Edytor wzor w strukturalnych "ISIS Draw" ARAKTERYSTYKA PRGRAMU Za pomocˆ programu "ISIS Draw" moýna rysowa iêmodyfikowa wzory strukturalne zwiˆzk w chemicznych iêschematy mechanizm w reakcji. a obrazy te sk ada si«mogˆ opisane symbolami atomy, r ýnego typu wiˆzania, podpisy oêr ýnorodnym kroju pisma, strza ki proste iêzakrzywione, rysunki orbitali typu s, p, iêd oraz orbitali zhybrydyzowane, aêtakýe nawiasy, ramki iê uki. Moýliwe jest rysowanie kilku wiˆzaä r wnoczeænie jako pieræcieni iê aäcuch w. Istnieje takýe wiele sposob w edycji rysunku: przesuwanie, obracanie, skalowanie, powielanie iêwymazywanie ca oæci lub fragment w. Wyniki dzia ania programu mogˆ by drukowane na drukarce lub teý przenoszone do innych program w, jak edytory tekst w lub edytory grafiki. ZASADY BSüUGI PRGRAMU Program zostanie uruchomiony po naprowadzeniu na ikon«wska nika myszy iêdwukrotnym naciæni«ciu lewego klawisza myszy. Po chwili na ekranie przedstawione zostanie ærodowisko pracy edytora:
ZADAIA PRZYKüADWE Zadanie 1. Przygotowa wzory strukturalne czˆsteczek aspiryny, witaminy iêkofeiny: aspiryna 3 2 witamina 3 kofeina 3 3 Zadanie 2. Przygotowa r wnanie reakcji estryfikacji: Reakcja estryfikacji 3 2 S 4 3 + 2 5 2 5 + 2 Zadanie 3. Przygotowa schemat ze wzorem strukturalnym t uszczu:
Realizacja zadania 1 : 3 aspiryna 3 2 witamina kofeina 3 3 1. Z g rnego zbioru narz«dzi wybra wska nikem symbol reprezentujˆcy rysowanie pieræcienia aromatycznego iênacisnˆ lewy klawisz myszy. 2. aprowadzi wska nik na ærodek ekranu, nacisnˆ lewy klawisz myszy. (Trzymajˆc klawisz naciæni«ty iêprzesuwajˆc wska nik wok punktu startowego moýna uzyska r ýne ustawienia pieræcienia). W przypadku niepowodzenia wybra Edit/Undo. UWAGA! arz«dzie zmazywania wêprogramie "ISIS Draw" dzia a inaczej niý wêprogramie "MSÊPaint". Po naprowadzeniu gumki na np. wiˆzanie iênaciæni«ciu lewego klawisza myszy zmazane b«dzie ca e wiˆzanie, aênie tylko cz«æ zas oni«ta przez "gumk«" (jak to by o wê"msêpaint"). iemoýliwe jest takýe mazanie poprzez ciˆg e przesuwanie wska nika zênaciæni«tym klawiszem myszy. 3. Z bocznego zbioru narz«dzi wybra symbol reprezentujˆcy rysowanie wiˆzaä iênaprowadzi wska nik na naroýnik pieræcienia aromatycznego, do kt rego ma by do ˆczony podstawnik (w miejscu tym pojawi si«ma y bia y kwadracik). acisnˆ lewy klawisz myszy. 4. Podobnie narysowa lini«wiˆzania do drugiego podstawnika. 5. Aby utworzy aäcuch wiˆzaä naleýy rysowa kolejne wiˆzania od koäca wiˆzania narysowanego uprzednio. 6. Wiˆzanie podw jne zostanie utworzone, gdy wêmiejscu, gdzie wiˆzanie jest juý narysowane, podejmie si«pr b«narysowania tego samego wiˆzania po raz drugi po wybraniu opcji. 7. Aby poda wz r podstawnika naleýy ze zbioru narz«dzi wybra symbol reprezentujˆcy dodawanie symboli do szkieletu iêwskaza wska nikem miejsce, wêkt rych ma by dopisany podstawnik oraz dwa razy klikajˆc myszˆ. 8. W pojawiajˆcym si«oknie wybra opcj«symbol:"" iêwskaza przycisk [K]. 9. Wstawiajˆc symbol "" naleýy wybra "(show)". 10. Wprowadzajˆc symbol "" naleýy wpisa go wêpole Alias:. 11. W przypadku grupy " 3 " naleýy wpisa "3" bowiem cyfra "3" automatycznie umieszczona zostanie wêindeksie dolnym. 12. Ze zbioru narz«dzi wybra symbol reprezentujˆcy dopisywanie tekstu do rysunku poza szkieletem wiˆzaä. Wskaza odpowiednie miejsce na ekranie iêwpisa "aspiryna" 13. Powt rzy podobne operacje dla struktury witaminy, rysujˆc pieræcieä pi«ciocz onowy zêpomocˆ
