PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY DLA STUDENTÓW I ROKU I WYDZIAŁU LEKARSKIEGO Rok akademicki 2013 / 2014

Opracowanie edytorskie i druk: Oficyna Wydawnicza Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Zam.... / 2013 nakład 450 egz. tel. (22) 5720 327 e-mail: oficynawydawnicza@wum.edu.pl www.oficynawydawnicza.wum.edu.pl

Koledzy Studenci! Pierwszy rok studiów na Wydziale Lekarskim Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego jest dla Was początkiem drogi, która za sześć lat zakończy się uzyskaniem Dyplomu Lekarza. Osiągnięcie tego celu to spełnienie marzeń wszystkich, którzy rozpoczynają studia medyczne. Czas studiów to okres piękny ale i trudny. Wraz z przekroczeniem progu naszej Alma Mater bierzecie na siebie nie tylko prawa, ale i obowiązki studentów, które nie są jeszcze Wam dobrze znane. W tych trudnych początkach będą pomagać Wam władze dziekańskie, pracownicy dziekanatu, nauczyciele akademiccy, samorząd studentów i organizacje studenckie. W czasie pierwszych lat studiów nie będzie wielu okazji do sprawdzenia się w niesieniu pomocy chorym. Jest to jednak okres bardzo ważny, bo poświęcony przede wszyst-kim naukom podstawowym, których zgłębienie pozwoli potem na łatwe zrozumienie przedmiotów klinicznych. Program jest obszerny, a jego opanowanie będzie wymagało nie tylko zmiany sposobu uczenia się w stosunku do poprzednich lat, ale również dużej mobilizacji i wewnętrznej dyscypliny. Przewodnik Dydaktyczny, który w tej chwili dotarł do Waszych rąk, pozwala na uzyskanie informacji o przedmiotach nauczania, programie zajęć, ich organizacji, a także zasadach i formach ich zaliczania. Przy każdym z przedmiotów podane zostały podręczniki i piśmiennictwo, które pomagają w opanowaniu obowiązujących wiadomości. Dane te, mamy nadzieję, ułatwią przygotowanie się do zajęć i pozwolą na uzyskanie lepszych wyników. Ważną informacją zawartą w przewodniku są nazwiska nauczycieli akademickich odpowiedzialnych za nauczanie danego przedmiotu. Od pierwszych lat studiów zachęcamy do uczestniczenia w pracach Studenckich Kół Naukowych przy zakładach i katedrach. Aktywne uczestnictwo w pracach kół, chociaż zazwyczaj absorbujące czasowo, pozwala nie tylko na rozwinięcie własnych zainteresowań, ale także na nawiązanie bliższych kontaktów z pracownikami naukowymi zakładu, przy którym działa Koło i zdobywanie zazwyczaj najnowszej, nie zawartej jeszcze w podręcznikach wiedzy z danej dziedziny. Władze Dziekańskie zapewniają, że będą otwarte na wszelkie konstruktywne propo-zycje i uwagi młodzieży akademickiej dotyczące procesu dydaktycznego w Uczelni. Prodziekan ds. I roku Prof. nadzw. dr hab. Barbara Górnicka Dziekan I Wydziału Lekarskiego Prof. dr hab. Mirosław Wielgoś

Spis treści... 4. 5. 6. 7. 8. 9. 0.... 14. 15. 6. WŁADZE WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO... 5 PODZIAŁ ROKU AKADEMICKIEGO 2013/2014...6 SKŁAD ZARZĄDU SAMORZĄDU STUDENTÓW WUM W KADENCJI 2012-2014...7 Plan studiów na rok akademicki 2013/2014...8 Anatomia...10 Histologia z embriologią...32 Biofizyka...37 Podstawy Biologii Molekularnej...40 Pierwsza pomoc i elementy pielęgniarstwa...43 Bezpieczeństwo i Higiena Pracy...45 Propedeutyka Medycyny Uzależnień...47 Język Łaciński w Medycynie...49 Język Obcy w Medycynie: język angielski/francuski/niemiecki/rosyjski... 51 Język Polski w Medycynie (dla obcokrajowców)... 54 Historia Medycyny...56 PRZYSPOSOBIENIE BIBLIOTECZNE...58 17. Wychowanie Fizyczne...59

RAMOWY PROGRAM PRAKTYK DLA STUDENTÓW I ROKU WYDZIAŁU LEKARSKIEGO Po I roku studiów obowiązuje studentów 4 tygodniowa / 20 dni roboczych 140 godzin / praktyka pielęgniarska w Klinikach Państwowych Szpitali Klinicznych lub oddziałach szpitalnych Zespołów Opieki Zdrowotnej. Kierownik Kliniki / Ordynator / lub wyznaczony przez niego opiekun ustala szczegółowy zakres obowiązków i harmonogram praktyki oraz sprawuje kontrolę nad pracą studenta. Opiekunem praktyki studenckiej winna być pielęgniarka o odpowiednim przygotowaniu zawodowym i ogólnym. Nieobecność studenta w pracy może być usprawiedliwiona jedynie formalnym zwolnieniem lekarskim. Choroba dłuższa niż 1 tydzień powoduje konieczność przedłużenia praktyki o odpowiedni okres czasu. W miarę możliwości student pod nadzorem opiekuna winien wykonywać wszystkie czynności pielęgnacyjne, pracując w systemie zmianowym obowiązującym w oddziale. Odbycie praktyki potwierdza opiekun a praktykę zalicza Kierownik Kliniki lub Ordynator Oddziału. Celem praktyki jest: 1 / Zdobycie orientacji w systemie organizacyjnym szpitala. 2 / Zaznajomienie studenta z rolą pielęgniarki w procesie pielęgnowania i leczenia chorego. 3 / Zdobycie umiejętności wykonywania podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych (mierzenie temperatury, tętna, ciśnienia krwi, liczby oddechów, technika słania łóżka i zmiany pościeli, toaleta chorego, obsługa sanitarna, karmienie chorych, przygotowanie leków do podania chorym). 4 / Nauczanie wykonywania wstrzyknięć podskórnych i domięśniowych oraz przygotowanie kroplówki dożylnej. 4

WŁADZE WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO REKTOR prof. dr hab. MAREK KRAWCZYK Prorektorzy PROREKTOR ds. DYDAKTYCZNO WYCHOWAWCZYCH prof. dr hab. MAREK KULUS PROREKTOR ds. NAUKI I WSPÓŁPRACY Z ZAGRANICĄ prof. dr hab. SŁAWOMIR MAJEWSKI PROREKTOR ds. KLINICZNYCH, INWESTYCJI i współpracy z regionem prof. dr hab. SŁAWOMIR NAZAREWSKI PROREKTOR ds. KADR prof. dr hab. RENATA GÓRSKA DZIEKAN I WYDZIAŁU LEKARSKIEGO prof. dr hab. MIROSŁAW WIELGOŚ Prodziekan I Wydziału Lekarskiego ds. I / II/ III r. prof. dr hab. Barbara Górnicka Prodziekan I Wydziału Lekarskiego ds. IV / V / VI r. prof. dr hab. Krzysztof Zieniewicz Prodziekan I Wydziału Lekarskiego ds. studiów licencjackich prof. dr hab. Kazimierz Niemczyk Prodziekan I Wydziału Lekarskiego ds. Przewodów Doktorskich dr hab. Paweł Włodarski Prodziekan I Wydziału Lekarskiego ds. Nauki prof. dr hab. Krzysztof Filipiak WŁADZE UCZELNI urzędują w budynku przy ul. Żwirki i Wigury 61. Przewodniczący Rady Pedagogicznej I r. dr med. HELENA DESZCZYŃSKA Kierownik dziekanatu mgr Joanna Kwiatkowska, tel. (22) 57 20 208, fax (22) 57 20 266, pok. 208. SEKRETARIAT I WYDZIAŁU LEKARSKIEGO Sprawy studenckie I r. studiów mgr Danuta Bogucka, pok. 213 d, przyjmuje w poniedziałek, wtorek, czwartek, piątek w godz. 10 30 15 00, tel. (22) 57 20 210, fax (22) 57 20 266. SEKCJA SPRAW BYTOWYCH STUDENTÓW tel. (22) 57 20 814, 57 20 815. Przychodnia dla studentów WUM: Niepubliczny ZOZ Centrum Medyczne WUM ul. Banacha 1 a, tel. (22) 599 18 01, 02-03. 5

