielić tych obszarów na działki użytkowe, a w miarę możliwości zachować własność całości lub dążyć do scalania gruntów przez jednego właściciela. - Na obszarach chronionych założeń zielonych wprowadza się zakaz prowadzenia jakichkolwiek inwestycji bez uzgodnień z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków i Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody. - Wszelkie prace porządkowe i renowacyjne należy prowadzić w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Gdy nie przewiduje się prac renowacyjnych należy pozostawić zbiorowisko naturalnej sukcesji przyrodniczej. W miarę możliwości należy zachować dawne funkcje poszczególnych części zespołów pałacowych, folwark jako tereny gospodarcze, polany parkowe jako łąki krajobrazowe bez wprowadzania nasadzeń, tereny zadrzewione jako naturalne masywy zieleni. Prace melioracyjne winny być projektowane i prowadzone w ten sposób, aby nie niszczyć naturalnych zadrzewień, zwłaszcza tych, które rosną nad brzegami cieków wodnych. Zakłada się, że prace melioracyjne winny dążyć do odtworzenia dawnego systemu wodnego. - Aleje i szpalery należy konserwować odtwarzając i uzupełniając ubytki tymi samymi gatunkami drzew. Są to naturalne pasy ochronne, których kontynuację winno się przewidzieć w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego i w planach zadrzewień. Zalecane jest stosowanie do obsadzeń gatunków drzew trwałych i długowiecznych. - Postuluje się połączenie poszczególnych założeń zielonymi pasami zadrzewień zlokalizowanymi wzdłuż cieków wodnych, alei, grup zadrzewień śródpolnych tworząc ciągi ekologiczne. 31

Rozdział III Charakterystyka i ocena stanu środowiska 1. Charakterystyka i ocena stanu środowiska Gminy Zawadzkie. 1.1. Położenie geograficzne i typy środowiska przyrodniczego. Gmina Zawadzkie położona jest na lewym brzegu rzeki Mała Panew. Obszar gminy wchodzi w skład mezoregionu Równiny Opolskiej, należącego do makroregionu Niziny Śląskiej. Na obszarze tym wyodrębniamy następujące jednostki podziału regionalnego: dolina Małej Panwi na obszarze północnej i wschodniej części gminy, z licznymi meandrami i starorzeczami w części przykorytowej rzeki oraz wydmami na zalesionych tarasach plejstoceńskich, Wzniesienie Baruckie na obszarze południowo zachodniej, zalesionej części gminy, z licznymi pagórami wydmowymi, Równina Kielczy obejmująca obszar położony w południowo wschodniej części gminy, graniczy z makroregionem Wyżyny Śląskiej i jej mezoregionem Chełm. Zgodnie z podziałem geograficzno fizycznym obejmującym tereny gminy Zawadzkie, charakterystyczną cechą analizowanych terenów jest to, że gmina położona jest na skraju trzech dużych jednostek regionalnych wg podziału fizyczno geograficznego Polski, tj. Niziny Śląskiej, Wyżyny Śląskiej oraz Wyżyny Woźnicko Wieluńskiej. Taki podział ma istotny wpływ na stan walorów i zasobów przyrody ożywionej i nieożywionej. 1.2. Rzeźba terenu i typy krajobrazu naturalnego. Powierzchnia gminy to typowy obszar nizinny, przyległy do krawędzi niewysokich wyżyn. Głównym czynnikiem ukształtowania się niecki, w której położona jest gmina Zawadzkie była denudacyjna działalność Małej Panwi. Pod względem genezy form rzeźby w geomorfologii gminy występują 4 rodzaje wielkopowierzchniowych jej struktur: dolinne obejmują wyciętą w skałach górnotriasowych rynnę dolinną Małej Panwi oraz niewielkie dolinki mniejszych jej dopływów; struktury dolinne zajmują połowę terenów gminy, w szczególności w północnej i zachodniej jej części, polodowcowe obejmują obszary zrównań i wzniesień polodowcowych, eoliczne obejmują obszary występowania procesów wydmotwórczych, ostańców denudacyjnych obejmują słabo zaznaczone w krajobrazie obszary starszych formacji skalnych. Wyszczególnione powyżej formy geomorfologiczne gminy stanowią jej dziedzictwo przyrodnicze i powinny w procesach zagospodarowania przestrzennego podlegać ochronie krajobrazowej. Najwyżej wyniesione obszary gminy Zawadzkie zlokalizowane są w południowej i wschodniej jej części. W lasach na południe od Mostków wysokości bezwzględne dochodzą na wierzchołkach wydm lokalnie do ok. 250 m n.p.m. Na południowym wschodzie gminy (na wschód od Kielczy), na leśnych terenach przygranicznych z województwem śląskim, wzniesienia 32

sięgają 245 m n.p.m. Najniżej wzniesione tereny występują w północno zachodniej części gminy. W części przykorytowej doliny Małej Panwi niedaleko Kątów i przy granicy z Gminą Klonowskie wysokości osiągają ok. 195 m n.p.m. Bezwzględne zróżnicowanie wysokości na terenie gminy wynosi ok. 55 m. Największe lokalne deniwelacje terenu występują na stokach wydm oraz na krawędziach podcinającego przyległe tereny koryta Małej Panwi. Zróżnicowanie wysokości względnych występujące na bardzo małym obszarze największe jest na południu gminy, przy najwyższych wydmach, gdzie wynosi ok. 15 20 m, przy spadkach terenu do 45 0. Na wydmach zlokalizowanych w północnej części gminy deniwelacje są mniejsze i dochodzą do 10 m. W dolinie Małej Panwi dosyć duże zróżnicowanie wysokości występuje na krawędzi koryta rzeki. Nadrzeczne skarpy na północ od Kielczy dochodzą do 5 7 m wysokości, podobnie jak przy granicy z gminą Dobrodzień koło drogi Strzelce Opolskie Dobrodzień. Na pozostałym terenie gminy zróżnicowanie wysokości względnych nie przekracza 5 m. Największe deniwelacje terenu występują pomiędzy dnem doliny Małej Panwi, a wierzchniową częścią Pagórów Baruckich. W stosunku do dna doliny osiągają one wysokość 25 30 m. Najniższe wysokości względne występują w dolinie Małej Panwi i Bziczki oraz położonych przy dolinach równinach wodnolodowcowych. Na terenie gminy Zawadzkie występują następujące typy krajobrazu (Kondracki 1994, Richling 1992): o krajobrazy nizin występują na południowych obrzeżach doliny Małej Panwi, wschodnich trenach gminy (Kielcza), na południe od Mostków oraz na północ od Małej Panwi, o krajobrazy dolin i obniżeń występują w dennej części doliny Małej Panwi i jej dopływów. 1.3. Budowa geologiczna. Gmina Zawadzkie zlokalizowana jest na obszarze wschodniej części Monokliny Przedsudeckiej. Pod względem najistotniejszego z przyrodniczego punktu widzenia zasięgu występowania powierzchniowych warstw geologicznych zdecydowanie dominuje czwartorzęd, w mniejszym stopniu na obszarze ograniczonym do południowej części gminy utwory starsze (trias). Trzeciorzęd w pokrywie powierzchniowej nie występuje. Monoklinę Przedsudecką na terenie gminy budują następujące utwory (od stropu): iły, iłowce pstre, piaskowce, wapienie (trias górny), wapienie i dolomity wapienia muszlowego (trias środkowy), dolomity i wapienie pstrego piaskowca (trias dolny), piaskowce i zlepieńce czerwonego spągowca (perm). Do najmłodszych utworów geologicznych terenu badań zalicza się namuły i torfy, których miąższość wynosi zazwyczaj 1 2 m. Są one konsekwencją zarastania starorzeczy i lokalnych zawodnionych obniżeń terenu. Największe obszary 33

namuliskowo torfowiskowe położone są w dolinie Małej Panwi w okolicach Kielczy. Występują również na południe od Zawadzkiego, w okolicach Mostków i Koła. Liczne niewielkie podtorfienia zlokalizowane są na obszarach wydmowych między pagórkami wydm. Zróżnicowana budowa geologiczna gminy ma kluczowe znacznie dla różnorodności przyrodniczej obszaru. Zapewnia ona możliwość występowania dużej mozaikowatości siedlisk i przez to dużej potencjalnej bioróżnorodności. Wśród perspektywicznych surowców mineralnych najważniejsze są rozległe złoża piasków i żwirów tarasu bałtyckiego oraz piasków wydm zlokalizowanych w lasach na północ od Małej Panwi. W okresie intensywnego rozwoju górnictwa był to strategiczny, przyszłościowy obszar eksploatacyjny piasków podsadzkowych. Wśród innych surowców potencjalne znaczenie mają odsłaniające się na południu gminy, częściowo kiedyś eksploatowane na skalę lokalną, wapienie i dolomity warstw jemielnickich i karchowickich wapienia muszlowego. Korzystniejszymi warunkami geochemicznymi charakteryzują się warstwy karchowickie, zawierające większy udział procentowy CaCO 3 w kopalinie. W lokalnych obniżeniach terenu, w szczególności w dolinach rzecznych, pewne znaczenie mogą mieć złoża torfu, chociaż ze względu na zmeliorowanie obszarów występowania tych kopalin, osuszenie i postępującą ich mineralizację, wartość gospodarcza torfów jest coraz mniejsza. Same złoża mają niewielką powierzchnię i miąższość. 1.4. Zarys stosunków hydrologicznych. Obszar gminy Zawadzkie należy do Bytomsko Olkuskiego Regionu Hydrogeologicznego z poziomami wodonośnymi w środkowym i dolnym triasie (poziom główny) oraz czwartorzędzie (Kotlicka, Wagner 1987). Poziom czwartorzędowy na terenie gminy Zawadzkie związany jest przede wszystkim z kopalną strukturą doliny Małej Panwi oraz z równinami piasków wodnolodowcowych. Zalega ona na głębokości do 10 m, ma miąższość od kilku do ok. 40 m i przeciętną wydajność od kilku m 3 /h poza doliną kopalną Małej Panwi, do 30 m 3 /h. Tereny gminy Zawadzkie charakteryzują się zróżnicowaną głębokością poziomu zalegania wód gruntowych. W przykorytowych, zalewowych, holoceńskich częściach dolin rzek, w szczególności Małej Panwi poziom zlokalizowany jest bardzo płytko, nierzadko kilkadziesiąt cm pod powierzchnią terenu. Na obszarach starych tarasów akumulacyjnych rzek oraz utworów wodnolodowcowych poziom waha się od 2 do 5 m p.p.t., zaś na wyniesieniach Pagórów Baruckich i pagórkach wydmowych sięga przeciętnie 5 10 m. Gmina jest korzystnie położona w strukturze zalegania Głównych Zbiorników Wód Podziemnych Polski (GZWP). Pod jej obszarami zalegają 4 zbiorniki, w tym 2 objęte są najwyższą ochroną (ONO) (Kleczkowski red. 1990). GZWP 333 obejmuje fragment zachodniej części gminy, GZWP 327 obejmuje cały teren gminy, GZWP 335 obejmuje zachodnią część gminy, GZWP 328 obejmuje północną część gminy. 34

