RENTA RODZINNA Z a k ł a d U b e z p e c z e ń S p o ł e c z n y c h Warunk nabywana prawa do renty rodznnej oraz jej wysokość określa ustawa z dna 17 grudna 1998 r. o emeryturach rentach z Funduszu Ubezpeczeń Społecznych 1, zwana dalej ustawą emerytalną. Po km może być przyznana renta rodznna? Renta rodznna przysługuje uprawnonym członkom rodzny po śmerc osoby, która: mała ustalone prawo do emerytury ustalonej na zasadach dotychczasowych albo na nowych zasadach, spełnała warunk wymagane do ustalena emerytury na zasadach dotychczasowych albo na nowych zasadach, mała ustalone prawo do emerytury pomostowej, mała ustalone prawo do renty z tytułu nezdolnośc do pracy, spełnała warunk wymagane do ustalena renty z tytułu nezdolnośc do pracy; przy ocene prawa do renty, która przysługwałaby zmarłemu (przyjmuje sę, że osoba zmarła była całkowce nezdolna do pracy), poberała zasłek przedemerytalny lub śwadczene przedemerytalne, poberała nauczycelske śwadczene kompensacyjne. W każdym przypadku przyjmuje sę, ż osoba zmarła spełnała warunk do uzyskana renty z tytułu całkowtej nezdolnośc do pracy. 1 Tekst jednolty: Dzennk Ustaw z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm. RENTA RODZINNA 1
Na nowych zasadach emerytura ustalana jest osobom urodzonym po dnu 31 grudna 1948 r. Komu przysługuje renta rodznna? Renta rodznna przysługuje: dzecom własnym, dzecom drugego małżonka oraz dzecom przysposobonym: do ukończena 16 lat, jeżel ukończyły 16 lat do ukończena nauk w szkole, ne dłużej jednak nż do osągnęca 25 lat życa (jeśl dzecko osągnęło ten wek na ostatnm roku studów w szkole wyższej, prawo do renty przedłuża sę do ukończena tego roku studów), albo bez względu na wek, jeżel stały sę całkowce nezdolne do pracy oraz do samodzelnej egzystencj lub całkowce nezdolne do pracy przed ukończenem 16 lat lub w czase nauk w szkole przed osągnęcem 25 lat życa, przyjętym na wychowane utrzymane przed osągnęcem pełnoletnośc wnukom, rodzeństwu nnym dzecom, z wyłączenem dzec przyjętych na wychowane utrzymane w ramach rodzny zastępczej lub rodznnego domu dzecka, jeżel spełnają take warunk jak dzec własne (dotyczące weku, nauk lub stanu zdrowa), a ponadto: zostały przyjęte na wychowane utrzymane co najmnej na rok przed śmercą ubezpeczonego (emeryta lub rencsty), chyba że śmerć była następstwem wypadku, oraz ne mają prawa do renty rodznnej po zmarłych rodzcach, a gdy rodzce żyją, jeżel ne mogą zapewnć m utrzymana, albo ubezpeczony (emeryt lub rencsta) bądź jego małżonek był ch opekunem ustanowonym przez sąd, małżonkow (wdowe, wdowcow), który do dna śmerc współmałżonka pozostawał z nm we wspólnośc małżeńskej, jeżel: osągnął wek 50 lat lub jest nezdolny do pracy, albo wychowuje co najmnej jedno z dzec, wnuków lub rodzeństwa uprawnone do renty rodznnej po zmarłym współmałżonku, które ne ukończyło 16 lat, a gdy kształc sę w szkole 18 lat, lub 2 RENTA RODZINNA