PODZIAŁ ROKU AKADEMICKIEGO 2013/2014 Na podstawie Zarządzenia nr 11/2013 Rektora WUM z dnia 21 lutego 2013 r. oraz Zarządzenia nr 61/2013 Retora WUM z dnia 24 lipca 2013 r. SEMESTR ZIMOWY 30.09.2013 22.12.2013 zajęcia dydaktyczne 12 tygodni 23.12.2013 06.01.2014 wakacje zimowe 07.01.2014 26.01.2014 zajęcia dydaktyczne 3 tygodnie 27.01.2014 02.02.2014 sesja egzaminacyjna zimowa 03.02.2014 09.02.2014 przerwa semestralna 10.02.2014 16.02.2014 sesja poprawkowa SEMESTR LETNI 17.02.2014 19.04.2014 zajęcia dydaktyczne 9 tygodni 20.04.2014 27.04.2014 wakacje wielkanocne 28.04.2014 07.06.2014 zajęcia dydaktyczne 6 tygodni 08.06.2014 29.06.2014 sesja egzaminacyjna letnia 01.09.2014 07.09.2014 sesja poprawkowa 6

Warszawski Uniwersytet Medyczny SAMORZ D STUDENTÓW ul. Oczki 5, pok. 307 02-007 Warszawa tel./faks: +48 22 62 88 306 Sk ad Zarz du Samorz du Studentów WUM w kadencji 2012 2014: Przewodnicz cy Tomasz Zawadzki, V rok, I WL kierunek lekarski, Tel. Kom.: 510 051 468 Wiceprzewodnicz cy 1. Marcin Wojciechowski, I rok drugiego stopnia WNOZ, Tel. Kom.: 531 299 999 2. Piotr Sobieraj, VI rok, I WL kierunek lekarski, Wiceprzewodnicz cy, Przewodnicz cy Komisji Dydaktyki Maciej Pawliszewski, V rok, I WL kierunek lekarski, Tel. Kom.: 531 299 999 Przewodnicz cy Komisji Informacji i Promocji Marcin Wojciechowski, I rok drugiego stopnia WNOZ, Tel. Kom.: 531 299 999 Przewodnicz cy Komisji Kultury Micha Gontkiewicz, VI rok, I WL kierunek lekarski Tel. Kom.: 604 840 013 Przewodnicz ca Komisji Sportu i Turystyki Ewa Szymczyk, IV rok kierunek lekarski, Tel. Kom.: 509 296 222 Sekretarz Marta Pie kowska, III rok, zdrowie publiczne, Wi cej informacji na stronie http://www.samorzad.wum.edu.pl/ 7

Nazwa przedmiotu Semestr (1 zimowy, 2 letni, c oznacza 1 i 2) Plan studiów na rok akademicki 2013/2014 I Wydział Lekarski studia 6 letnie stacjonarne i niestacjonarne (d. wieczorowe) Forma zaliczenia Wymiar godzin obowiązujących studenta (maksymalny) ROK STUDIÓW I w tym: ECTS wyk. sem. ćwicz. Wychowanie fizyczne 2 c zaliczenie 60, 0 60, 0 S3 prak. zaw. Kod jednostki Jednostka dydaktyczna prowadząca zajęcia Studium Wychowania Fizycznego i Sportu Minimalna liczba studentów w grupie na zajęciach wyk. sem. ćwicz. Przysposobienie biblioteczne 1 zaliczenie 2, 0 2, 0 BIBG Biblioteka Główna 20 Bezpieczeństwo i higiena pracy 1 zaliczenie 4, 0 2, 0 1 M31 2, 0 AB Histologia z embriologią 8 c egzamin 100, 0 10, 0 30, 0 60, 0 Język łaciński w medycynie (nie dla wszystkich studentów) Język polski w medycynie (tylko dla obcokrajowców) Propedeutyka medycyny uzależnień 1 c zaliczenie 30, 0 30, 0 S1L 1 M15 1 M17 c zaliczenie 40, 0 40, 0 S1P Zakład Medycyny Zapobiegawczej i Higieny Dział Ochrony Pracy i Środowiska Katedra i Zakład Histologii i Embriologii (80%) Zakład Transplantologii i Centralny Bank Tkanek (20%) Studium Języków Obcych Łacina Studium Języków Obcych Polski i Rosyjski c. kurs c. kurs 20 c. kurs 20 10 c. kurs 20 10 1 2 zaliczenie 25, 0 15, 0 10, 0 1WJ Katedra i Klinika Psychiatryczna 20 Biofizyka 3 1 zaliczenie 40, 0 2, 0 2, 0 36, 0 NZME Praktyki zawodowe 4 2 zaliczenie 140, 0 Podstawy biologii molekularnej 2 2 zaliczenie 20, 0 10, 0 10, 0 1 M14A 1 4 0, 0 Zakład Biofizyki i Fizjologii Człowieka Zakład Biologii Ogólnej i Parazytologii 20 5 c. kurs 20 10 Fakultet 2 zaliczenie 30, 0 30, 0 10 Język franc., niem., ros., ang. w medycynie (1 język do wyboru) 20 10 3 c zaliczenie 60, 0 60, 0 S1 Studium Języków Obcych 20 8

Pierwsza pomoc i elementy pielęgniarstwa Plan studiów na rok akademicki 2013/2014 I Wydział Lekarski studia 6 letnie stacjonarne i niestacjonarne (d. wieczorowe) 2 2 zaliczenie 45, 0 ROK STUDIÓW I 9, 0 12, 0 24, 0 3, 0 4, 0 9, 0 1 MC2 3, 0 2, 0 8, 0 1 MC1 3, 0 6, 0 7, 0 1 MC3 II Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Dziecięcej c. kurs 20 5 c. kurs 20 5 c. kurs 20 5 Historia medycyny 2 1 zaliczenie 40, 0 20, 0 20, 0 1 ME Zakład Historii Medycyny c. kurs 20 Anatomia 18 c egzamin 200, 0 40, 0 160, 0 1 M12 R a z e m (maksymalnie) przedmioty: 836, 0 85, 0 1 1 9, 0 492, 0 1 4 0, 0 Zakład Anatomii Prawidłowej i Klinicznej c. kurs 10 9

Kierunek: Specjalność: Rok studiów, semestr: Tryb studiów: Nazwa przedmiotu: Typ przedmiotu: Poziom przedmiotu Język wykładowy: Nazwa jednostki dydaktycznej prowadzącej zajęcia: Imię i nazwisko Kierownika Zakładu Imię i nazwisko Osoby odpowiedzialnej za dydaktykę: Rodzaj zajęć: Lekarski Rok akademicki: 2013/2014 I rok, I-II semestr Stacjonarne, niestacjonarne. Anatomia obowiązkowy zaawansowany polski Zakład Anatomii Prawidłowej i Klinicznej Chałubińskiego 5, 02-004 Warszawa Prof. dr hab. Bogdan Ciszek Prof. dr hab. Bogdan Ciszek Ćwiczenia, wykłady Wykłady odbywają się w I i II semestrze w gmachu Centrum Biostruktury w sali wykładowej im. Prof. dr Ludwika Paszkiewicza. Ćwiczenia odbywają się w Zakładzie Anatomii Prawidłowej i Klinicznej w salach do ćwiczeń prosektoryjnych. Łączna liczba godzin 200 Liczba godzin: wykłady: 40 ćwiczenia: 160 seminaria: Liczba punktów ECTS 18 Metody dydaktyczne: ORGANIZACJA ZAJĘĆ Zajęcia w prosektorium mają swoisty charakter i polegają na zaznajamianiu się poszczególnymi elementami organizmu człowieka, z ich kształtem, budową, położeniem oraz zrozumieniu ich wzajemnej zależności. Na drodze analizy dochodzimy do syntezy ciała ludzkiego, szczególnie do znajomości budowy ciała człowieka żywego. Zajęcia odbywają się w kilkunastosobowych grupach z asystentem prowadzącym daną grupę przez cały rok akademicki (nawiązanie do zasady mistrzuczeń). W trakcie zajęć nacisk kładziony jest na interaktywne omówienie materiału i praktyczną weryfikację poznanych struktur anatomicznych na zwłokach. Program klasycznego nauczania anatomicznego jest wzbogacany o szereg elementów anatomii klinicznej i zaznajomienie z metodami badań przyżyciowych jak: endoskopowe badania przewodu pokarmowego (ezofagoskopia, gastrofiberoskopia, dróg oddechowych (rynoskopia, laryngoskopia, bronchoskopia), dróg moczowych (cystoskopia), gałki ocznej (oftalmoskopia) jak również poprzez badania radiologiczne (bronchografia, arteriografia, flebografia, limfografia) oraz przez stosowanie takich metod jak: ultarsonografia, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny. Wykłady są wzbogacane obrazami radiologicznymi, USG, CT, MR oraz obrazami uzyskanymi za pomocą niektórych technik endoskopowych. W tym celu Zakład prowadzi współpracę z wieloma Zakładami i Klinikami. Wykłady i ćwiczenia są również wzbogacane metodami wizualnymi przez wykorzystanie filmów i nagrań video. 10