Położenie gminy na terenie 4 Głównych Zbiorników Wód Podziemnych w Polsce wskazuje na jej bardzo duże bogactwo w tym elemencie środowiska przyrodniczego. Wody podziemne powinny być priorytetem w prowadzeniu działań na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego na obszarze gminy. W szczególności na pierwszy plan wysuwają się działania zmierzające do całkowitej kanalizacji terenów gminy, ze szczególnym uwzględnieniem terenów zasilania na wychodniach skał węglanowych oraz terenów piaszczystych doliny Małej Panwi. Dominujące kierunki przepływu wód podziemnych w zbiornikach są zgodne z kierunkiem spadków terenu i przebiegu dolin rzecznych, tzn. przebiegają ze wschodu na zachód. 1.5. Warunki klimatyczne. Obszary gminy Zawadzkie charakteryzują się stosunkowo łagodnymi warunkami klimatycznymi, chociaż są one nieco ostrzejsze niż w centralnej części Niziny Śląskiej (dolina Odry), która należy do najłagodniejszych pod tym względem obszarów Polski (Klimat województwa opolskiego /praca zbiorowa/ IMiGW Katowice 1986). Gmina położona jest w strefie przygranicznej charakteryzującej się mniej łagodnymi warunkami Wyżyn: Śląskiej (od południa) i Woźnicko Wieluńskiej (od północy). Wyżyny powodują w zakresie kształtowania warunków klimatyczno pogodowych wzrost wpływów kontynentalnych w stosunku do atlantyckich. Duże znaczenie w kształtowaniu mezoklimatu ma również obniżenie dolinne Małej Panwi, które modyfikuje wpływy różnych typów klimatów. Warunki klimatyczne gminy Zawadzkie parametrami: średnia temperatura roczna 7,5 0 C, opady atmosferyczne 710 cm, charakteryzują się następującymi Ogólnie klimat gminy należy do surowych w skali regionu. Surowość przejawia się tu większymi amplitudami temperatur, niższymi temperaturami w okresie letnim, dużą liczbą opadów, skróconym sezonem wegetacyjnym, grubszą pokrywą śniegową i dłuższym okresem jej występowania. Zimy są w gminie długie i ostrzejsze niż np. w dolinie Odry, a lata krótsze i zimniejsze. W zakresie warunków mikroklimatycznych gmina Zawadzkie charakteryzuje się dużą zmiennością, co związane jest ze zróżnicowaniem rzeźby terenu, występowaniem wielkoprzestrzennych ekosystemów leśnych i łąkowych, a także strefy otwartych obszarów gruntów ornych, zlokalizowanej w centralnej jej części. Zróżnicowanie to powoduje występowanie znacznej zmienności warunków bioklimatycznych w zakresie przewietrzania, produkcji tlenu, uwilgocenia, produkcji ozonu, struktury jonowej, fitoaerozoli i aeroplanktonu. Ma to istotne znaczenie podczas planowania rozbudowy terenów mieszkaniowych oraz dla rozwoju turystyki. W tym ostatnim zakresie różnorodność warunków bioklimatycznych jest bardzo korzystna. Ogólnie niekorzystnymi warunkami mikroklimatycznymi do zabudowy charakteryzują się tereny dolin rzecznych. 35

1.6. Zasoby wód powierzchniowych. Gmina Zawadzkie położona jest w całości w dorzeczu Małej Panwi i charakteryzuje się bogatymi zasobami wód powierzchniowych. Głównym ciekiem powierzchniowym na obszarze gminy jest rzeka Mała Panew. Sieć wód powierzchniowych tworzą ponadto mniejsze cieki i kanały, wraz z największym Kanałem Hutniczym oraz rowy melioracyjne. Rzeki obszaru gminy należą do typowo nizinnych. Największą gęstością systemu hydrograficznego charakteryzują się obszary leśne w północnej części gminy oraz obszar doliny Bziczki. Najniższą gęstością sieci charakteryzuje się obszar położony na południe i południowy zachód od Kielczy. Sieć rzeczna gminy jest uregulowana, z wyjątkiem Małej Panwi na odcinkach leśnych od Fosowskiego do Zawadzkiego i od Kielczy do Krupskiego Młyna. Na tych odcinkach rzeka charakteryzuje się naturalnością funkcjonowania w zakresie dynamiki zmian przepływu oraz kształtowania rzeźby terenu i ze względu na naturalność struktury przyrodniczej powinna podlegać ochronie. Charakterystyczną cechą sieci hydrograficznej gminy jest w większości zbliżony do równoległego przebieg rzek i potoków. Na północ od Małej Panwi odprowadzają one wody z północnego wschodu na południowy zachód, na południe od jej koryta z południowego wschodu na północny zachód. Przebieg ten jest typowy dla wschodniej części Opolszczyzny (Komar 1968). Współczesna sieć rzeczna gminy Zawadzkie jest bardzo silnie uregulowana z wyjątkiem Małej Panwi na odcinkach leśnych od Fosowskiego do Zawadzkiego oraz od Kielczy do Krupskiego Młyna. Na obu odcinkach występują wszystkie typowe dla dużych rzek nizinnych, dobrze zachowane elementy koryta. 1.7. Wody podziemne. Gmina Zawadzkie leży na obszarze zasobnym w wody podziemne. Obszar gminy znajduje się w zasięgu występowania czterech głównych zbiorników wód podziemnych: GZWP 333 Opole Zawadzkie: Zbiornik zlokalizowany jest w utworach triasu środkowego, w ośrodku szczelinowo krasowym, o szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 200 000 m 3 /d i średniej głębokości ujęć 120 240 m; wody zbiornika klasyfikowane są do I b (I c, I d) klasy czystości, czyli wód bardzo czystych i czystych do użytku bez uzdatnienia; całkowita powierzchnia zbiornika wynosi 750 km 2 i w całości objęta jest Obszarem Najwyższej Ochrony (ONO). GZWP 335 Krapkowice Strzelce Opolskie: Zbiornik zlokalizowany jest w utworach triasu dolnego w ośrodku szczelinowo porowym, o szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 50 000 m 3 /d i średniej głębokości ujęć 100-600 m; wody zbiornika klasyfikowane są do I c klasy czystości, czyli wód nieznacznie zanieczyszczonych, łatwych do uzdatnienia; całkowita powierzchnia zbiornika wynosi 2050 km 2, z czego 1 000 km 2 objęte jest Obszarem Wysokiej Ochrony (OWO). 36

GZWP 328 Dolina Kopalna Rzeki Mała Panew: Zbiornik zlokalizowany jest w utworach czwartorzędowych w ośrodku porowym, o szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 156 000 m 3 /d i średniej głębokości ujęć 60 m; wody zbiornika klasyfikowane są do klas czystości I c (wody nieznacznie zanieczyszczone) i I d (lokalnie zanieczyszczone, wymagające uzdatnienia); całkowita powierzchnia zbiornika wynosi 158 km 2, z czego 48 km 2 objęte jest Obszarem Najwyższej Ochrony (ONO), a 110 km 2 objęte jest Obszarem Wysokiej Ochrony (OWO). GZWP 327 Lubliniec Myszków: Zbiornik zlokalizowany jest w utworach triasu środkowego i dolnego, w ośrodku szczelinowo krasowym o szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 312 000 m 3 /d i średniej głębokości ujęć 135 m; wody zbiornika klasyfikowane są do klas czystości I b i I d wód bardzo czystych i czystych do użytkowania bez uzdatniania; całkowita powierzchnia zbiornika wynosi 1 729 km 2, z czego 313 km 2 objęte jest Obszarem Wysokiej Ochrony (OWO). 1.8. Gleby Na terenie gminy Zawadzkie występują umiarkowanie zróżnicowane typy gleb charakteryzujące się małą przydatnością do produkcji rolniczej. Dominują następujące rodzaje gleb: piaszczyste, gliniaste, organiczne. Zestawienie powierzchni glebowych wskazuje na zdecydowaną przewagę gleb piaszczystych, które stanowią ok. 68,6% wszystkich użytków rolnych, w tym użytki zielone stanowią gleby gliniaste i organiczne. Pod względem klas bonitacyjnych gruntów ornych na terenie gminy najwięcej jest gruntów klasy V. Stanowią one łącznie aż 50,5% wszystkich użytków ornych. Jest to najwyższy procentowy udział gruntów ornych klasy V w Powiecie Strzeleckim. Ogólnie wraz z klasą VI aż 72,2% gruntów ornych należy do najsłabszych klas, które szczególnie predystynowane są do zalesienia. Tylko 0,4% występujących gleb gruntów ornych należy do tzw. gleb chronionych (klas I III). 1.9. Kopaliny. W powiecie strzeleckim występowanie surowców mineralnych wiąże się ściśle z budową geologiczną Triasu Opolskiego, którego obszar zamyka się w liniach łączących Opole Zawadzkie Krapkowice Toszek. Na obszarze tym udokumentowano 8 dużych złóż wapieni dla przemysłu ceramicznego i wapienniczego. Wśród surowców mineralnych najważniejsze są rozległe złoża piasków i żwirów tarasu bałtyckiego oraz piasków wydm, zlokalizowane w lasach na północ od Małej Panwi. W zakresie intensywnego rozwoju górnictwa był to strategiczny, przyszłościowy obszar eksploatacyjny piasków podsadzkowych. Wśród innych surowców potencjalne znaczenie mają odsłaniające się na południu gminy, częściowo kiedyś eksploatowane na skalę lokalną, wapienie i dolomity. 37

