MINISTERSMO EDUKACJI NARODOWE. INSNTUT BADAN EDUKACYJNYCH PRACOWNIA PROGRAMOW KSZTAkCENIA ZAWODOWEGO PROGRAM NAUCZANIA DLA ZAWODU Dla: - technikum na podbudowie programowej szkoly podstawowej, - teclinikum na podbudowie prograrnowej szkoly zasadnicrej - zaw6d sprzedawca, - r-zkoly policealnej na podbudowie programowej liceurn og6lnoksztalcqcego Zatwierdzarn ANU Minister Edukacji Narodowej
program nauczania przygotowata 1 Komisja Programowa dla Zawod6w Administracyjnych i Ekonomicznych I' powotana decyzjq Nr 6 Ministra Edukacji Narodowej z dnia I 3 maja 1996r.
I. PLANY NAUCZANIA DLA ZAWODU PLAN NAUCZANiA Szkola brednia rawadowa. TECHNiKUM Zaw6d: TECHNIK HANDLOWiEC. PRedlnioly nauczania 1 ~Odzin przedmiol6w 30 30 30 30 30 150 100 1900.zkOwyCh Nadobawi~zkowe zajecia pozaiekcyjne: I Wyrnialy godzin posrczeg6lnych przedmiot6w dzieli sie adpowiednia na te same lala nailki, jakw Szkoie miodzie2owei -Gadriny przeznacrone na dodalkowe zajecia z pmedmiol6w Obowi~zkoUYCh, zgodnie z potnebami danej klasy (semeslru)
PLAN NAUCZANiA Szkols Srednia zawadawa TECHNIKUM Zaw6d: TECHNIK HANDLOWIEC 1 iniormatyczna I I I 1 1 - Razein Qodzin przedmiol6w 7 12 17 30 22 400 zaw~dowvch DO dysp~~vcii dyrektora '* 1-3 1 60 Praklyka zawodowa 4 tygodnie w klasie Ii 0g6iem gadzin przedmiol6w 30 30 30 90 51 900 obowiijzkowych Nadobowiijrkowe zajecia poralekcyjne: I Wylniarygodzi" poszczegbinych paedmiot6w dzieii sie adpowiednio na le same lala nauki, jak w szkole mladziefawej '' Golziny prreznaczone na dodatkowe rajecia z pizedmiot6w obowi~zkowych. zsadnie z polrzebami danej klasy (semeslru).
PLAN NAUCZANIA Szkola Srednia zawodowa - SZKOCA POLICEALNA Zawod: TECHNIK HANDLOWIEC Podbudowa programowa: liceum og6lnoksztalcace Wymlaly godrln poszcreg6lnych pnedmiol6w drieli sig odpowiednla na te same lala naukl, iak w szkole mlodzietowej
Wykaz obowiqzujqcych przedrniolow zawodowych j PODSTAW EKONOMll TECHNIKA BIUROWA STATYSTYKA ZASADY RACHUNKOWOSCI MARKETING (24 ELEMENTY PRAWA EKONOMIKA HANDLU RACHUNKOWOSC HANDLOWA TOWAROZNAWSTWO REKLAMA JEZYK OBCY ZAWODOW KULTURA ZAWODU PRACOWNIA EKONOMICZNO-INFORMATYCZNA PRAKTYKA ZAWODOWA sir. 6 16 22 28 35 42 49 61 72 78 86 97 104 114
PODSTAWY EKONOMll 1. SZCZEGO~OWE CELE KSZTALCENIA,? W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczeri (sluchacz) powinien umieb: - wyjasnic i scharakteryzowat cele gospodarowania, - wyjasnic znaczenie potrzeb i ich hieraichii, - wyjasnic i zastosowai: warianty racjonalnego gospodarowania w okreslonych sytuacjach, - poslugiwac sig podstawowymi kategoriami ekonomicznymi, - odrbtnic funkcje pieniqdza, - wyjasnii istotg i cechy rynku, - dokonac klasyfikacji lynkow, - scharakteryzowac czynniki ksztaltujqce popyt, podai i ceng, - obliczyt elastycznosc cenowa dochodowqi mieszanqpopytu, - obliczyc elastyczno8c cenowq podaiy, - scharakleiyzowai: typowe formy porozumieri monopoiistycznych, - scharakteryzowac podstawowe podmioty gospodarcze i ich formy prawne, - wyjasnic podstawy podejmowania decyzji przez konsumentow. - scharakleryzowat wzajemne powiqzania pomigdzy podmiotami gospodarujqcymi (gospodarstwo domowe, przedsigbiorstwo, paristwo), - odr6tnic koszty, przychody, dochody, - wyjasni6 sens koszt6w alternatywnych, - wyjasnic istotg placy, odrbiniai: place nominalnqod realnej, - scharakleryzowak ekonomiczne podstawy podejmowania decyzji w przedsigbiorstwie w warunkach konkurencji doskonalej i monopolu (punkt rownowagi przedsigbiorstwa), - scharakleiyzowac funkcje rynku kapitalowego, - okreslii: cechy papierow wartosciowych, - okreslic kierunki inwestowania kapitalu i zwiqzane z tym ryzyko. - okreslik listg potencjalnych celow polityki gospodarczej paiistwa, - posluiyc sig wskainikami charakteryzujqcymi gospodarkg w skali makroekonomicznej (PKB, tempo wzrostu, itp.),
\.'') - okreslic role budietu panstwa, - wskazac podstawowe irodla dochodow budtetu, - wskazac glowne kierunki wydatkow budtetowych panstwa, - objasnil przyczyny deficytu budtetowego oraz sposoby jego finansowania, - wyjaknic rolg bankow komercyjnych w gospodarce,.- odroinic kredyty, dotacje, subwencje, -. scharakteryzowac funkcje banku centralnego oraz narzgdzia jego oddzialywania na podai pieniqdza (zasady i narzgdzia poiityki rn~netarnej), - objasnic rnechanizm kreacji pieniqdza kredytowego, - scharakteryzowat cykl koniunkturalny w gospodarce, - okreslic najwainiejsze narzgdzia oddzialywania panstwa na poprawg koniunktury, - okreslic funkcjonowanie rynku pracy, - odroinit rodzaje bezrobocia, -. zinterpretowac wskainik bezrobocia, - korzystac z form aktywnego przeciwdzialania bezrobociu, - odroinit rodzaje inflacji w zaleinosci od przyjqtego kryteriurn, - poslugiwac sig wskainikiern inflacji, - wyjasnic forrny walki z inflacja - wyjas11ic cele i sposoby prywatyzacji, - scharakteryzowat role Narodowych Funduszy Inwestycyjnych, - wyjasnic istote i scharakteryzowat strukture bilansu platniczego kraju, - okrcslit wplyw dewaiuacji i rewaiuacji waluly na zrniany w eksporcie i irnporcie, - scharakteryzowac sens i narzgdzia polityki protekcjonistycznej panstwa, - wyjasni6 wplyw zadluienia zewnetrznego i wewngtrznego na gospodarkg kraju, - wskazac prryklady korporacji ponadnarodowej i rniedzynarodowych organizacji gospociarczych i finansowych, - wskazal przyklady powiqzan polskiej gospodarki z zagranicq.