Metody dydaktyczne: W toku kształcenia w Zakładzie Anatomii Prawidłowej i Klinicznej podnoszone są kwestie szacunku wobec chorego, jego cierpienia i śmierci, szacunku wobec szczątków ludzkich. W trakcie wykładu inauguracyjnego studenci poprzez powstanie i minutę ciszy czczą pamięć donatorów osób które ofiarowały swoje ciała na potrzeby nauczania w Zakładzie Anatomii Prawidłowej i Klinicznej. W drugim semestrze roku akademickiego rozpoczną się fakultatywne wykłady poświęcone Anatomii Klinicznej (wtorek 17:00 18:30). Są to monograficzne wykłady przeznaczone dla studentów wszystkich lat studiów oraz specjalizujących się lekarzy. Zachęcamy studentów do odwiedzania strony www Zakładu, na której znajdują się informacje dotyczące wykładów i ćwiczeń ich tematyki oraz stale poszerzany i uaktualniany dział dydaktyczny, zawierający m.in materiał fotograficzny preparatów ze sprawdzianów praktycznych oraz odsyłacze do wielu interesujących zasobów dydaktycznych internetu na całym świecie. W drugim semestrze rozgrywany jest turniej wiedzy anatomicznej Scapula Aurea dla studentów I roku wydziałów lekarskich i oddziału stomatologicznego. Troje zwycięzców zostaje zwolnionych z egzaminu z anatomii z oceną celującą. Wyłoniona w toku konkursu reprezentacja uczelni bierze udział w Ogólnopolskim Konkursie Wiedzy Anatomicznej Scapula Aurea. Wykłady i ćwiczenia Szczegółowy Program może ulegać niewielkiej modyfikacji w zależności od układu kalendarza. Szczegółowy program wykładów i ćwiczeń zostanie podany na początku roku. PROGRAM WYKŁADÓW OSTEOLOGIA * Anatomia przedmiot i rola w nauce i praktyce lekarskiej. Ogólna budowa organizmu ludzkiego. * Onto- i filogeneza kręgosłupa, anatomia czynnościowa oraz mechanika kręgosłupa i klatki piersiowej. * Budowa stawów i ich mechanika. * Onto- i filogeneza czaszki. * Czaszka jako całość. Doły i jamy czaszki. * Połączenia między dołami i jamami czaszki. * Anatomia kości i ich połączeń w badaniach obrazowych (rtg, CT, MRI). * Wybrane zagadnienia z antropogenezy. OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY * Zadania i podział układu nerwowego. Rozwój osobniczy OUN. Podział ontogenetyczny i kliniczny mózgowia. * Neuron, synapsa, łuk odruchowy. Budowa rdzenia kręgowego. Nerw rdzeniowy. Układ komorowy. Krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego. * Swoiste drogi i ośrodki czuciowe. Zespoły uszkodzenia rdzenia kręgowego. Drogi czuciowe nieswoiste układ siatkowaty (wprowadzenie). * Podział czynnościowy jąder wzgórza. Kora mózgu. Ośrodki korowe. * Układ rąbkowy. Podwzgórze. Przysadka mózgowa. Układ autonomiczny. * Ośrodki i drogi układu piramidowego objawy uszkodzenia drogi piramidowej. * Ośrodki i drogi układu pozapiramidowego objawy uszkodzenia. Móżdżek. Układ siatkowaty podsumowanie. * Unaczynienie OUN. Wybrane zagadnienia z mikroanatomii. * Współczesne obrazowanie anatomii czynnościowej OUN. Anatomia praktyczna OUN w obrazach rtg, MRI, CT. 11

Metody dydaktyczne: GŁOWA I SZYJA * Anatomia palpacyjna, Mięśnie szyi. Wybrane zagadnienia z topografii szyi trójkąty szyi. Przestrzenie międzypowięziowe. * Powrózek naczyniowo nerwowy szyi. Układ tętniczy, żylny i chłonny szyi. Tarczyca i przytarczyce. * Krtań topografia, budowa, unaczynienie, unerwienie. * Nerw twarzowy objawy porażenia centralnego i obwodowego. * Układ autonomiczny głowy i szyi. Zwoje szyjne pnia współczulnego. Zwoje nerwów czaszkowych. * Jama ustna zęby, język, podniebienie. * Narząd wzroku. * Rozwój głowy i szyi. Wady rozwojowe * Narząd przedsionkowo-ślimakowy. * Anatomia RTG głowy i szyi. KLATKA PIERSIOWA * Pojęcie klatki i jamy piersiowej. Naczynia i węzły chłonne klp. Wady wrodzone i nabyte klp. Sutek. Drogi odpływu chłonki z sutka. Metody badania na osobniku żywym. * Rozwój i zaburzenia rozwojowe tchawicy i płuc. Płuca i opłucna: budowa i topografia, mechanika oddychania. Śródpiersie: ograniczenia, podział, zawartość i topografia. * Unaczynienie, unerwienie i topografia serca. Czynność serca. Metody badania. Ogólna budowa serca. * Budowa i rozwój serca. Wady rozwojowe serca i dużych naczyń. * Echo serca. * Anatomia radiologiczna klatki piersiowej. JAMA BRZUSZNA * Pojęcie brzuch a jama brzuszna. Ściany jamy brzusznej. Miejsca zmniejszonej oporności tych ścian. Przepukliny (kanał pachwinowy i udowy). * Wybrane zagadnienia z budowy i topografii wątroby, dróg żółciowych wewnątrz i zewnątrz wątrobowych. Trzustka wybrane zagadnienia z budowy i topografii. * Rozwój i najczęściej spotykane wady układu pokarmowego i otrzewnej. * Unaczynienie narządów jamy brzusznej. Układ żyły wrotnej. * Krążenie oboczne. Naczynia i węzły chłonne jamy brzusznej. * Unerwienie narządów jamy brzusznej. Sploty: aortowy brzuszny, splot trzewny, splot podbrzuszy i sploty pochodne. * Narządy jamy brzusznej w obrazach Rtg, TK, MR, i USG. NARZĄDY MOCZOWO-PŁCIOWE DNO MIEDNICY * Przestrzeń zaotrzewnowa i jej zawartość. Układ moczowy. * Układ rozrodczy męski. * Układ rozrodczy żeński. * Wybrane zagadnienia z rozwoju układu moczowego i rozrodczego. Wady rozwojowe. * Dno miednicy (przepony, przestrzenie międzypowięziowe, doły, kanały) Krocze topografia, anatomia praktyczna. Układ moczowy i rozrodczy w odrazach Rtg, TK, MR i USG. 12

