Aktywa trwałe Studia podyplomowe Rachunkowość gospodarstw rolnych dr Tomasz Gabrusewicz Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu www.gabrusewicz.pl tomasz.gabrusewicz@ue.poznan.pl Klasyfikacja bilansowa aktywów trwałych Wartości niematerialne i prawne Rzeczowe aktywa trwałe Należności długoterminowe Inwestycje długoterminowe Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe Motała 1
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada rzetelnego i wiernego obrazu (kosztu historycznego) Jednostki obowiązane są stosować przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy (Art. 4. 1), Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną (Art. 4. 2). ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada istotności Jednostka może w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości stosować uproszczenia, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na realizację obowiązku prezentacji rzetelnie i jasno sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego (Art. 4. 4). Motała 2
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada istotności Określając zasady (politykę) rachunkowości należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki, przy zachowaniu zasady ostrożności (Art. 8. 1). ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada ciągłości Przyjęte zasady (politykę) rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów, w tym także dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych tak, aby za kolejne lata informacje z nich wynikające były porównywalne. (Art.5.1) Motała 3
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zerwanie ciągłości skutki Wykazane w księgach rachunkowych na dzień ich zamknięcia stany aktywów i pasywów należy ująć w tej samej wysokości, w otwartych na następny rok obrotowy księgach rachunkowych (Art. 5. 1) W celu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji jednostka może, ze skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego, bez względu na datę podjęcia decyzji, zmienić dotychczas stosowane rozwiązania na inne, przewidziane ustawą. (Art. 8. 2). Zmiana dotychczas stosowanych rozwiązań wymaga również określenia w informacji dodatkowej wpływu tych zmian na sprawozdania finansowe wymagane innymi przepisami prawa, jeżeli zostały one sporządzone za okres, w którym powyższe rozwiązania uległy zmianie. W przypadku takim należy w sprawozdaniu finansowym jednostki za rok obrotowy, w którym zmiany te nastąpiły, podać przyczyny tych zmian, określić liczbowo ich wpływ na wynik finansowy oraz zapewnić porównywalność danych sprawozdania finansowego dotyczących roku poprzedzającego rok obrotowy, w którym dokonano zmian (Art. 8. 2). ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada memoriałowa W księgach rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty (Art. 6. 1). Motała 4
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada współmierności kosztów i przychodów Dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego zaliczane będą koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie zostały poniesione (Art. 6. 2). ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada ostrożności Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności. W szczególności należy w tym celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić: 1) zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, 2) wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne, 3) wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne, 4) rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń. Zdarzenia, te należy uwzględnić także wtedy, gdy zostaną one ujawnione między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych (Art. 7). Motała 5