rodzcom, sprawuje peczę nad dzeckem całkowce nezdolnym do pracy oraz do samodzelnej egzystencj lub całkowce nezdolnym do pracy, uprawnonym do renty rodznnej, osągnął wek 50 lat lub stał sę nezdolny do pracy po śmerc współmałżonka w czase ne dłuższym nż 5 lat od jego śmerc albo od zaprzestana wychowywana dzec, wnuków lub rodzeństwa bądź nnych dzec uprawnonych do renty rodznnej. Wdowa (wdowec), która ne spełna wymenonych warunków wymaganych do przyznana renty rodznnej oraz ne posada nezbędnych źródeł utrzymana, ma prawo do renty rodznnej: przez okres jednego roku od daty śmerc współmałżonka albo przez okres uczestnczena w zorganzowanym szkolenu mającym na celu uzyskane kwalfkacj do wykonywana pracy zarobkowej, ne dłużej jednak nż przez okres 2 lat od śmerc współmałżonka. Małżonka lub małżonek rozwedzony albo wdowa lub wdowec, którzy w chwl śmerc współmałżonka ne pozostawal z nm we wspólnośc małżeńskej, mają prawo do renty rodznnej, jeżel oprócz spełnena wymenonych wyżej warunków mel w dnu śmerc współmałżonka prawo do almentów z jego strony ustalone wyrokem lub ugodą sądową, w tym równeż ojczymow, macosze oraz osobom przysposabającym. Rodzce mają prawo do renty rodznnej po zmarłym dzecku, jeżel: ubezpeczony albo emeryt lub rencsta bezpośredno przed śmercą przyczynał sę do ch utrzymana, a ponadto spełnają podane warunk wymagane do przyznana renty rodznnej dla wdowy lub wdowca (wek, nezdolność do pracy lub wychowywane małoletnch dzec albo sprawowane peczy nad dzeckem całkowce nezdolnym do pracy oraz do samodzelnej egzystencj lub całkowce nezdolnym do pracy, uprawnonym do renty rodznnej). Jak jest tryb postępowana o przyznane renty? Wnosek o rentę rodznną zgłasza osoba zanteresowana lub jej pełnomocnk. Wnosek może być zgłoszony na pśme, albo ustne do protokołu, w oddzale lub nspektorace ZUS, właścwym ze względu na mejsce zameszkana wnoskodawcy. RENTA RODZINNA 3
Wnosek może zostać zgłoszony równeż w forme dokumentu elektroncznego przez Internet, za pośrednctwem elektroncznej skrzynk podawczej ZUS. Dokument ten mus być podpsany za pomocą e-podpsu weryfkowanego przy użycu kwalfkowanego certyfkatu lub proflu zaufanego epuap. W raze śmerc pracownka pracodawca zobowązany jest do ponformowana rodzny o warunkach uzyskana renty rodznnej, przygotowana wnosku o rentę przedłożena go w oddzale lub nspektorace ZUS, właścwym ze względu na mejsce zameszkana wnoskodawcy. Wnosek pownen zawerać: mę nazwsko osoby zmarłej, po której ma być przyznana renta rodznna oraz mona nazwsko (a także nazwsko rodowe) członka rodzny ubegającego sę o rentę datę mejsce jego urodzena mona rodzców stopeń pokreweństwa (pownowactwa) łączący osobę uprawnoną do renty ze zmarłym mejsce zameszkana adres pobytu adres do korespondencj numer PESEL, a w raze braku tego numeru serę numer dowodu osobstego albo paszportu, jeżel członek rodzny jest pełnoletn wskazane śwadczena, o które osoba zanteresowana sę ubega podps osoby zanteresowanej, jej pełnomocnka lub osoby upoważnonej do złożena podpsu. Wnosek o rentę może być sporządzony na opracowanych przez ZUS drukach: ZUS Rp-2 ZUS Rp-2a (jeżel z wnoskem o rentę rodznną występują dwe lub węcej osoby pełnoletne). W tym drugm przypadku każda osoba pełnoletna wypełna druk ZUS Rp-2a. Druk wnosków o rentę rodznną dostępne są neodpłatne we wszystkch terenowych jednostkach organzacyjnych ZUS, a także na strone nternetowej pod adresem www.zus.pl (formularze ZUS). Wnosek o rentę może być wycofany, ne późnej jednak nż do dna uprawomocnena sę decyzj. Wycofane wnosku jest skuteczne, jeżel zostało złożone na pśme albo zgłoszone w ZUS ustne do protokołu. Jake dokumenty należy dołączyć do wnosku o rentę rodznną? Do wnosku o rentę rodznną należy dołączyć: dokument stwerdzający datę zgonu osoby, po której ma być przyznana renta rodznna, dokument stwerdzający datę urodzena wnoskodawcy, 4 RENTA RODZINNA