W lokalnych obniżeniach terenu, w szczególności w dolinach rzecznych, pewne znaczenie mogą mieć złoża torfu. Obecnie na terenie gminy Zawadzkie żaden podmiot gospodarczy nie uzyskał zezwolenia na eksploatację kopalin. 2. Zagrożenia dla środowiska naturalnego. 2.1. Zagrożenia dla powietrza atmosferycznego. 2.1.1. Zanieczyszczenia pyłowe. W 2000 roku wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych z terenu miasta i gminy Zawadzkie wynosiła 406 Mg, co stanowiło 3,3% emisji pyłów z zakładów szczególnie uciążliwych, zlokalizowanych w województwie opolskim. Według danych Urzędu Statystycznego 363 Mg zanieczyszczeń pochodziło ze spalania paliw, zaś emisję niezorganizowaną oszacowano na 3 Mg. 2.1.2. Zanieczyszczenia gazowe. Stan zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego związany jest przede wszystkim z emisją zanieczyszczeń pochodzących z emitorów zakładowych, zlokalizowanych na terenie miasta Zawadzkie, w mniejszym stopniu ze skupisk komunalnych emitorów gazów i pyłów zlokalizowanych w pozostałych miejscowościach. Podstawową emisją jest spalanie energetyczne głównie paliw stałych, węgla, koksu, stanowiących podstawowe paliwo dla większości zakładów przemysłowych, lokalnych kotłowni grzewczych, szklarni i innych obiektów usług rolnictwa, warsztatów rzemieślniczych, zakładów usługowych oraz indywidualnej zabudowy mieszkaniowej, jednorodzinnej i zagrodowej. 2.2. Gospodarka wodna i ściekowa. 2.2.1. Stan czystości rzek. Stan zanieczyszczenia rzek ocenia się, porównując wyniki badań monitoringowych ze standardami jakości wód rzek do poszczególnych klas czystości. W granicach administracyjnych gminy Zawadzkie, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu prowadzi w ramach monitoringu regionalnego cykliczne badania stanu czystości rzek Mała Panew (punkt pomiarowy Żędowice) i Bziczki (punkt pomiarowy Zawadzkie). Pomiary wykonane przez Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu w 2000 r., dotyczące badania stanu czystości rzeki Mała Panew przedstawia poniższa tabela. 38

Wyniki oznaczeń wybranych wskaźników zanieczyszczenia wód rzek Mała Panew i Bziczka /na podst. danych WIOŚ dla stanu środowiska w województwie opolskim w 1999 r./ L.p. Nazwa cieku Punkt pomiarowy BZT5 Wskaźnik zanieczyszczenia [mg/dm 3 ] N amonowy N azotowy fosforany P ogólny Klasyfikacja 1. Mała Panew - Żędowice 3,3 0,99 0,049 0,22 0,19 II 2. Bziczka - Zawadzkie 1,6 0,69 0,010 0,13 0,09 III Z powyższych danych wynika, że wody rzek Mała Panew i Bziczka nie przekraczają kryteriów klasy trzeciej. O nieosiągnięciu w ocenianych wodach Małej Panwi kryteriów przewidzianych dla pierwszej klasy czystości śródlądowych wód powierzchniowych świadczą wszystkie wyniki przeprowadzonych oznaczeń Miana Coli i azotu azotynowego i większość dla fosforu ogólnego, żelaza i fosforanów. Natomiast wyniki badań w 1999 r. w ujściowym odcinku Bziczki wykazują stosunkowo nieznaczne zanieczyszczenie jej wód. Dla wskaźników tlenowych, substancji rozpuszczonych i zawiesiny wszystkie wyniki badań spełniały wymogi klasy pierwszej. Dla Miano Coli, azotu amonowego i azotynowego wyniki mieściły się w granicach norm klasy trzeciej. O jakości wód w/w rzek decyduje głównie odprowadzania niedostatecznie oczyszczonych ścieków komunalnych. Ponadto poważnym problemem obniżającym jakość wód są również związki biogenne, których głównymi źródłami są zarówno ścieki komunalne, jak i spływy powierzchniowe z pól. 2.2.2. Gospodarka wodna. Wodociągi w gminie Zawadzkie to około 31 km długości. Jest to czynna sieć rozdzielcza doprowadzająca wodę na potrzeby przemysłu i zaopatrzenia ludności. Woda pobierana jest z 7 studni głębinowych usytuowanych w mieście Zawadzkie oraz 1 studni zlokalizowanej na terenie gminy z triasowych warstw wodonośnych. Według danych WIOŚ w Opolu ilość wód powierzchniowych zużywanych w gminie na potrzeby przemysłu kształtuje się w granicach 500 dm 3 /rok (dm 3 = 1000 m 3 ), zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych wynosi 380 dm 3 / rok. Skład fizyczno chemiczny i bakteriologiczny wód powierzchniowych i podziemnych można ocenić w oparciu o badania prowadzone przez Wojewódzką Stację Sanitarno Epidemiologiczną w Opolu, która sprawuje nadzór nad obiektami wodnymi (ujęcia wody). Wyniki badań jakości wód podziemnych zasilających wodociągi sieciowe w 2000 r. przedstawia tabela poniżej. L.p. 1. 2. miasto Zawadzkie (7 studni) gmina Zawadzkie (1 studnia) Azot amonowy Azot azotanowy nie wykryto 0,02 nie wykryto 0,01 Wartości stężeń w mg / dm 3 Żelazo ogólne Mangan Fluorki 0,18 0,41 nie wykryto 0,3 0,23 0,43 nie wykryto 0,3 39

Z przedstawionych powyżej danych wynika, że wody podziemne będące źródłem zaopatrzenia ludności w wodę spełniają warunki normatywne dla wody do picia. Zagrożeniem dla wód podziemnych są drobne zakłady usługowo wytwórcze, odprowadzające drobne ilości silnie zanieczyszczonych ścieków technologicznych i opadowych do rowów przydrożnych i bezpośrednio do gruntu oraz brak kanalizacji sanitarnej obejmującej całą gminę, jak również nieszczelność szamb wybranych (szczególnie w dolinach cieków wodnych). W większości przypadków zanieczyszczenia te przenikają do niższych warstw gruntu, zanieczyszczając początkowo pierwszy poziom wodonośny utworów czwartorzędowych, a następnie przemieszczają się powoli zgodnie z kierunkiem przepływu wód podziemnych do kolejnych poziomów wodonośnych zbiorników podziemnych. Na terenie przewidzianym jako obszar najwyższej ochrony wód podziemnych (ONO) należy: - uzależnić decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu od oddziaływania projektowanych obiektów na grunt i wody podziemne; wymagane jest pełne zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem, - uzależnić budowę obiektów, których działalność pomimo spełnienia norm nie wyklucza skażenia środowiska w sytuacjach awaryjnych, - wykluczyć składowanie na terenie otwartym wszelkich materiałów mogących być źródłem zanieczyszczenia gruntu i wód podziemnych, - wykluczyć budowę ferm hodowlanych o technologii szkodliwej dla środowiska, - wykluczyć rolnicze wykorzystywanie ścieków w ilościach, które mogą być szkodliwe dla środowiska oraz ochronę chemiczną upraw z użyciem środków odkładających się w gruncie. W zakresie warunków inwestycyjnych, obowiązujących przy wydawaniu decyzji na mocy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i prawa budowlanego, należy na terenie przewidzianym jako obszar wysokiej ochrony (OWO) zachować warunki jak dla obszarów najwyższej ochrony (ONO). 2.2.3. Gospodarka ściekowa. Wykorzystane w procesach przemysłowych i działalności bytowej człowieka wody wracają do środowiska w postaci ścieków o różnych stopniach zanieczyszczenia. Według danych Urzędu Statystycznego w Opolu ilość odprowadzanych ścieków w gminie Zawadzkie wynosi 700 dm 3 / rok, dot. głównie ścieków z zakładów przemysłowych. Znaczna część wytworzonych ścieków odprowadzanych jest bezpośrednio do wód powierzchniowych. W celu zminimalizowania negatywnego oddziaływania działalności człowieka na stopień zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych należy m.in. rozwinąć na szeroką skalę programy odbioru i oczyszczania ścieków dla terenów nieskanalizowanych w obrębie miasta i gminy oraz ograniczyć nadmierne zastosowanie nawozów naturalnych w rolnictwie. 2.3. Gospodarka odpadami. Na strukturę stałych odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gminy Zawadzkie składają się głównie odpady z gospodarstw domowych zwane odpadami gospodarczymi, pochodzące z obiektów handlu i administracji, zapleczy 40