2. MATERIAL NAUCZANIA 1. WIADOMOSCI WSTEPNE lstota ekonomii. Zagadnienie rzadkosci, wyboru ekonomicznego. Cele gospodarowania. Potrzeby i ich hierarchia. Zasady gospodarowania, racjonalnosc rzeczowa i metodologiczna. Podstawowe kategorie ekonomicme: dobra woine, gospodarcze, produkcja. Srodki produkcji, Srodki konsumpcji, towar, pieniqdz i jego funkcje, reprodukcja. Ogolnogospodarcze czynniki produkcji: ziemia, praca, kapital, przedsigbiorczosc.,. - OkreSianie hierarchii konkretnych potrzeb. - Klasyfikowanie konkretnych kategorii ekonomicznych (np, rozstrzygnigcie jakim dobrem - wolnym czy gospodarczym - jest powietrze, czy wegiel to Srodek produkcji cry kbnsumpcji itp.)., II. RYNEK lstota i cechy rynku. Rodzaje rynku ze wzglgdu na roine kryteria. Popyt i czynniki ksztaltujqce popyt, krzywa popytu. Podat i czynniki ksztaltujqce podaz, krzywa podaiy. Cena minimalna i maksymalna. Zasady ustalania i funkcjonowania cen, cena r6wnowagi. Elastycznosc cenowa, dochodowa, mieszana popytu. ElastycznoSi: cenowa podaiy. Zasady dzialania mechanizmu rynkowego. Prosty obieg gospodarczy. Podstawowe struktury rynkowe: konkurencja doskonata, monopol czysty, konkurencja monopolistyczna, oligopol. Typowe formy porozumieli.,,monopolistycznych: kartel, syndykat, trust, koncern, konglomerat, holding. - Sporzqdzanie schematu rotnych rodzajow rynku. - Wyznaczanie (na wykresie i tabeli) ceny rownowagi w oparciu o podany przyklad konkretnego iowaru. - Obliczanie elastycznosci cenowej, dochodowej, mieszanej popytu oraz inlerpretowanie wynikow i graficzna prezentacja rozwiqzari. - Obliczanie elastycznosci cenowej podazy oraz interpretowanie wynikow, graficzna prezentacja rozwiqzah.
Ustalanie, na konkretnym przykladzie, dostosowywania sig podaiy do popytu (np. na podstawie rynku tywca wolowego), czyli dzialania mechanizmu rynkowego. i @ @ Ill. PODMION GOSPODARUJ&CE Gospodarstwo domowe i jego funkcje. Przedsigbiorstwo, cele szczeg6lowe, formy prawne przedsigbiorstw. Paristwo jako podmiot regulacji (opis syntetyczny), zwiqzki pomigdzy podmiotami gospodarczymi. - OkreSlanie na przykladzie uiytecznosci calkowitej i kraricowej oraz wyznaczanie knywej preferencji indywidualnych i spolecznych. IV. DECY~E KONS~MENTA Dobra substylucyjne, komplementarne, normalne i niiszego rzgdu. Porownanie korzysci i kosztow przy podejmowaniu decyzji pnez konsumenta. Pojqcie uiyteczno$ci calkowitej i kraiicowej (mapa obojgtnosci). Rozszyfrowanie kosztow alternatywnych, ograniczenia narzucane przez ceny i dochody (Scieika cen), wyznaczanie rownowagi konsumenta. Placa, istota i funkcje, placa nominalna i realna. - Klasyfikowanie dobr. - Konfrontowanie nakladow i efektow decyzji konsumenckich. - Podejmowanie oplymalnej decyzji. V. DECYZJE PRODUCENTA Pojgcie i klasyfikacja koszt6w produkcji (w tym koszly calkowite, jednostkowe, pneciqtne, kraricowe). WspCIlzaletnoSci pomigdzy kosztami i rozrniarem produkcji. Przychody calkowite, kraricowe. Zysk i jego podzial. Zysk pnedsigbiorstwa w warunkach wolnej konkurencji i w warunkach monopolu (ekonomiczna podstawa podejmowania decyzji w przedsigbiorstwie). - Obliczanie na podanych przykladach koszt6w calkowitych, jednostkowych. kraticowych, przecigtnych.
- Obliczanie zysku przedsigbiorstwa w warunkach konkurencji doskonaiej. monopolistycznej. - Gra ekonomiczna dotyczqca funkcjonowania rynku i umoiliwiajqca podejmowanie praktycznych decyzji ekonomicznych w przedsigbiorstwie oraz obiiczanie ich ekonomicznych skutkbw. i VI. RYNEK KAPITACOWY,.: Cechy i funkcje rynku kapitalowego. Rynek papier6w wartosciowych (na przykladzie GPW w Warszawie). Zasady funkcjonowania Gieldy Papierow Wariosciowych w Warszawie. Fundusze powiernicze. - OkreSlanie cech konkretnych papierow wartosciowych. - OkreSlania oplacalnosci inwestowania (porifelowego) w roine walory oraz uzasadnianie preferowanego kierunku inwestowania. - Przeprowadzenie,,gry gieldowej", polegajqcej na wypeinianiu fikcyjnych zlecen przed sesjami gieidy, a nastqpnie sprawdzeniu ich skutkow w oparciu o faktyczne notowania na GPW (w przypadku jej podjgcia nalety prowadzic jqco najmniej pol roku). 3 Vil. PANSTWO JAKO PODMIOT REGULUJACY GOSPODARKC 1. Rola paiistwa w gospodarce: cele polityki gospodarczej paiistwa; roine rnodele roli paristwa w gospodarce (teoria klasyczna, keynesizm, monetaryzm, ekonomia podaiy, teoria racjonalnych oczekiwaii), makroekonomiczny rachunek ekonomiczny. 2. Dochod narodowy - tworzenie i podzial w systemie rynkowym. Produkl krajowy brutto (PKB). 3. Budtet. Pojgcie budietu, jego znaczenie w gospodarce, rownowaga i deficyt budietowy, irodla wplyw6w budietowych, kierunki wydatkbw budietdwych, przyczyny i skutki deficytu budietowego, irodla pokrycia deficytu - dlug pubiiczny. Polityka fiskaina paristwa. 4. Banki i polityka monetarna, rola bankow komercyjnych w gospodarce, kreacja pieniqdza kredytowego (bankowego) przez system bankowy, funkcje banku
"; centrainego, polityka monetarna banku cenlralnego, narzgdzia oddzialywania na podat pieniqdza. 5. Rynek pracy: bezrobocie, przyczyny, rodzaje i skutki bezrobocia, aktywne i pasywne formy walki z bezrobociem (przyklady z regionu szkoly). 6. lnflacja: przyczyny, rodzaje i skutki, rnonetarystyczna teoria inflacji,przebieg inflacji w Polsce, zwiqzki inflacji z hezrohnciem (krzywa Philipsa), poiityka anlyinflacyjna paiistwa. 7. Koniunktura gospodarcza: przebieg klasycznego cyklu koniunkturalnego, cykle koniunkturalne w Polsce (1970-1996), polityka antyrecesyjna (koniunkturaina) paiistwa. 8. Prywatyzacja: cele i Scieiki prywatyzacji, przebieg prywatyzacji w Polsce, prywatyzacja powszechna. Narodowe Fundusze lnwestycyjne. - Wyszukiwanie w roczniku statystycznym danych dotyczqcych dochodu narodowego i PKB oraz ich interpretowanie. - Ustalanie, na podstawie ustawy budietowej lub irhdel statystycznych, struktury wplywhw budietowych i struktury wydatkow. -- Przeprowadzenie g~y ekonomicznej n.t.,,debaty budietowej", polegajqcej na symulacji dyskusji parlamentarnej dotyczqcej budietu paiistwa (w miare rnoiliwosci). - Obliczanie, na podanym przykladzie, zdolnosci kreacji pieniqdza kredytowego (bankowego) przez system bankowy. 7 - Wyznaczanie graficzne, na podstawie danych z rocznika statystycznego iub innego irodla zmian koniunkturalnych w Polsce (np. od 1970 r.). - Interpretowanie wskainika bezrobocia. - Ustalanie (na podstawie danych biura pracy), wysokosci bezrobocia oraz form walki z bezrobociem w regionie. - Wyszukiwanie w dostepnych iro$lach danych dotyczqcych p~ebiegu prywatyzacji w Polsce.