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada kontynuacji działalności Przy stosowaniu przyjętych zasad (polityki) rachunkowości przyjmuje się założenie, że jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność w niezmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadłości, chyba że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym. Ustalając zdolność jednostki do kontynuowania działalności, kierownik jednostki uwzględnia wszystkie informacje dostępne na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego, dotyczące dającej się przewidzieć przyszłości, obejmującej okres nie krótszy niż jeden rok od dnia bilansowego (Art. 5. 2). ZASADY RACHUNKOWOŚCI Konsekwencje braku kontynuacji działalności Jeżeli założenie kontynuacji działalności, nie jest zasadne, to wycena aktywów jednostki następuje po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen ich nabycia albo kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. W takim przypadku jednostka jest również obowiązana utworzyć rezerwę na przewidywane dodatkowe koszty i straty spowodowane zaniechaniem lub utratą zdolności do kontynuowania działalności (różnica powstała w wyniku wyceny oraz utworzenia rezerwy wpływa na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny) (Art. 29). Motała 6
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Konsekwencje braku kontynuacji działalności Wycena po cenach sprzedaży netto i utworzenie rezerwy następują w szczególności w przeddzień postawienia jednostki w stan likwidacji (jeżeli nie jest ona spowodowana prywatyzacją przedsiębiorstwa państwowego) lub w stan upadłości, na koniec roku obrotowego, jeżeli na dzień zatwierdzenia sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy jednostka nie będzie kontynuowała działalności, na koniec roku obrotowego przypadającego w czasie trwania postępowania likwidacyjnego lub upadłościowego, a także w przeddzień przekazania, podziału lub sprzedaży jednostki, jeżeli odpowiednia umowa nie przewiduje przyjęcia za podstawę rozliczeń wartości majątku ustalonej przy założeniu, że działalność gospodarcza będzie przez jednostkę kontynuowana. Wszczęcie postępowania naprawczego lub zmiana formy prawnej jednostki nie stanowi przeszkody do uznania, że działalność będzie kontynuowana, jeżeli odpowiednia umowa nie przewiduje obniżenia wartości wykazanych w bilansie aktywów i pasywów (Art. 29). ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada indywidualnej wyceny Wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów, jak też zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie. Nie można kompensować ze sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i kosztów związanych z nimi oraz zysków i strat nadzwyczajnych (Art. 7. 3). Motała 7
Organizacja rachunkowości Jednostka powinna posiadać dokumentację opisującą w języku polskim przyjęte przez nią zasady (politykę) rachunkowości, a w szczególności dotyczące: określenia roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych, metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego, sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych i innych dokumentów stanowiących podstawę dokonanych w nich zapisów. Organizacja rachunkowości Na sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych składa się co najmniej: zakładowy plan kont, ustalający wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi głównej, wykaz ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera -wykaz zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na komputerowych nośnikach danych z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań oraz ich funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych i w procesach przetwarzania danych, opis systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera -opis systemu informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur lub funkcji, w zależności od struktury oprogramowania, wraz z opisem algorytmów i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych, w tym w szczególności metod zabezpieczenia dostępu do danych i systemu ich przetwarzania, a ponadto określenie wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia jego eksploatacji, Motała 8