socjalnych, zakładów przemysłowych, odpady roślinne z terenów zielonych oraz odpady mineralne (gruz, ziemia). Podstawowym sposobem postępowania ze stałymi odpadami komunalnymi w gminie pozostaje ich składowanie. Zebrane odpady deponowane są na składowisku komunalno przemysłowym w Kielczy. Około 6 hektarowe składowisko posiada pełne zabezpieczenia techniczne, takie jak: uszczelnione podłoże, drenaż odcieków wraz ze zbiornikiem na odcieki. Ponadto składowisko posiada zorganizowany system odgazowania. 2.4. Hałas. Źródła hałasu występującego w środowisku podzielić można na dwie podstawowe kategorie: hałas komunikacyjny, w tym drogowy i kolejowy oraz hałas przemysłowy. Decydujący wpływ na klimat akustyczny w gminie Zawadzkie ma transport samochodowy. Do najbardziej uczęszczanych szlaków komunikacyjnych należą drogi krajowe, tj. droga Nr 901 relacji Gliwice Pyskowice Dobrodzień Olesno Częstochowa Poznań oraz droga nr 426 relacji Opole Ozimek Strzelce Opolskie Kędzierzyn Koźle. Ponadto nie bez wpływu pozostaje również transport samochodowy na drogach wojewódzkich i powiatowych przebiegających przez teren miasta i gminy Zawadzkie. Opierając się na wynikach pomiarów przeprowadzonych w ostatnich latach przez Opolski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu dla aglomeracji Opole, Kędzierzyn Koźle należy stwierdzić, że największe uciążliwości hałasowe obserwuje się w miastach. W ciągu dnia średni poziom hałasu w środowisku miejskim kształtuje się w granicach od 70 db do 75 db. Na terenie miasta Zawadzkie szczególnie w miejscach przecinania się szlaków komunikacyjnych, dróg powiatowych i wojewódzkich o dużym natężeniu ruchu, poziom hałasu komunikacyjnego jest zbliżony do wartości przytoczonych powyżej. Wiąże się to z kilkoma czynnikami, wśród których najważniejszy to stan i sposób eksploatacji pojazdów oraz zła nawierzchnia jezdni. Na stan klimatu akustycznego środowiska gminy Zawadzkie decydujący wpływ ma transport samochodowy (ruch tranzytowy przebiegający przez obszar gminy). Jest to szczególnie uciążliwe w mieście Zawadzkie, gdzie na klimat akustyczny duży wpływ ma również hałas przemysłowy. Emitowany hałas nie pozostaje bez wpływu na stan zdrowia ludzi i zachowanie zwierząt, znajdujących się blisko źródeł niepożądanych dźwięków. 2.5. Promieniowanie niejonizujące. Poza wymienionymi powyżej czynnikami zagrożenia dla środowiska przyrodniczego w granicach gminy Zawadzkie warto zwrócić na potencjalne zagrożenie, jakie niesie ze sobą promieniowanie niejonizujące. Głównymi źródłami promieniowania niejonizującego w środowisku są elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napięcia oraz sieć rozdzielcza średnich i niskich napięć, stacje radiowe i telewizyjne, łączność radiowa, w tym CB radio i telefonia komórkowa oraz stacje radiolokacji i radionawigacji. Zasięg oddziaływania pól elektroenergetycznych wytwarzanych przez linie wysokiego napięcia 110 KV jest ograniczony do stref bezpośrednio pod liniami, a potencjalna sfera ochronna wynosi 10 m od przewodów skrajnych. 41

Na etapie planu miejscowego należy uściślić zasięg stref ochronnych, dla poszczególnych linii wysokiego napięcia. Głównymi liniami 110 KV biegnącymi przez teren miasta i gminy Zawadzkie są: - linia 110 KV łącząca Zawadzkie z miejscowością Miechowice w województwie śląskim, - linia 110 KV relacji Ozimek Zawadzkie. Promieniowanie elektromagnetyczne może powodować pewne zmiany w fizjologii i morfologii roślin i zwierząt. 2.6. Zagrożenia klęskami żywiołowymi Z analizy sytuacji powodziowej, jaka miała miejsce w lipcu 1997 r., wynika, że terenami najbardziej zagrożonymi są sołectwa położone nad rzeką Mała Panew, w miejscowości Żędowice i Kielcza. Zagrożone są przede wszystkim posesje prywatne położone w sąsiedztwie rzeki Mała Panew, Huta Andrzej S.A. w upadłości w Zawadzkiem i obiekty firmy Orland. W przypadku większej fali powodziowej zagrożone mogą być mosty oraz Dom Pomocy Społecznej dla dzieci w Zawadzkiem. Istniejące obwałowania obejmują fragment kanału Hutniczego od mostu na ulicy Paderewskiego w Zawadzkiem do ulicy Stawowej w Żędowicach. Rzeka Mała Panew nie posiada obwałowań. Rolę zabezpieczenia przeciw skutkom powodzi pełnią również rowy melioracyjne, których łączna długość wynosi ok. 56 km oraz związane z nimi rurociągi i przepusty. W gminie obowiązuje Program ochrony przed powodzią. Program określa struktury i zasady organizacyjne instytucji i zespołów odpowiedzialnych za funkcjonowanie gminy w sytuacji wystąpienia powodzi oraz realizację zadań mających na celu złagodzenie skutków zdarzenia. Na terenie zalewowym obowiązują następujące zasady ograniczenia, zagospodarowania i użytkowania przestrzeni: wprowadzenie zakazu lokalizacji nowoprojektowanej zabudowy na terenie zalewowym. wykluczenie realizacji nowych obiektów związanych ze stałym pobytem ludzi wymagających szczególnej opieki tj. obiektów oświaty, służby zdrowia oraz opieki społecznej na terenach zagrożonych powodzią, wprowadzenie na terenach zagrożonych powodzią zakazu lokalizacji dużych ferm hodowlanych, a także realizacji obiektów wymagających gromadzenia stałych i płynnych odpadów hodowlanych. wykluczenie na terenach zagrożonych powodzią lokalizacji wszelkich obiektów, których działalność wiąże się z gromadzeniem surowców produktów lub odpadów mogących stanowić zagrożenie dla środowiska przyrodniczego w przypadku powodzi, w tym szczególnie substancji toksycznych i niebezpiecznych dla środowiska. 42

3. Charakterystyka przyrody ożywionej. 3.1. Szata roślinna. Cały obszar gminy Zawadzkie, w zależności od warunków glebowych, zawiera różnego rodzaju zbiorowiska leśne. W dolinach Małej Panwi i jej większych dopływów potencjalną roślinność stanowią łęgi jesionowo olszowe. Na pozostałym obszarze w północnej części Gminy dominują suboceaniczne bory świeże, a w części południowej Gminy grądy subkontynentalne i kontynentalne bory mieszane. Roślinność gminy oraz jej bogactwo jest związane z dużą ilością siedlisk, które wykształciły się w wyniku różnej żyzności gleb, warunków wodnych i mikroklimatycznych. Znaczące zróżnicowanie w/w warunków umożliwiło rozwój wielu zbiorowiskom roślinnym naturalnym (leśne, wodne i szuwarowe) oraz półnaturalnym (między innymi łąkowe, polne i ruderalne). Zbiorowiska wodne. Rzeka Mała Panew wraz ze starorzeczami, zakolami, licznymi stawami hodowlanymi oraz strumieniami i rowami melioracyjnymi stanowi dogodne siedliska dla rozwoju zbiorowisk wodnych. Zbiorowiska szuwarowe. Otoczenie zbiorników wodnych stanowią różnego typu zbiorowiska szuwarowe. Wśród szuwarów właściwych do najczęściej występujących należą szuwary Trzciny pospolitej. Do najpospolitszych zbiorowisk szuwarowych zalicza się zespół Kosaćca żółtego zajmującego strefę przybrzeżną małych zbiorników wodnych, a także rowy i wilgotne obniżenia terenu na obszarze całej Gminy. Zbiorowiska łąkowe. Istotnym uzupełnieniem szaty roślinnej gminy są łąki położone w dolinie Małej Panwi. Wyróżniamy kilka typów zbiorowisk wśród których na uwagę zasługuje zbiorowisko ziołorolowe, występujące w okolicach Żędowic i Kielczy. Zbiorowiska segentalne i synatropijne. W Gminie Zawadzkie występują zespoły roślinne użytków rolnych, zarówno upraw zbiorowych jak i okopowych wraz z towarzyszącymi uprawom chwastami. Towarzysząca uprawom roślinność zajmuje miejscami duże powierzchnie i stanowi bardzo ważny element krajobrazu, szczególnie w południowo wschodniej części Gminy. Zbiorowiska zaroślowe i leśne. Do zbiorowisk zaroślowych na terenie Gminy należą zarośla Tarniny występujące często na skrajach zadrzewień, miedzach i obrzeżach dróg polnych. Na obszarze Gminy, cechującej się dużą lesistością, występuje większość zbiorowisk leśnych charakterystycznych dla terenów nizinnych. W dolinie Małej Panwi spotyka się lasy liściaste, natomiast na pozostałym terenie dominują bory sosnowe. Wśród lasów liściastych wiodącą rolę odgrywają grądy subkontynentalne, które występują miejscami na niewielkich powierzchniach w dolinie Małej Panwi. W większości przypadków są to zbiorowiska zubożałe pod względem florystycznym. 43