odps skrócony aktu małżeństwa, jeżel o rentę ubega sę wdowa lub wdowec, zaśwadczene o stane zdrowa dzecka, wdowy lub wdowca, wystawone przez lekarza leczącego, jeżel przyznane renty uzależnone jest od nezdolnośc do pracy, zaśwadczene o uczęszczanu do szkoły, jeżel dzecko ukończyło 16 lat, ośwadczene o pozostawanu we wspólnośc małżeńskej do dna śmerc współmałżonka, a w raze gdy takej wspólnośc ne było, dokument o ustalenu prawa do almentów na podstawe wyroku lub ugody sądowej, ośwadczene stwerdzające neosągane przychodów albo zaśwadczene potwerdzające wysokość osąganych przychodów z tytułu zatrudnena, służby lub nnej pracy zarobkowej albo prowadzena pozarolnczej dzałalnośc podlegającej obowązkow ubezpeczena społecznego. Jeżel osoba, po której ma być przyznana renta rodznna, mała ustalone prawo do śwadczeń emerytalno-rentowych, tj.: emerytury lub renty z tytułu nezdolnośc do pracy albo do zasłku przedemerytalnego, śwadczena przedemerytalnego albo nauczycelskego śwadczena kompensacyjnego wskazane jest podane numeru śwadczena oraz organu, który ustalł prawo wypłacał śwadczene lub do którego został zgłoszony wnosek o śwadczene w przypadku, gdy zmarłemu ne ustalono prawa do śwadczena. Natomast jeżel osoba zmarła ne mała ustalonego prawa do śwadczeń emerytalno- -rentowych do wnosku, oprócz wyżej wymenonych dokumentów, należy dołączyć: dokument stwerdzający datę urodzena datę zgonu osoby, po której ma być przyznana renta rodznna, kwestonarusz dotyczący okresów składkowych neskładkowych ubezpeczonego (druk ZUS Rp-6), orygnalne dokumenty potwerdzające okresy składkowe neskładkowe ubezpeczonego (śwadectwa pracy, legtymację ubezpeczenową, zaśwadczena, dyplom ukończena studów lub zaśwadczene uczeln, wycąg z akt urodzena dzec w raze, gdy korzystała z urlopu wychowawczego lub bezpłatnego w celu sprawowana opek nad dzećm albo ne pozostawała w ubezpeczenu z tego powodu, nne dokumenty stwerdzające okresy składkowe neskładkowe), zaśwadczene pracodawcy, płatnka składek o zatrudnenu wysokośc wynagrodzena (na formularzu według wzoru ustalonego przez ZUS, druk ZUS Rp-7) albo legtymację ubezpeczenową zawerającą odpowedne wpsy dla ustalena podstawy wymaru emerytury lub renty z tytułu nezdolnośc do pracy osoby zmarłej, RENTA RODZINNA 5
zaśwadczene płatnka składek o okresach pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przebytych do dna 31 grudna 2008 r. W raze śmerc osoby mającej ustalone prawo do emerytury pomostowej lub poberającej nauczycelske śwadczene kompensacyjne członkom rodzny przysługuje renta rodznna, jeżel spełnają warunk osobste podane na początku tej ulotk, w częśc Komu przysługuje renta rodznna?. Jeżel osoba, po której ma być przyznana renta rodznna, składała wnosek o ustalene kaptału początkowego do tego wnosku zostały dołączone dokumenty potwerdzające okresy składkowe neskładkowe przebyte przed 1999 r. oraz dokumenty potwerdzające wysokość osąganego wynagrodzena, ne należy tych dokumentów dołączać do wnosku o rentę rodznną, nawet gdy orygnały tych dokumentów zostały zwrócone wnoskodawcy. We wnosku o rentę rodznną należy podać, że