Organizacja rachunkowości Odpowiedzialność kierownika jednostki Kierownik jednostki ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości określonych ustawą, w tym z tytułu nadzoru, również w przypadku, gdy określone obowiązki w zakresie rachunkowości -z wyłączeniem odpowiedzialności za przeprowadzenie inwentaryzacji w formie spisu z natury -zostaną powierzone innej osobie za jej zgodą. Przyjęcie odpowiedzialności przez inną osobę powinno być stwierdzone w formie pisemnej. W przypadku gdy kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy, a nie została wskazana osoba odpowiedzialna, odpowiedzialność ponoszą wszyscy członkowie tego organu (Art. 4. 5). Organizacja rachunkowości Dokumentację opisującą w języku polskim przyjęte przez jednostkę zasady (politykę) rachunkowościustala w formie pisemnej i aktualizuje Kierownik jednostki, W sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy, przyjmując zasadę (politykę) rachunkowości, jednostki mogą stosować krajowe standardy rachunkowościwydane przez uprawniony w myśl ustawy Komitet Standardów Rachunkowości. W przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego, jednostki inne niż wymienione w art. 2 ust. 3 mogą stosować MSR(Art.10). Motała 9
Dokumentacja Dokumentacja przyjęcia rzeczowych aktywów trwałych do użytkowania Faktury zakupu, Umowy, Ewidencja kosztów wytworzenia. Dokumenty księgowe dotyczące ewidencji środków trwałych OT przyjęcieśrodka trwałego, PT protokół zdawczo-odbiorczyśrodka trwałego, LT likwidacjaśrodka trwałego. Ewidencja analityczna, pozabilansowa Ewidencja analityczna rzeczowych aktywów trwałych: karty(konta) analityczne środków trwałych, tabele amortyzacyjne, książka inwentarzowa. Ewidencja pozabilansowa rzeczowych aktywów trwałych: Środki trwałe dzierżawione i w leasingu operacyjnym, Środki trwałe obce, Środki trwałe oddane w nieodpłatny zarząd lub użytkowanie, Środki trwałe w likwidacji. Motała 10
Aktywa trwałe Definicje dr Tomasz Gabrusewicz Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu www.gabrusewicz.pl tomasz.gabrusewicz@ue.poznan.pl A.II. Rzeczowy majątek trwały Podstawa prawna (art. 3 ust. l pkt. 15 i 16, art. 28 ust. l pkt l i ust. 8 oraz art. 31 i 32 ustawy) Na rzeczowy majątek trwały składają się środki trwałe -póz. A.II.l i środki trwałe w budowie -póz. AII.2. Łącznie z nim wykazuje się zaliczki na środki trwałe w budowie - póz. AII.3. Środki trwałe mogą być nabyte jako nowe lub używane. Źródło finansowania nabycia środków trwałych -środki własne, kredyty, wkłady niepieniężne (aporty), dotacje, darowizny - nie wpływa na sposób ich zakwalifikowania ani amortyzowania. Motała 11
Definicja ustawa o rachunkowości Środkami trwałymi są -w myśl art. 3 ust. l pkt 15 ustawy: nieruchomości (grunty i prawo wieczystego użytkowania gruntu, budynki, lokale i prawa do lokali oraz budowle, a mówiąc inaczej - obiekty inżynierii lądowej i wodnej) maszyny, urządzenia, środki transportu i inne przedmioty, ulepszenia w obcych obiektach inwentarz żywy, (Podobną definicję środków trwałych zawiera wydana przez GUS Klasyfikacja środków trwałych) Definicja ustawa o rachunkowości Użyte w definicji środków trwałych pojęcie rzeczowe aktywa trwałe zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 13 ustawy oznacza aktywa jednostki nie zaliczane do aktywów obrotowych, stanowiące kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych (art. 3 ust. 1 pkt 12). Kontrola w tym przypadku oznacza, iż jednostka jest uprawniona do uzyskiwania przyszłych korzyści ekonomicznych, związanych z danym składnikiem danego składnika aktywów, i jest w stanie ograniczyć dostęp do tych korzyści innym osobom. Motała 12