Vlll. GOSPODARKA I RYNEK W SKALl SW~ATA Biians platniczy kraju i jego struklura. Kursy walut i ich wplyw na ksztaltowanie sig obrolow z zagranicq (eksport i import). Protekcjonizm w wolnym handiu. Probem zadluzenia zewngtrznego kraju i sposoby ]ego rozwiqzywania. Migdzynarodowy i europejski system walutowy. Unia Europejska a Polska. - Ustalenie, na podstawie danych statystycznych, wysokosci polskiego zadluienia zewngtrznego oraz zmian w czasie. - Wyszukiwanie (w literaturze fachowej, encyklopedii) migdzynarodowych organizacji gospodarczych, finansowych a takie duiych i powszechnie znanych korporacji ponadnarodowych. 3. UWAGI 0 REALlZACJl Przedmiot,,Podslawy ekonomii" jest pierwszym przedmiolem zawodowym w ksztalceniu technika handlowca. Pierwszelistwo tego przedmiotu zawodowego w stosunku do innych, wynika przede wszystkim z powodbw melodologicznych. Ekonomia, pelniqc funkcje dydaktyczne, korzysta z osi~nigc innych dziedzin nauki, nie musi wiec wyprowadzac praw, prawidlowosci, zaleinosci migdzy roinymi zjawiskami ekonomicznymi, lecz przede wszystkim prezentowac je i objasniac. Przedmiot,,Podslawy ekonomii" obejmuje osiem dzialow programowych. Piewsze szesc dzialow uwzglgdnia zagadnienia z mikroekonomii zas pozostale dwa dzialy : (VII i Vlli) z makroekonomii. Dziat I nalety traktowac jako wstgp. Zdobycie podstswowego zakresu wiedzy jest konieczne dla rrozumienia istoty podstawowych kategorii i zaleznosci ekonomicznych. Program nauczania obejmuje zalem najwainiejsze zagadnienia ekonomiczne. Naukg,,Podstaw ekonomii" naleiy rorpoczqc od zagadnieri najprostszych i jednoczesnie porzqdkowac posiadana. wiedzg z zakresu gospodarki rynkowej. Znaczna czgsc uczniow (sluchaczy) rozpoczynajqcych naukq moie posiadat jut pewien zasob wiedzy i umiejgtnosci zdobylych w firmach i gospodarstwach rodzinnych. Nie jest to jednak wiedza przekazana dydaktycznie i w sposob
@a @ uporzqdkowany. Dialego lei w procesie ksztalcenia duiq role naleiy przykladat do ksztalcenia umiejetnosci zdobywanych podczas twiczeri. Naieiy w nich korzystat z aktuainych informacji (danych) charakteryzujqcych rzeczywistosc gospodarczq jak np. dane statystyczne obrazujqce r6ine zjawiska gospodarcze (PKB, bezrobocie, inflacja, kurs walutowy, notowania papierow wartosciowych itp.), inlerpretacja tych informacji powinna prowadzit do wyrobienia umiejelnosci samodzielnego myiienia i oceny procesow gospodarczych oraz do zrozumienia wsp6lzaleinosci migdzy roinymi zjawiskami. Poprzez CwicZenia uczeri (sluchacz) nabywa takie urniejetnosci podejmowania decyzji ekonomicznych. Cwiczenia te powinny polegat na obiiczaniu npkoszt6w, elastycznoici popytu i podaiy, prezentacji zjawisk w tabelach iub wykresach (np. cena rownowagi, krzywa popytu, krzywa podaiy, krzywa kosztow produkcji, tempo wzrostu PKB, zmiany kursow walut i papierow warto~ciowych, wskainik bezrobocia i inflacji, cykl koniunkturalny w okreslonych dzialach handlu ilp.). Naieiy przy tym zaznaczyc, ie wykres, powinien byt wykorzystywany wowczas, gdy uiatwia prezentacje zjawiska (np. zaleinost popytu i ceny, cykl koniunkturainy itd.) i jego lepsze zrozurnienie. Wymaga to od nauczyciela pelnej znajomo9ci aktualnej iiteratury przedmiotu, Sledzenia na bieiqco pubiikacji.0 tematyce gospodarczej, poniewai poslugiwanie sig przykiadami z iycia gospodarczego ulatwi uczniowi zrozumienie bqdtdi samodzielne sformulowanie praw i mechanizm6w rzqdzqcych gospodarkq rynkowa Podczas realizacji programu naleiy podkreglat istotne dia zawodu aspekty takich treici nauczania, jak istota i cechy rynkow, czynniki ksztallujqce popyt i podai, podstawy podejmowania decyzji przez konsumentow ilp. Zagadnieniem najtrudniejszym do opanowania przez uczniow (sluchaczy) jest wyznaczanie ceny rownowagi na podstawie krzywej popytu i podaiy. lstotnym ceiern dydaktycznyrn tego przedmiotu jest dqzenie do obniienia kosztow w przedsigbiorstwie poprzez racjonalnqgospodarke oraz wskezanie na koniecznoit wykorzystania odpowiednich informacji do podejmowania szybkich i trafnych decyzji ekonomicznych. W reaiizacji materiaiu nauczania naleiy wykorzystac roine melody nauczania jak wykiad, pogadanka, dyskusja a takie wykonywanie szeregu twiczeti npw formie gry ekonomicznej bqddi twiczeii przeprowadzonych w warunkach symulowanych.
Zajgcia z przedmiotu powinny odbywac sig w klasopracowni z dobrze wyposaionq. bibliotekqprzedmiotowq. Stopieri opanowania wiadomosci i umiejgtnosci przez ucznia (sluchacza) powinien by6 sprawdzony tradycyjnymi metodami takimi jak: testy, sprawdziany, odpowiedzi ustne oraz na podstawie obserwacji wykonywanych Cwiczeli. Niektore umiejgtnosci muszq by6 uksztaltowane tak, aby uczeti (sluchacz) umial rozwiqzac problem w katdejsyluacji, a &e w takim slopniu, aby uczeri radzil sobie przy rozwiqzywaniu problemu w sytuacjach nietypowych. Proponuje sig nastgpujqcy podzial godzin na poszczegolne dziaiy programu nauczania: Zeszyt Cwiczeri i zadali dla ucznia, - rocznik statystyczny, zestawy foliogramow do prezentacji kategorii i zjawisk gospodarczych, wzory banknotow, - wzory papierow warlosciowych, - publikacje GPW w Warszawie,
- ustawa budietowa (w miare moiliwosci), - komputerowe gry ekonomiczne. '7 1. Begg D., Fischer S., Darnbusch R.: Ekonomia, 1.1 i ll., PWE, Warszawa 1991 2. Bermond J. Salort M.M.: Odkrywanie ekonomii. PWN, Warszawa 1994 3. Elementarne zagadnienia ekonomii, PWN Warszawa 1993 4. Galbrailh J.K.: Ekonomia w perspektywie. PWE. Warszawa 1991 5. Kamerschen D.R., McKenzie R.B., Nardinelli C.: Ekonomia. Fundacja Gosp.NSZZ,.SolidarnoSC". Gdarisk 1991 6. Kolodko G.W.: Transformacja polskiej gospodarki. Sukces czy poratka. POW,,BGW, Warszawa 1992 7. Nasilowski M.: System rynkowy. Podstawy makro- i mikroekonomii. PWE. Warszawa 1993 8. Nasilowski M.: Ekonomia dla licealistow. KEY TEXT, Warszawa 1996 9. Nojszewska E.: Podstawy ekonomii WSiP, Warszawa 1995 10Sobiecki R.: Podstawy ekonomii - skrypt. Zespol Szkot Ekonomicznych, tomia 1992. 1?.Stanlake G.F.: Podstawy ekonomii. WSiP, Warszawa 1992. 12.Zeszyty ekonomiczne wydawane przez COON. ;I Czasopisma: tycie Gosodarcze, Rzeczpospolita - dodatek ekonomiczny, Gazela Prawna Literalura powinna by6 na bieiqco aktualizowana
TECHNIKA BIUROWA W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczeti (sluchacz) powinien umieb: - obsluiyc klawiaturg (minimum 80-100 uderzeli na minut?, wspolczynnik blgdow 0,5% -przy korzystaniu z masryny do pisania) w tym: -uslawit marginesy: boczne, gorne i dolne, -ustawic odstgp migdzy wierszami, -zmienic tasmg i wymieniac glowicv w maszynie glowicowej (drukarce), -przeprowadzic korekt? maszynopisow, -sporzqdzic pisma w roinych ukladach graficznych, -rozmiescid IreSci pisma na blankietach listowych i papierze maszynowyrn, -wypelnic druki i formulame, - sformulowal trek6 pisma. - okreslic czesci skladowe pisma i rozmiescic je, - zastosowac skroty w korespondencji. - obsluiyt Srodki lechniczne ( telefon, telefax, automatyczna sekretalha, kopia*a kserograficzna, dyktafon), - uporzqdkowac dokumenty wykorrystujqc: segregatory, skoroszyty, teczki, obwoluty i przybory biurowe, - prowadzit dziennik podawczy, - kwalifikowat pisma w systemie bezdziennikowym, - przyjrii: korespondencj?. - wyslac pisma. - przygolowac zebranie, -- przyjqc interesantow, - zorganizowal pobyt delegacji krajowej i zagranicznej, - zorganizowal stanowisko pracy w sposob zapewniajqcy wykonanie typowych prac biurowych, - rozwiqrac problemy komunikacji interpersonalnej.