Metody dydaktyczne: GRZBIET I KOŃCZYNA GÓRNA * Topografia grzbietu, obręczy kończyny górnej, ramienia * Wybrane zagadnienia z anatomii przedramienia i ręki (topograficzne i praktyczne). * Objawy uszkodzenia nerwów i naczyń kończyny górnej. * Kończyna górna i grzbiet w obrazach Rtg, CT i MR Anatomiczne podstawy endoskopii stawu kończyny górnej. KOŃCZYNA DOLNA * Topografia obręczy kończyny dolnej, uda, goleni i stopy. * Unaczynienie i unerwienie kończyny dolnej mechanizm odpływu krwi żylnej, objawy porażenia nerwów. * Finał Konkursu Scapula Aurea. * Anatomiczne podstawy endoskopii stawu kolanowego. Anatomia radiologiczna kończyny górnej i dolnej. Arteriografia, flebografia, limfografia. MR. TK. * Rozwój aparatu lokomocyjnego w aspekcie kształtowania się postawy dwunożnej człowieka. * Zamknięcie kursu anatomii. PROGRAM ĆWICZEŃ OSTEOLOGIA * Kręgi szyjne, piersiowe, lędźwiowe, kość krzyżowa. Kręgosłup jako całość. Połączenia kręgów. Żebra, mostek. Połączenia żeber z kręgosłupem i mostkiem. Klatka piersiowa jako całość. * Obojczyk i łopatka. Kość ramienna, promieniowa i łokciowa. Kości ręki. Połączenia w obrębie kończyny górnej. * Kość miedniczna. Kość udowa, rzepka, kość piszczelowa i strzałkowa. Kości stopy. Miednica jako całość. Połączenia w obrębie kończyny dolnej. * Czaszka: kość potyliczna, ciemieniowa, czołowa, klinowa i sitowa. * Kość skroniowa, szczęka, kość podniebienna, jarzmowa, łzowa, nosowa, małżowina nosowa dolna, lemiesz żuchwa, kość gnykowa. * Czaszka jako całość: ściany, doły i jamy czaszki. Połączenia kości czaszki. * Anatomia kości i stawów w badaniach obrazowych rtg, CT, MRI. * Repetytorium tematyczne. ZALICZENIE OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY * Podział mózgowia powierzchnia zewnętrzna (z pominięciem szczegółowego opisu powierzchni półkul). Opony mózgowia i rdzenia kręgowego. Naczynia OUN (główne pnie tętnicze, koło tętnicze mózgu, zatoki opony twardej, ż. szyjna wewnętrzna). Powierzchnia zewnętrzna i przekroje rdzenia kręgowego. Krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego. * Kresomózgowie półkula mózgu, powierzchnie półkuli, brzegi, szczelina międzypółkulowa, podział na płaty, bieguny, bruzdy i zakręty. * Kresomózgowie środkowe: ciało modzelowate, sklepienie, spoidło przednie, przegroda przezroczysta. Komora boczna części, rogi, ograniczenia, splot naczyniówkowy. * Międzymózgowie budowa zewnętrzna. Podwzgórze. Wzgórzomózgowie. Otwór międzykomorowy. Komora trzecia. * Pień mózgu powierzchnia grzbietowa i podstawna. Miejsca wyjścia nerwów czaszkowych. Móżdżek. * Anatomia przekrojów przekrój pośrodkowy mózgu. Komory boczne. Jądra podkorowe. Istota biała półkul. * Anatomia przekrojów pokrywa śródmózgowia, nakrywka, odnogi mózgu, komora czwarta w obrazach CT i MRI. 13

Metody dydaktyczne: * Płat węchowy, płat limbiczny. Twór i układ siatkowaty. Lokalizacja jąder nerwów czaszkowych. Drogi wstępujące i zstępujące. * Lokalizacja czynnościowa w korze mózgu. Drogi rdzenia kręgowego. Unaczynienie poszczególnych części OUN. Drogi wstępujące i zstępujące. * Repetytorium tematyczne. ZALICZENIE GŁOWA I SZYJA * Skóra, budowa, przydatki skóry. Granice i okolice szyi. Trójkąty szyi. Powięź szyi. Przestrzenie międzypowięziowe szyi. Mięsień szeroki szyi. Splot szyjny. Żyły szyi. * Mięśnie szyi: mostkowo-obojczykowo-sutkowy, nadgnykowe, podgnykowe, pochyłe. Gruczoł tarczowy. Gruczoły przytarczyczne. Pęczek naczyniowonerwowy szyi. Tętnica szyjna wspólna. * Krtań i tchawica topografia, budowa, unaczynienie, unerwienie. Gałęzie początkowego odcinka t. szyjnej zewnętrznej: t. tarczowa górna, t. językowa, t. twarzowa. Odcinek szyjny n. błędnego. Nerw. dodatkowy. Zwoje szyjne pnia współczulnego. * Mięśnie wyrazowe twarzy. T. twarzowa odcinek główny. Nerw twarzowy objawy porażenia centralnego i obwodowego. Ślinianka przyuszna. * Dół podskroniowy ograniczenia, zawartość. Tętnica szczękowa. Mięśnie żucia. Jama nosowa zatoki przynosowe, miejsca ujść. Nerw węchowy. Nerw trójdzielny. * Jama ustna ściany, zęby, dziąsła. Zwarcie, zgryz. Język budowa, czynność, unaczynienie, unerwienie. Nerw podjęzykowy objawy porażenia. Podniebienie podział, budowa, unaczynienie, unerwienie. Cieśń gardzieli. Migdałki podniebienne. Nerw językowo-gardłowy. Gardło położenie, topografia, budowa, unaczynienie, unerwienie. Podział jamy gardła. Przestrzeń przygardłowa. * Opona twarda mózgowia uwidocznienie po odpiłowaniui sklepienia czaszki, zatoki opony twardej. Wyjścia nn. czaszkowych w obrębie dołów czaszki. Mięśnie gałki ocznej. Unerwienie mięśni gałki ocznej objawy porażenia. Narząd łzowy. Uwidocznienie zawartości oczodołu po odpreparowaniu ściany górnej. Anatomia warstwowa głowy i szyi. * Narząd wzroku. Budowa gałki ocznej. Narząd przedsionkowo-ślimakowy. Ucho zewnętrzne. Ucho środkowe ograniczenia i zawartość jamy bębenkowej. Ucho wewnętrzne błędnik kostny, błędnik błoniasty. * Repetytorium tematyczne. ZALICZENIE KLATKA PIERSIOWA * Anatomia przekrojów przekrój pośrodkowy mózgu. Komory boczne. Jądra podkorowe. Istota biała półkul. * Anatomia przekrojów pokrywa śródmózgowia, nakrywka, odnogi mózgu, komora czwarta w obrazach CT i MRI. Dostępne badaniu punkty kostne, linie topograficzne na tułowiu, granice i okolice klp. Powtórzenie wiadomości z układu kostno-stawowego klp. Mięśnie piersiowo-ramienne i mięśnie własne klp przyczepy, przebieg, topografia, czynność, unaczynienie, unerwienie, objawy porażenia. Naczynia i nerwy ścian klp naczynia i nerwy międzyżebrowe, naczynia piersiowe wewnętrzne, ich gałęzie, zakres unaczynienia i unerwienia. Gruczoł sutkowy- położenie, budowa, unaczynienie krwionośne i chłonne, unerwienie. * Budowa i zawartość przestrzeni międzyżebrowej. Jama pachowa, jej ściany i zawartość. Korzenie, pęczki i nerwy splotu ramiennego w jamie pachowej. Tętnice, żyły i węzły chłonne jamy pachowej, ich gałęzie, dopływy, przebieg i zespolenia. 14

