PROGRAM NARODOWEGO CENTRUM KULTURY DOM KULTURY+ Inicjatywy lokalne 2013

PROGRAM NARODOWEGO CENTRUM KULTURY DOM KULTURY+ Inicjatywy lokalne 2013 Raport z badań Karolina Frączkowska Sylwia Kędziak Aleksandra Lont Dofinansowano ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach Programu Dom Kultury+ Inicjatywy lokalne

Spis treści 1 Wstęp... 3 2 Założenia metodologiczne badań... 4 2.1 Problematyka badawcza. Przedmiot badań... 4 2.2 Hipotezy... 5 2.3 Aparat pojęciowy - teoretyczne ujęcie kategorii omawianych w badaniu... 6 2.4 Charakterystyka terenu badań... 8 2.5 Grupy docelowe projektu... 11 2.6 Dobór próby... 12 2.7 Metody i techniki otrzymywania materiałów. Narzędzia badawcze... 13 2.8 Przebieg badań... 15 3 Charakterystyka badanej zbiorowości... 16 3.1 Płeć i wiek badanych... 16 3.2 Status zawodowy... 17 3.3 Wykształcenie... 18 3.4 Sytuacja rodzinna... 18 3.5 Miejsce zamieszkania... 19 4 Analiza zebranego materiału... 22 4.1 Czas wolny... 22 4.2 Zainteresowania... 30 4.3 Uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych... 36 4.4 Oferta Gminnego Centrum Kultury... 38 4.5 Deklaracje uczestnictwa w zajęciach... 43 4.6 Rola Gminnego Centrum Kultury w oczach mieszkańców gminy... 47 5 Podsumowanie... 53 6 Spis rysunków... 55 7 Spis tabel... 55 8 Spis wykresów... 55 9 Załącznik 1. Kwestionariusz ankiety... 57 10 Załącznik 2. Scenariusz zogniskowanego wywiadu grupowego... 61 11 Załącznik 3. Raport z przeprowadzenia zogniskowanego wywiadu grupowego z przedstawicielami organizacji pozarządowych... 65 12 Załącznik 4. Raport z przeprowadzenia zogniskowanego wywiadu grupowego z uczniami gimnazjum.... 70 13 Załącznik 5. Raport z przeprowadzenia zogniskowanego wywiadu grupowego z reprezentantami Samorządu lokalnego... 73 14 Załącznik 6. Raport z wywiadu swobodnego... 76 2

1 Wstęp Badania omawiane w niniejszym raporcie przeprowadzone zostały na potrzeby Gminnego Centrum Kultury w Zdzieszulicach Dolnych. Stanowią one diagnozę środowiska lokalnego opracowaną w ramach programu Dom Kultury + Inicjatywy lokalne. Program ten został stworzony, aby wspomóc inicjowanie działań służących wzmocnieniu zaangażowania instytucji kultury w życie społeczności lokalnej, odkrywaniu oraz rozwijaniu potencjału i kapitału kulturowego jej członków oraz kulturotwórczych zasobów społeczności. Gminne Centrum Kultury w Zdzieszulicach, wzięło udział w tym programie, ponieważ gotowe jest prowadzić nowatorskie działania animacyjne projektowane w oparciu między innymi o niniejszą diagnozę i poddane ewaluacji, a ukierunkowane na bezpośrednią i bliską współpracę z przedstawicielami społeczności lokalnej. Efektem udziału w tymże programie ma być budowanie trwałych relacji z mieszkańcami gminy. Zadaniem beneficjentów programu jest przygotowanie diagnozy potrzeb społeczności lokalnej, zmotywowanie mieszkańców do zgłaszania autorskich projektów działań, oraz wsparcie najbardziej wartościowych pomysłów przy ich realizacji. Efektem tych działań ma być stworzenie spójnego i odpowiadającego potrzebom mieszkańców programu działań, zbudowanie atrakcyjnej oferty kulturalnej na terenie gminy, a przede wszystkim uaktywnienie mieszkańców do podejmowania oddolnych inicjatyw kulturalnych. Instytucją zarządzającą programem Domy Kultury + Inicjatywy lokalne 2013 jest Narodowe Centrum Kultury. Celem badania jest identyfikacja zainteresowań, sposobów spędzania wolnego czasu oraz potrzeb kulturalnych mieszkańców gminy, a także sposobu postrzegania przez nich roli Gminnego Centrum Kultury. Pomoże to w dopasowaniu oferty i harmonogramu zajęć organizowanych przez GCK do oczekiwań odbiorców i stworzenie korzystnej, stabilnej strategii rozwoju tego ośrodka kulturalnego. Zainteresowania i potrzeby kulturalne społeczności lokalnej to temat bardzo złożony i trudny dla badacza. Termin zainteresowanie jest bowiem szeroko pojmowany, a kryją się za nim, np. pasje, hobby, chęć poznawania tego, co nowe, chęć poszerzenia wiedzy, czy też po prostu sposób na samorealizację. Określenie potrzeby kulturalne również dla każdego z nas oznacza co innego. Wiadomo, że każdy w jakimś sensie posiada i dąży do zaspokojenia swoich potrzeb kulturalnych, ale sposobów tego zaspokajania może być naprawdę wiele. Nie bez znaczenia jest zatem to, jaką funkcję w naszym życiu pełnią potrzeby kulturalne, w jakim środowisku i gronie je realizujemy oraz ile możemy poświęcić na to czasu. 3