Definicja ustawa o rachunkowości Nie zalicza się do środków trwałych tych nieruchomości, które nie są użytkowane przez jednostkę (dla realizacji jej zadań statutowych), lecz zostały zakupione lub wytworzone w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z nich przychodów przyrostu wartości tych aktywów lub innych pożytków, w tym z transakcji handlowych. Nieruchomości te zalicza się do nowej kategorii inwestycji (art. 3 ust. 1 pkt 17). Definicja ustawa o rachunkowości Środki trwałe muszą spełniać jednocześnie następujące warunki: są kontrolowane przez jednostkę m.in. dzięki temu, że stanowią jej własność lub współwłasność; nie jest to jednak jedyny tytuł pozwalający na ich kontrolę, przewiduje się ich używanie przez okres dłuższy niż rok, są przeznaczone na własne potrzeby jednostki tj. na potrzeby działalności statutowej (także na potrzeby socjalne i mieszkaniowe), są kompletne i zdatne do użytku w momencie przyjęcia do używania (np. komputer wyposażony jest w program operacyjny, choć nie ma jeszcze programu użytkowego; z uznaniem obiektu za zdatny do użytku nie musi się wiązać jego włączenie do używania; może on pełnić funkcję rezerwy, co dotyczy np. kasy fiskalnej mającej zastąpić kasę, która uległaby awarii). Motała 13
Definicja ustawa o rachunkowości Uwzględniając zasadę istotności oraz ustaloną w przepisach podatkowych granicę ceny nabycia -3500 zł, można obiekty mające cechy środków trwałych o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż rok, lecz cenie nabycia nie wyższej niż 3500 zł: zaliczyć do środków trwałych, a jednocześnie jednorazowo z chwilą oddania do używania w całości odpisać, zaliczyć do materiałów. Definicja ustawa o rachunkowości Środkami trwałymi jednostki są również: budynki i budowle wzniesione na cudzym gruncie oraz budynki i budowle stanowiące własność przedsiębiorstwa, lecz wymagające przez nie wykupu (np. przez przedsiębiorstwo państwowe, spółdzielnię) od Skarbu Państwa; ulepszenia dokonane w cudzym obiekcie (tzw. inwestycje w obcych środkach trwałych), którym może być zarówno budynek i budowla, jak też maszyna i urządzenie, jeżeli spełnione są ogólne warunki: obcy obiekt, w którym wykonano roboty, będzie użytkowany przez jednostkę dłużej niż rok, a roboty te polegały na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji zwiększającej wartość użytkową cudzego obiektu (może być uwzględniona granica 3500 zł), roboty w obcych obiektach niespełniające tych warunków zalicza się do remontów (dla celów podatkowych są to koszty uzyskania - pod warunkiem, że do obowiązków właściciela nie należało przekazanie do użytku uprzednio wyremontowanego lub ulepszonego obiektu); Motała 14
Inwentarz żywy Środkami trwałymi jednostki są również: zwierzęta hodowlane, nieprzeznaczone do sprzedaży (wchodzące w skład tzw. stada podstawowego). Zaliczane do środków trwałych, można w jednostkach zajmujących się produkcją zwierzęcą ujmować w ciągu roku obrotowego w ewidencji łącznie ze zwierzętami zaliczanymi do aktywów obrotowych. Dopiero na dzień bilansowy ustala się stan zwierząt kwalifikujących się do środków trwałych i wycenia je według ogólnych zasad, to jest w cenach ich nabycia, albo w razie ich wytworzenia we własnym zakresie -w cenach sprzedaży pomniejszonych o zysk. Inwentarz żywy Od zwierząt tych nie dokonuje się odpisów amortyzacyjnych podatkowo, Zwierzęta w innych jednostkach (np. cyrkach) oraz jednostkach zajmujących się produkcją zwierzęcą -reproduktory, zwierzęta robocze itp. ujmuje się w ewidencji według ogólnych zasad stosowanych do środków trwałych, Uwzględniając kryterium istotności, celowe jest do środków trwałych zaliczyć: konie i inne zwierzęta pociągowe, konie hodowlane (klacze i ogiery), bydło hodowlane (krowy i buhaje), trzodę (maciory i knury) oraz owce (matki, tryki i skopy). Motała 15