Metody dydaktyczne: * Jama klp, jej podział. Śródpiersie jego podział i zawartość poszczególnych jego części. Przepona przyczepy, unaczynienie, unerwienie, czynność. Otwory przepony miejsca zmniejszonej odporności, przepukliny przeponowe. Nerw przeponowy przebieg, gałęzie, zakres unerwienia, objawy porażenia. Opłucna podział, przebieg, unaczynienie, unerwienie. Tchawica i oskrzela główne. Płuca położenie, topografia, budowa, czynność, unaczynienie, unerwienie. Korzeń płuca. Pojęcie segmentu płucnego. Segmenty płuca prawego i lewego. Grasica. * Serce kształt, wielkość, położenie. Szczegółowe ukształtowanie i budowa ścian poszczególnych części serca. Unaczynienie tętnicze i żylne serca. Unerwienie serca (splot sercowy powierzchowny i głęboki). Rzut sylwetki serca i rzuty zastawek na przednią ścianę klp. Osierdzie. Wielkie naczynia wychodzące i wchodzące do serca (aorta, pień płucny, żyły płucne, żyła główna górna i dolna), ich przebieg i topografia. * Przełyk położenie, topografia, budowa, unaczynienie. Aorta podział, topografia poszczególnych części, gałęzie aorty, ich przebieg (pień ramiennogłowowy, tt. szyjne wspólne i podobojczykowe, tt. międzyżebrowe tylne, tt. przeponowe). Nerw błędny, odcinek piersiowy przebieg, topografia, gałęzie. Pień współczulny odcinek piersiowy położenie, gałęzie, zakres unerwienia. Przewód piersiowy początek, topografia, ujście, czynność.. * Repetytorium tematyczne. ZALICZENIE JAMA BRZUSZNA * Podział topograficzny przedniej ściany brzucha okolice. Unaczynienie i unerwienie ścian brzucha ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia żył podskórnych dla krążenia obocznego żylnego. Mięśnie przedniej ściany brzucha (mm: skośne, poprzeczny, prosty), mm czworoboczny lędźwi ich przyczepy, czynność, unerwienie. Budowa i znaczenie ścian jamy brzusznej. Kanał pachwinowy. * Powierzchnia wewnętrzna przedniej ściany jamy brzusznej. Naczynia nabrzuszne górne i dolne, ich znaczenia dla krążenia obocznego (tętniczego). Splot lędźwiowy jego korzenie, położenie, gałęzie splotu do ściany brzucha. Stosunki ogólne otrzewnej i narządów jamy brzusznej. Otrzewna ścienna i trzewna. Pojęcie narządu zewnątrz i wewnątrz otrzewnowego. Podział jamy otrzewnej. Więzadła i zachyłki otrzewnej. Sieć większa i mniejsza. Otwór sieciowy. Krezka jelita. Podział części brzusznej przewodu pokarmowego. Położenie poszczególnych narządów w jamie brzusznej. * Pień trzewny położenie, gałęzie, ich przebieg i zakres unaczynienia oraz połączenia między nimi. Żołądek kształt, położenie, topografia, budowa ścian, unaczynienie, unerwienie, czynność. Jelito cienkie podział, położenie, budowa ścian. Dwunastnica dokładna topografia, ukształtowanie powierzchni wewnętrznej, unaczynienie, unerwienie, czynność. Jelito czcze i kręte różnica w budowie ściany. Tętnica krezkowa górna położenie, gałęzie, ich przebieg, zakres unaczynienia. Unerwienie żołądka i jelita cienkiego. * Jelito grube podział, topografia poszczególnych części jelita grubego, unaczynienie i unerwienie. Ujście krętniczo-kątnicze. Wyrostek robaczkowy położenie, budowa, znaczenie. Wątroba kształt, położenie, topografia, ukształtowanie powierzchni, budowa (płaty, zraziki anatomiczne i czynnościowe) unaczynienie odżywcze i czynnościowe, czynność. Pęcherzyk żółciowy, przewody wątrobowe i przewód żółciowy wspólny położenie, topografia, czynność unaczynienie i unerwienie. Tętnica krezkowa dolna odejście, gałęzie ich przebieg i zakres unaczynienia, zespolenia. Żyła krezkowa górna i żyła krezkowa dolna dopływy, przebieg, ujście. 15

Metody dydaktyczne: * Trzustka położenie, topografia, budowa, unaczynienie, unerwienie, czynność. Przewód trzustkowy warianty połączenia z przewodem żółciowym wspólnym i ujścia do dwunastnicy. Śledziona położenie, topografia, budowa, unaczynienie i unerwienie. Żyła wrotna. Krążenie wrotne. Drogi krążenia obocznego żylnego w przypadku przeszkody w przepływie krwi przez żyłę wrotną. Krążenie płodowe. Splot aortowy brzuszny i sploty pochodne. Splot podbrzuszny górny i dolny. * Repetytorium tematyczne. ZALICZENIE NARZĄDY MOCZOWO-PŁCIOWE DNO MIEDNICY * Pojęcie przestrzeni zaotrzewnowej. Narządy leżące w tej przestrzeni. Mięśnie tylnej ściany brzucha: czworoboczny lędźwi, lędźwiowy większy i mniejszy, biodrowy ich przyczepy, topografia, czynność. Nerwy splotu lędźwiowego ich odcinki wewnątrzbrzuszne. Nerki położenie, topografia, budowa, unaczynienie, unerwienie, czynność. Osłonki nerek, ich znaczenie. Nadnercza położenie, topografia, budowa, unaczynienie, unerwienie, czynność. Moczowód przebieg, topografia (u mężczyzny i u kobiety), budowa, unaczynienie, unerwienie, czynność. Aorta brzuszna, jej topografia, gałęzie. Żyła główna dolna topografia, dopływy. Tętnica biodrowa wewnętrzna przebieg, gałęzie ścienne i trzewne, ich przebieg i zespolenia na obwodzie (również z gałęziami tętnicy biodrowej zewnętrznej). Znaczenie tych zespoleń dla krążenia obocznego w górnej części kończyny dolnej. Część lędźwiowa i krzyżowa pnia współczulnego. * Narządy płciowe męskie. Gruczoł krokowy położenie, topografia. Budowa, unaczynienie, unerwienie, czynność. Jądro położenie, budowa, unaczynienie, unerwienie, czynność. Nasieniowód przebieg, topografia, budowa, unaczynienie, unerwienie. Bańka nasieniowodu. Pęcherzyki nasienne. Powrózek nasienny elementy składowe, osłonki powrózka, jego przebieg wewnątrz- i zewnątrzbrzuszny. Prącie położenie, budowa, unaczynienie, unerwienie, czynność. Cewka moczowa męska położenie, topografia, unaczynienie, unerwienie. Moszna budowa, czynność. Splot podbrzuszny górny, sploty podbrzuszne dolne, ich korzenie i gałęzie. Sploty pochodne, ich czynność. * Powtórzenie budowy miednicy. Części kostne, więzadła, płaszczyzny i wymiary miednicy. Pęcherz moczowy położenie, topografia, unaczynienie i unerwienie, budowa ściany, trójkąt pęcherzowy. Narządy płciowe wewnętrzne żeńskie. Więzadło szerokie, więzadła jajnika i macicy. Jajnik położenie, topografia, budowa, unaczynienie, unerwienie, czynność (cykl jajnikowy). Jajowód przebieg, topografia, budowa, unaczynienie, unerwienie, czynność. Macica położenie prawidłowe, odmiany położenia, topografia, budowa, unaczynienie, unerwienie, czynność (cykl miesięczny). Omaciczne i przymaciczne Pochwa położenie, topografia, budowa, unaczynienie i unerwienie. Cewka moczowa żeńska przebieg, topografia. * Dno miednicy. Krocze i okolica kroczowa. Przepona miednicy i przepona moczowo-płciowa elementy mięśniowe i powięziowe. Przestrzenie międzypowięziowe miednicy i ich znaczenie. Kanał zasłonowy. Dół kulszowoodbytniczy i kanał sromowy. Tętnica sromowa wewnętrzna przebieg, gałęzie, zespolenia. Nerw sromowy przebieg, gałęzie, zakres unerwienia, objawy porażenia. Podstawy anatomiczne jamy brzusznej i miednicy w CT, NMR, USG. * Repetytorium tematyczne. ZALICZENIE 16