Raport został podzielony na: Część teoretyczną stanowiącą odwołanie do pojęć używanych na wszystkich etapach badania. Jej celem jest uszczegółowienie definicji zagadnień używanych w potocznym rozumieniu, tj. kultura, potrzeby kulturalne, czas wolny, inicjatywa społeczności, instytucja społeczna. Ponadto znajduje się w niej też opis projektu. Problemy badawcze i hipotezy. Przyjęte metody i narzędzia badawcze służące weryfikacji hipotez oraz charakterystyka próby badawczej. Prezentację wyników badań i wnioski. 2 Założenia metodologiczne badań 2.1 Problematyka badawcza. Przedmiot badań Przedmiotem badań są zainteresowania mieszkańców gminy, ich potrzeby kulturalne oraz oczekiwania wobec Gminnego Centrum Kultury. Z punktu widzenia Gminnego Centrum Kultury szczególnie ważne jest poznanie preferencji kulturalnych następujących grup: rodzin z małymi dziećmi; młodych matek; młodzieży; osób starszych; osób samotnych; osób bezrobotnych. Ogólne pytanie problemowe brzmi następująco: Jakie są potrzeby kulturalne mieszkańców gminy Bełchatów, a także jakie są ich oczekiwania i preferencje wobec Gminnego Centrum Kultury. Z powyższego pytania problemowego wyłaniają się następujące pytania szczegółowe: 1.Czas wolny 1.1 Kiedy mieszkańcy gminy mają najwięcej wolnego czasu? 1.2 W jaki sposób mieszkańcy gminy spędzają swój czas wolny? 2.Zainteresowania i potrzeby kulturalne 2.1 Jakie zainteresowania i hobby preferują mieszkańcy gminy? 2.2 W jakich wydarzeniach kulturalnych mieszkańcy gminy chcieliby uczestniczyć? 3.Uczestnictwo w kulturze 3.1 Jak często mieszkańcy gminy korzystają z oferty oddziałów Gminnego Centrum Kultury? 4

3.2 Jakiego typu zajęć/imprez brakuje zdaniem mieszkańców gminy? 3.3 Jakimi zajęciami byliby zainteresowani mieszkańcy gminy? 4.Sposób postrzegania Gminnego Centrum Kultury przez mieszkańców gminy 4.1 Jakie role zdaniem mieszkańców gminy powinno pełnić Gminne Centrum Kultury? 2.2 Hipotezy Hipotezy ujęte w niniejszym raporcie sformułowane zostały w oparciu o nasze domysły i przypuszczenia, co do rzeczywistości społecznej w omawianym temacie. Wymagają one weryfikacji na drodze prowadzonych badań. Główna hipoteza brzmi następująco: Sądzimy, że swoje potrzeby kulturalne mieszkańcy gminy ściśle wiążą ze swoimi zainteresowaniami. Przypuszczamy jednak, że potrzeby te zaspokajają w sposób globalny, przy użyciu środków masowego przekazu. Może to wynikać, z ogólnej przewagi kultury globalnej nad lokalną i płytkich (pośrednich) stosunkach międzyludzkich. Ponadto, trudnością w skonstruowaniu oferty aktywizującej mieszkańców może być ich bierność i roszczeniowość wobec instytucji, jako tej, która powinna wychodzić z inicjatywą i dbać o potrzeby kulturalne beneficjentów swoich działań. Prawdopodobnie oczekiwania wobec GCK będą się wiązały ze znacznie szerszym zakresem działań niż tylko pole kultury. Mieszkańcy będą oczekiwać, że GCK nie tylko jest organizatorem życia kulturalnego, ale także instytucją wspierającą osoby potrzebujące, bezrobotne, organizującą wypoczynek i czas wolny dzieci i młodzieży. Odpowiedzią na postawione wcześniej pytania szczegółowe są następujące hipotezy: 1.Czas wolny 1.1 Mieszkańcy gminy dysponują największą ilością czasu wieczorami, czyli po wykonaniu obowiązków domowych i zawodowych. 1.2 Badani poświęcają swój wolny czas przede wszystkim na zajęcia, które nie wymagają nakładów finansowych i nie są zbyt kłopotliwe, np. ze względu na konieczność przemieszczania się. Preferują zatem oglądanie telewizji, przeglądanie stron w Internecie, granie w gry komputerowe, czy kontakty poprzez portale społecznościowe. Dla wielu ważne mogą okazać się spotkania towarzyskie z rodziną, przyjaciółmi i znajomymi. 2.Zainteresowania i potrzeby kulturalne 2.1 Sport i muzyka to zdecydowanie najpopularniejsze zainteresowania mieszkańców. Zamiłowanie do sportu przybiera zarówno formę czynną przejawiającą się aktywnością fizyczną, jak i bierną mającą swoje odzwierciedlenie, np. w formie oglądania meczy, olimpiad, czy zawodów w telewizji. Poza sportem dla respondentów ważna jest także muzyka, a dokładniej jej słuchanie. Jest to powszechnie lubiana, ogólnodostępna i nie wymagająca zbytnich nakładów finansowych forma rozrywki i stąd pewnie duże nią 5

zainteresowanie. Badani wskazują na różne rodzaje słuchanej muzyki, ale główną rolę odgrywa muzyka popularna. 2.2 Respondenci deklarują chęć uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych takich, jak koncerty, festyny, dożynki, pikniki rodzinne ze względu na to, że są to imprezy rozrywkowe odbywające się w pobliżu ich miejsca zamieszkania, a dodatkowo są sposobem na spędzanie czasu w gronie rodziny, przyjaciół i sąsiadów. Poza tym badani wykazują chęć wspomagania akcji charytatywnych. Skłonność do empatii w sytuacjach kryzysowych jest bowiem cechą naszego społeczeństwa. Przy tym świadomość, że się komuś pomogło podnosi samoocenę i sprawia, że jesteśmy lepiej postrzegani przez innych. Przy tym wspomaganie akcji charytatywnych jest deklarowane znacznie częściej niż gotowość do zostania wolontariuszem, gdyż nie wymaga takiego zaangażowania i nie pochłania czasu. 3.Uczestnictwo w kulturze 3.1 Mieszkańcy gminy korzystają sporadycznie z oferty oddziałów Gminnego Centrum Kultury. 3.2 W gminie najbardziej oczekiwane są imprezy w postaci koncertów, czy festynów, mogących odbywać się na świeżym powietrzu, jak również zajęć kierowanych do dwóch grup, którym najtrudniej zorganizować sobie czas wolny - młodzieży i osób starszych. 3.3 Respondenci wykazują chęć uczestnictwa przede wszystkim w zajęciach sportowych (głównie ludzie młodzi) oraz w zajęciach rękodzielniczych (ludzie uzdolnieni manualnie i osoby starsze). 4.Sposób postrzegania Gminnego Centrum Kultury przez mieszkańców gminy 4.1 Gminne Centrum Kultury jest postrzegane jako instytucja, której główną rolą jest organizacja czasu wolnego dzieci, młodzieży i osób starszych oraz wsparcie potrzebujących i bezrobotnych. 2.3 Aparat pojęciowy - teoretyczne ujęcie kategorii omawianych w badaniu Kultura i potrzeby kulturalne Określenie kultura jest pojęciem wielowymiarowym. W rozumieniu potocznym najczęściej kojarzone jest z dobrym wychowaniem, albo formami sztuki, tj. muzyką klasyczną operą, czy baletem. W socjologii jednak to pojęcie ma dużo szerszy zakres i jest traktowane jako cecha społeczeństwa. Kultura jest tu bowiem świadomym, społecznie przekazywanym dziedzictwem wytworów, wiedzy, przekonań, wartości i oczekiwań normatywnych, które to dziedzictwo pomaga członkom danego społeczeństwa radzić sobie z pojawiającymi się 6