3.1.1. Obszary cenne pod względem florystycznym. torfowiska i rozlewiska strumienia na północ od Zawadzkiego torfowisko z dolinie strumienia licznymi rozlewiskami, zakolami i oczkami wodnymi torfowisko na południowy wschód od Zawadzkiego obszar torfowisk wysokich, miejsce występowania wielu chronionych i rzadkich gatunków roślin wilgotne łąki między Żędowicami i Kielczą pas podmokłych łąk w dolinie Małej Panwi z wieloma dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi i szuwarowymi. 3.1.2. Gatunki roślin chronionych. Na terenie gminy stwierdzono występowanie 30 gatunków roślin objętych ochroną, w tym 17 gatunków ściśle chronionych i 13 gatunków chronionych częściowo. Są to: 1) chronione ściśle: Bluszcz pospolity Hedera helix Ciemiężyca zielona Veratrum lobelianum Grążel żółty Nuphar lutea Grzybienie białe Nymphaea alba Kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine Kruszczyk błotny Epipactis palustris Kukułka szerokolistna Dactylorhiza majalis Lilia złotogłów Lilium martagon Listera jajowata Listera ovata Paprotka zwyczajna Polypodium vulgare Rosiczka długolistna Drosera anglica Rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia Śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis Wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum Widłak goździsty Lycopodium clavatum Widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum Wroniec widlasty Huperzia selago 2) chronione częściowo Bagno zwyczajne Ledum palustre Bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata Centuria pospolita Centaurium umbellatum Goździk kartuzek Dianthus cartusianorum Goździk kropkowany Dianthus deltoides Kalina koralowa Viburnum opulus Konwalia majowa Convallaria majalis Kopytnik pospolity Asarum europaeum Kruszyna zwyczajna Frangula alnus 44

Naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora Porzeczka czarna Ribes nigrum Przylaszczka pospolita Hepatica nobilis Przytulia wonna Galium odoratum Gatunki rzadkie Na terenie gminy Zawadzkie występują również gatunki rzadkie w skali województwa i regionu. Najciekawsze z nich to: Borówka bagienna Vaccinium uliginosum Czermień błotna Calla palustris Czerniec gronkowy Actea spicata Czosnek niedźwiedzi Allium ursinum Dziewięciornik błotny Parnassia palustris Janowiec ciernisty Genista germanica Janowiec włosisty Genista pilosa Jaskier wielki Ranunculus lingua Kokorycz pełna Corydalis solida Lepiężnik różowy Petasites hybridus Łuskiewnik różowy Lathrea squamaria Nasięźrzał pospolity Ophioglossum vulgatum Okrężnica bagienna Hottonia palustris Pajęcznica gałęzista Anthericum ramosum Pływacz drobny Utricularia minor Pływacz średni Utricularia intermedia Ponikło skąpokwiatowe Eleocharis quinqueflora Przygiełka biała Rhynchospora alba Przytulia hercyńska Galium saxatile Rzęśl hakowata Callitriche hamulata Siedmiopalecznik błotny Comarum palustre Starzec błotny Senecio congestus Świbka błotna Triglochin palustre Tojeść bukietowa Lysimachia thyrsiflora Turzyca nibyciborowata Carex pseudocyperus Turzyca nitkowata Carex lasiocarpa Wierzba rokita Salix rosmarinifolia Zawilec żółty Anemone ranunculoides Żurawina błotna Oxycoccus palustris 3.2. Walory faunistyczne. Na terenie gminy stwierdzono przystępowanie do rozrodu 34 gatunków z regionalnej czerwonej listy, 1 gatunku z krajowej czerwonej listy i 4 gatunków, których istnienie jest zagrożone (z czerwonej listy IUCN). Świadczy to, że teren gminy ma przede wszystkim znaczenie dla ochrony lokalnie zagrożonych gatunków. 45

Dość wysoki udział pośród ptaków mają gatunki znajdujące się w załączniku II Dyrektywy Ptasiej (14% gatunków przystępujących do lęgów). Pomimo skąpych danych z lat wcześniejszych udokumentowano wycofanie się z terenu badań w ciągu ostatnich 20 lat aż 3 gatunków ptaków (wszystkie należały do grupy gatunków wodno błotnych). Spośród wciąż gniazdujących najbardziej zagrożone są gatunki związane z terenami wodno błotnymi i krajobrazem rolniczym (cyraneczka, wodnik, łyska, kszyk, ortolan). Zagrożeniem dla ptaków terenów wodno błotnych jest rzadkość występowania odpowiednich siedlisk i możliwość ich zanikania. Największym zagrożeniem dla ptaków drugiego typu środowiska mogą być przekształcenia obecnego krajobrazu pól, a zwłaszcza możliwość usunięcia śródpolnych alei drzew i zakrzewień. W przyszłości zagrożoną na terenie badanej gminy grupą zwierząt mogą stać się płazy. Już obecnie poważnie zagrożonym gatunkiem jest rzekotka drzewna. Występuje tu prawdopodobnie tylko na jednym stanowisku potencjalnie narażonym na zanik na skutek przesuszenia. Do największych zagrożeń dla fauny występującej na terenie gminy Zawadzkie należy: regulacja lub zwiększenie zanieczyszczenia Małej Panwi (szczególnie groźna byłaby likwidacja elementów urozmaicających morfologię koryta rzeki takich jak łachy czy zatopione pnie, a także urwistych brzegów), likwidacja starych, dziuplastych i martwych drzew w lasach, regulacja Bziczki i melioracja zabagnionych fragmentów jej doliny, zmiany stosunków wodnych prowadzące do osuszania terenów podmokłych, zalesianie oraz samorzutne zarastanie przez drzewa śródleśnych łąk i bagien, usuwanie pojedynczych i rosnących w grupach starych drzew na terenach otwartych, likwidacja zbiorników wodnych, likwidacja śródpolnych alei. 3.2.1. Wykaz gatunków zwierząt. Gatunki ssaków stwierdzone na terenie gminy Zawadzkie. Gatunki chronione podano wytłuszczonym drukiem. wiewiórka pospolita Sciurus vulgaris wydra Lutra lutra Gatunki ptaków stwierdzone na terenie gminy Zawadzkie. Gatunki chronione podano wytłuszczonym drukiem. białorzytka Oenanthe oenanthe bocian biały Ciconia ciconia bogatka Parus major cierniówka Sylvia communis czarnogłówka Parus montanus czubatka Parus cristatus derkacz Crex crex dudek Upupa epops 46

dymówka Hirundo rustica dzięcioł czarny Dryocopus martius dzięcioł duży Dendrocopos major dzięcioł średni Dendrocopos medius dzięcioł zielonosiwy Picus canus dzięcioł zielony Picus viridis dzięciołek Dendrocopos minor dzwoniec Carduelis chloris gajówka Sylvia borin gąsiorek Lanius collurio gil Pyrrhula pyrrhula grubodziób Coccothraustes coccothraustes jarzębatka Sylvia nisoria jastrząb Accipiter gentilis jerzyk Apus apus kapturka Sylvia atricapilla kląskawka Saxicola torquata kokoszka Gallinula chloropus kopciuszek Phoenicurus ochruros kos Turdus merula kowalik Sitta europaea krętogłów Jynx torquilla krogulec Accipiter nisus kruk Corvus corax krzyżodziób świerkowy Loxia curvirostra kszyk Gallinago gallinago kukułka Cuculus canorus kulczyk Serinus serinus kwiczoł Turdus pilaris lerka Lulula arborea łozówka Acrocephalus palustris makolągwa Carduelis cannabina modraszka Parus caeruleus muchołówka białoszyja Ficedula albicollis muchołówka szara Muscicapa striata muchołówka żałobna Ficedula hypoleuca mysikrólik Regulus regulus myszołów Buteo buteo oknówka Delichon urbica ortolan Emberiza hortulana paszkot Turdus viscivorus pełzacz leśny Certhia familiaris pełzacz ogrodowy Certhia brachydactyla piecuszek Phyloscopus trochilus piegża Sylvia curruca pierwiosnek Phyloscopus collybita pleszka Phoenicurus phoenicurus 47

pliszka górska Motacilla cinerea pliszka siwa Motacilla alba pliszka żółta Motacilla flava pokląskwa Saxicola rubetra pokrzywnica Prunella modularis potrzeszcz Miliaria calandra potrzos Emberiza schoeniclus przepiórka Coturnix coturnix pustułka Falco tinnunculus puszczyk Strix aluco raniuszek Aegithalos caudatus rokitniczka Acrocephalus schoenobaenus rudzik Erithacus rubecula samotnik Tringa ochropus sierpówka Streptopelia decaocto sikora uboga Parus palustris skowronek Alauda arvensis słowik rdzawy Luscinia megarhynchos sosnówka Parus ater sójka Garrulus glandarius srokosz Lanius excubitor strzyżyk Troglodytes troglodytes szczygieł Carduelis carduelis szpak Sturnus vulgaris śpiewak Turdus philomelos świergotek drzewny Anthus trivialis świergotek łąkowy Anthus pratensis świerszczak Locustella naevia świstunka leśna Phyloscopus sibilatrix trzciniak Acrocephalus arundinaceus trzcinniczek Acrocephalus scirpaceus trzmielojad Pernis apivorus trznadel Emberiza citrinella turkawka Streptopelia turtur uszatka Asio otus wilga Oriolus oriolus włochatka Aegolius funereus wodnik Rallus aquaticus wrona Corvus corone CZ wróbel Passer domesticus zaganiacz Hippolais icterina zięba Fringilla coelebs zimorodek Alcedo atthis zniczek Regulus ignicapillus żuraw Grus grus CZ gatunek częściowo chroniony 48