2. MATERIAL NAUCZNIA I. PlSANlE NA MASZYNIE LUB ZA POMOC4KOMPUTERA Obsluga rnaszyny do pisania ( komputera). Zasady pisania na rnaszynie. Zasady sporzqdzania maszynopis6w. - Przygotowanie maszyny do pisania. - Ustawianie rnarginesow. - Dokonywanie korekty tekstu rnaszynopis6w.! - Sarnodzielne obliczanie szybkosci pisania i wskainika poprawnosci. - Ustawianie odstgpu miqdzy wierszami. - Zmienianie taimy. - Pisanie tekstbw oraz tabel. I1 INFORMACJA W PRACY BIUROWEJ Rola inforrnacji w zarzqdzaniu. Przetwarzanie informacji. Systemy kancelaryjne, instrukcja kancelaryjna. Przyjrnowanie i wysylanie korespondencji. Przekazywanie informacji w kontaktach bezposrednich. - Dokonywanie zapisow w dzienniku podawczym, - Rejestrowanie spraw w formularzu,,wykaz sprad. @ - Prryjrnowanie i wysylanie korespondencji. Ill. KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA W PRACY BfUROWEJ Komunikacja werbalna i niewerbalt?a. Bariery w komunikacji. Rozwiqzywanie barier. - Roinorodne odczytywanie tej sarnej infonnacji przez roine osoby. IV. SRODKI TECHNICZNE PRACY BIUROWEJ Kornputer, IqcznoSc telefoniczna, telefax, kserokopiarki, dyktafon, Srodki pomocnicze pracy biurowej. - Obslugiwanie irodkow technicznych.
V. OGOLNE ZASADY REDAGOWANIA PISM Typowe dokumenty biurowe, rozplanowanie treici pisma, formuiowanie tresci.pisma (tekstu korespondencji). Stosowanie skrbtbw i skrbtowcow w korespondencji. Zasady redagowania notatek sluibowych. - Sporzqdzanie pisin w ukladzie blokowym i a linea. - Sporzqdzanie pism na blankietach listo.&ch. - Sporzqdzanie pism na papieize bez nadruku..+ - Redagowanie pism w roinych sprawach. - Redagowanie komunikatu,zawiadomienia, upowainienia, protokolu, notatki slutbowej, notatki telefonicznej, telegramu, teiefaxu i telefonogramu. - Zastosowanie skr6tbw w korespondencji. 9 Vi. KORESPONDENCJA W SPRAWACH OSOBOWCH Korespondencja zwiqzana z pizyjgciem pracownikow, tlwaniem stosunku pracy i rozwiqzywaniem umowy o pracy. - Sporzqdzanie typowych dokumentow zwiqzanych z korespondencjqw sprawach osobowych : pisanie podania o przyjgcie do pracy, listu motywacyjnego, wypelnianie kwestionariusza osobowego, spoizqdzanie wlasnego,,curriculum vitae", podania np, o zmiang teminu urlopu itp. Vli. KORESPONDENCJA HANDLOWA Typowe dokumenty - pisma handiowe wystgpujqce w transakcjach kupna -spizedaiy - Sporzqdzanie typowych pism handlowych: zapytania o oferlg, oferty, zamowienia, reklamacji Wypeinianie drukow zambwienia, rachunku, rachunku uproszczonego, faktury,' faktury VAT a takie faktury korygujqcej. ViII. TYPOWE PRACE BiUROWE NA PRZYKLADZIE SEKRETARIATU Zadania sekretariatu. Prace Vqkonywane pnez sekretarkg. Miejsce pracy sekretarki.
- Przygotowanie zebrania. - Pnyjmowanie interesantow. - Kontrolowanie terminow. - Przygotowanie przyjecia delegacji zagranicmej. - Urzqdzanie rniejsca pracy pracownika biurowego. - Pngotowanie scenariusza delegacji krajowej i zagranicznrej. - Pnygotowanie scenariusza zebrania (etapy przygotowania). '? 3. UWAGI 0 REALlZACJl W wyniku realizacji programu nauczania przedmiotu "Technika biurowa" uczeri (sluchacz) powinien opanowac urniejqfnosci niezbpdne do wykonywania typowych prac biumwych. Realizacja rnalerialu naucznia obejmuje obsluge klawiatury oraz podstawowe wiadomoici zwiqzane z organizacjq i technikqpracy biurowej. Tresci zwiqzane z korespondencjq w jezyku obcym bgdq reaiizowane w ramach przedmiotu,,jgzyk obcy zawodowy". Zajecia z przedmiotu powinny odbywac sie w pracowni techniki biurowej, wyposaionej w maszyny do pisania dla kaidego ucznia. llosc maszyn do pisania (komputerow) powinna zabezpieczyc prace kaidego ucznia przy jednym stanowisku, w przeciwnym wypadku zajgcia powinny odbywat sip z podzialem na grupy Prawidiowa realizacja programu nauczania tego przedmiotu wymaga uzgodnieli z nauczycielami innych przedrniolbw zawodowych, w celu zapewnienia korelacji miedzy-przedmiotowej: np. biczenia dotyczqce sponqdzania korespondencji za porno- kornputera realizowane bqdq takie na zajeciach w "Pracowni ekonornicznoinformatyczner na bazie wiadomosci z przedmiotu,,technika biurowa" i innych. Jako szczegolnie wainy naleiy potraklowat ternat.komunikacja interpersonalna w pracy biurower. Zadaniem nauczyciela jest uiwiadomienie uczniom (sluchaczom), ie w procesie porozumiewania sig wystqpujqpewne bariery i jedynie ich usunigcie zapewni skuteczne porozumiewanie sic. Dzial 'Srodki techniczne pracy biurower ma na celu uksztaltowanie umiejetnosci obslugi podslawowych urzqdzen biurowych,!ah Leiefon, telefax, dyktafon, kopiarka a tame
komputer. Alternatywq dla szkolnej pracowni techniki biurowei moie byc pracownia migdzyszkolna. W prrypadku, gdy szkola nie dysponuje takimi urzqdzeniami nauczyciel powinen uzgodnie z opiekunem praktyki zawodowej, 2e umiejgtnosci te bgdq ksztaltowane w czasie odbywania praktyki. W procesie nauczania obok tradycyjnych metod nauczania, jak pogadanka czy wyklad nalezy szeroko stosowac metody iwiczeniowe. Stopien opanowania wiadomosci przez ucznia (sluchacza) powinien bye SpCawdZany konwencjonalnymi metodami jak: testy, czy sprawdziany. Umiejqtnosci mogq by6 sprawdzane jedynie poprzez obserwacjg wykonywanych zadan. Niektore z tych zadan powinny bye wykonane przez ucznia (sluchacza) za pierwszym podejsciem. lnne mogq byc wykonywane po kolejnej prbbie, ale zgodnie z obowiqzujqcymi zasadami Niektore z umiejgtnosci muszq bye uksztaitowane tak, aby uczen umial rozwiqzac problem w kaidej syluacji, a inne w takim dopniu, aby radzii sobie przy rozwiqzywaniu problemu w sytuacji typowe]. Proponuje sif nastqpujqcy podzial godzin na poszczeg6lne dzialy programu nauczania:
I 4. PODSTAWOWE SRODKI DYDAKTYCZNE - Srodki techniczne: rnaszyny do pisania (dla kaidego ucznia) lub kornputery. telefon, automatyczna sekretarka, fax - 2 szt., dyktafon, kserokopiarka, - plansze obrazujqce uklad palciiw na klawialurze, - materialy pornocnicze: segregatory skoroszyty, teczki, obwotuly i prryboly biurowe - dziennik podawczy, - typowe forrnuiarre, - blankiety lkorespondecyjne firmowe PN-76lP-55315,! - wykaz akt i akta spraw, ($3 - instrukcja kancelaryjna. @ 1. Kinel K.: Pisanie na maszynie, WSiP, Warszawa 1995 2. Komosa A : Technika biurowa. EKONOMiK s.c, Warszawa 1996 3. tazarska T.: Pisanie na rnaszynie wjezyku polskim i jqzykach obcych. czi i il, WSiP, Warszawa 1984 4. Pielkiewicz E.: Sekretariat rnenediera. lnslytut Wydawniczo-Wdroieniowy Controling", Grodzisk Mazowiecki 1991 5. Protard 0.. Szigeti PA.: SAVOIR-VIVRE na uslugach twojej firmy. SORBOG, Warszawa 1993 6. Rodowicz W.. Zoli F.: Sprawna sekretarka. PWE, Warszawa 1988 Lileratura powinna by6 na bieiqco aktualizowana.