Metody dydaktyczne: GRZBIET I KOŃCZYNA GÓRNA * GRZBIET: Okolice grzbietu. Gałęzie grzbietowe nerwów rdzeniowych przebieg, zakres, unerwienia. Powięź powierzchowna grzbietu, powięź karkowa, powięź piersiowo-lędźwiowa. Mięśnie grzbietu powierzchowne: kolcoworamienne i kolcowo-żebrowe, ich przebieg, przyczepy, czynność, unerwienie, objawy porażenia. Trójkąt lędźwiowy, przestrzeń czworoboczna lędźwi. Mięsień prostownik grzbietu jego poszczególne części, przyczepy, przebieg, czynność, unerwienie. Powięź piersiowo-lędźwiowa i jej znaczenie. Unerwienie skóry karku i potylicy. Nerwy potyliczne większy, mniejszy i trzeci przebieg, zakres unerwienia. Mięśnie podpotyliczne przyczepy, przebieg, czynność, unerwienie. Trójkąt podpotyliczny. Kanał kręgowy. Nakłucie lędźwiowe podstawy anatomiczne. * KOŃCZYNA GÓRNA: Powtórzenie: kości, stawy i więzadła kręgosłupa i kończyny górnej. Splot ramienny, tętnica pachowa. Okolice kończyny górnej. Mięśnie obręczy kończyny górnej przyczepy, przebieg, unerwienie, unaczynienie, czynność, objawy porażenia. Nerwy splotu ramiennego dla mięśni obręczy przebieg, zakres unerwienia. Otwory pachowe przyśrodkowy i boczny. Powięź ramienia, przegrody międzymięśniowe. Nerwy i żyły podskórne ramienia. Mięśnie ramienia przyczepy, przebieg, czynność, unerwienie, objawy porażenia. Tętnica ramienna i żyły ramienne przebieg, gałęzie, zakres unaczynienia, zespolenia. Pęczek naczyniowo-nerwowy ramienia. Nerw pachowy i nerw mięśniowo-skórny przebieg, gałęzie, zakres unerwienia, objawy porażenia. * KOŃCZYNA GÓRNA Mięśnie przedramienia, grupa przednia, boczna i tylna przyczepy, przebieg, czynność, unerwienie, objawy porażenia. Dół łokciowy ograniczenia, zawartość. Tętnice przedramienia: promieniowa i łokciowa przebieg, gałęzie, zespolenia. Sieć tętnicza łokciowa i nadgarstkowa, ich znaczenie dla krążenia obocznego. Nerw pośrodkowy, nerw łokciowy i nerw promieniowy przebieg, gałęzie, zakres unerwienia * KOŃCZYNA GÓRNA Troczek prostowników i zginaczy ręki. Kanał nadgarstka, jego zawartość. Rozcięgno dłoniowe, jego znaczenie. Nerwy skórne dłoni i grzbietu ręki. Sieć żylna ręki. Mięśnie kłębu i kłębika oraz mięśnie środkowe ręki przyczepy, przebieg, czynność, unerwienie, objawy porażenia. Końcowe odcinki tętnicy promieniowej i łokciowej w obrębie ręki. Łuki dłoniowe: powierzchowny i głęboki, gałęzie odchodzące od łuków. Pochewki ścięgien mięśni zginaczy i prostowników oraz ich znaczenie. Końcowe odcinki nerwów: pośrodkowego i łokciowego dla mięśni ręki. Objawy porażenia nerwów ruchowych kończyny górnej w jej różnych częściach. Miejsca powierzchownego przebiegu naczyń tętniczych i żylnych na kończynie górnej (miejsca wyczuwania tętna i wkłuwania się do naczyń) Miejsca powierzchownego przebiegu dużych pni nerwowych na kończynie górnej (miejsca badania palpacyjnego pni nerwowych, miejsca znieczuleń przewodowych). * Repetytorium tematyczne. ZALICZENIE 17

Metody dydaktyczne: Wymagania wstępne KOŃCZYNA DOLNA * Powtórzenie: kości, stawy i więzadła kończyny dolnej, splot lędźwiowy. Kształty zewnętrzne i okolice kończyny dolnej. Oś konstrukcyjna. Powięź szeroka i powięź pośladkowa, przegrody międzymięśniowe uda. Żyły podskórne i nerwy skórne uda. Węzły chłonne pachwinowe. Rozstęp mięśni i rozstęp naczyń. Kanał udowy. Rozwór odpiszczelowy. Mięśnie obręczy kończyny dolnej przyczepy, przebieg, czynność, unerwienie, objawy porażenia. Mięśnie uda grupa przednia, przyśrodkowa i tylna przyczepy, przebieg, czynność, unerwienie, objawy porażenia. Trójkąt udowy, kanał przywodzicieli. Tętnica i żyła udowa przebieg, topografia, gałęzie i dopływy, zespolenia. Nerw udowy i nerw zasłonowy przebieg, gałęzie, zakres unerwienia. Naczynia zasłonowe przebieg, gałęzie, zespolenia, zakres unaczynienia. Nerwy i naczynia pośladkowe górne i dolne przebieg, gałęzie, zespolenia, zakres unerwienia i unaczynienia. Otwór nad- i podgruszkowy. * Splot krzyżowy korzenie splotu i jego gałęzie. Powięź goleni, przegrody międzymięśniowe goleni. Troczek zginaczy, troczki prostowników i mięśni strzałkowych. Nerwy skórne i żyły podskórne goleni. Mięśnie goleni grupa przednia, boczna i tylna przyczepy, przebieg, czynność, unaczynienie i unerwienie, objawy porażenia. Dół podkolanowy ograniczenia, zawartość, topografia przebiegających tam naczyń i nerwów. Nerw kulszowy przebieg, topografia, gałęzie. Nerw piszczelowy i nerwy strzałkowe przebieg na goleni, gałęzie, zakres unerwienia. Tętnica podkolanowa i jej gałęzie. Tętnica piszczelowa przednia i tylna przebieg, gałęzie, zakres unaczynienia. Sieć tętnicza kolana. * Kanał kostki przyśrodkowej. Troczek zginaczy, troczki prostowników i mm. strzałkowych. Pochewki ścięgniste mięśni długich biegnących z goleni na stopę. Prostownik palców krótki i długi przebieg ścięgien na grzbiecie stopy. Rozcięgno podeszwowe. Krótkie mięśnie stopy (mm. palucha i palca V, mm. wyniosłości pośredniej) przyczepy, przebieg, czynność, unerwienie. Końcowe odcinki nerwów strzałkowych i nerwy podeszwowe (od nerwu piszczelowego) ich przebieg, gałęzie skórne i mięśniowe, zakres unerwienia. Końcowe odcinki tętnicy piszczelowej przedniej i tylnej: łuki tętnicze podeszwowy i grzbietowy, ich znaczenie, gałęzie od nich odchodzące. Objawy porażenia nerwów kończyny dolnej po ich uszkodzeniu na różnych poziomach. Miejsca powierzchownego przebiegu naczyń tętniczych i naczyń żylnych kończyny dolnej miejsca wyczuwania tętna i miejsca wkłuwania się do naczyń. Miejsca powierzchownego przebiegu dużych pni nerwowych na kończynie dolnej. * Anatomia topograficzna i stosowana stawu biodrowego, kolanowego i skokowego. Anatomia RTG,CT MR kończyny dolnej. * Repetytorium tematyczne. ZALICZENIE * ZALICZENIE ZALEGŁOŚCI Wiadomości z zakresu anatomii człowieka i zwierząt na poziomie kursu biologii dla szkoły średniej. 18

Cele kształcenia - w zakresie wiedzy student: - w zakresie umiejętności student: Po zakończonym kursie anatomii prawidłowej student powinien: znać mianownictwo anatomiczne polskie, łacińskie i angielskie nazwać, opisać budowę, topografię i rozwój wszystkich struktur wypreparowanych w prosektorium, znać czynność tkanek i narządów w warunkach prawidłowych oraz zależność pomiędzy budową i czynnością narządu, umieć zidentyfikować i określić właściwą nazwę prawidłowej struktury anatomicznej na zdjęciach rentgenowskich, obrazach USG, TK, MR i endoskopowych, przeprowadzić analizę ruchów wykonywanych w poszczególnych stawach opisać podstawy anatomiczne uszkodzenia nerwów i ośrodków nerwowych, znać stosunki topograficzne narządów, zmienność ich budowy, odmiany i wyciągać z tego własne wnioski, umieć określić granice narządów i rzuty ważnych elementów (np. zastawek serca) na powierzchnię ciała, Ocenić różnicę między obrazem prawidłowym i patologicznym posługując się różnymi poznanymi metodami, głównie badaniami przyżyciowymi. Efekty kształcenia zna mianownictwo anatomiczne w języku polskich, łacińskim i angielskim; zna budowę ciała ludzkiego w podejściu topograficznym (kończyna górna i dolna, klatka piersiowa, brzuch, miednica, grzbiet, szyja, głowa) oraz czynnościowym (układ kostno-stawowy, układ mięśniowy, układ krążenia, układ oddechowy, układ pokarmowy, układ moczowy, układy płciowe, układ nerwowy i narządy zmysłów, powłoka wspólna); zna topografie narządów, naczyń i nerwów oraz ich rzuty na powierzchnie ciała, zna miejsca obmacywania tętna, pni nerwowych, narządów wewnętrznych grup mięśniowych, kości i stawów, zna obrazy struktur anatomicznych na preparacie oraz w ikonografii anatomiczno medycznej, zna podstawy prowadzenia badań naukowych w zakresie anatomii. wyjaśnia anatomiczne podstawy badania przedmiotowego, wnioskuje o relacjach między strukturami anatomicznymi na podstawie przyżyciowych badań diagnostycznych, w szczególności z zakresu radiologii (zdjęcia przeglądowe, badania z użyciem środków kontrastowych, tomografia komputerowa oraz magnetyczny rezonans jądrowy), posługuje się w mowie i piśmie mianownictwem anatomicznym, rozumie i posługuje się obrazami struktur anatomicznych uzyskanymi z preparatów, badań obrazowych i przedstawionych w ikonografii anatomiczno-medycznej, analizuje biomechanikę stawów, potrafi znaleźć miejsca obmacywania tętna na ciele ludzkim, miejsca powierzchownego przebiegu pni nerwowych i typowe punkty kostne, rozpoznaje podstawowe struktury anatomiczne, których praktyczna znajomość stanowi niezbędny składnik umiejętnosci lekarza (lista punktów bazowych) na preparatach i modelach anatomicznych w co najmniej 90%, rozpoznaje pozostałe struktury anatomiczne na preparatach modelach i w obrazach USG, TK, MR, RTG, w co najmniej 65%, potrafi zaplanować proste badanie naukowe w zakresie anatomii. 19