Inwentarz żywy Pozostałe zwierzęta, takie jak: młode w odchowie (cielęta, jałówki i buhajki, źrebaki, prosięta, warchlaki, maciorki i knurki, jagnięta i jarlaki), zwierzęta w tuczu (opasy, konie rzeźne, bekony i tuczniki, drób w tuczu), tucz hodowlany (nioski i kurczęta), roje pszczół, zwierzęta udomowione (psy, koty, świnki morskie, ryby w akwarium i inne), zwierzęta futerkowe zwierzęta będące przedmiotem obrotu handlowego - zalicza się do rzeczowych aktywów obrotowych. Leasing kapitałowy (finansowy) Tak jak własne środki trwałe traktuje się użytkowane i kontrolowane przez jednostkę obce środki trwałe: przewłaszczone na rzecz pożyczkodawcy lub kredytodawcy; ujmuje się je w ewidencji jak środki trwałe przejęte w nieodpłatne używanie (a więc drugostronnie na koncie 240 - długoterminowe zobowiązania); przejęte w leasing pracowniczy, a więc otrzymane do odpłatnego korzystania, zgodnie z umowami zawartymi na podstawie ustawy z 13.07.1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz. U. nr 118, póz. 561 z późn. zm.) lub ustawy z 30.08.1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz. U. z 2002 r. nr 171, póz. 1397), jeżeli z umów tych wynika prawo do zakupu tych obiektów przez korzystającego (drugostronnie zobowiązanie z tytułu przejętego majątku figuruje na koncie 240 długoterminowe zobowiązania); Motała 16
Leasing kapitałowy (finansowy) Tak jak własne środki trwałe traktuje się użytkowane i kontrolowane przez jednostkę obce środki trwałe: przejęte w zwykły" leasing finansowy (drugostronnie są one wykazywane na koncie 240 długoterminowe zobowiązanie) i dlatego amortyzowane przez leasingobiorcę (korzystającego) zgodnie z postanowieniami: rozporządzenia Ministra Finansów z 6.04.1993 r. w sprawie zaliczania przedmiotu umów najmu lub dzierżawy rzeczy albo praw majątkowych do składników majątku stron tych umów (Dz. U. nr 28, póz. 129) -co dotyczy środków trwałych stanowiących przedmiot umów zawartych do 30.09.2001r.; ustawy z 6.09.2001 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, o podatku dochodowym od osób prawnych oraz o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. nr 106, póz. 1150) -co dotyczy środków trwałych stanowiących przedmiot umów o zdefiniowany na nowo leasing finansowy, zawartych po 01.10.2001 r. do 31.12.2001 r.; Leasing kapitałowy (finansowy) art. 3 ust. 4 ustawy, jeżeli w myśl umowy zawartej po 1.01.2002 r. zachodzi jeden z wymienionych niżej 7 warunków (niekiedy będą to umowy odpowiadające jednocześnie warunkom określonym w ustawach podatkowych i ustawie o rachunkowości): po zakończeniu okresu umowy następuje przeniesienie własności przedmiotu umowy na korzystającego, po zakończeniu okresu umowy korzystający ma prawo do nabycia przedmiotu umowy za cenę niższą od jego wartości rynkowej umowa zawiera przyrzeczenie finansującego do jej przedłużenia lub do zawarcia z korzystającym kolejnej umowy dotyczącej tego samego przedmiotu -na warunkach znacznie korzystniejszych od przewidzianych w dotychczas obowiązującej umowie; Motała 17