dokumenty te zostały przedłożone przy wnosku o kaptał początkowy. Wskazane jest podane numeru sprawy dotyczącej kaptału początkowego osoby zmarłej, tj. numeru zameszczonego w decyzj lub pśme ZUS po symbolu KPU. Ile wynos renta rodznna? Renta rodznna wynos: dla jednej osoby uprawnonej 85% śwadczena, które przysługwało albo przysługwałoby zmarłemu, dla dwóch osób uprawnonych 90% śwadczena, które przysługwało albo przysługwałoby zmarłemu, dla trzech lub węcej osób uprawnonych 95% śwadczena, które przysługwało albo przysługwałoby zmarłemu. Jeżel podstawą oblczena renty rodznnej jest emerytura ustalona wraz ze zwększenem za okresy ubezpeczena rolnków, renta rodznna jest oblczana jako odpowedn w zależnośc od lczby osób uprawnonych do renty rodznnej procent śwadczena zmarłego w wysokośc pomnejszonej o to zwększene. Tak oblczoną rentę uzupełna sę kwotą stanowącą 50% zwększena, które przysługwało lub przysługwałoby zmarłemu. 6 RENTA RODZINNA
Za kwotę śwadczena, które przysługwało lub przysługwałoby zmarłemu, uważa sę kwotę: emerytury oblczonej według zasad dotychczasowych albo emerytury oblczonej według nowych, zreformowanych zasad, albo emerytury pomostowej, albo nauczycelskego śwadczena kompensacyjnego, albo renty z tytułu całkowtej nezdolnośc do pracy. Podstawą oblczena emerytury ustalanej według nowych, zreformowanych zasad, jest kwota zwaloryzowanych składek na ubezpeczene emerytalne zewdencjonowanych w ZUS od 1 styczna 1999 r. oraz kwota zwaloryzowanego kaptału początkowego oblczonego za okresy pracy ubezpeczena społecznego, przebyte przed 1999 r. Osobom urodzonym po dnu 31 grudna 1948 r., które przed 1 styczna 2009 r. pracowały w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przez co najmnej 15 lat stale w pełnym wymarze czasu pracy, jeżel ne mały ustalonego prawa do wcześnejszej emerytury z tytułu tej pracy an do emerytury pomostowej, a przy tym spełnały warunk do emerytury w powszechnym weku emerytalnym: kobeta 60 lat, mężczyzna 65 lat, podstawa oblczena emerytury jest zwększana o kwotę rekompensaty 2. Wszystkm uprawnonym członkom rodzny przysługuje jedna łączna renta rodznna. Renta ta podlega podzałow na równe częśc mędzy uprawnone osoby. Czy można zrezygnować z prawa do renty rodznnej? Gdy prawo do renty rodznnej ustalone zostało dla węcej nż jednej osoby, na wnosek jednej lub węcej osób uprawnonych do tej renty możlwe jest wyłączene tej osoby, lub osób, z kręgu osób uprawnonych. Wnosek 2 Art. 21-23 ustawy z dna 19 grudna 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dzennk Ustaw nr 237, poz. 1656 z późn. zm.). RENTA RODZINNA 7
tak jest okolcznoścą powodującą ustane prawa do renty wnoskodawcy (wnoskodawców) ponowne ustalene jej wysokośc dla pozostałych osób uprawnonych do renty od mesąca, od którego została wstrzymana wypłata renty wnoskodawcy (wnoskodawców). Osobe wyłączonej z kręgu uprawnonych do renty rodznnej ponowne ustalene prawa do tej samej renty jest możlwe wyłączne na jej wnosek po ponownym zbadanu jej uprawneń. Ustalene ponowne prawa wysokośc do tej renty rodznnej następuje od mesąca zgłoszena wnosku, odpowedno do lczby osób uprawnonych do renty. Przykład W dnu 5 marca 2012 r. zmarła kobeta, urodzona w 1951 r. Mała ustalone prawo do emerytury oblczonej na nowych zasadach w wysokośc 