opcji, oraz dla struktury kofeiny zêpomocˆ narz«dzi rysowania pieræcieni szeæcio iêpi«ciocz onowych:. 14. Z menu File wybra opcj«save as... ukaýe si«wtedy okno dialogowe, wêkt rym zamiast domyælnego "*.SK" naleýy wpisa nazw«"zadaie1"i wybra przycisk [K]. Realizacja zadania 2 : Reakcja estryfikacji 3 2 S 4 3 + 2 5 2 5 + 2 1. Z menu wybra opcj«file iêpodopcj«ew. 2. arysowa szkielet wiˆzaä dla czˆsteczki kwasu iêalkoholu. 3. Doda opisy symbolu atom w lub grup. 4. Z menu wybra opcj«sketch. 5. Ze zbioru narz«dzi wybra symbol reprezentujˆcy dodawanie do rysunku linii iêumieæci lini«stanowiˆcˆ podstaw«strza ki wêodpowiednim miejscu na rysunku. 6. Za pomocˆ opcji Style/Arrorw ustali kierunek iêrodzaj strza ki na jakˆ zostanie przekszta cona narysowana linia. 5. arysowa wz r estru. 6. Korzystajˆc zêopcji wypisa nad strza kˆ tekst " 2 S 4 ", oraz "+ 2" aêtakýe znak "+". UWAGA! Indeksy dolne iêg rne wybra naleýy korzystajˆc zêopcji Style/Font ze zbioru opcji. 7. Dopisa tytu rysunku. 8. Z menu wybra opcj«file iêpodopcj«saveêas.... Zamiast domyælnego "*.SK" wpisa nazw«"zadaie2" iêwybra przycisk [K]. Realizacja zadania 3 : 1. Z menu wybra opcj«file iêpodopcj«ew. 2. Wybra opck«sketch. arysowa dwie nachodzˆce na siebie ramki. Dobra kolor (bia y) za pomocˆ opcji: Style/Fill olor iêwype nienie za pomocˆ opcji: Style/Fill Pattern. 3. a tle narysowanych ramek narysowa wz r strukturalny czˆsteczki t uszczu. 4. Wskazujˆc elementy rysunku przesunˆ je tak, aby wzajemnie si«uzupe nia y. 5. Dorysowa strza ki iêlitery schematu. 6. Zapisa rysunek na dysku.
g lne regu y rysowania wzoru strukturalnego 1) aleýy najpierw przygotowa szkielet wiˆzaä, bezwzgl«dnie dbajˆc aby linie wiˆzaä by y po ˆczone, aêdopiero na koäcu dodawa symbole pierwiastk w na styku wiˆzaä. 2) Pojedyncza linia narysowana we wzorze oznacza jedno wiˆzanie. awet jeæli linia ta wraz zêliniˆ kolejnˆ tworzy optycznie ca oæ naleýy je traktowa jako obraz dw ch wiˆzaä. 3) arz«dzie opisane symbolem: s uýy do tworzenia opis w schemat w lub podpis w pod wzorami. ie naleýy go wykorzystywa do wprowadzania symboli pierwiastk w do wzoru strukturalnego. Do tego celu s uýy narz«dzie opisane symbolem. 4) arz«dzie opisane symbolem umoýliwia wê atwy spos b wprowadzanie cz«æci wzor w sumarycznych, automatycznie ustawiajˆc cyfry iêliczby wêindeksach dolnych. arz«dzie opisane symbolem tej automatyki nie posiada, lecz indeksy dolne moýna wtedy utworzy stosujˆc pcj«styl. ie naleýy ustawia cyfr wêindeksie dolnym przysuwajˆc pola tekstu podobnie jak to robiono wêprogramach graficznych. 5) arz«dzie zmazywania wêprogramie "ISIS Draw" dzia a inaczej niý wêprogramie "MSÊPaint". Po naprowadzeniu gumki np. na wiˆzanie iênaciæni«ciu lewego klawisza myszy zmazane b«dzie ca e wiˆzanie, aênie tylko cz«æ zas oni«ta przez "gumk«" (jak to by o wê"msêpaint"). iemoýliwe jest takýe mazanie poprzez ciˆg e przesuwanie wska nika zênaciæni«tym klawiszem myszy. ZADAIA PRBLEMWE Zadanie 1. Zadanie 2. Zadanie 3.
Zadanie 4. TWRZEIE FRMY YKLIZEJ GLUKZY 2 2 forma aäcuchowa 2 * 2 uproszczony wz r Zadanie 5. forma cykliczna - glukopiranoza formy cyklicznej ZJAWISK MUTARTAJI GLUKZY 2 2 2 α-glukopiranoza forma aäcuchowa ( α-glukoza ) 2 2 2 Zadanie 6. β-glukopiranoza ( β-glukoza )
TWRZEIE FRMY YKLIZEJ FRUKTZY 2 2 2 2 forma aäcuchowa 2 2 α-fruktofuranoza + 2 2 β-fruktofuranoza