Leasing kapitałowy (finansowy) art. 3 ust. 4 ustawy, jeżeli w myśl umowy zawartej po 1.01.2002 r. zachodzi jeden z wymienionych niżej 7 warunków: okres umowy jest równy lub dłuższy od 75% przewidywanego okresu ekonomicznej użyteczności przedmiotu (a więc okresu amortyzacji), przy czym okresem ekonomicznej użyteczności jest okres, przez który przedmiot umowy będzie zapewniał korzystającemu dopływ korzyści ekonomicznych; na okres ten wpływają w szczególności (art. 32 ust. 2, art. 33 ust. l ustawy): liczba zmian, na których pracuje składnik aktywów, tempo postępu techniczno-ekonomicznego, wydajność mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów albo innym właściwym miernikiem, prawne lub inne ograniczenia czasu używania (przewidywany okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego określa kierownik jednostki, który może uznać, że okres ten pokrywa się z normatywnym okresem amortyzacji, leżącym u podstaw stawek podatkowych); Leasing kapitałowy (finansowy) art. 3 ust. 4 ustawy, jeżeli w myśl umowy zawartej po 1.01.2002 r. zachodzi jeden z wymienionych niżej 7 warunków: suma, pomniejszonych o dyskonto, opłat leasingowych (obejmujących zarówno część służącą spłacie raty kapitału wydatkowanej przez finansującego na zakup oddanego w leasing przedmiotu, jak i część pokrywającą koszty, np. odsetki i zysk finansującego), ustalona w dniu zawarcia umowy przekracza 90% wartości rynkowej przedmiotu umowy na ten dzień; do zdyskontowania sumy opłat leasingowych można wykorzystać np. stopę kredytu lombardowego obowiązującą na dzień zawarcia umowy. Późniejsze zmiany tej stopy nie powodują zmiany klasyfikacji umowy leasingu. (Ustalając sumę opłat, dodaje się do nich wartość końcową przedmiotu, którą korzystający zobowiązuje się zapłacić za przeniesienie na niego własności tego przedmiotu. Natomiast do sumy opłat nie zalicza się płatności korzystającego za świadczenia dodatkowe, podatki oraz składki na ubezpieczenie tego przedmiotu, jeżeli korzystający pokrywa je niezależnie od opłat za używanie); Motała 18
Leasing kapitałowy (finansowy) art. 3 ust. 4 ustawy, jeżeli w myśl umowy zawartej po 1.01.2002 r. zachodzi jeden z wymienionych niżej 7 warunków: w umowie przewidziano możliwość jej wypowiedzenia przed końcem okresu obowiązywania z zastrzeżeniem, że wszystkie powstałe z tego tytułu koszty i straty finansującego pokryje korzystający; ze względu na trudność określenia kosztów i strat finansującego" umowa zawiera zazwyczaj kwotę ryczałtowej kary umownej, pozostającej w proporcji do pozostałych do uiszczenia opłat leasingowych -będącej zobowiązaniem korzystającego w przypadku wypowiedzenia przez niego umowy leasingu; przedmiot umowy został dostosowany do indywidualnych potrzeb korzystającego i tylko on może go używać bez wprowadzania istotnych zmian. Leasing kapitałowy (finansowy) Jeżeli umowa leasingu nie spełnia żadnego z przytoczonych warunków, to leasing taki będzie sklasyfikowany jako operacyjny, a więc jako najem lub dzierżawa. Postanowienia te weszły w życie od 1.01.2002 r. i dotyczą umów zawartych po tej dacie. Jednostki mogły środki trwałe, stanowiące przedmiot umów zawartych przed 1.01.2002 r., jeżeli spełniały one określone w ustawie warunki kwalifikujące leasing do finansowego -zaliczyć do środków trwałych (wartość początkowa -konto 010, dotychczasowe umorzenie - konto 070, różnica - konto 240). (ewidencja pod datą pierwszego dnia roku obrotowego rozpoczętego w 2002 r., ewentualne różnice związane z tą operacją wpływały na konto 820 Rozliczenie wyniku finansowego" - zyski (straty) lat ubiegłych). Motała 19
Leasing kapitałowy (finansowy) Leasingobiorcy (korzystający), będący jednostkami niepodlegającymi obowiązkowi corocznego poddania badaniu ich sprawozdania finansowego, mogą do przejętych w leasing środków trwałych, mimo że są one objęte umowami kwalifikującymi leasing w myśl art. 3 ust. 4 ustawy do finansowego, stosować podatkową definicję leasingu, stosownie do której umowa ma charakter leasingu operacyjnego; w przypadku takim leasingobiorca (korzystający) przejęte w dzierżawę lub najem środki trwałe ujmuje jedynie w ewidencji pozabilansowej. Nie zaliczamy do środków trwałych nieruchomości nabytych lub wytworzonych w celu przynoszenia jednostce korzyści w postaci wzrostu ich wartości lub innych przychodów (np. z