1800 zł. W dnu 20 marca 2012 r. wdowec złożył wnosek o przyznane renty rodznnej. Podstawą oblczena renty rodznnej była emerytura przysługująca zmarłej współmałżonce, ustalona na nowych zasadach. Do renty rodznnej uprawnony jest wdowec oraz 17-letna córka 15-letn syn. Organ rentowy ustalł rentę rodznną dla 3 osób w kwoce 1710 zł, co stanow 95% emerytury, której wysokość wynosła 1800 zł. Renta rodznna została podzelona na równe częśc mędzy uprawnone 3 osoby, wobec czego renta przysługująca jednej osobe wynosła 570 zł mesęczne. W dnu 16 kwetna 2012 r. wdowec złożył wnosek o wyłączene go z grona osób uprawnonych do renty rodznnej, poneważ podjął nową pracę osąga przychód przekraczający 130% przecętnego mesęcznego wynagrodzena. Organ rentowy, decyzją z dna 30 kwetna 2012 r. wstrzymał od dna 1 kwetna 2012 r. wypłatę renty rodznnej wdowcow ponowne ustalł wysokość renty rodznnej dla dwojga dzec. Renta dla dwojga dzec wynos 90% emerytury przysługującej zmarłej matce, tj. 1620 zł; każdemu dzecku przysługuje część renty w kwoce 810 zł (1800 zł 90% 2). 8 RENTA RODZINNA
Jeżel do renty rodznnej (lub jej częśc) uprawnona jest osoba małoletna, z chwlą osągnęca przez ną pełnoletnośc śwadczene (lub jego część) wypłaca sę tej osobe. Od kedy jak wypłacana jest renta rodznna? Rentę rodznną wypłaca sę od dna powstana prawa do tego śwadczena, ne wcześnej nż od mesąca, w którym zgłoszony został wnosek o rentę. W raze zgłoszena wnosku o rentę rodznną w mesącu przypadającym bezpośredno po mesącu, w którym nastąpła śmerć ubezpeczonego, emeryta lub rencsty, rentę rodznną wypłaca sę od dna śmerc, ne wcześnej jednak nż od dna spełnena warunków do renty przez uprawnonych członków rodzny. Renta może być przekazywana za pośrednctwem osób prawnych prowadzących dzałalność w zakrese doręczana śwadczeń (np. za pośrednctwem poczty) albo na rachunek w banku lub w spółdzelczej kase oszczędnoścowo- -kredytowej. Jeżel renta ma być przekazywana na rachunek w banku, należy podać numer konta osobstego adres banku. Osobe uprawnonej zameszkałej za grancą renta rodznna może być wypłacana na jej rachunek bankowy w Polsce lub do rąk osoby upoważnonej zameszkałej w Polsce, względne według zasad dotyczących wypłaty wynkających z umów mędzynarodowych w dzedzne ubezpeczeń społecznych. Czy stneje gwarancja najnższej kwoty śwadczena? Kwota najnższej renty rodznnej określona została w ustawe emerytalnej. Kwota ta podwyższana jest coroczne, w termnach waloryzacj śwadczeń. Gwarancją podwyższena renty rodznnej do kwoty najnższej renty rodznnej objęta jest wyłączne łączna kwota renty rodznnej przy- RENTA RODZINNA 9
sługująca wszystkm uprawnonym. Do kwoty najnższej renty rodznnej ne podwyższa sę częśc renty rodznnej wynkającej z podzału śwadczena w przypadku, gdy do renty uprawnona jest węcej nż jedna osoba. O czym należy powadomć ZUS? Osoba poberająca rentę rodznną zobowązana jest powadomć ZUS o następujących okolcznoścach: o osąganu przychodu z tytułu zatrudnena, służby lub nnej pracy zarobkowej albo prowadzena pozarolnczej dzałalnośc, a także o wysokośc osąganego przychodu, o łącznej kwoce przychodu osągnętego w roku kalendarzowym w termne do końca lutego następnego roku, o zmane mejsca zameszkana, numeru rachunku w banku lub w spółdzelczej kase oszczędnoścowo-kredytowej, o