problemami 1. Mówiąc prościej kulturą nazywamy to wszystko, czego uczymy się w trakcie życia społecznego i co jest nam przekazywane z pokolenia na pokolenie. Kultura składa się z dwóch następujących komponentów: Kultura materialna - wszystkie konkretne wytwory społeczeństwa związane z fizycznym przejawem życia ludzkiego. Kultura niematerialna - wszystkie duchowe wytwory życia społecznego; zalicza się do nich: wiedzę i przekonania, wartości, normy, znaki i symbole. Nie ulega wątpliwości, że do zaistnienia kultury niezbędne jest istnienie społeczeństwa, które tę kulturę tworzy i dzięki któremu ulega ona przeobrażeniom. Obecnie zmiany kulturowe zachodzą bardzo szybko, a spowodowane jest to tzw. wirtualizacją i dążeniem do nowoczesności. Dzięki środkom masowego przekazu ludzie mają łatwiejszy dostęp do kultury. W naszych badaniach koncentrujemy się na potrzebach kulturalnych respondentów, oraz na ich wyborach sposobów realizacji tych potrzeb. Analizujemy to, czemu poświęcają swój czas wolny, jakie rozrywki preferują, oraz jak wygląda i wyglądać może w przyszłości relacja na linii mieszkańcy gminy - Gminne Centrum Kultury, bo to właśnie ta instytucja jest powołana do tego, by organizować życie tej społeczności w kontekście kulturowym. Potrzeby kulturalne to w naukach społecznych potrzeby wyższego rzędu realizowane w późniejszej fazie rozwoju człowieka wówczas, gdy zaspokojone zostaną potrzeby niższego rzędu, tj. potrzeby fizjologiczne, czy bezpieczeństwa. Uczestnictwo człowieka w szeroko pojętej kulturze wspomaga jego rozwój, wzbogaca go o doznania duchowe, estetyczne, poznawcze oraz zapewnia poczucie komfortu, radości, co w efekcie zwiększa poziom życiowej satysfakcji. Czas wolny Przez czas wolny rozumiemy całokształt życia człowieka poza pracą, którego ilość, jaką on dysponuje decyduje o jego społecznym usytuowaniu, o przynależności do określonej klasy społecznej 2. Inna definicja mówi, że czas wolny jest to czas poza snem i koniecznościami fizjologicznymi, przeznaczony na odpoczynek, zabawę, bezinteresowny rozwój osobowości; czynności czasu wolnego podlegają zasadom odmiennym od tych, które rządzą pracą, charakteryzuje je minimum społecznych zobowiązań i przymusów, psychiczne, poczucie wolności, autoteliczność. 3 Trzy podstawowe funkcje czasu wolnego, na których opieramy się w naszych badaniach to: 1. Wypoczynek 2. Rozrywka 1 N. Goodman, Wstęp do socjologii, Wydawnictwo Zysk i S - ka, Poznań 2001, s.37 2 S. Czajka, Z problemów czasu wolnego, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1974, s. 38 3 B. Sułkowski, Czas wolny [w:] Encyklopedia socjologii, t.1, Oficyna Naukowa, Warszawa 1998, s. 111 7

3. Rozwój zainteresowań i uzdolnień. Instytucja społeczna a inicjatywa społeczności W ogólnym ujęciu instytucje społeczne to stosunkowo trwałe układy strukturalne i kulturowe, czyli pewne zorganizowane typy działalności, rozwijające się oddolnie albo specjalnie zaplanowane, zaspokajające wyodrębnione potrzeby całej zbiorowości i poszczególnych jednostek w sposób uregulowany, podlegający kontroli społecznej i normom społecznym. Instytucje społeczne są zwykle pojmowane jako podstawowe elementy organizacji życia społecznego, zapewniające porządek społeczny i ustalające wzory zachowań. 4 Powyższa definicja odnosi się także do domów kultury, gdyż są to instytucje społeczne, których nadrzędną funkcją jest zaspokajanie potrzeb kulturalnych mieszkańców zarówno w przypadku jednostek i grup, np. zajęcia ceramiczne, czy kurs gry na gitarze, jak i w kontekście szerszej zbiorowości, np. festyny, czy spektakle teatralne. Działalność domów kultury jest określona prawnie. Każdy taki ośrodek ma również ustalony zamysł na temat tego, co pracownicy są w stanie zaproponować swojej społeczności. Ważne jest jednak, aby oferta kulturalna dostosowana była do tego, co faktycznie leży w kręgach zainteresowań ludzi, co sprawi im przyjemność i będzie komfortowe w wymiarze możliwości czasowych i finansowych. Jednocześnie pamiętać musimy, że Centrum Kultury, nie jest jedynie dostarczycielem rozrywki, ale przede wszystkim dbać musi o rozwój kulturalny mieszkańców. Umownie możemy nazwać ośrodek kultury jej dawcą, a lokalną społeczność jej biorcą. Niezbędna jest tu zatem interakcja dawcy i biorcy, aby wypracować porozumienie i stworzyć ciekawą, wartościową i satysfakcjonującą ofertę. Do zaistnienia takiej interakcji, poza zaangażowaniem pracowników ośrodka kultury, potrzebna jest inicjatywa społeczności rozumiana jako wszelkie przejawy działań lub wyrażenie chęci podjęcia działań na rzecz kultury w danym środowisku. W praktyce oznacza to, że mieszkańcy gminy powinni wyraźnie określić, jakie projekty kulturalne widzieliby jako najpotrzebniejsze i najwłaściwsze dla swojej społeczności lub chociaż nakreślić kierunek, obszar swoich kulturalnych zainteresowań. Inicjatywa biorców kultury zaowocowałaby stworzeniem profilu przedsięwzięć kulturalnych pełniących nie tylko funkcje rozrywkowe i wypoczynkowe, ale także te odnoszące się do rozwijania pasji i uzdolnień, a w wymiarze socjologicznym do wewnętrznej integracji społeczności lokalnej. 2.4 Charakterystyka terenu badań Gmina Bełchatów to gmina wiejska, położona w powiecie bełchatowskim, w województwie łódzkim. Jest największą gminą pod względem powierzchni w województwie 4 B. Sułkowski, Instytucja społeczna [w:] Encyklopedia socjologii, t.1, Oficyna Naukowa, Warszawa 1998, s. 317 8