1. SZCZEG~LOWE CELE KSZTAtCENlA W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczen (sluchacz) powinien umiec - uzasadnit role statystyki w procesie podejmowania decyzji..: - sklasyfikowa6 cechy statystyczne. - wyjainit znaczenie podstawowych pojgc statystycznych, - dobra6 jednostki do proby statystycznej, - wybrac wla8ciwqmetodg badania statystycznego (pelne lub czgiciowe) w typowej.:.3 sytuacji, - okreslic istotg szacunku statystycznego, - kontrolowat surowy material statystyczny. - ocenic blgdy wystgpujqce w rnateriale statystycznym, - zliczyl material statystyczny metodq bezposredniq i metodq kreskowa - zbudowa6 szeregi statystyczne i proste lablice slatystyczne, - sporzqdzit wykresy na ukladzie wspblizgdnych, a take metodqliniowqi metodq powierzchniowq - sporzqdzit histogram, - posluiyc sig rocznikiem statystycznym, - biegle posluiyc sig wskainikami natgienia, wskainikami stmktury, indeksami 3 prostymi i Sredniqarytmetycznqw roinych, takie nietypowych sytuacjach, - obliczyc i zinterpretowat: dominant?, mediang, obszar zmiennoici, odchylenie pizecigtne, odchylenie standardowe, wspolczynniki zmiennoici, indeksy agregatowe, wsphlczynnik korelacji i wsp6lczynnik koreiacji rang, wskainik por6wnpvalnosci stiuklu~, - wybrat najtepszqw danej sytuacji miarg statystycznq, - ustali6 zwiqzki migdzy dwoma zjawiskami, - rozroinit pojgcia: punkt procentowy i procent.
I. WIADOMOSCI WSTEPNE Statystyka, jej prredmiot i rola. Podstawowe pojqcia statystyczne: zbiorowosc statystyczna, jednostka statystyczna, cechy statystyczne mierralne i niemierrale, warianty cech statystycznych. Rola statystyki w procesie podejmowania decyzji. - Okreslanie podstawowych pojgc statyslycznych na konkretnych przykladach z rocznika slatystycznego lub bezposrednio z otaczajqcej rzeczywistosci. - Klasyfikowanie cech statystycznych. - Uzasadnianie roli statystyki w procesie podejmowania decyzji. II. ORGANIZACJA BADANIA STAWSTYCZNEGO Wybor melody badania. Techniki losowah. Ankiety i ich budowa. Szacunek statystyczny. Etapy badania statystycznego. Formularre statystyczne. Blgdy w materiale statystycznym. - Dobieranie jednostek do proby statystyczne]. - Konfrontowanie wynikow badania pelnego z wynikami badania czgscioweg0. - Podanie prostych prrykladow szacunku statystycznego. - Zapoznanie z formularrami i instrukcjami statystycznymi. - Kontrolowanie materialu statystycznego na uproszczonym prrykladzie. Ill. OPRACOWANIE MATERlAtU STATYSTYCZNEGO Materialy statystyczne pierwolne i wtbrne. Grupowanie. Zliczanie. OokladnoSC. wynikow badania statystycznego. - Tworzenie wykazow klasyfikacyjnych.,.. - Zliczanie na uproszczonych przykladach metodq kreskowq i bezposredniq. IV. PREZENTACJA DANYCH STATYSNCZNYCH Prezentacja tabelalyczna, graficzna i mieszana. Szereg statystyczny, indywidualny szereg wariosci cechy. Metoda liniowa, powierrchniowa, obrazkowa, ilosciowa,
wiedenska. Prezentowanie danych na ukladzie wsp6lrz?dnych. Histogram, diagram, knywa Iiczebnoki, kartogram. Metody mieszane prezentacji. Maly Rocznik Statystyczny. - Konstruowanie szereg6~ statystycznych i prostych tablic statystycznych. - Sporzqdzanie metodqliniowa metodqpowierzchniowa a takte na ukladzie wspdnednych wykresow obrazujqcych proste zjawiska. - Wyszukiwanie i interpretacja informacji zamieszczonych w Malym Roczniku Statystycznym. V. PODSTAWOWE WIADOMOSCI Z ZAKRESU ANALIZY STATYSTYCZNEJ Liczby absolutne i stosunkowe w analizie. Cel analizy. Wspolczynniki natetenia. Wskainiki struktury. Srednia aryimetyczna. Dominanta. Mediana. Miary rozproszenia. Miary dynamiki. Miary wsp~~zaleino8ci. Procenty i punkty procentowe. - Obliczanie i interpretacja miar statystycznych. - Przeksztalcanie indeks6w o podstawie stalej na indeksy lancuchowe i odwrotnie. - Rozrotnianie pojei: punkt procentowy i procent. VI. ZADANIA I ORGANIZACJA STATYSTYKI GlCiwny Unqd Statystyczny i urzedy statystyczne oraz ich zaddnia. Ewidenye i! klasyfikacje opracowywane przez organy statystyki publicznej na nec2 podmiotow gospodarczych. Obowiqzki podmiotow gospodarczych zwiqzane ze statystykq publicznq. i 3. UWAGI 0 REALlZACJl Pnedmiot "Statystyka" pelni istotnq role w przygotowaniu zawodowym technika handlowca, przy czym pelni jednoczesnie funkcj? pomocniczq w stosunku do innych pnedmiotow zawodowych. UmiejelnoSci jakie zdobywajq uczniowie (sluchacze) w wyniku realizacji programu bgdq szeroko wykorzystywane na lekcjach takich
przedmiot6w jak: Marketing, Ekonomika handlu, RachunkowoSi: handlowa. Dlatego Let jako celowe naleiy uznac zapoznanie sig nauczyciela realizujqcego ten program zprogramami nauczania wymienionych przedmiot6w, w celu ustalenia korelacji migdzyprzedmiotowej. Zajgcia ze statystyki powinny odbywat sig w klasopracowni, wyposaionej w roczniki statystyczne, encyklopedie, slowniki i inne opracowania statystyczne. Jest to niezbgdny wa~neksztaltowania umiejqtnosci korzystania z r6inych opracowari statystycznych, a tame pozwala na stosowanie szczeg6lnie wainych w ksztalceniu zawodowym zasad nauczania, tj. zasady operatywnoici wiedzy i wiqzania teorii z praktykq. I Wskazane jest, aby uczniowie (skhacze) w miarg moiliwosci obejkeli olrodek obliczeniowy, np, w ramach wycieczki. Uklad programu nauczania przyporzqdkowany zostal etapom badania statystycznego. Etap I-szy i 11-gi om6wiono w rozdziale "Organizacja badania statystycznego", etap lil, tj.,,opracowanie materialu statystycznego" ujeto w rozdziale Ill, zas dwa ostatnie etapy w rozdzialach IV i V. W dziale I,,wiadomoSci wstgpne" szczeg6lnie waine jest przedstawienie roli, jakqpelni stalystyka w procesie podejrnowania decyzji. Dominujqq rnetodq nauczania powinna by6 pogadanka uzupelniona Cwiczeniami. Przy czym wskazane jest, aby przyklady poczqtkowo dolyczyly takich zbiorowoici jak: klasa, szkda a tame powinny byc pomiqzane z przedmiotami zawodowymi. Jako szczegblnie waine w dziale II naieiy traktowae tematy: badania pelne i czgsciowe @ a takie druki statystyczne. Przyklady dotyczyt powinny przyszlych zadali zawodowych. TreSci zawarte w Ill dziale powinny by6 przekazane jedynie informacyjnie. Material nauczania skoncentrowany w dziale IV naleiy uzna6 za bardzo wainy, poniewai bardzo silnie wiqze sig przede wszystkim z Ekonomikq handlu i innymi przedmiotami zawodowymi. Jego realizacja powinna odbywac sig jedynie metodq Iwiczeri. Dzial V "Podstawowe wiadornosci z zakresu analizy statystycznej" dotyczy obliczania i interpretacji r6inych miar statystycznych, przy czym stopieri opanowania umiejgtnosci powinien by6 r6iny. W wielu przypadkach wystarczajqce jest stosowanie niekloiych miar,tj. obliczanie i interpretowanie, w innym zas wymagane jest biegle poslugiwanie sig okreilonymi mierami, w r6inych take nietypowych sytuacjach.slqd tet najwatniejsze tematy [ego dzialu to: analiza struktuiy, analiza natgienia, tednia