poberanu emerytury lub renty z nnego tytułu przyznanej przez nny organ rentowy, albo o poberanu uposażena sędzego lub prokuratora w stane spoczynku bądź uposażena rodznnego, o poberanu zasłku lub śwadczena przedemerytalnego bądź renty socjalnej, o poberanu emerytury, emerytury pomostowej lub renty z tytułu nezdolnośc do pracy albo renty rodznnej (po nnym członku rodzny), o poberanu nauczycelskego śwadczena kompensacyjnego, o zaprzestanu uczęszczana do szkoły przez osobę powyżej 16 lat; w przypadku kontynuowana nauk po ukończenu 16 lat należy nadesłać zaśwadczene stwerdzające ten fakt termn programowego ukończena nauk, o zaprzestanu uczestnctwa w zorganzowanym szkolenu, mającym na celu uzyskane kwalfkacj do wykonywana pracy zarobkowej (dotyczy wdowy-wdowca poberającego rentę rodznną przyznaną na okres do 2 lat od śmerc współmałżonka), o nnych okolcznoścach powodujących zaweszene prawa do renty rodznnej. 10 RENTA RODZINNA
Czy renta rodznna podlega zaweszenu lub zmnejszenu? Prawo do renty rodznnej ulega zaweszenu albo odpowedno zmnejszenu w raze osągana przez osobę uprawnoną do renty rodznnej przychodu z tytułu dzałalnośc podlegającej obowązkow ubezpeczena społecznego, a węc z tytułu: zatrudnena, służby lub nnej pracy zarobkowej albo prowadzena pozarolnczej dzałalnośc, w tym wykonywanej za grancą. Jeżel do renty rodznnej uprawnona jest jedna osoba prawo do tej renty ulega zaweszenu w raze osągana przez tę osobę przychodu w kwoce wyższej nż 130% przecętnego mesęcznego wynagrodzena za kwartał kalendarzowy, ostatno ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Jeśl osoba taka osąga przychody w wysokośc przekraczającej 70% przecętnego wynagrodzena, ne wyższej nż 130% tego wynagrodzena, renta rodznna podlega zmnejszenu. Kwota zmnejszena ne może być wyższa od kwoty maksymalnego zmnejszena, określonej w ustawe emerytalnej. W przypadku gdy renta rodznna przysługuje węcej nż jednej osobe jedna z tych osób osąga przychód w wysokośc przekraczającej 130% przecętnego wynagrodzena, zaweszenu podlega część renty rodznnej dla tej osoby. Wysokość częśc renty rodznnej przysługującej pozostałym członkom rodzny ne ulega zmane. Gdy renta rodznna przysługuje węcej nż jednej osobe np. jedna z tych osób osąga przychód w kwoce wyższej nż 70% przecętnego mesęcznego wynagrodzena, ale ne wyższej nż 130% tego wynagrodzena, zmnejszenu o kwotę przekroczena podlega część renty przysługująca osobe osągającej przychód. Czy można odwołać sę od decyzj ZUS?` Od decyzj ZUS przysługuje prawo wnesena odwołana (za pośrednctwem oddzału ZUS) do sądu okręgowego sądu pracy ubezpeczeń społecznych, właścwego ze względu na mejsce zameszkana wnos- RENTA RODZINNA 11
kodawcy (zanteresowanego), w termne mesąca od dna doręczena decyzj. Odwołane wnos sę na pśme do oddzału ZUS, który wydał decyzję albo ustne do protokołu sporządzonego przez ten oddzał. Postępowane odwoławcze wolne jest od opłat. * * * Podane nformacje mają charakter ogólny. W celu uzyskana szczegółowych nformacj w sprawe renty rodznnej należy zwrócć sę do oddzału lub nspektoratu ZUS. Warszawa, kweceń 2012 r. Zakład Ubezpeczeń Społecznych Departament Śwadczeń Emerytalno-Rentowych 01-748 Warszawa, ul. Szamocka 3, 5 Skład druk: Buro Polgraf ZUS w Warszawe. Nakł. 40 000 egz. Zam. nr 967/12