czynszów, dzierżaw, najmu), przy czym działalność taka nie stanowi przedmiotu statutowej działalności jednostki; nieruchomości takie zalicza się do inwestycji i wykazuje w póz. A.IV.l bilansu; środków trwałych otrzymanych od Skarbu Państwa lub gminy bądź innych jednostek w nieodpłatne użytkowanie; ujmuje się je w ewidencji pozabilansowej (nie dotyczy to jednak nieruchomości w SP ZOZ, które otrzymały je od Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego w nieodpłatne użytkowanie; zalicza się je do środków trwałych i amortyzuje; drugostronnie figurują one na koncie Fundusz założycielski"); Motała 20
Nie zaliczamy do środków trwałych oddanych przez finansującego (leasingodawcę) korzystającemu w leasing finansowy zgodnie z postanowieniami: rozporządzenia Ministra Finansów z 6.04.1993 r. w sprawie zaliczania przedmiotu umów najmu lub dzierżawy rzeczy albo praw majątkowych do składników majątku stron tych umów (Dz. U. nr 28, póz. 129) -co dotyczy środków trwałych stanowiących przedmiot umów zawartych do 30.09.2001 r.; ustawy z 6.09.2001 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, o podatku dochodowym od osób prawnych oraz o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. nr 106, póz. 1150) -co dotyczy środków trwałych stanowiących przedmiot umów o nowo zdefiniowanym pojęciu leasingu finansowego, zawartych 1.10.2001 r. i później - do 31.12.2002 r.; art. 3 ust. 4 ustawy, jeżeli umowa spełnia jeden z przytoczonych wyżej warunków -co dotyczy środków trwałych stanowiących przedmiot umów zawartych po 1.01.2002 r.; równowartość oddanych w leasing finansowy środków trwałych traktuje się jako należność wykazywaną w póz. A.IV.3 bilansu -Inne długoterminowe aktywa finansowe; Nie zaliczamy do środków trwałych składników nieodpowładających definicji środków trwałych: gruntów przyjętych w wieczyste użytkowanie (korzyści jednostce przynosi prawo wieczystego użytkowania gruntów), obiektów o przewidywanym okresie ekonomicznej przydatności dla jednostki krótszym niż rok. Jeżeli zostały one w momencie przyjęcia zaliczone do materiałów, a okazało się, że rzeczywisty okres ich używania trwa dłużej niż rok, to nie później niż po upływie roku powinny one zostać przekwalifikowane do środków trwałych (Wn konto 010), zaś różnica między amortyzacją przypadającą za pierwszy rok używania (Ma konto 070) a pełną, poprzednio odpisaną wartością, odniesiona na konto 76P Pozostałe przychody operacyjne" (wiąże się z tym również obowiązek naliczenia odsetek karnych na rzecz budżetu, począwszy od dnia odpisania obiektu w koszty). Motała 21
Nie zaliczamy do środków trwałych składników nieodpowładających definicji środków trwałych: zakupionych w stanie niekompletnym z brakami, nadających się do używania po wykonaniu remontu lub ulepszenia bądź uzupełnieniu o brakujące części (są to środki trwałe w budowie), przejętych w najem, dzierżawę lub leasing operacyjny (ujmuje sieje w ewidencji pozabilansowej), postawionych w stan likwidacji, gdyż przestały przynosić korzyści ekonomiczne, nawet jeżeli fizycznie istnieją nadal (ujmuje sieje wówczas w ewidencji pozabilansowej); składników majątkowych mających cechy środków trwałych przeznaczonych do sprzedaży; są to wyroby gotowe lub towary. Definicja MSR 16 Standard MSR 16 nie dotyczy: aktywów biologicznych związanych z działalnością rolniczą (wskazania znajdują się w postanowieniach MSR 41,,Rolnictwo ) praw do zasobów mineralnych, poszukiwania i wydobycia minerałów, ropy naftowej, gazu ziemnego i podobnych nieodnawialnych zasobów naturalnych. Standard MSR 16 dotyczy rzeczowych aktywów trwałych wykorzystywanych do rozwijania lub utrzymywania działalności lub aktywów, również wymienionych wyżej, jeżeli aktywa te można oddzielić od tejże działalności lub aktywów. Motała 22