i trzecią pod względem liczby ludności. Na gminę składa się 81 miejscowości skupionych w 40 sołectwach położonych wokół miasta Bełchatowa, które stanowi odrębną gminę miejską. Na koniec 2011 roku gmina liczyła 10294 mieszkańców. Podział ludności według wieku obrazuje poniższa tabela. Liczba ludności 2011 rok w wieku przedprodukcyjnym (do 18 roku życia) 2067 w wieku produkcyjnym (18-60/65 lat) 6725 w wieku poprodukcyjnym (60/65 lat i więcej) 1502 Tabela 1 Liczba ludności gminy z podziałem na wiek. Źródło: GUS. W gminie mieszka 1767 dzieci w wieku do 15 lat, z czego 370 w wieku gimnazjalnym. Na terenie gminy znajduje się 7 przedszkoli, 7 szkół podstawowych i 5 gimnazjów 5. Zarejestrowanych bezrobotnych z obszaru gminy jest 535 osób, 58% tej grupy stanowią kobiety. Dane te nie obrazują jednak w pełni stanu faktycznego. Z uwagi na fakt, iż mamy do czynienia z gminą wiejską, na terenie której wciąż zamieszkują osoby prowadzące tradycyjne gospodarstwa rolne, musimy wziąć pod uwagę, te osoby, które zgodnie z procedurą Urzędu nie mogą zarejestrować się jako osoby bezrobotne, ponieważ traktowane są jako rolnicy. Często są jednak sytuacje, w których osoba nie jest wstanie utrzymać się z własnej pracy na roli i poszukuje innej pracy zarobkowej. Ponadto musimy pamiętać, że na terenach wiejskich bardzo często mamy do czynienia z osobami nieaktywnymi zawodowo, które nie poszukują pracy ponieważ wychowują dzieci, czy też zajmują się gospodarstwem i domem. Około 10% mieszkańców gminy korzysta z pomocy społecznej. Istotny jest fakt, że odsetek ten systematycznie rośnie z biegiem lat. Gminne Centrum Kultury posiada 4 oddziały, są to: Centrum Kultury w Zdzieszulicach Dolnych Biblioteka w Kurnosie II Biblioteka w Łękawie Świetlica w Augustynowie Ich rozmieszczenie pokazuje Rysunek 1. 5 GUS 2011 9

Rysunek 1 Oddziały Gminnego Centrum Kultury 1 -Centrum w Zdzieszulicach Dolnych, 2 - biblioteka w Kurnosie II, 3 - biblioteka w Łękawie, 4 świetlica w Augustynowie. Źródło: http://www.belchatow.samorzad.pl/index.php?id=34# oraz opracowanie własne. Z bibliotek korzysta łącznie 206 osób 6. Na wydatki związane z kulturą i ochroną dziedzictwa narodowego, Urząd Gminy w 2011 roku przeznaczył 1,4% swoich wydatków. W sprawozdaniu z realizacji Rocznego Programu współpracy Gminy Bełchatów z organizacjami pozarządowymi za 2012 rok, czytamy, że w zeszłym roku na działania z zakresu kultury i edukacji gmina przeznaczyła 20 tys. zł. Na terenie gminy aktywnie działają między innymi następujące organizacje pozarządowe: Stowarzyszenie Mieszkańców Gminy Bełchatów Stowarzyszenie Wspólna Gmina Strapate Rancho Ludowy Klub Sportowy Zjednoczeni Zespół Ludowy Kurnosianki Stowarzyszenie Niedyszyna (Chór Moderato) 6 tamże 10

Ochotnicza Straż Pożarna Do cyklicznych imprez, odbywających się na terenie gminy należą Dożynki i Festyn Rodzinny. W organizacji wydarzeń kulturalnych aktywne są także szkoły, np. w Dobrzelowie odbywa się Gminny Przegląd Piosenki Dziecięcej i Młodzieżowej, a także parafie, np. parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Łękawie zorganizowała Koncert Muzyki Organowej i Kameralnej. Z punktu widzenia naszych badań najistotniejsze są takie cechy gminy jak: Brak centrum stolicy gminy - gmina położona jest wokół miasta Bełchatowa, które stanowi odrębną gminę. wielkość gminy - poszczególne miejscowości są od siebie oddalone, przez co trudno jest organizować wydarzenia dla wszystkich mieszkańców. 2.5 Grupy docelowe projektu Założeniem projektu Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne jest aktywizacja grup wykluczonych społecznie i grup nieuczestniczących w życiu kulturalnym. Cel, jaki postawiło sobie Gminne Centrum Kultury, to pobudzenie mieszkańców do zgłaszania swoich pomysłów, i wspieranie ich w realizacji tych pomysłów. Grupami docelowymi, do których szczególnie chcielibyśmy dotrzeć w badaniu, są: młode mamy, które z powodu konieczności łączenia pracy zawodowej z opieką nad dziećmi i domem, często wycofują się z życia kulturalnego. osoby niepełnosprawne; według danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, w gminie Bełchatów mieszka 275 osób niepełnosprawnych. Przypuszczamy, że w większości przypadków niepełnosprawność ta ma związek z wiekiem i ma charakter niepełnosprawności fizycznej. młodzież, która w naszej opinii jest grupą o bardzo dużym potencjale, a która żyje w poczuciu bycia gorszym od rówieśników z miasta. Uważamy, że młodzież nie kieruje swojej aktywności w stronę lokalnej społeczności, tylko aspiruje do miejskiego stylu życia. osoby starsze, dla których uczestnictwo w kulturze może być sposobem na samotność i realizację siebie. osoby bezrobotne; w aktywizacji tej grupy GCK ma już pewne doświadczenie - realizuje projekt finansowany przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego pt. Rozpracuj to z biblioteką.. W ramach tego projektu bibliotekarze pomagają osobom bezrobotnym w przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych i poszukiwaniu ofert pracy przez Internet. Poprzez projekt Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne GCK chce kontynuować wsparcie osób bezrobotnych z terenu gminy. 11