Gatunki gadów i płazów stwierdzone na terenie gminy Zawadzkie Gatunki chronione podano wytłuszczonym drukiem. Gady: jaszczurka zwinka Lacerta agilis jaszczurka żyworodna Lacerta vivipara padalec zwyczajny Anguis fragilis zaskroniec zwyczajny Natrix natrix żmija zygzakowata Vipera berus Płazy: traszka zwyczajna Triturus vulgaris ropucha szara Bufo bufo ropucha zielona Bufo viridis rzekotka drzewna Hyla arborea żaba jeziorkowa Rana lessonae żaba moczarowa Rana arvalis żaba trawna Rana temporaria żaba wodna Rana esculenta Chronione gatunki bezkręgowców stwierdzone na terenie gminy Zawadzkie tygrzyk paskowany Argyope bruennichii biegacz zielonozłoty Carabus auroniteus ślimak winniczek Helix pomatia CZ trzmiel Bombus CZ gatunek częściowo chroniony 3.2.2. Zagrożenia dla świata zwierząt. Do największych zagrożeń dla fauny występującej na terenie gminy Zawadzkie należy: regulacja lub zwiększenie zanieczyszczenia Małej Panwi (szczególnie groźna byłaby likwidacja elementów urozmaicających morfologię koryta rzeki takich jak łachy czy zatopione pnie, a także urwiste brzegi), likwidacja starych, dziuplastych i martwych drzew w lasach, regulacja Bziczki i melioracja zabagnionych fragmentów jej doliny, zmiany stosunków wodnych prowadzące do osuszania terenów podmokłych, zalesianie oraz samorzutne zarastanie przez drzewa śródleśnych łąk i bagien, usuwanie pojedynczych i rosnących w grupach starych drzew na terenach otwartych, likwidacja zbiorników wodnych, likwidacja śródpolnych alei. 49

3.3. Obszary o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Obszary bogate przyrodniczo na terenie gminy Zawadzkie skupione są wokół doliny Małej Panwi będącej korytarzem ekologicznym o znaczeniu regionalnym oraz wokół kompleksów leśnych położonych na południe i północ od zurbanizowanego pasa miejscowości Zawadzkie, Żędowice i Kielcza. 3.3.1. Przyrodnicze powiązania przestrzenne. Podstawowe ekologiczne powiązania zewnętrzne obszaru gminy Zawadzkie kształtują: dolina Małej Panwi stanowi korytarz ekologiczny o znaczeniu regionalnym. Na wysokości gminy ekologiczna funkcjonalność doliny jest zróżnicowana. Największe przekształcenia związane z odcinkiem, gdzie rzeka sąsiaduje z terenami zurbanizowanymi Kielczy, Żędowic oraz Zawadzkiego. Na pozostałym obszarze funkcjonowanie doliny jest bardzo zbliżone do naturalnego. kompleksy leśne położone na północ i południe od pasa zurbanizowania Zawadzkie Żędowice Kielcza stanowią one część rozległego kompleksu leśnego Lasów Stobrawsko Turawskich ciągnącego się na przestrzeni ok. 30 km. Od wschodu mają swoją kontynuację w Lasach Lublinieckich. Łącznie lasy terenu gminy są częścią jednego z najdłuższych obszarów leśnych Polski ciągnących się na przestrzeni ok. 200 km od Oławy i Namysłowa do Siewierza. 3.3.2. Strefy ekologiczne. Na terenie gminy Zawadzkie wyróżnia się następujące strefy ekologiczne o dużych walorach przyrodniczych: kompleks leśny na południe od holoceńskiej doliny Małej Panwi strefa leśna o znaczeniu regionalnym kompleks leśny na południe od holoceńskiej doliny Małej Panwi w południowo zachodniej części gminy strefa leśna o znaczeniu regionalnym, kompleks leśny na południe od holoceńskiej doliny Małej Panwi w południowo wschodniej części gminy strefa leśna o znaczeniu regionalnym, holoceńska dolina Małej Panwi wodno leśno łąkowa strefa krajobrazu mozaikowego, na większości przebiegu o wybitnych walorach przyrodniczych, o znaczeniu regionalnym, kompleks łąk, pastwisk i zadrzewień w dolinie Bziczki strefa łąkowa o znaczeniu lokalnym. Wszystkie strefy leśne należą do obszaru węzłowego 10 K o znaczeniu krajowym (Lasy Stobrawsko Turawskie) Europejskiej Sieci Ekologicznej ECONET PL. Pozostałe obszary gminy są terenami zdegradowanymi wymagającymi zasilania ze strony ekologicznego systemu przestrzennego. Wyróżnia się dwie główne strefy o różnym stopniu zdegradowania: pasmo urbanizacji Kielcza Żędowice Zawadzkie strefa intensywnej urbanizacji miejsko przemysłowej w części północnej i mniej intensywnej 50

(wiejskiej) w części południowej, ciągnącej się wzdłuż drogi Gliwice Zawadzkie. strefa rolnicza z przewagą gruntów ornych zlokalizowana na południowy zachód od przedstawionego powyżej pasma. 3.3.3. Węzły ekologiczne. Węzłami ekologicznymi określa się ekosystemy naturalne o szczególnym znaczeniu dla funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Do węzłów ekologicznych na terenie gminy Zawadzkie zalicza się: obszar doliny Małej Panwi na wschód i zachód od pasma zurbanizowania (znaczenie regionalne), starorzecze na północ od Kielczy, torfowiska węglanowe zlokalizowane wokół Kielczy, śródwydmowe torfowisko, liczne śródleśne torfowiska i obszary polan leśnych (w większości użytki ekologiczne). 3.3.4. Korytarze ekologiczne. Korytarze ekologiczne to obszary mające szczególne znaczenie dla przemieszczania się i występowania naturalnych form flory i fauny w przekształconym krajobrazie. Głównymi korytarzami ekologicznymi gminy Zawadzkie są: dolina Małej Panwi (korytarz o znaczeniu regionalnym), dolina Bziczki (korytarz o znaczeniu lokalnym). 4. Istniejące formy ochrony przyrody. 4.1. Obszary chronionego krajobrazu. Obszary chronionego krajobrazu powołuje się w celu zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów o różnych typach środowiska. Działalność gospodarcza na takim obszarze nie ulega poważniejszym ograniczeniom lecz powinna być prowadzona w sposób nienaruszający stanu względnej równowagi ekologicznej. Obszar chronionego krajobrazu powinien z jednej strony zapewnić ochronę przed uciążliwościami przemysłowymi, a z drugiej wykorzystać te tereny dla celów ekoturystyki i produkcji żywej żywności. Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko Turawskie Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko Turawskie o powierzchni 17 9305 ha został powołany w 1988 roku w centralnej i zachodniej części województwa opolskiego. W 1999 roku w jego zachodniej i centralnej części utworzono Stobrawski Park Krajobrazowy. W granicach tego obszaru znajduje się cała gmina, z wyłączeniem miasta Zawadzkie. W granicach Lasów Stobrawsko Turawskich znalazło się kilka zespołów przyrodniczo krajobrazowych oraz kilkadziesiąt użytków ekologicznych i pomników przyrody. Na obszarze Lasów Stobrawsko Turawskich stwierdzono występowanie wielu chronionych gatunków roślin i zwierząt. 51

Jednym z najciekawszych obiektów położonych na tym terenie jest Jezioro Turawskie. Jego najbliższe otoczenie jest miejscem gniazdowania wielu ciekawych ptaków. Zbiornik stanowi też ważne miejsce odpoczynku i żerowania dla ptaków migrujących. Z tego względu został zaliczony do ostoi ptactwa wodnego o randze europejskiej. W myśl postanowień ustawy o ochronie przyrody, obszar chronionego krajobrazu to obiekt pełniący poza funkcją przyrodniczo krajobrazową funkcję turystyczno rekreacyjną. Lasy Stobrawsko Turawskie, ze względu na przewagę borów sosnowych mających duże walory bioterapeutyczne (działają kojąco, przeciwastmatycznie i odkażająco), posiadają duże znaczenie dla turystyki i wypoczynku mieszkańców okolicznych miast. 4.2. Zespoły przyrodniczo krajobrazowe istniejące Lp. Załącznik do rozporządzenia Nr... Woj.Opolskiego z dnia... Dz. Urz. Wojewody Opolsk. Nr poz. Obr. Leśny Leśnictwo Położenie Starostwo Gmina Opis obiektu, kategoria gruntu, walory przyrodnicze, zagrożenia położenie geograficzne, przedmiot ochrony 1. 2. 3. 4. 5. 6. 1. Nr 0151/P/8/ 2003 Nr 109 Poz. 2303 Starostwo: Strzelce Op. 8.XII.2003r. 2. Nr 0151/P/8/ 2003 8.XII. 2003r. 3. Nr 0151/P/8/ 2003 8.XII.2003r. Nr 109 Poz. 2303 Nr 109 Poz. 2303 Obr.: Zawadzkie Leśnictwo: Dębie Obr.: Kolonowskie Leśnictwo: Kolejka Haraszowskie Obr.: Zawadzkie Leśnictwo: Mosty Gmina Zawadzkie Kolonowskie Jamielnica Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie Starostwo: Strzelce Op. Gmina Jamielnica Zawadzkie Nazwa Pod Dębami. Pow. wraz z Leśnictwem Dębie i Jaźwin 456,69 ha. Celem ochrony jest zachowanie terenu ze względu na unikalne walory krajobrazowe, bogate zespoły roślinne i miejsca występowania wielu gatunków rzadkich zwierząt. Atrakcję krajobrazową stanowią strome brzegi rzeki porośnięte pomnikowymi dębami, liczne zakola i starorzecza. Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Kompleks leśny położony w dolinie Małej Panwi. Nazwa Nad Bziniczką. Pow. 155,43 ha. Celem ochrony jest zachowanie unikalnych walorów krajobrazowych o rzeźbie terenu. Czysta woda rzeki Bziniczki jest miejscem występowania wielu gatunków ryb i skorupiaków, oraz miejscem żerowania wielu gatunków zwierząt. Równina Opolska. Kompleks leśny położony wzdłuż środkowego odcinka rzeki Bziniczka Nazwa Mostki. Pow.501,32 ha. Celem ochrony jest zachowanie tego obszaru ze względu na ciekawe walory krajobrazowe wzniesienia morenowe porośnięte lasem o nachyleniach zboczy do 45º i wysokości od 230-254 m.n.p.m. Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Wzniesienie morenowe 52