Definicja MSR 16 Rzeczowe aktywa trwałe to środki trwałe: które są utrzymywane przez jednostkę gospodarczą w celu wykorzystania ich w procesie produkcyjnym lub przy dostawach towarów i świadczeniu usług, w celu oddania do używania innym podmiotom na podstawie umowy najmu, lub w celach administracyjnych oraz którym towarzyszy oczekiwanie, iż będą wykorzystywane przez czas dłuższy niż jeden okres. Definicja MSR 16 Nabycie składników majątkowych ze względów bezpieczeństwalub z racji ochrony środowiska. Może być niezbędne dla jednostki gospodarczej w związku z uzyskaniem przyszłych korzyści ekonomicznych z jej innych aktywów, pomimo braku bezpośredniego zwiększenia przyszłych korzyści ekonomicznych. Ujmuje się je tylko w takim zakresie, w jakim wartość bilansowa takich aktywów i powiązanych aktywów nie przewyższa łącznej wartości odzyskiwalnejtychże aktywów i powiązanych aktywów Przykładowo: producent środków chemicznych może być zmuszony do zainstalowania pewnych nowych procesów eksploatacji chemicznej, w celu sprostania wymogom dotyczącym ochrony środowiska w zakresie obejmującym produkcję i przechowywanie niebezpiecznych chemikaliów. Motała 23
Aktywa trwałe Klasyfikacja dr Tomasz Gabrusewicz Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu www.gabrusewicz.pl tomasz.gabrusewicz@ue.poznan.pl Klasyfikacja Zgodnie z zasadą istotności, ustawa przewiduje możliwość nietraktowania jako środków trwałych poszczególnych przedmiotów, niestanowiących składowych obiektu inwentarzowego o niskiej cenie jednostkowej, mimo że przewidywany okres ich używania jest dłuższy niż rok, choć nie określa, co uważa się za niską cenę. Ustawy o podatku dochodowym konkretyzują, że od 1.01.2000 r. mogą to być przedmioty o cenie nabycia nie wyższej niż 3500 zł. Od decyzji jednostki zależy, czy zaliczy przedmioty o niskiej cenie nabycia, np. nieprzekraczającej 3500 zł, do środków trwałych, czy też -ze względu na ich mały wpływ na wynik, małą atrakcyjność itp. - do materiałów. Motała 24
Klasyfikacja Polityka (zasady) rachunkowości jednostki, uwzględniając zasadę istotności, winna określać, czy: wszystkie małowartościowe przedmioty o cenie nieprzekraczającej 3500 zł /lub innej/ zostają w miesiącu oddania ich do używania odpisane w koszty materiałów i ujęte (lub nie) w pozabilansowej ewidencji ilościowej, przedmioty takie zostaną zaliczone do środków trwałych, ale jednocześnie -w miesiącu ich oddania do używania lub następującym -nastąpi ich odpisanie jednorazowo, w całości, w koszty amortyzacji; w bilansie figurują one per saldo -to jest po zmniejszeniu ich wartości początkowej o umorzenie (amortyzację), a więc w wartości zerowej, przedmioty takie zostaną zaliczone do środków trwałych i jednocześnie, poczynając od miesiąca oddania ich do używania lub następującego po nim, rozpocznie się ich amortyzacja za pomocą stawek określonych w ustawach o podatku dochodowym lub innych, na przykład przewidujących krótsze okresy używania. Klasyfikacja Szczególny problem tzw. pierwsze wyposażenie, tj. zestaw przedmiotów o cechach środków trwałych, których ceny jednostkowe nie przekraczają granicznej (np. 3500 zł), lecz łącznie przedstawiają dużą wartość. Dotyczy to np. nowo otwieranych hoteli (meble, telewizory, telefony), restauracji (wyposażenie kuchni, stołowizna), a także biur (meble, telefony, kopiarki, komputery). 1 sposób: wprowadzenie takich przedmiotów albo do ewidencji środków trwałych i amortyzowanie pierwszego wyposażenia przez określoną liczbę lat, 2. sposób: (W-wa) rozliczanie w czasie ich amortyzacji za pośrednictwem rozliczeń międzyokresowych (nie będzie respektowane przez organy skarbowe). W obu przypadkach przedmioty nabywane w celu zastąpienia lub uzupełnienia pierwszego wyposażenia" traktowane są jak wszystkie inne przedmioty małowartościowe. Motała 25