2.6 Dobór próby Dobór próby ma charakter celowy. Oznacza to, że postanowiliśmy objąć badaniem grupę dobraną w taki sposób, aby wyniki badań były jak najbardziej użyteczne z punktu widzenia działalności Gminnego Centrum Kultury. Główną grupą docelową badania jest młodzież do 18 roku życia. Opracowanie strategii działania GCK będzie się opierało na rozpoznaniu potrzeb tej właśnie grupy wiekowej. Dlatego proporcje poszczególnych grup zostały tak dobrane, aby większość stanowiła młodzież, a grupą odniesienia będzie grupa osób dorosłych i seniorów. Tabela 2 pokazuje odsetek grup wiekowych w ogólnej liczbie mieszkańców oraz proporcje jakie przyjęto w badaniu. Jak widać, proporcje te zostały odwrócone w stosunku do danych dotyczących całej gminy. Zdajemy sobie sprawę, że tak dobrana próba nie jest reprezentatywna i na podstawie wyników badań nie można wnioskować o całej zbiorowości, jednak ze względu na ważność grupy docelowej dla Gminnego Centrum Kultury, jest to działanie zamierzone. Kategoria wieku Grupa docelowa Liczba ludności Odsetek w ogólnej liczbie mieszkańców Odsetek w ogólnej grupie badanych osoby w wieku przedprodukcyjnym (do 18 roku życia) osoby w wieku produkcyjnym (18-60/65 lat) młodzież 2067 20% 61% dorośli 6725 65% 27% osoby w wieku poprodukcyjnym (60/65 lat i więcej) seniorzy 1502 15% 12% Tabela 2 Kategorie wieku i grupy docelowe w ogólne liczbie ludności gminy oraz w próbie badawczej. Źródło: opracowanie własne. Do naszych respondentów docieraliśmy za pośrednictwem pracowników, instruktorów, wolontariuszy Gminnego Centrum Kultury, ale także pracowników innych instytucji gminnych - nauczycieli szkół gimnazjalnych, pracowników socjalnych, sołtysów, liderów lokalnych stowarzyszeń. Ankieterzy prosili o wypełnienie ankiety mieszkańców gminy w trakcie spotkań różnych grup, młodzież w szkołach, przy okazji wydarzeń organizowanych przez Gminne Centrum Kultury. Poszukiwanie respondentów odbywało się także metodą kuli śnieżnej, co oznacza, że uczestnicy badania rekrutowali kolejnych uczestników. 12

2.7 Metody i techniki otrzymywania materiałów. Narzędzia badawcze Badania socjologiczne dzieli się zwykle na dwie kategorie: te wykonywane metodami jakościowymi lub ilościowymi. Wachlarz technik, jakimi dysponuje socjolog, wybierając metody ilościowe pozwala odpowiedzieć na pytanie ile?. Dzięki temu można ustalić jak często w danej zbiorowości występuje określone zjawisko. Możemy poznać ogólne preferencje respondentów, dowiedzieć się na przykład ile osób korzysta z Biblioteki w Łękawie. Badania te polegają przede wszystkim na liczbowym opisie zjawisk, w którym wykorzystywane są metody matematyczno-statystyczne. Niewątpliwą zaletą metod ilościowych jest możliwość generalizacji wyników na całą badaną populację. Z kolei badania jakościowe dają odpowiedzi na pytania: jak?, dlaczego?, w jaki sposób?. Służą interpretacji emocji i głęboko ukrytych motywów działań. Pozwalają na zidentyfikowanie i wyjaśnienie zachowań, intencji i opinii respondentów. Możliwe jest dotarcie do informacji, do których badacz nie miałby dostępu podczas badań ilościowych, wykraczających poza wiedzę czy nawet intuicję socjologa co do uzasadnienia obserwowanych zjawisk. Badania tego typu nie są jednak rozstrzygające i nie można uogólniać ich na całą zbiorowość. Pozwalają natomiast budować hipotezy, wyjaśniać zjawiska zastane i interpretować wyniki badań ilościowych. Metody te uzupełniają się wzajemnie tworząc jasny i pełny obraz badanej zbiorowości. Dlatego też chcąc potwierdzić założone hipotezy w niniejszym badaniu posłużyłyśmy się uzupełniającymi się technikami zbierania danych: badaniem sondażowym, zogniskowanym wywiadem grupowym, oraz wywiadem swobodnym. Zasadnicza część danych zebrana została za pomocą formularza ankiety pod tytułem Kwestionariusz ankiety: Zainteresowania i potrzeby kulturalne mieszkańców gminy Bełchatów, który stanowi załącznik nr 1 niniejszego raportu. Narzędzie to stosuje się w badaniach ilościowych, których zadaniem jest, jak już wspomnieliśmy opis zjawiska, czy zjawisk w wyznaczonym zakresie tematycznym, według określonych i przyjętych kategorii. Materiał otrzymany przy zastosowaniu tej techniki pozwala na uchwycenie skali i specyfiki zjawisk, dzięki czemu możemy prezentować wyniki w formie zestawień statystycznych. Technika ta zakłada użycie standaryzowanych kwestionariuszy, które dostarczają dane w tej samej formie od wszystkich respondentów. W połączeniu z odpowiednim doborem próby, pozwala to na formułowanie wniosków, co do całej badanej społeczności. Dzięki temu narzędziu możemy zebrać aktualne dane od znaczącej liczby osób w stosunkowo krótkim czasie, co znacznie ograniczenia koszty. Poprzez odpowiedni dobór próby należy rozumieć przeprowadzenie badania na grupie respondentów co do których można przyjąć założenie, że ich cechy odzwierciedlają 13