arytmetyczna i miary dynamiki. Realizacja tego dzialu powinna odbywat poprrez twiczenia, ktorych tematyka i prryklady powinny scisie wiqzac sig ze zdobflanym zawodem. Wamnkiem promowania ucznia powinno by6 opanowanie przez niego wszystkich umiejqtnosci okreslonych w celach ksztaicenia. W procesie naucrania obok lradycyjnych metod nauczania, jak pogadanka czy wyklad naleiy szeroko stosowak metody &iczenio&e. Treici plzedmiotu sq zrbinicowane, obok wiadomoici leoretycznych hystgpuje duia ilo6c umiejtlnoici i to zarbwno o charakterze inteleklualnym, jak i praktycznym. Stopieri opanowania wiadomosci powinien bye sprawdzany konwencjonalnymi metodami jak. testy, czy sprawdziany. Umiejqtnoici mogq by6 sprawdzane jedynie poprzez.."? obserwacj? wykonywanych zadah. Nieklore z lych zadan, jak np:obliczanie wskainikow struktury, indeksow zwyklych i Sredniej arytmetycznej powinny by6 wykonane przez ucznia za pieiwszym podejsciem. Niektore z umiejqtnosci muszq by6 uksztaltowane tak, aby uczeh umial rozwiqzat problem w kaidej sytuacji, a inne w takim stopniu, aby uczeii radzil sobie przy rozwiqzywaniu problemu w sytuacji typowej. Proponuje sig nastgpujqcy podzial godzin na poszczegolne dziaiy programu nauczania: 3 LP. I. II. Nazwa dzialu WiadomoSci wstgpne Organizacja badania stalystycznego Orientacyjna lliczba godzin technikum 3-letnie 2 technikum 5-ietnie 2 5 4 szkola policealna 2 5 lit. Opracowanie rnaterialu slalyslycznego 5 4 5 IV. Prezentacja danych statystycznych 10 9 10 ~~dsiawowe wiadomosci z zakresu analizy stalystycznej 42 40 42 VI. Zadania i organizacja statystyki 2 1 2 I I I I Do dyspozycji nauczyciela 10 8 10 Razem 1 76 1 68 1 76
- Rocznik statystyczny, - Mala Encyklopedia Statystyczna lub Slownik statyslyczny, - przykladowe druki statystyczne, - pnyltladowe makiety tablic wynikowych, - tablice graficzne (ioiiograrny, fazograrny, przezrocza) np.: tablice wynikowe, zliczania metodq badawczq odmiany szereg6w statystycznych,tablice statystyczne, zastosowanie rnetody ilosciowej, obrazkowej, wiedehskiej, kartogramow. :-l 1. Komosa A,, Musialkiewicz J.: Statystyka. Ekonornik S.C. Warszawa, 1996 2. Komosa A,: Statystyka - 6wiczenia. Ekonornik S.C. Warszawa, 1996 3. Michalski T.: Statystyka. WSiP, Warszawa 1994 4. Michalski T.: Statystyka-hiczenia. WSiP, Warszawa 1995 5. Luszniewicz A. :Statystyka og6lna. PWN, Warszawa, 1995 6. Kassyk-Rokicka H.: Mierniki statystyczne cz. i z serii "Statystyka nie jest t~dna". PWE, Warszawa 1986 7. Sadowski W.: Statystyka na co dzieh. PWE, Warszawa 1987. Literatura powinna byc na bieiqco aktualizowana
1. SZCZEG~LOWE CELE KSZTALCENJA W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczeh (sluchacz) powinien umiec: - posluiyc siq podstawowq terminologiqz zakresu rachunkowosci, - rozroinit elementy rachunkowoici i ich wajemne powiqzania, -- oszacowat wyniki, - rozroinit i sklasyfikowac skladniki majqtku i kapitalbw, - okreslic formy organizacyjno-prawne jednostek gospodarczych na podstawie funduszy (kapilalow) wlasnych, - sporz~dzit bilans, - rozroinit podstawowe typy operacji gospodarczych i okreslic ich wplyw na skladniki bilansu oraz sum? bilansowa. - sporrqdzic, skontrolowac i zadekretowat wybrane dowody ksiegowe, - przechowywac dowody ksiegowe, - prawidlowo powiqzac konta z bilansem (otworzyt i zarnknqc konta), - okreslic zasady funkcjonowania kont bilansowych, : posluiyt siq zapisem podwbjnym, - odczytao tresc zapis6w ksiggowych, - sporrqdzic oraz zinterpretowac zestawienie obrotbw i sald, - poprawit blgdy ksiegowe w dokumenlacji oraz w urzadzeniach ewidencyjnych, - poslu2yc sie terminologiq zwiqzanq z wynikiem dzialalnosci jednostki gospodarczej, - okreslit zasady funkcjonowania kont wynikowych, - ewidencjonowac operacje gospodarcze na kontach wynikowych, I - stosowac zasady rozliczania w podstawowych przekrojach, - ustalic wynik finansowy, - posluiyt sie pojedynczym zapisem powtarzanym, - prowadzit ewidencje analitycmqdo roinych kont syntetycznych, - uzgodnit ewidencje analitycznqz ewidencjq syntetycznq, - prowadzit ewidencje chronologicznq i systematycznq, - posluiyc siq podstawowymi formami ewidencji.
2. MATERIAL NAUCZANiA I. ISTOTA, FUNKCJE i ZNACZENIE RACHUNKOWOSC~ Przesianki powstania i rozwoju rachunkowoici. lstota rachunkowosci. Struktura. Powiqzanie rachunkowoici z dzialainoiciq gospodarczq. Funkcje i znaczenie rachunkowo5ci w gospodarce tynkowej. II. MAJkTEK I KAPiTAtY (FUNDUSZE) JEDNOSTEK GOSPODARCZYCH Pojgcie i klasyfikacja rnajqku. Struktura rnajqtku roinych jednostek gospodarczych. / Majqtek Lrwaly. Majqtek obrotowy. Pojgcie i kiasyfikacja kapitai6w (funduszy). Struktura kapitalow (funduszy). Kapitaiy (fundusze) wlasne. Kapitaly (fundusze) @ obce. - identyfikowanie i kiasyfikowanie skladnik6w majqtku i kapitai6w - Obiiczanie struktury rnajqtku oraz kapitalow. @ Ill. BILANS. OPERACJE GOSPODARCZE Og6lna charaktetystyka bilansu. TreSC i forma bilansu. Cechy i funkcje bilansu. Operacje gospodarcze i ich wpiyw na skladniki bilansu. Zasadnicze grupy operacji gospodarczych. - Sporzqdzanie bilansu jednostek gospodarczych o roinych formach organizacyjnoprawnych. - Okreiianie wplywu operacji gospodarczych na skladniki bilansu oraz na surng bilansowq. iv. DOKUMENTACJA KSISGOWA Zasada dokurnentowania zapisbw ksiggowych. Dowody ksiggowe jako podstawa ewidencji. Kiasyfikacja dowodow ksiggowych. Charakterystyka podstav(owych rodzajow dowod6w ksiggowych. Powstawanie, kontrola, dekretowanie i przechowywanie dowod6w ksiggowych. Cwiczenia. - Sporzqdzanie wybranych dowodow ksiggowych.
