Od 2016 r. obowiązywać będzie załącznik nr 4 do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 8 stycznia 2013 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu, który określa kryteria dopuszczania odpadów o kodach 19 08 05, 19 08 12, 19 08 14, 19 12 12 oraz z grupy 20 do składowania na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne Załącznik nr 4 określa wartości graniczne trzech parametrów: ogólny węgiel organiczny (TOC) 5 % suchej masy strata przy prażeniu (LOI) 8 % suchej masy ciepło spalania maksimum 6 MJ/kg suchej masy.

*

*Najnowsza Ustawa o odpadach (Dz. U. 2013, poz. 21) w swoim art. 96, poz. 2 i 3 wprowadza istotne wymagania w przypadku rolniczego bądź przyrodniczego wykorzystania osadów, *Prawo wodne (Dz.U.z 2012 r. poz 145) w zakresie oczyszczania ścieków komunalnych *Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Dz.U. 2001 nr 62 poz. 627 *Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii Dz.U. 2015 poz. 478

Art. 96. 1. Odzysk polegający na stosowaniu komunalnych osadów ściekowych: 1) w rolnictwie, rozumianym jako uprawa wszystkich płodów rolnych wprowadzanych do obrotu handlowego, włączając w to uprawy przeznaczane do produkcji pasz, 2) do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu, 3) do uprawy roślin nieprzeznaczonych do spożycia i do produkcji pasz, 4) do rekultywacji terenów, w tym gruntów na cele rolne, 5) przy dostosowaniu gruntów do określonych potrzeb wynikających z planów gospodarki odpadami, planów zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu odbywa się z zachowaniem warunków określonych w ust. 2 13. 2. Komunalne osady ściekowe mogą być przekazywane do stosowania władającemu powierzchnią ziemi wyłącznie przez wytwórcę tych osadów. 3. Odpowiedzialność za prawidłowe stosowanie komunalnych osadów ściekowych w celach, o których mowa w ust. 1 pkt 1 3, spoczywa na wytwórcy tych osadów.

4. Stosowanie komunalnych osadów ściekowych jest możliwe, jeżeli są one ustabilizowane oraz przygotowane odpowiednio do celu i sposobu ich stosowania, w szczególności przez poddanie ich obróbce biologicznej, chemicznej, termicznej lub innemu procesowi, który obniża podatność komunalnych osadów ściekowych na zagniwanie i eliminuje zagrożenie dla środowiska lub życia i zdrowia ludzi. 5. Zakazuje się nawadniania komunalnych osadów ściekowych poddanych uprzednio procesowi osuszania. 6. Przed stosowaniem komunalne osady ściekowe oraz grunty, na których osady te mają być stosowane, poddaje się badaniom, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie ust. 13, przez wytwórcę komunalnych osadów ściekowych. 7. Wytwórca komunalnych osadów ściekowych jest obowiązany do przekazywania, wraz z tymi osadami, władającemu powierzchnią ziemi, na której komunalne osady ściekowe mają być stosowane, informacji o dawkach tego osadu, które mogą być stosowane na poszczególnych gruntach, oraz wyników badań, o których mowa w ust. 6. 8. Wytwórca komunalnych osadów ściekowych stosowanych w celach, o których mowa w ust. 1 pkt 1 3, powiadamia wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o zamiarze przekazania tych osadów władającemu powierzchnią ziemi, na której te osady mają być stosowane, na co najmniej 7 dni przed przekazaniem. 9. Powiadomienie, o którym mowa w ust. 8, jest dokonywane w formie pisemnej i zawiera informacje wskazujące władającego powierzchnią ziemi oraz numery ewidencyjne działek, na których komunalne osady ściekowe mają być stosowane. 10. Władający powierzchnią ziemi, na której mają być stosowane komunalne osady ściekowe, jest obowiązany przechowywać wyniki badań, o których mowa w ust. 6, oraz informacje, o których mowa w ust. 7, przez okres 5 lat od dnia zastosowania komunalnych osadów ściekowych. 11. Władający powierzchnią ziemi, na której komunalne osady ściekowe mają być stosowane w celach, o których mowa w ust. 1 pkt 1 3, jest zwolniony z obowiązku uzyskania zezwolenia na przetwarzanie odpadów lub obowiązku wpisu do rejestru.