- w zakresie umiejętności student: Punkty bazowe Zasady zdawania egzaminu praktycznego i kollokwiów (liczba stanowisk odnosi się do egzaminu) 1. Na każdym z trzydziestu stanowisk należy rozpoznać dwa punkty oznaczone szpilkami. 2. Czas na 1 stanowisko 60 sek. 3. Preparatów nie wolno dotykać przemieszczać i odwracać albowiem następna zdająca osoba nie będzie miała szansy na rozwiązanie sprawdzianu. 4. Maksymalna ocena za jedną szpilkę 2 pkt. Przykładowe warianty oceny szpilka wbita w t. tarczową górną lewą a. thyroidea sup. sin. 2p. a. thyroidea sup. dx. 1p. a. thyroidea sup. 1p t. tarczowa górna lewa 1p. t. tarczowa górna prawa 0p. t. tarczowa górna 0p. a. thyroidea 0p. lewa lub sin. 0p 5. Uwaga! Prawidłowe rozpoznanie struktury pojedynczej w sposób sugerujący jej parzystość lub zwielokrotnienie = 0p. np. trachea dx. Falx cerebri sin. Tentorium cerebelli sup. 6. Na egzaminie aby zaliczyć należy zdobyć 76 pkt na 120 możliwych Osoby ubiegające się o termin 0 poza odpowiednimi ocenami z kolokwiów (patrz regulamin) muszą w obu sprawdzianach zdobyć co najmniej po 100 pkt. 7. Pierwsze 20 szpilek będzie wbite w punkty bazowe czyli podstawowe struktury anatomiczne których praktyczna znajomość odróżnia wiedzę lekarza od wiedzy przedstawicieli innych zawodów medycznych. Tutaj ocena będzie tylko na 2 pkt albo na 0 pkt bez wariantów pośrednich. Np.: przy oznaczenie lewej t.szyjnej wspólnej jedyną pozytywna odpowiedź to: a.carotis communis sin. 2p. a.carotis communis dx. 0p a.carotis communis 0p. a.carotis 0p. t.szyjna wspólna lewa 0p. t.szyjna wspólna prawa 0p. t.szyjna wspólna 0p. t.szyjna 0p. W grupie dwudziestu punktów bazowych można popełnić 2 błędy. Większa liczba błędów powoduje automatyczne niezaliczenie i praca nie jest dalej sprawdzana. Oznacza to, że aby zaliczyć egzamin należy uzyskać w tej części 36 pkt. Punkty bazowe I semestru OSTEOLOGIA I ARTROLOGIA CRANIUM 1. Otwory i kanały zawierające nerwy czaszkowe oraz canalis caroticus, meatus acusticus externus, canalis nasolacrimalis, fossa hypophysialis, protuberantia occipitalis externa, sulcus sinus sagitalis sup. sulcus sinus trsv. sulcus sinus sigmoidei. alveolus dentalis Nie trzeba podawać nazwy kości, w której przebiega kanał, ale trzeba podać stronę. 20

- w zakresie umiejętności student: 2. Kości czaszki Os frontale Os ethmoidale Os temporale Os sphenoidale Os parietale Os occipitale Maxilla Os zygomaticum Os palatinum Os nasale Mandibula. COLUMNA VERTEBRALIS 1. części kręgu (corpus, arcus, processus spinosus) i nazwa własna (atlas, axis, prominens) lub odcinek np. processus spinosus vertebrae cervicalis 2. dens axis 3. os sacrum, facies auricularis 4. os coccygis 5. promontorium 6. discus intervertebralis. THORAX 1. costa + strona 2. costa prima 3. sternum. MEMBRUM SUPERIUS 1. Scapula: angulus inf., cavitas glenoidalis, 2. Clavicula 3. Humerus: caput, collum chirurgicum, epicondyli 4. Radius 5. Ulna 6. Kości nadgarstka (umieć rozróżnić bez podania strony) 7. Kości śródręcza (rozpoznać os metacarpi bez strony i numeru) 8. Paliczki (rozpoznać paliczek bez strony i numeru + phalanx distalis). MEMBRUM INFERIUS 1. Os coxae: crista iliaca, fossa iliaca, acetabulum, os pubis, tuber ischiadicum 2. Femur: caput, collum, trochanter maior et condylus medialis et lateralis 3. Patella (bez strony) 4. Tibia: malleolus medialis 5. Fibula: malleolus lateralis 6. Kości stępu (umieć rozróżnić bez podania strony) 7. Kości śródstopia (jak kości śródręcza) 8. Paliczki (jak w k. górnej). 21

- w zakresie umiejętności student: SYSTEMA NERVOSUM CENTRALE 1. a. basilaris 2. a. carotis interna 3. medulla oblongata 4. pyramis medullae oblongatae 5. pons 6. radix n. trigemini 7. ventriculus IV 8. vermis cerebelli 9. hemispherium cerebelli 10. tonsilla cerebelli 11. mesencephalon 12. aqueductus mesencephali 13. crus cerebri 14. thalamus 15. corpus pineale 16. ventriculus tertius 17. corpus mamillare 18. chiasma opticum 19. nucleus caudatus 20. nucleus lentiformis 21. capsula interna 22. ventriculus lateralis 23. plexus choroideus 24. hipocampus 25. septum pellucidum 26. corpus callosum 27. insula 28. lobus temporalis 29. lobus frontalis 30. lobus occipitalis 31. lobus parietalis 32. sulcus lateralis 33. sulcus centralis 34. fissura longitudinalis cerebri 35. tractus olfactorius 36. bulbus olfactorius 37. medulla spinalis. 22

- w zakresie umiejętności student: COLLUM 1. m. sternocleidomastoideus 2. a. carotis communis 3. a. carotis interna 4. a. carotis externa 5. v. iugularis interna et externa 6. trachea 7. glandula thyroidea 8. os hyoideum 9. prominentia laryngis 10. epiglottis 11. plica vocalis 12. cartilago thyroidea 13. m. digastricus 14. n. hypoglossus 15. glandula submandibularis 16. a. subclavia 17. v. subclavia 18. plexus brachialis 19. n. vagus 20. n. phrenicus 21. m. scalenus ant. CAPUT 1. a. facialis 2. glandula parotis 3. labium superius 4. labium inferius 5. rima oris 6. palpebra sup. 7. palpebra inf. 8. nasus externus 9. mentum 10. m. maseter 11. m. temporalis 12. gingiva 13. lingua 14. palatum durum 15. palatum molle 16. uvula 17. tonsilla paltina 18. tonsilla pharyngea 19. ostium pharyngeum tubae auditivae 20. sinus maxillaris 21. sinus frontalis 22. sinus sphenoidalis 23. concha nasalis inf. 24. concha nasalis media 25. ganglion trigeminale 26. n. alveolaris inf. 27. n.lingualis 28. a. maxillaris 29. a. temporalis spf. 30. falx cerebri 31. tentorium cerebelli 32. sinus sagitalis sup 23

- w zakresie umiejętności student: 33. sinus transv. 34. sinus sigmoideus 35. n. opticus 36. bulbus oculi 37. cavum tympani 38. auris interna. Punkty bazowe II semestru THORAX 1. a. axillaris 2. m. pectoralis maior 3. m. latissimus dorsi 4. n. ulnaris, 5. n. medianus 6. n.musculocutaneus 7. n. radialis 8. n. axillaris 9. m. intercostalis ext. 10. m. intercostalis int. 11. a. thoracica interna 12. n. intercostalis 13. pleura parietalis 14. truncus sympathicus 15. esophagus 16. trachea 17. n. vagus 18. n. phrenicus 19. v. brachiocephalica 20. v. cava sup. 21. v. cava inf. 22. v. azygos 23. ductus thoracicus 24. aorta ascendens 25. arcus aortae 26. truncus brachiocephalicus 27. a. carotis communis dx et sin 28. a. subclavia sin et dx. 29. Aorta descendens 30. truncus pulmonalis 31. a. pulmonalis 32. bronchus principalis 33. vena pulmonalis sup 34. vena pulmonalis inf 35. apex pulmonis 36. lobus superior pulmonis 37. lobus medius pulmonis dx. 38. lobus inferior pulmonis 39. apex cordis 40. atrium sin. 41. auricula sin. 42. atrium dx. 43. auricula dx 44. m. papillaris 45. valva aortae 24