- Kontrolowanie dowodtiw ksiggowych. j V. KONTA BILANSOWE Przesianki wprowadzenia kont. Pojecie i formy konla. Funkcjonowanie kont. Otwieranie kont. Ksiggowanie operacji gospodarczych na kontach - zasada podwojnego zapisu. Zestawienie obrotbw i sald. Bledy ksiggowe i ich poprawianie. Bilans koticowy. Zamykanie kont. wzorigy pian kont. - Otwieranie i zamykanie kont. - Ksiegowanie operacji gospodarczych na kontach. - Sporzqdzanie zestawienia obrot6w i sald. - Poprawianie blgdow ksiggowych. - Dekretowanie dowodow ksiggowych. VI. KONTA WYNIKOWE Podstawowe pojecia: wydatek, koszt, przychod, dochod, pozostale przychody i koszty operacyjne, przychody i koszty finansowe, wyniki nadzwyczajne, wynik finansowy. Zasady funkcjonowania kont wynikowych. Og6lne zasady ewidencji i rozliczania koszt6w. Ogoine zasady ewidencji przychodow. Og6lne zasady ewidencji wynikbw nadzwyczajnych. Konto,,Wynik finansowy" - jego charakter i funkcjonowanie. Ewidencja wyniku finansowego. Rachunek zysicow i strat. - Ewidencjonowanie operacji gospodarczych na kontach wynikowych. - Ewidencjonowania wyniku finansowego. - Sporzqdzanie rachunku zysk6w i stial w dowolnym wariancie w uproszczonej formie. VII. KIERUNKI USZCZEG6LOWlENlA EWlDENCJi Potrzeby i moiliwosci uszczeg6iowienia ewidencji Poziomy i pionowy podzial kont. Zadania i funkcjonowanie kont anaiitycznych. Zasada pojedynczego zapisu powtarzanego. Uzgadnianie ewidencji analitycznej z ewidencjqsynleiycznq. - Ewidencjonowanie operacji gospodarczych na kontach analitycmych.
- Sporzqdzanie zestawienia obrotow i sald kont analitycznych. - Uzgadnianie ewidencji analitycznej z syntetycznq. vi~i TECHNICZNE FORMY KSIEGOWOSCI Zapis ksiggowy i jego elementy. Zapis chronologiczny i systematyczny. Klasyfikacja technik i form ksiggowosci, Charakterystyka poszczeg(rlnych form ksiqgowosci. Specyficzne cechy rachunkowosci informatycznej. - Ewidencjonowanie operacji gospodarczych odrwierciedlonych w zestawie dokumenlow pny wykorzystaniu roinych form ksiegowoici. ;, - Wykonywanie czynnosci typowych dla ksiggowosci podwojnej (od bilansu \.' otwarcia do bilansu zarnknigcia). Zadaniem pnedrniotu,,zasady rachunkowosci" jest przekazanie podstawowych, trwalych regul funkcjonowania systemu rachunkowosci oraz uksztaltowanie podstawowych umiejqtnosci niezbgdnych do wykonywania zadan zawodowych. Naleiy zatem poloiyc duiy nacisk na poprawne formulowanie pojgc i zrozumienie mechanizmow decydujacych o funkcjonowaniu rachunkowohi. Zabezpiecza to przed dezaktualizacjq wiedzy i stwana moiliwosci jej dalszego aktualizowania i pogiebiania. Omawiajqc pojgcia i mechanizmy naleiy miec na uwadze ich powiqzania z regulacjami normafywnymi. Program nauczania przedmiotu,,zasady rachunkowosci" opiera sig na zachowaniu korelacji migdzypnedmiotowej przede wszystkim z przedmiotem,,podstawy ekonomii" i stanowi podstawg dla specjalistycznych rozwinigc w ramach przedmiotu,,rachunkowosc handlowa".... Wlasciwa realizacja ceiow ksztalcenia przedmiotu zaleiy Od stosowania i doboru metod nauczania, ktore powinny sprzyjac ksztdceniu samodzielnego, logicznego myslenia, zwlaszcza ekonomicznej interpretacji ewidencji ksiggowej. Obok tradycyjnych metod nauczania jak elementy wykladu Czy pogadanka, naleiy
stosowac glownie metody twiczeniowe. W przedmiocie tym bardzo waine jest wyrabianie nawyku dokladnosci, rzetelnosci i systematycznosci. Zajqcia powinny odbywac sig w dobrze wyposaionej klasopracowni prredmiotowej, w ktorej obok technicznych irodkow dydaktycznych winny znajdowac sig zestawy formularzy, druk6w i dokumentow, literatura przedmiotowa oraz materialy normatywne. Naleiy zwrocic uwagq na szczegolnq rolg nauczyciela w procesie nauczania. OkreSione w szczegolowych celach ksztalcenia tego przedmiotu umiejqlnosci dajq duie moiliwosci Cwiczen i rozwijania inicjatywy oraz selekcji zagadnien szczegolowych. Dlalego let program nauczania nie precyzuje szczegolow, np. rodzaju wykorzystywanych dokument6w ksiqgowych, prze dmiotu ewidencji analitycznej. W Cwiczeniach wykorzystywat naleiy interesujqce przyklady z iycia gospodarczego, bogate w tresci i interpretacjq. Stopien opanowania wiadomosci i umiejqtnoscl przez ucznia (sluchacza) powinien by6 sprawdzany tradycyjnymi metodami jak testy, sprawdziany, odpowiedzi uslne a takie poprzez obsetwacjq wykonywania Cwiczeli. Niektore zadania powinny byc wykonane przez ucznia (sluchacza) za pietwszym podejsciem. lnne mogq by6 wykonane po kolejnej pr6bie ale zgodnie z obowi;lzujqcymi zasadami r'achunkowosci. Przedmiot,,Zasady rachunkowosci" obejmuje osiem dzialow programowych logicznie powiqzanych i uwzglgdniajqcych korelacjq wewnqtnprzedmiotowq Naleiy zwrocic uwagq, ie zagadnienia zwiqzane z dokumentacjq ksiggowq poprzedzajq ewidencjq operacji gospodarczych na konlach. Jest to zasadne ze wzgledu na powiqzanie podstawowych, typowych operacji gospodarczych z dowodami ksiggowymi. ZaznaczyC naleiy, ie problematyka dotyczqca dekretowania dowodaw ksiggowych powinna by6 omowiona ogolnie w dziale IV, natomiast Cwiczenia dotyczqce dekretowania dowodaw naleiy wykonac po zrealizowaniu dzialu V. CaloSC zagadnien, stanowiqcych fundament rachunkowosci, zostala zebiana w przykladzie, ktory obejmuje wszystkie czynnosci w systemie ksiqgowosci podwojnej. Rorwiqzanie przykladu naleiy wykonac przy wykorzystanie formy tabelaiycznej jako obligatoryjnej. Zastosowanie pozoslalych form - wedlug uznania nauczyciela. I
Proponuje sig nastgpujqcy podzial godzin na poszczeg6lne dziaty programu nauczania: @ - Slowniki ekonomiczne; - ustawa o rachunkowoici, - inne rnalerialy norrnatywne, - plan kont, - zestaw druk6w (faktura i faktura VAT, oryginaly kasowe, polecenia ksiggowania), - zestaw formulany podstawowych urzqdzeri ewidencyjnych (kartoteka finansowa, rejestr, ksigga dziennik - gtbwna, dziennik), - wzory biiansu oraz rachunku zysk6w i strat, - piansze, foliogramy i fazogramy opracowane dowolnie pnez nauczyciela, - zbiory twiczeri (wg uznania nauczyciela).