12. Zakazuje się stosowania komunalnych osadów ściekowych: 1) na obszarach parków narodowych i rezerwatów przyrody; 2) na terenach ochrony pośredniej stref ochronnych ujęć wody, w przypadku ich ustanowienia w akcie prawa miejscowego wydanym na podstawie art. 58 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. poz. 145, 951 i 1513); 3) w pasie gruntu o szerokości 50 m bezpośrednio przylegającego do brzegów jezior i cieków; 4) na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią oraz na terenach czasowo podtopionych i bagiennych; 5) na terenach czasowo zamarzniętych i pokrytych śniegiem; 6) na gruntach o dużej przepuszczalności, stanowiących w szczególności piaski luźne i słabogliniaste oraz piaski gliniaste lekkie, jeżeli poziom wód gruntowych znajduje się na głębokości mniejszej niż 1,5 m poniżej powierzchni gruntu; 7) na gruntach rolnych o spadku przekraczającym 10%; 8) na obszarach ochronnych zbiorników wód śródlądowych, w przypadku ich ustanowienia w akcie prawa miejscowego wydanym na podstawie art. 60 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne; 9) na terenach objętych pozostałymi formami ochrony przyrody niewymienionymi w pkt 1, jeżeli osady ściekowe zostały wytworzone poza tymi terenami; 10) na terenach położonych w odległości mniejszej niż 100 m od ujęcia wody, domu mieszkalnego lub zakładu produkcji żywności 11) na gruntach, na których rosną rośliny sadownicze i warzywa, z wyjątkiem drzew owocowych; 12) na gruntach przeznaczonych pod uprawę roślin jagodowych i warzyw, których części jadalne bezpośrednio stykają się z ziemią i są spożywane w stanie surowym w ciągu 18 miesięcy poprzedzających zbiory i w czasie zbiorów; 13) na gruntach wykorzystywanych na pastwiska i łąki; 14) na gruntach wykorzystywanych do upraw pod osłonami.

biomasa stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej i leśnej oraz przemysłu przetwarzającego ich produkty, oraz ziarna zbóż niespełniające wymagań jakościowych dla zbóż w zakupie interwencyjnym określonych w art. 7 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1272/2009 z dnia 11 grudnia 2009 r. ustanawiającego wspólne szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 w odniesieniu do zakupu i sprzedaży produktów rolnych w ramach interwencji publicznej (Dz. Urz. UE L 349 z 29.12.2009, str. 1, z późn. zm.) i ziarna zbóż, które nie podlegają zakupowi interwencyjnemu, a także ulegająca biodegradacji część odpadów przemysłowych i komunalnych, pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, w tym odpadów z instalacji do przetwarzania odpadów oraz odpadów z uzdatniania wody i oczyszczania ścieków, w szczególności osadów ściekowych, zgodnie z przepisami o odpadach w zakresie kwalifikowania części energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów *

*Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów Dz.U. 2001 nr 112 poz. 1206 *Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 stycznia 2013 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu - Dz.U. 2013 nr 0 poz. 38 - skutkuje zakazem składowania osadów z dniem 01.01.2016 *Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 stycznia 2015 r. w sprawie procesu odzysku R10 Dz.U. 2015 poz. 132 *Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 lutego 2015 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych Dz.U. 2015 poz. 257

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 lutego 2015 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz.U. 2015 poz. 257 ) *Większą uwagę zwrócono na problem zapobiegania szkodom, jakie w środowisku może spowodować wprowadzenie osadów ściekowych, uszczegółowiono wymagania w zakresie stosowania zasady dobrej praktyki rolniczej w dostosowaniu dawki komunalnego osadu ściekowego pod względem zawartości azotu i fosforu do potrzeb pokarmowych roślin (co właściwie wiąże się z wymogiem opracowania planu nawożenia azotowego i fosforowego dla danej działki) oraz doprecyzowano zapis odnoszący się do maksymalnego czasu, jaki może upłynąć pomiędzy przywozem osadu na nieruchomość gruntową, a zmieszaniem go z gruntem.

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 stycznia 2015 r. w sprawie procesu odzysku R10 (Dz.U. 2015 poz. 132 ) *W załączniku w tabeli w kolumnie nr 4 warunki odzysku zrezygnowano z odwołania się do rozporządzenia MŚ na rzecz ustawy o odpadach. Dodano zapisy, iż kos mogą być stosowane pod warunkiem iż nie pogorszy to jakości gleby, ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych (nawet przy długotrwałym stosowaniu) w szczególności w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 roku o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie oraz że wytwórca dysponuje wynikami badan potwierdzającymi jakość odpadów i jakość gleb zgodnie z Poś. *Ograniczono odpady o kodzie ex 19 05 03 do kompostu nieodpowiadającego wymaganiom (nienadający się do wykorzystania) wytworzonego z odpadów zielonych i innych bioodpadów zbieranych selektywnie, co może ograniczyć stosowanie kompostów wytworzonych z kos, ponieważ zgodnie z art. 3 ustawy o odpadach kos nie są bioodpadami.