cechy szerszej populacji 7. Szczegółowo na temat sposobu doboru próby pisaliśmy w rozdziale 2.6. Formularz ankiety składał się z dwóch części: merytorycznej oraz metryczki. W pierwszej części znalazło się 9 pytań w tym 2 otwarte, oraz 5 zamkniętych, wielokrotnego wyboru z kafeterią niedomkniętą, czyli taką, która pozwala respondentom dopisać warianty odpowiedzi, o których, projektując formularz nie pomyśleliśmy. Zależało nam przede wszystkim na tym, by już sam udział w badaniu dawał możliwość mieszkańcom aktywnego uczestnictwa w planowaniu działań Gminnego Centrum Kultury. Jedno pytanie było pytaniem zamkniętym jednokrotnego wyboru. Pytania te miały na celu między innymi: Zidentyfikowanie potrzeb kulturalnych mieszkańców gminy Bełchatów. Określenie dotychczasowego sposoby spędzania wolnego czasu. Identyfikację najbardziej atrakcyjnych przedsięwzięć realizowanych na terenie gminy. Jednocześnie, by pogłębić wiedzę o badanej społeczności oraz zaktywizować lokalną społeczność do współtworzenia oferty kulturalnej, zdecydowaliśmy się na zastosowanie równolegle jakościowych technik badawczych. Wybraliśmy technikę zogniskowanego wywiadu grupowego, zwanego także focusem, ze względu na uniwersalny charakter tej metody. Łączy ona w sobie elementy zarówno pozyskiwania danych, jak i element konsultacyjny. Fokus klasyfikowany jest do tak zwanego podejścia partycypacyjnego, ponieważ uczestnicy wywiadu nie tylko dostarczają dane, ale także biorą aktywny udział w tworzeniu procesu badawczego. Zależało nam na tym, by respondenci pełnili funkcję ekspertów, doradców opiniujących pewne rozwiązania, czy rekomendujących podjęcie pewnych działań. Zogniskowany wywiad grupowy polega na dyskusji niewielkiej grupy osób, zogniskowanej na zadanym temacie. Trwa on określoną ilość czasu i przeprowadzany jest pod kierunkiem moderatora, który czuwa, by dyskusja toczyła się wokół wcześniej określonego scenariusza. Respondenci zostali dobrani celowo. Przy doborze kierowaliśmy się zaangażowaniem uczestników w życie społeczności lokalnej. Zgodnie z założeniami metodycznymi, udział w wywiadzie grupowym powinno wziąć od 6 do 10 osób. W ramach niniejszego badania zorganizowaliśmy cztery spotkania focusowe. Uzupełnieniem zebranych danych był wywiad swobodny z Inspektorem ds. Organizacji Pozarządowych w Urzędzie Gminy. Wywiad swobodny ma charakter rozpoznawczy. Pomaga w sprecyzowaniu problemu i uporządkowaniu głównych wątków badania. Jest to swobodna rozmowa respondenta z osobą prowadzącą wywiad na zadany temat, przy czym rola osoby prowadzącej polega jedynie na wtrącaniu od czasu do czasu pytania, 7 E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, Wyd. PWN, Warszawa 2004, s. 268. 14

prośby o bliższe sprecyzowanie wywodu. 8 Jego celem jest ponadto dostrzeżenie, zarejestrowanie i uzyskanie interpretacji i opinii respondenta na temat badanych zjawisk. Zdecydowaliśmy się na zastosowanie tej techniki by uzupełnić i wzbogacić zebrane dane, o interpretacje osoby bezpośrednio związanej z aktywizacją mieszkańców gminy oraz wdrażaniem i wspieraniem oddolnych inicjatyw. 2.8 Przebieg badań Harmonogram poszczególnych etapów badania: do 17 maja - budowa kwestionariusza ankiety; do 19 maja - stworzenie scenariusza zogniskowanego wywiadu grupowego (focusa); 20 maja - przeprowadzenie focusa z wójtami i sołtysami; 27 maja - przeprowadzenie focusa z liderami lokalnych organizacji samorządowych; 18 czerwca - przeprowadzenie wywiadu swobodnego z Inspektorem ds. Organizacji Pozarządowych w Urzędzie Gminy; do 19 czerwca - zakończenie etapu zbierania danych; do 17 lipca - zakończenie prac nad raportem z badań. Zrealizowaliśmy trzy z czterech zaplanowanych spotkań focusowych: Z przedstawicielami władz samorządowych w gminie, (Wójtami, Sołtysami), w których wzięło udział 10 osób. Z przedstawicielami organizacji pozarządowych działających na terenie gminy Bełchatów, w których uczestniczyło 5 osób. Z młodzieżą gimnazjalną, w którym uczestniczyło 5 uczniów gimnazjum w Łękawie. Nie odbyło się spotkanie z przedstawicielami Ochotniczych Straży Pożarnych, ze względu na bardzo niską frekwencję uczestników. Wywiady swoją tematyką objęły: Ogólną charakterystykę badanej społeczności w opinii uczestników badania. Diagnostykę potrzeb kulturalnych mieszkańców. Analizę i ocenę dotychczasowej oferty kulturalnej regionu. Zasoby i możliwości regionu. Zagrożenia i trudności w realizacji zadań związanych z promocją kultury w regionie. Szczegółowy scenariusz wywiadu stanowi załącznik nr 2 do raportu. Dane zebrane podczas fokusów zaprezentujemy w dalszej części niniejszego raportu. Pozwalają one na wyjaśnienie oraz wzbogacenie interpretacji danych ilościowych uzyskanych za pomocą kwestionariusza. 8 Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: PWN, 2000. 15