5. LITERATURA Dudzic R., Jakubas M.: Zasady prowadzenia ksia rachunkowych, Consilium, Krak6w 1996 Gierusz 8.: Podrgcznik samodzielnej nauki ksiggowania, ODDK, Gdansk 1994 Jaklik A,. Micherda 8.: Zasady rachunkowosci, WSiP. Warszawa 1995 Kornosa A.: Szkolny slownik ekonom;czny, Ekonomik, Warszawa 1996 Materialy szkoleniowe i konferencyjne Stowarzyszenia Ksiggowych w Polsce Nilidzihski R.: Podstawy rachunkowo8ci, OD DK Spolka z oo, Gdaiisk 1995 Sawicki K, i in. ( praca zbiorowa): Podstawy rachunkowosci, PWE, Warszawa 1995 Stownik ekonomiczny dla przedsigbiorcy w warunkach rynku, Wydawnictwo Znicz. Szczecin 1993 Literatura powinna byc na bieiqco aktualizowana
MARKETING :> W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczen (sluchacz) powinien umiet - okreslii: rolg i znaczenie marketingu w gospodarce rynkowej, - wskazac podmioty dzialalnosci marketingowej, - zanalizowae strukturg rnarketingu i wewngtrzne powiqzania jej elementow, - okreslic dzialania marketingowe. - wyodrgbnit segmenty rynku na podstawie roinych kryterow, - pnedstawit system zaleinosci migdzy dzialaniami rnarketingowymi a rynkiem, - uzasadnic powiqzania rnigdzy dzialalnosciq marketingowq a sukcesami ekonomicznymi przedsigbiorstwa, - uyjasnic rolg konsumenta w gospodarce rynkowej, - uzasadnik powiqzanie dzialati marketingowych nie tylko z wiedzq ekonomiczna, lecz take psychologicznqi socjologiczna - okreslic cechy charakleru prawwnika zatmdnionego w marketingu, - objasnii glowne strategie marketingowe, - rozroinic zakres i typy badah marketingowych, - okreslic znaczenie informacji dotyczqcej rynku i konsumenta w dziatalnosci,:. marketingowej, - zaprojektowat program badan marketingowych, - zastosowac wybrane melody i techniki badati rnarketingowych, - skonst~owai: prognozg rynkowa, - okreslic roig strategii produktu w marketingu, - odroinit produkt i wyposaienie produktu,. - opisal. strategie sprredaiy produktu w poszczegolnych cyklach jego iycia. - objasnic proces wprowadzania produktu na rynek, - wyjasnic strategig cen w marketingu, - okresli6 podmioty ustalajqce ceny, - obpsnic relacje migdzy cenq a jakosciqproduktu,
- wyjasnie funkcjg zrniany cen w dziaialnosci marketingowej, - okresiic instrurnenty i dziaiania zwiqzane z dystrybucjqtowarow, - wskazac czynniki decydujqce o wyborze kanaidw dystrybucji,.- uzasadnic roine sposoby rozrnieszczenia produktbw na rynku w zaleinosci od przyjetej strategii, - przyporzqdkowac okresione rodzaje dystrybucji wybranym kategoriom towarow, - wyjasnic zasady organizacji fizycznego przepiywu towarow, - wskazac instrurnenty rnarketingowe zwiqzane z aktywizacjq sprzedaty i uzasadnic wybor w rotnych sytuacjach, - uzasadnic rolg informowania, przypominania i perswazji w dziaiainosci rnarketingowej, - wyjasni6 sposoby oddzialywania na konsumenta i na produkt, - uzasadnid roig reklamy w dzialalnoici markelingowej, - odroznic skuteczne i nieskuteczne sposoby rekiarny, - wylasnic roig sprzedawcy w prornocji towaru, - objasnic roig public reiations w dziaiainoici marketingowej, - skonstruowac uproszczony plan marketingowy, - zastosowac techniki rnierzenia efektywnosci dziaiah rnarketingowych, - przewidziec skutki prawne okresionych dziaiari marketingowych, - ornowic i skrytykowac wybrane stereotypy dotyczqce dziaialnosci marketingowej obecne w rnysleniu potocznym. i. ISTOTA MARKETINGU Otoczenie rynkowe przedsigbiorstwa. Pojgcie marketingu. Porownanie orientaoji rnafietingowej z przedmarketingowymi koncepcjarni kierowania Orrnq. Strategie rnarketingowe (produkt, dystrybucja, cena, prornocja). Analiza potrzeb i zachowati nabywcow - wewnetrzne uwanmkowania procesu zakupu. Wpiyw czynnikow socjologicrnych i kuiturowych na decyzje konsurnenta. Segrnentacja ivnku.
- Przeprowadzenie dyskusji na temat dzialalnosci marketingowej w warunkach ksztaitowania sig gospodarki rynkowej. - Przeprowadzenie dyskusji na temat etycznych i nieetycznych dzialah wobec konsurnenta. @ 11. BADANIA MARKETINGOWE Zakres badaii marketingowych. Typy i program badah marketingowych. Wybrane 1 rnetody i kchniki badah marketingowych. Porniar i skalowanie. Wykorzystanie rezuitatow badaii marketingowych dia lworzenia prognoz rynkowych. - Opracowanie formularza ankietowego. - Zastosowania rnetod statystycznych w badaniach marketingowych. - Zastosowanie wybranych technik badaii marketingowych. - Zbudowanie prognozy rynkowej w oparciu o wyniki badan marketingowych. Przeprowadzanie badaii nad decyzjg zakupu. wplywem opakowania i oznakowania produktu na @ Ill. STRATEGIA PRODUKTU Definicja i funkcje produktu w ujgciu marketingowym. Wyposaienie produktu. Ksztaltowanie strategii produktu. Cykl tycia produktu. Wprowadzanie nowego produktu na rynek. Dzialania marketingowe zwiqzane z produklern. Ksztaltowanie produklow. - Analiza badah opinii konsumentt~w dotycza.cych wybranyct produktbw. - Opracowanie idei wprowadzenia nowego produktu na rynek. struktury IV. STRATEGIA CENY Funkcje cen w rnarketingu. Melody i strategie ustalania cen w rnarketingu. Strategie cenowe stosowane przy wprowadzaniu nowego produktu na rynek. Zrniany cen. Negocjowanie ceny.
. - Analiza cen wybranych produktow. - Przeprowadzenie scenki syluacyjnej miqzanej z negocjowaniem ceny produktu. V. DYSTRYBUCJA TOWAROW W MARKETINGU lnstrumenty i dzialania zwiqzane z dystcfbucjq. Funkcje dystrybucji towarow. Kanaly dystrybucji i zasady ich dobo'ru. Rodzaje dystrybucji. Organizacja fizycznego peeplw towarbw. Wspblpraca i konflikty w procesie dystrybucji towarow Dystrybucja towarow a inne instrumenty marketingu. 1 - Okreslanie kanal6w dystrybucji wybranych towar6w. - Badanie preferencji nabywcow odnosnie wybo~ miejsca zakupu. - Przeprowadzanie analizy skuteczno$ci dystrybucji wybranych produkt6w. VI. PROMOCJA JAKO NARZEDZIE MARKETINGU Rola promocji. Warianty slrategii promocji (pull, push). Naizpdzia promocji: reklama, sprzedai osobista, aktywizacja sprzedaty, public relations. - Analiza instrumentbw zwlqzanych z aktywizacjq sprzedaty na przykladzie wybranych przedsigbiorshu.. - Analizowanie polskich spotbw reklamowych prezentowanych w telewizji. - Analizowanie reklam zamieszczonych w prasie, czasopismach. - OkreSlanie cech i zachowania sig dobrego sprzedawcy. - Przygotowanie kampanii promocyjnej wybranego produktu. Vll. PLANOWANiE DZIACALNOSCI MARKETINGOWEJ ORAZ KONTROLA PLANU DZIA~AN Zasady zarzqdzania marketingowego. Organizacja marketingu w firmie. Cele pnedsigbiorstwa i podstawowe strategie jego rozwoju. Plan marketingowy. Techniki mierzenia efektywnosci dzialan marketingowych.