Podsumowanie Zespołów przyrodniczo krajobrazowych istniejących na terenie Nadleśnictwa Zawadzkie Powierzchnia ZPK 1. Pod Dębami... 456,69 ha 2. Nad Bziniczką...155,43 ha 3. Mostki...501,32 ha Położenie administracyjne ZPK Razem: 1113,44 ha L.p. Nazwa Powiat Gmina Obręb Leśnictwo 1. Pod Dębami Strzelce Op. Kolonowskie Jemielnica Zawadzkie Kolonowskie Zawadzkie 2. Nad Bziniczką Strzelce Op. Zawadzkie Zawadzkie 3. Mostki Strzelce Op. Zawadzkie Jemielnica Zawadzkie Piotrowina Haraszowskie Dębie Jaźwin Kolejka Haraszowskie Mosty 4.3. Zespoły przyrodniczo krajobrazowe projektowane. Zespół przyrodniczo krajobrazowy Kanał Hutniczy. Proponowany zespół przyrodniczo krajobrazowy obejmuje interesujący pod względem kulturowym, krajobrazowym i przyrodniczym nieczynny kanał hutniczy oraz łączący się z nim staw hutniczy w Zawadzkiem. Poza walorami historycznymi obszar ten obfituje w rzadkie w skali regionu, a nawet kraju gatunki roślin i zbiorowiska roślinne. Park krajobrazowy Dolina Małej Panwi. Dolina Małej Panwi na wysokości gminy Zawadzkie jest ostatnim w województwie opolskim odcinkiem naturalnego przebiegu dużej rzeki nizinnej. Na całym odcinku koryto i przyległa część doliny tworzy unikatowy krajobraz z zachowanymi licznymi meandrami, podcięciami erozyjnymi, zabagnieniami, wypłyceniami, głębiami, bystrzami i innymi elementami godnymi zachowania. Charakterystyczną cechą doliny jest duża bioróżnorodność florystyczna i faunistyczna. Obecnie jedynie część doliny jest chroniona w formie zespołu przyrodniczo krajobrazowego. Dla nadania terenowi doliny właściwej rangi w formach ochrony przyrody, podkreślającej jej unikatowy charakter skali regionu proponuje się go objąć ochroną w postaci rezerwatu krajobrazowego. 53

4.4. Użytki ekologiczne. Załącznik do Dz. Urz. rozporządzenia Wojewody Położenie Opis obiektu, kategoria gruntu, walory przyrodnicze, Nr... zagrożenia Opolsk. Lp. Woj. Opolskiego Pow. ha Data rozporządz. Nr poz. Obr. Leśny Starostwo położenie geograficzne, Leśnictwo Gmina przedmiot ochrony 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 1. Nr 0151/P/8/2003 Nr 109 Poz. 2304 Obr.: Kielcza Starostwo: Strzelce Op. 8.XII.2003r. 2. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. 3. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. 4. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. Nr 109 Poz. 2304 Nr 109 Poz. 2304 Nr 109 Poz. 2304 Leśnictwo: Świerkle Obr.: Kielcza Leśnictwo: Świerkle Obr.: Kielcza Leśnictwo: (Żędowice)* Świerkle Obr.: Kielcza Leśnictwo: (Żędowice)* Świerkle Gmina Zawadzkie Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie Starostwo: Strzelce Op. 4,00 2,91 1,72 Gmina Zawadzkie 4,38 Hehelec łąka śródleśna, ochrona unikalnych biotopów łąkowych i ekotonowych, gatunki chronione: sarna, jeleń europ., daniel, dzik, zaskroniec, żmija zygzakowata, tygrzyk paskowany, padalec zwyczajny. Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Łąka śródleśna z zabagnionym zarastającym starorzeczem. Nad Małą Panwią, bagno śródleśne, ochrona unikalnych biotopów bagiennych i ekotonowych, gatunki chronione: sarna, jeleń europ., daniel, dzik, zaskroniec, żmija zygzakowata, tygrzyk paskowany, padalec zwyczajny. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Bagno będące starorzeczem Małej Panwi. Jelenie Rogi, łąka śródleśna, ochrona unikalnych biotopów łąkowych i ekotonowych, gatunki chronione: sarna, jeleń europ., daniel, dzik, zaskroniec, żmija zygzakowata, tygrzyk paskowany, padalec zwyczajny. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Unikalne biotopy łąkowe i ekotonowe. Dwoinka, łąka śródleśna z przyległymi bagnami, ochrona unikalnych biotopów łąkowych i ekotonowych, gatunki chronione: sarna, jeleń europ., daniel, dzik, zaskroniec, żmija zygzakowata, tygrzyk paskowany, padalec zwyczajny. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Kompleks łąk śródleśnych z przyległymi bagnami. 54

5. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. 6. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. 7. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. 8. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. 9. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. Nr 109 Poz. 2304 Nr 109 Poz. 2304 Nr 109 Poz. 2304 Nr 109 Poz. 2304 Nr 109 Poz. 2304 Obr.: Kielcza Leśnictwo: (Żędowice)* Świerkle Obr.: Kielcza Leśnictwo: (Żędowice)* Świerkle Obr.: Kielcza Leśnictwo: (Żędowice)* Świerkle Obr.: Kielcza Leśnictwo: (Żędowice)* Świerkle Obr.: Kielcza Leśnictwo: Zarzecze Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie 5,25 0,70 7,06 1,65 4,32 Podarta, łąka śródleśna, ochrona unikalnych biotopów łąkowych i ekotonowych, gatunki chronione: sarna, jeleń europ., daniel, dzik, zaskroniec, żmija zygzakowata, tygrzyk paskowany, padalec zwyczajny. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Bagno śródleśne Oczko, łąka śródleśna, ochrona unikalnych biotopów łąkowych i ekotonowych, gatunki chronione: sarna, jeleń europ., daniel, dzik, zaskroniec, żmija zygzakowata, tygrzyk paskowany, padalec zwyczajny. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Łąka śródleśna. Nasiejów, łąka śródleśna, ochrona unikalnych biotopów łąkowych i ekotonoych, gatunki chronione: sarna, jeleń europ., daniel, dzik, zaskroniec, żmija zygzakowata, tygrzyk paskowany, padalec zwyczajny. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Łąka śródleśna z niewielkim zbiornikiem wodnym. Pod Dębem, łąka śródleśna, ochrona unikalnych biotopów łąkowych i ekotonoych, gatunki chronione: sarna, jeleń europ., daniel, dzik, zaskroniec, żmija zygzakowata, tygrzyk paskowany, padalec zwyczajny. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Łąka śródleśna. Przy Lublinieckiej, łąka śródleśna, ochrona unikalnych biotopów łąkowych i ekotonoych, gatunki chronione: sarna, jeleń europ., daniel, dzik, zaskroniec, żmija zygzakowata, tygrzyk paskowany, padalec zwyczajny. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Łąka śródleśna. 55

10. Nr 0151/P//82003 8.XII.2003r. 11. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. 12. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. 13. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. 14. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. Nr 109 Poz. 2304 Nr 109 Poz. 2304 Nr 109 Poz. 2304 Nr 109 Poz. 2304 Nr 109 Poz. 2304 Obr.: Kielcza Leśnictwo: (Żędowice)* Zarzecze Obr.: Kielcza Leśnictwo: (Żędowice)* Zarzecze Obr.: Kielcza Leśnictwo: Świerkle Obr.: Kielcza Leśnictwo: Kielcza Obr.: Kielcza Leśnictwo: Kielcza Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie 3,17 9,92 0,40 1,84 6,53 Łąki Woltera, łąka śródleśna, ochrona unikalnych biotopów łąkowych i ekotonowych, gatunki chronione: sarna, jeleń europ., daniel, dzik, zaskroniec, żmija zygzakowata, tygrzyk paskowany, padalec zwyczajny. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Zespół łąk śródleśnych. Księże Stawy, bagno śródleśne w naturalnej sukcesji, ochrona unikalnych biotopów łąkowych i ekotonowych, gatunki chronione: sarna, jeleń europ., daniel, dzik, zaskroniec, żmija zygzakowata, tygrzyk paskowany, padalec zwyczajny. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. bagno śródleśne z naturalną sukcesją Kaczmorka, łąka nad rzeką Mała Panew, ochrona unikalnych biotopów łąkowych i ekotonowych, gatunki chronione: sarna, jeleń europ., daniel, dzik, zaskroniec, żmija zygzakowata, tygrzyk paskowany, padalec zwyczajny. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Łąka śródleśna. Smuga, łąka śródleśna, ochrona unikalnych biotopów łąkowych i ekotonowych, gatunki chronione: sarna, jeleń europ., daniel, dzik, zaskroniec, żmija zygzakowata, tygrzyk paskowany, padalec zwyczajny. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Zespół łąk śródleśnych. Świński Łuk, łąka śródleśna, ochrona unikalnych biotopów łąkowych i ekotonowych, gatunki chronione: sarna, jeleń europ., daniel, dzik, zaskroniec, żmija zygzakowata, tygrzyk paskowany, padalec zwyczajny. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Łąka śródleśna będąca zarośniętym starorzeczem. 56

15. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. 16. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. Nr 109 Poz. 2304 Nr 109 Poz. 2304 Obr.: Zawadzkie Leśnictwo: Dębie Obr.: Zawadzkie Leśnictwo: Mosty Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie 9,08 0,66 Nowe Łąki, łąka śródleśna, ochrona unikalnych biotopów łąkowych i ekotonowych, gatunki chronione: sarna, jeleń europ., daniel, dzik, zaskroniec, żmija zygzakowata, tygrzyk paskowany, padalec zwyczajny. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Łąka śródleśna. Przy Kole, bagno w trakcie naturalnej sukcesji, ochrona rosiczki okrągłolistnej. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Łąka śródleśna. 17. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. 18. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. Nr 109 Poz. 2304 Nr 109 Poz. 2304 Obr.: Zawadzkie Leśnictwo: Mosty Obr.: Zawadzkie Leśnictwo: Łaziska Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie 15,85 4,36 Koło, bagno w trakcie naturalnej sukcesji. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska obniżenie Małej Panwi. Bagno śródleśne z naturalną sukcesją. Szachty (Szadyk) łąka śródleśna --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska 19. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. Nr 109 Poz. 2304 Obr.: Zawadzkie Leśnictwo: Łaziska Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie 4,28 Kołodzieje (Kołodziejowizna) łąka śródleśna --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska 20. Nr 0151/P/8/2003 8.XII.2003r. Nr 109 Poz. 2304 Obr.: Zawadzkie Leśnictwo: Łaziska Starostwo: Strzelce Op. Gmina Zawadzkie 4,15 Markownie łąka śródleśna --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Równina Opolska 57

4.5. Pomniki przyrody. L.p. Dziennik Urzędowy Województwa / Pozycja Rodzaj Opis obiektu Wiek drzew Obwód w [cm] Wysokość w [m] 1. 2. 3. 4. 5. 6. Dz. U. Woj. Opolskiego Dąb szypułkowy 1. z 2000 r. Nr 6 470 626 26 (Quercus robur) Poz. 23 Nr rej. 59 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Dz. U. Woj. Opolskiego z 2000 r. Nr 6 Poz. 23 Nr rej. 455 Dz. U. Woj. Opolskiego z 2000 r. Nr 6 Poz. 23 Nr rej. 456 Dz. U. Woj. Opolskiego z 2000 r. Nr 6 Poz. 23 Nr rej. 457 Dz. U. Woj. Opolskiego z 2000 r. Nr 6 Poz. 23 Nr rej. 458 Dz. U. Woj. Opolskiego z 2000 r. Nr 6 Poz. 23 Nr rej. 459 Dz. U. Woj. Opolskiego Poz. 23 Nr rej. 460 Dz. U. Woj. Opolskiego z 2000 r. Nr 6 Poz. 23 Nr rej. 461 Dz. U. Woj. Opolskiego z 2000 r. Nr 6 Poz. 23 Nr rej. 462 Dz. U. Woj. Opolskiego z 2000 r. Nr 6 Poz. 23 Nr rej. 463 Dz. U. Woj. Opolskiego z 2000 r. Nr 6 Poz. 23 Nr rej. 464 Dz. U. Woj. Opolskiego z 2000 r. Nr 6 Poz. 23 Nr rej. 465 Dz. U. Woj. Opolskiego z 2000 r. Nr 6 Poz. 23 Nr rej. 466 Dz. U. Woj. Opolskiego z 2000 r. Nr 6 Poz. 23 Nr rej. 467 Dąb szypułkowy (Quercus robur) Dąb szypułkowy (Quercus robur) Lipa drobnolistna (Tilia cordata) Dąb czerwony (Quercus rubra) Dąb szypułkowy (Quercus robur) Klon zwyczajny (Acer platanoides) Klon zwyczajny (Acer platanoides) Grab pospolity (Carpinus betulus) Grab pospolity (Carpinus betulus) Klon zwyczajny (Acer platanoides) Buk pospolity (Fagus silvatica) Dąb szypułkowy (Quercus robur) Grab pospolity (Carpinus betulus) Klon zwyczajny (Acer platanoides) Klon jawor (Acer pseudoplatanus) Dąb szypułkowy (Quercus robur) Grab pospolity (Carpinus betulus) Buk pospolity (Fagus silvatica) Dąb szypułkowy (Quercus robur) 330 370 27 320 350 25 220 290 28 150 365 30 170 225 25 150 270 28 170 310 25 100 250 22 100 120 220 200 150 170 210 300 200 265 320 310 340 220 330 410 490 250 21 27 30 30 22 30 30 27 20 220 391 30 250 250 370 395 4 2 58

1. Analiza demograficzna Rozdział IV Warunki demograficzne Analiza demograficzna rozwoju miasta i gminy Zawadzkie stanowi podstawę budowy koncepcji zagospodarowania przestrzennego. Współczesna sytuacja demograficzna gminy oraz prognoza demograficzna do 2010 roku stanowi przed koncepcjami zagospodarowania przestrzennego szereg złożonych zagadnień, które należy rozpatrywać z punktu widzenia szans i zagrożeń rozwoju. Do podstawowych zagadnień koncepcji rozwoju miasta i gminy Zawadzkie należy ruch naturalny (urodzenia, zgony oraz liczba zawieranych małżeństw), procesy migracyjne i źródła utrzymania ludności. W planie perspektywicznym do 2010 roku województwa opolskiego przyjęto utrzymanie dotychczasowych tendencji rozwojowych z bardzo niewielkim wzrostem ludności, w zasadzie na poziomie przyrostu naturalnego. Uwarunkowania demograficzne nie są zbyt korzystne dla perspektywicznego rozwoju miasta, jak i gminy. Procesowi reprodukcji towarzyszy stała tendencja w porównaniu ze średnią spadkową przyrostu naturalnego w granicach województwa. 1.1. Zmiany liczby ludności. Obszar miasta i gminy Zawadzkie 8224 ha zamieszkuje 13 015 osób (wg stanu na dzień 31.12.2004 r.) co stanowi 1,2% populacji woj. opolskiego. W latach 1994-1998 roku liczba stałych mieszkańców wg wieku i płci utrzymała się na jednakowym poziomie, a różnice były nieznaczne. Natomiast spadek liczby mieszkańców notuje się dopiero po 1998 roku i jest coraz wyższy. Na przestrzeni lat 1998 2004 wystąpił spadek liczby mieszkańców w stosunku do stanu ludności z dnia 31.12.1998 roku. Liczba ta zmniejszyła się o 897 osób tj. 6,44% co związane było głównie z masowymi wyjazdami na pobyt stały do Republiki Federalnej Niemiec oraz z emigracją zarobkową osób wyjeżdżających za granicę. Na przestrzeni 1998 2004 roku w mieście i gminie obserwuje się spadek liczby urodzeń z 113 osób w 1998 roku do 66 osób w 2004 roku. Z kolei zgony w ostatnich latach utrzymują się na poziomie średnio rocznym 60 70 osób. W latach 1998 2004 wyemigrowało na pobyt stały za granicę ogółem 615 osób co stanowi około 4,8% z ogólnej liczby mieszkańców miasta i gminy Zawadzkie. Niezależnie od emigracji stałej występuje zjawisko emigracji czasowej. Wiąże się to z pracą poza granicami kraju, głównie osób z wykształceniem średnim i zasadniczym zawodowym. Od ponad roku obserwuje się wzmożony wyjazd osób z wyższym wykształceniem. Czasową migrację należy uznać za czynnik wpływający pozytywnie na kształtowanie się sytuacji w zakresie ograniczenia bezrobocia na lokalnym rynku pracy. 59

Wykres nr 1. Wykres nr 2. 60

Ruch naturalny i wędrówkowy ludności miasta i gminy Zawadzkie w 1998 2004 r. Lata Liczba Ludności Przyrost rzeczywisty Przyrost naturalny Urodzenia Zgony Migracje Emigracje Saldo 1998 13 912 109 +21 113 92 +139-51 +88 1999 13 792 49-34 108 142 +151-68 +83 2000 13 684-6 +9 118 109 +94-109 -15 2001 13 536-50 -7 99 106 +91-134 -43 2002 13 315-9 -5 6 11 +3-7 -4 2003 13 184-50 -25 84 109 +110-135 -25 2004 13 015-57 +1 66 65 +53-111 -58 Razem -14-40 +594-634 +641-615 20 Lata transformacji gospodarczej 1998 2004 przyniosły dla gminy zjawiska demograficzne wskazujące na kryzys demograficzny: spadek dzietności kobiet, spadek przyrostu naturalnego, spadek udziału dzieci i młodzieży w strukturze demograficznej miasta i gminy, postępujący proces starzenia się ludności, proces nadumieralności mężczyzn w grupie wiekowej 60 lat, ujemne saldo migracji ludności. Wykres nr 3. Źródło: rocznik statystyczny WUS w Opolu 61