- w zakresie umiejętności student: 46. valva trunci pulmonalis 47. valva bicuspidalis 48. valva tricuspidalis 49. septum interventriculare 50. fossa ovalis 51. ventriculus sinister 52. ventriculus dexter 53. a. coronaria sin 54. a. coronaria dx 55. sinus coronarius 56. diaphragma. ABDOMEN 1. funiculus spermaticus 2. umbilicus 3. m. rectus abdominis 4. linea alba 5. lig. inguinale 6. m. obl. ext. abdominis 7. peritoneum parietale 8. omentum maius 9. ventriculus 10. cardia ventriculi 11. fundus ventriculi 12. curvatura ventriculi minor et maior 13. pylorus 14. bulbus duodeni 15. duodenum 16. mesenterium 17. jejunum 18. ileum 19. caecum 20. apendix vermiformis 21. colon ascendens 22. colon transversum 23. colon descsendens 24. colon sigmoideum 25. rectum 26. lien 27. pancreas 28. lig hepatoduodenale 29. ductus choledochus 30. vena portae 31. lobus sinister 32. lobus dexter 33. lobus caudatus 34. lobus quadratus 35. ligamentum teres hepatis 36. aorta 37. v. cava inf 38. truncus celiacus 39. a et v. mesenterica sup. 40. A. et v. mesenterica inf 41. Vesica fellea. 25

- w zakresie umiejętności student: SPATIUM RETROPERITONEALE ET ORGANA UROGENITALIA 1. m. psoas maior 2. m. iliacus 3. n. femoralis 4. n. obturatorius 5. a. iliaca communis, externa et interna 6. v. iliaca communis, externa et interna 7. a. v. renalis 8. ren 9. pelvis renalis 10. glandula suprarenalis 11. ureter 12. vesica urinaria 13. truncus symphaticus 14. nodi lymphatici lumbales 15. excavatio rectouterina 16. uterus 17. vagina 18. tuba uterina 19. ovarium 20. lig. latum uteri 21. testis 22. epidydymis 23. ductus deferens 24. prostata 25. urethra masculina 26. corpus cavernosum penis 27. glans penis 28. scrotum 29. urethra feminina 30. labium maius pudendi 31. labium minus pudendi 32. clitoris 33. anus 34. m. levator ani MEMBRUM SUPERIUS 1. m. erector spinae 2. m. latissimus dorsi 3. m. trapesius 4. m. serratus ant. 5. m. subscapularis 6. m. infraspinatus 7. m. supraspinatus 8. m. deltoideus 9. m. biceps brachii 10. m. triceps brachii 11. m. brachioradialis 12. m. flexor carpi radialis 13. m. flexor carpi ulnaris 14. m. flexor digitorum spf. 15. m. flexor digitorum prof. 16. m. extensor digitorum communis 26

- w zakresie umiejętności student: 17. thenar 18. hypothenar 19. a. axillaris 20. a. brachialis 21. a. radialis 22. a. ulnaris 23. v. basilica 24. v. cephalica 25. n. medianus 26. n. radialis 27. n. ulnaris 28. n. musculocutaneus 29. unguis. - w zakresie kompetencji personalno-społecznych: MEMBRUM INFERIUS 1. m. iliacus 2. m. psoas maior 3. m. gluteus maximus 4. m. gluteus medius 5. m. gluteus minimus 6. m. quadriceps femoris 7. m. sartorius 8. m. adductor magnus 9. tractus iliotibialis 10. m. gastrocnemius 11. m. soleus 12. tendo Achilli 13. m. tibialis ant 14. a. v. femoralis 15. a. v. poplitea 16. a. tibialis 17. v. saphena magna 18. n. ischiadicus 19. n. femoralis 20. n. tibialis 21. n. peroneus communis 22. Lig. patellae 23. Lig. cruciatum genus 24. unguis. Punkt bazowy może pojawić się w dalszej części sprawdzianu i wtedy należy opisać go szerzej aby uzyskać maksymalną ocenę np. punkt bazowy ulna sin. w dalszej części sprawdzianu należy uwzględnić w jaką część kości łokciowej wbito szpilkę np. tuberositas ulnae sin. W toku kształcenia w Zakładzie Anatomii Prawidłowej i Klinicznej podnoszone są kwestie szacunku wobec chorego, jego cierpienia i śmierci, szacunku wobec szczątków ludzkich. W trakcie wykładu inauguracyjnego studenci poprzez powstanie i minutę ciszy czczą pamięć donatorów osób które ofiarowały swoje ciała na potrzeby nauczania w Zakładzie Anatomii Prawidłowej i Klinicznej. 27

Metody oceny pracy studenta (forma i warunki zaliczenia przedmiotu) Szczegółowy program ćwiczeń jest podzielony na tzw. preparaty: 1. Osteologia. 2. Ośrodkowy układ nerwowy. 3. Głowa i szyja. 4. Klatka piersiowa. 5. Jama brzuszna. 6. Narządy moczowo płciowe. Dno miednicy. 7. Grzbiet. Kończyna górna. 8. Kończyna dolna. Po przerobieniu każdego preparatu, student jest zobowiązany przystąpić do kolokwium (zaliczenie wiadomości praktycznych i teoretycznych). Zaliczenie praktyczne odbywa się przy preparacie, zaliczenie teoretyczne może być ustny lub testowy. Warunkiem zaliczenia części teoretycznej preparatu jest znajomość materiału podawanego na wykładach, których treść jest integrowana z programem ćwiczeń. Zgodnie z regulaminem każdy preparat można zaliczać w terminach wyznaczonych przez Zakład. W przypadku niepowodzenia termin ostateczny dla wszystkich nie zaliczonych kolokwiów wyznaczany jest pod koniec II semestru (zazwyczaj koniec maja). Do egzaminu dopuszczone są jedynie osoby, które zaliczyły wszystkie kolokwia. (szczegółowe informacje znajdują się w Zakładowym regulaminie zajęć dla studentów). Egzamin odbywa się w czerwcu podczas sesji egzaminacyjnej i składa się z części praktycznej i teoretycznej testowej. Egzamin praktyczny polega na rozpoznaniu 60 struktur anatomicznych (wraz ze stroną) z czego pierwsze 20 to tzw. struktury bazowe (lista ok. 300 struktur bazowych jest podana na początku roku akademickiego są to najważniejsze struktury anatomiczne, brak ich znajomości uniemożliwia zaliczenie egzaminu). Rozpoznanie struktury bazowej jest oceniane na 0 pkt. lub 2 pkt. Pozostałe struktury 0 pkt. lub 1 pkt. lub 2 pkt. Warunkiem zaliczenia egzaminu praktycznego jest uzyskanie minimum 36 pkt. za struktury bazowe oraz 76 pkt. z całości egzaminu, brak uzyskania wymaganej liczby punktów bazowych jest traktowane jako nie zaliczenie części praktycznej i tym samym całości egzaminu. Egzamin teoretyczny testowy składa się z 120 pytań, aby go zaliczyć należy odpowiedzieć na 76 pytań. Suma punktów z egzaminu praktycznego i teoretycznego określa ocena według następującej skali: 152-169 dostateczny, 170-187 dość dobry, 188 205 dobry 206 223 ponad dobry, 224-240 bardzo dobry. Osoby, które zaliczyły kolokwium z osteologii w I terminie, a wszystkie pozostałe kollokwia na co najmniej 90%, mogą zdawać egzamin w tzw. terminie zerowym u kierownika Zakładu lub innego wyznaczonego egzaminatora. Będzie to egzamin ustny. W przypadku uzyskania na egzaminie oceny niedostatecznej studentowi przysługuje prawo składania egzaminu poprawkowego. Egzamin poprawkowy odbywa się we wrześniu i również składa się z części praktycznej i teoretycznej. 28