Rozdział 2 Hierarchia sposobów postępowania z odpadami Art. 17. Wprowadza się następującą hierarchię sposobów postępowania z odpadami: 1) zapobieganie powstawaniu odpadów; 2) przygotowywanie do ponownego użycia; 3) recykling; 4) inne procesy odzysku; 5) unieszkodliwianie.

* Doskonałe źródło C,N,P, mikroelementy do przyrodniczego zastosowania jako nawóz organiczny * Mogą stanowić surowiec w produkcji materiałów budowlanych czy biowęgla * Są źródłem biogazu * Zawierają zanieczyszczenia: - chemiczne (metale ciężkie, zanieczyszczenia organiczne, pestycydy, leki, nanocząstki) - biologiczne (wirusy, bakterie, grzyby, pierwotniaki, robaki)

DOBRE PRAKTYKI W GOSPODARCE OSADOWEJ Wprowadzanie dobrych praktyk w gospodarce osadowej związane jest z modyfikacją postępowania w wielu aspektach, w tym, m.in. w zakresie: 1.Minimalizacji ilości wytwarzanych osadów, 2.Udoskonalania linii technologicznych przeróbki osadów: a) Intensyfikacji procesu stabilizacji beztlenowej (zastosowanie procesów dezintegracji, maksymalizacja produkcji biogazu i jego wykorzystanie), b) Intensyfikacji procesów odwadniania osadów, c) Wdrażania metod termicznej przeróbki osadów.

*R1 Wykorzystanie głównie jako paliwa lub innego środka wytwarzania energii *R3 Recykling lub odzysk substancji organicznych, które nie są stosowane jako rozpuszczalniki (w tym kompostowanie i inne biologiczne procesy przekształcania) *R10 Obróbka na powierzchni ziemi przynosząca korzyści dla rolnictwa lub poprawę stanu środowiska

Sewage sludge management method Sewage sludge Sludge type management costs [EUR/t of wet substance min max Co-incineration at coal fired power 80 130 Dry: greater than 85 % plants Cement plant co-incineration 90 100 Dry: greater than 85 % Mono-incineration 80 120 Mechanically dewatered: 20 45 % dry substance Waste incineration plant coincineration 80 100 Mechanically dewatered: 20 45 % dry substance Co-incineration at coal fired power plants 75 100 Mechanically dewatered: 20 45 % dry substance Co-incineration at lignite fired power plants 50 75 Mechanically dewatered: 20 45 % dry substance Recultivation 30 45 Mechanically dewatered: 20 45 % dry substance Farming, trans-regional 33 45 Mechanically dewatered: 20 45 % dry substance Farming, regional 25 30 Mechanically dewatered: 20 45 % dry substance Farming, liquid 8 12 Mechanically dewatered: 20 45 % dry substance *

Przeważające formy zagospodarowania osadów ściekowych w landach Niemiec Ekspertyza, która będzie stanowić materiał bazowy do opracowania strategii postępowania z komunalnymi osadami ściekowymi na lata 2014 2020

Ekspertyza, która będzie stanowić materiał bazowy do opracowania strategii postępowania z komunalnymi osadami ściekowymi na lata 2014 2020 http://www3.gdos.gov.pl/documents/gw% C5%9A/Ekspertyzy/Ekspertyza,%20kt%C3%B 3ra%20b%C4%99dzie%20stanowi%C4%87%20 materia%c5%82%20bazowy%20do%20opraco w.pdf * Opracowana przez Instytut Inżynierii Środowiska Politechniki Częstochowskiej

1. Pozytywnie można określić całokształt działań, realizowanych przez państwowe Instytucje, umożliwiających scharakteryzowanie ilości, jakości i sposobów odzysku i unieszkodliwiania komunalnych osadów ściekowych. Natomiast negatywnie odnieść się do możliwości uzyskania syntetycznej charakterystyki osadów ściekowych i ich zagospodarowania bez wdrożenia strategii postępowania wprowadzającej właściwą ewidencję, analizę, a także precyzującej cele i kierunki działań w gospodarce osadami komunalnymi. * 2. Należy w sposób zdecydowany poprawić jakość sprawozdań sporządzanych dla oczyszczalni ścieków. *

Umieszczona w ankietach pozycja ilość suchej masy osadów powstających na oczyszczalni wraz ze sposobem zagospodarowania osadów jako przeznaczona na inne cele bez wyjaśnienia konkretnego przeznaczenia osadów utrudnia w znaczny sposób prawidłową ewidencję zagospodarowania osadów ściekowych poza terenem oczyszczalni. * Należy zwrócić szczególną uwagę na szerokie możliwości wykorzystania technologii pozwalających na przeróbkę osadów ściekowych, począwszy od procesów zagęszczania przez ich stabilizację, odwadnianie aż, po procesy suszenia. Dobór odpowiednich metod musi być dostosowany do uwarunkowań lokalnych związanych z ilością osadów oraz ich właściwościami. * 5. W aspekcie istniejących obostrzeń prawnych końcowe zagospodarowanie osadów ściekowych może być realizowane na drodze recyklingu organicznego oraz termicznego przekształcania w procesach spalania czy współspalania. *