Wywiad swobodny stanowi uzupełnienie informacji otrzymanych od organizacji pozarządowych w trakcie badania fokusowego. Spotkanie odbyło się po uprzednim telefonicznym uzgodnieniu terminu. Pani Lidia Brózda udostępniła także dokumentację gminy na temat współpracy z organizacjami działającymi na rzecz mieszkańców gminy. Tematyka wywiadu obejmowała obszary wsparcia dla organizacji pozarządowych ze strony urzędu gminy, zasady współpracy organizacji z urzędem oraz problemy, jakie organizacje napotykają w swojej działalności. 3 Charakterystyka badanej zbiorowości Zanim przystąpimy do prezentacji zebranych wyników, warto krótko scharakteryzować badaną zbiorowości. Nie można bowiem interpretować pozyskanych danych, w oderwaniu od najważniejszych zmiennych jakimi są płeć, wiek, status zawodowy, wykształcenie i sytuacja rodzinna respondentów. Dodatkowo ważną zmienną różnicującą jest miejsce zamieszkania. 3.1 Płeć i wiek badanych W badaniu ankietowym wzięło udział 130 mieszkańców Gminy Bełchatów, 60% ogólnej liczby badanych stanowiły kobiety, a 40% mężczyźni. Ankiety przeprowadzane były przede wszystkim w szkołach na terenie gminy, a także wśród mieszkańców uczestniczących w spotkaniach i działaniach organizowanych przez Gminne Centrum Kultury. Było to celowe działanie podyktowane przede wszystkim tym, iż to właśnie młodzież szkolna jest głównym odbiorcą działań GCK. Wiek respondentów 12% 27% 61% młodzież dorośli do 59 rż seniorzy po 60rż Wykres 1 Podział zbiorowości według wieku. Źródło: opracowanie własne. 16

Jak wynika z powyższego wykresu 61% osób, które wzięły udział w badaniu to młodzież szkolna do 18 roku życia, z kolei 27% to dorośli czyli osoby pełnoletnie, a jednocześnie takie które nie ukończyły 59 lat. Starsi respondenci, którzy ukończyli już 60 lat tworzą najmniej liczną grupę seniorów, tylko 12% wszystkich biorących udział w badaniu. 3.2 Status zawodowy Status zawodowy Uczę się w gimnazjum 61% Jestem na emeryturze/rencie Pracuję Nie pracuję, ale poszukuję pracy Prowadzę własną firmę Prowadzę dom Uczę się w szkole średniej 14% 13% 5% 3% 2% 2% Wykres 2 Podział zbiorowości według statusu zawodowego. Źródło: opracowanie własne. Jak pokazuje wykres 2, ponad połowa pytanych uczy się w gimnazjum. Wynik ten z pewnością ma związek ze sposobem pozyskiwania ankiet. Niespełna co piąty respondent jest na rencie lub emeryturze, podobny odsetek pracuje zawodowo. Warto dodać, że mówiąc o osobach pracujących zawodowo mamy na myśli nie tylko pracowników zatrudnionych na etat, ale także tych respondentów, którzy pracują na umowy o dzieło czy zlecenie, odbywają staż lub praktyki zawodowe. Ponad 5% mieszkańców gminy, którzy wzięli udział w badaniu, poszukuje obecnie pracy. Co ciekawe wśród pytanych nie ma osób, które utrzymywałyby się z pracy we własnym gospodarstwie rolnym. Może to się wydawać zaskakujące, zważywszy na fakt, iż mamy do czynienia z gminą wiejską, której zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego 53% powierzchni stanowią użytki rolne, a 35% użytki leśne 9. Jednak bliskość dużych zakładów pracy takich jak Kopalnia Węgla Brunatnego czy Elektrownia, a także fakt iż gmina okala miasto Bełchatów sprawia, że mieszkańcy mają duże możliwości zarobkowania poza rolnictwem. Coraz więcej mieszkańców wsi to osoby, które wyprowadziły się z miasta na wieś, w związku z tym ich życie zawodowe nadal związane jest z miastem. To z pewnością przekłada się na taki wynik badań ankietowych. 9 Ireneusz Budzyński: Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-08-20. ISSN 1505-5507 17

3.3 Wykształcenie Jak wspomnieliśmy wcześniej, bardzo istotną grupą docelową w badaniu byli uczniowie gimnazjów i szkół średnich. Wpłynęło to w znacznym stopniu na obraz danych dotyczących wykształcenia. Warto bowiem pamiętać, że uczeń gimnazjum posiada wykształcenie podstawowe i taką właśnie odpowiedź zaznacza w formularzu, pomimo tego, że edukację swoją wciąż jeszcze kontynuuje. Stąd zapewne tak wysoki odsetek (aż 69%) osób z wykształceniem podstawowym. Wykształcenie 2% 5% 18% 6% 69% podstawowe gimnazjalne zawodowe średnie i policealne wyższe Wykres 3 Podział zbiorowości ze względu na wykształcenie Źródło: opracowanie własne. Jak pokazuje wykres 3, 3% pytanych zaznaczyło, że posiada wykształcenie średnie, 6% wyższe, a 5% zawodowe. 3.4 Sytuacja rodzinna Przedostatnie pytanie w formularzu dotyczyło sytuacji rodzinnej respondentów. Celem tego pytania była przede wszystkim ocena czy posiadanie rodziny, a co za tym idzie obowiązki domowe mają realny wpływ na uczestnictwo respondentów w wydarzeniach kulturalnych. Zebrane odpowiedzi podzieliliśmy na kilka kategorii, a z uzyskanych danych stworzyliśmy zmienną niezależną, z którą porównywaliśmy odpowiedzi respondentów. Typy rodzin wyodrębniliśmy w oparciu o ich strukturę oraz liczbę pokoleń. Stworzyliśmy następujące kategorie: 1. Niezależni osoby mieszkające same. 2.Małżeństwo/partnerstwo respondenci prowadzący gospodarstwo domowe wspólnie z małżonkiem lub partnerem 18