Aktualne przepisy krajowe nie wspierają możliwości łączenia strumienia odpadów pochodzenia rolniczego z bioodpadami pochodzenia komunalnego, co praktycznie uniemożliwia wykorzystanie osadów ściekowych, jako kosubstratu w biogazowniach rolniczych. * 7. Komunalne osady ściekowe powinny być wykorzystane do produkcji biogazu w biogazowniach odpadowych zlokalizowane w oczyszczalniach ścieków lub regionalnych zagładach zagospodarowania odpadów. * 8. Zagospodarowanie komunalnych osadów ściekowych powinno być ściśle związane nie tylko z ilością i jakością powstających osadów czy możliwościami technologicznymi oczyszczalni, ale także ze specyfiką podmiotów odbierających i wykorzystujących lub przekształcających czy tez unieszkodliwiających osady. *

9. Województwem, w którym powinno zwrócić się większą uwagę na rozbudowę instalacji termicznych jest województwo śląskie. * 10. Aktualnie eksploatowane monospalarnie komunalnych osadów ściekowych powinny zostać poddane, podobnie jak istniejące suszarnie osadów, szczegółowej inwentaryzacji, obejmującej między innymi; dokładny opis jej parametrów technicznych, osiąganej wydajności i dyspozycyjności pracy, ponoszonych kosztów eksploatacyjnych związanych z wszystkimi składnikami eksploatacyjnymi, jak koszty zużycia paliwa wspomagającego, koszty zużycia energii elektrycznej, reagentów, zagospodarowania odpadów procesowych, napraw bieżących i remontów etc., * 11. Należy dokonać analizy potrzeb budowy kolejnych suszarni oraz monospalarni komunalnych osadów ściekowych w latach 2014-2020 w ujęciu lokalnym bądź regionalnym, szczególnie na terenie aglomeracji śląskiej i innych aglomeracji o liczbie RLM mniejszej od 100 tys., * 12. Przeprowadzić analizę odnośnie ilości, logistyki i sposobu przetwarzania popiołów z procesu monospalania komunalnych osadów ściekowych w zakresie możliwości odzysku związków fosforu. * 13. W świetle powyższych wniosków istnieje pilna konieczność ustanowienia Krajowego Programu Gospodarki Komunalnymi Osadami Ściekowymi obejmującego sposoby zarządzania komunalnymi osadami ściekowymi w kraju. *

*Osady ściekowe nie są produktem, są natomiast odpadem powstającym na oczyszczalniach ścieków, który może stanowić surowiec w procesach technologicznych *W Polsce brakuje rzeczywistej oceny potencjału osadów ściekowych (przede wszystkim analiz ekonomicznych rynku) a osady ściekowe wciąż stanowią odpad, który musi szybko zostać przede wszystkim unieszkodliwiony *Problemem jest wciąż zmieniające się prawo będące przeszkodą w ustabilizowaniu rynku

Roczniki GUS Ochrona Środowiska lata 2000-2013. * Sprawozdanie KPOŚK 2013 * Bień J.B, Wystalska K. 2011. Osady ściekowe. Teoria i praktyka * Ekspertyza, która będzie stanowić materiał bazowy do opracowania strategii postępowania z komunalnymi osadami ściekowymi na lata 2014 2020 http://www3.gdos.gov.pl/documents/gw%c5%9a/ekspertyzy/ekspertyza,%20kt%c3%b3ra%20b%c4%99 dzie%20stanowi%c4%87%20materia%c5%82%20bazowy%20do%20opracow.pdf * Wójtowicz A. Kierunki rozwoju gospodarki osadowej, 2014 * Wiechmann B., Dienemann C., Kabbe C., Brandt S., Vogel I., Roskosch A., Sewage sludge management in Germany. Umweltbundesamt (UBA) Postfach 1406 06844 Dessau-Roßlau 2013, Germany * Kacprzak M. Neczaj E., Bień J., Fijałkowski K.f, Grobelak A., Grosser A., Worwag M. Sewage sludge disposal strategies for sustainable development SDEWES, Dubrovnik 2015 * Spinosa L., Ayol A., Baudez J-Ch, Canziani R., Jenicek P., Leonard A, Rulkens W., Xu G, van Dijk L. 2011. Sustainable and Innovative Solutions for Sewage Sludge Management Water, 3, 702-717 *