3.Rodzina nuklearna z dziećmi tworzona przez dwa pokolenia: małżonkowie z dzieckiem lub dziećmi. 4.Rodzina nuklearna z rodzicami tworzona przez dwa pokolenia: dzieci z rodzicami lub z rodzicami i rodzeństwem 5.Rodzina wielopokoleniowa tworzona przez kilka pokoleń, dziadkowie, rodzice i dzieci. Typ rodziny Rodzina nuklearna z rodzicami 61% Rodzina nuklearna z dziećmi 18% Małżeństwo/partnerstwo 9% Niezależni 8% Rodzina wielopokoleniowa 4% Wykres 4 Podział zbiorowości ze względu na typ rodziny Źródło: opracowanie własne. Na wykresie 4 widzimy, że 62% pytanych należy do rodziny nuklearnej z rodzicami, co w praktyce oznacza, że ponad połowa respondentów mieszka z rodzicami/rodzicem lub z rodzicami/rodzicem i rodzeństwem. Wynik ten nie dziwi biorąc pod uwagę liczbę respondentów w wieku szkolnym, uczestniczących w badaniu. Kolejne 18% badanych, również należy do rodziny nuklearnej, ale to oni są w niej rodzicami i tworzą ją ze swoim dzieckiem lub dziećmi, natomiast 9% tworzy rodzinę tylko z partnerem lub współmałżonkiem. Niewiele mniejszy odsetek, bo 8% stanowią osoby mieszkające samotnie. Najmniej liczną grupę tworzą Ci respondenci, którzy mieszkają w rodzinie wielopokoleniowej. Tworzą ją, albo z własnymi rodzicami i dziećmi, albo z własnymi dziadkami i rodzicami, do tej grupy należą też osoby mieszkające z własnymi dziećmi i wnukami. 3.5 Miejsce zamieszkania Gmina wiejska Bełchatów, okala miasto Bełchatów, które samo w sobie stanowi oddzielną gminę miejską Bełchatów. Przez to gmina nie ma swojego serca, instytucje kultury nie są równomiernie rozplanowane przestrzennie co sprawia, że niektórzy mieszkańcy mają trudności z dotarciem do tychże placówek. Główny budynek GCK znajduje się w Zdzieszulicach Dolnych. Na terenie gminy funkcjonują także dwie Biblioteki w Łękawie i Kurnosie Drugim, oraz Świetlica 19

w Augustynowie. Na badanym obszarze mieszczą się również szkoły podstawowe i gimnazjalne w sumie 10 placówek, w których uczy się 700 uczniów 10 Szczegółowo strukturę uczniów przedstawiają poniższe wykresy: Szkoła 7-12 lat 13-15 lat I II III IV V VI I gim II gim Szkoła Podstawowa w Dobrzelowie 16 19 6 21 9 22 -- -- Szkoła Podstawowa w Dobiecinie 9 8 11 12 7 14 -- -- Szkoła Podstawowa w Domiechowicach 13 19 22 24 32 25 -- -- Szkoła Podstawowa w Janowie 11 14 14 9 12 8 -- -- Szkoła Podstawowa w Kurnosie 16 29 16 18 12 16 -- -- Szkoła Podstawowa w Łękawie 13 13 9 15 18 19 -- -- Gimnazjum Publiczne w Dobrzelowie -- -- -- -- -- -- 23 25 Gimnazjum Publiczne w Domiechowicach -- -- -- -- -- -- 14 16 Gimnazjum Publiczne w Kurnosie -- -- -- -- -- -- 21 15 Gimnazjum Publiczne w Łękawie -- -- -- -- -- -- 11 24 Razem 78 102 78 99 90 104 69 80 Razem 447 253 Tabela 3 Podział uczniów ze względu na wiek, placówkę i klasę do której uczęszczają. Źródło: Dane pozyskane od szkół w czerwcu 2013r. wiek chłopcy dziewczynki razem 7-11 lat 173 274 447 12-15 lat 140 113 253 razem 313 387 700 Tabela 4 Podział uczniów ze względu na wiek i płeć. Źródło: Dane pozyskane od szkół w czerwcu 2013r. Podzieliliśmy badaną grupę ze względu na miejsce zamieszkania, na pięć podgrup. Ich rozkład geograficzny obrazuje poniższy rysunek: 10 Dane pochodzą bezpośrednio od Dyrektorów Szkół, zebrane w czerwcu 2013 roku. 20

Rysunek 2 Rozkład geograficzny obszarów zamieszkania respondentów badania. Źródło: opracowanie własne. Udział poszczególnych grup w ogólnej liczbie badanych przedstawia się następująco: 1. Obszar 1 to mieszkańcy Kurnosa I i II, Oleśnika, Księżego Młyna stanowią 20% wszystkich pytanych. Ten obszar w dalszej analizie nazywamy KURNOSEM. 2. Obszar 2 to mieszkańcy Łękawy, Zawadowa, Wólki Łękawskiej, Kaliska 11% wszystkich pytanych, w dalszej części raportu mieszkańców tego obszaru określamy jako ŁĘKAWA. 3. Obszar 3 to mieszkańcy Zdzieszulic Dolnych i Górnych, Bukowej, Augustynowa, Mazurów, Kielchinowa, Janowa stanowią 22,9% wszystkich pytanych. Ich odpowiedzi są zaklasyfikowane do grupy ZDZIESZULICE. 21

4. Obszar 4 stanowią miejscowości: Niedyszyna, Dobiecin, Postękalice, Huta ich mieszkańcy stanowią 21,2% wszystkich pytanych. Obszar ten nazywamy w dalszej części raportu NIEDYSZYNĄ. 5. Obszar 5 obejmuje miejscowości: Ławy, Kałduny, Wola Mikorska, Domiechowice, Podwody ich mieszkańcy to 22,9% wszystkich pytanych. Nazwa tego obszaru to WOLA MIKORSKA. Podziału takiego dokonaliśmy z kilku względów. Po pierwsze jest on związany z usytuowaniem oddziałów GCK w gminie. Trzy obszary mają na swoim terenie oddział Centrum, dwa nie. Podział ten związany jest także z uwarunkowaniami geograficznymi, np. obszar Zdzieszulice oddzielony jest od obszaru Niedyszyna linią kolejową. Obszar Wola Mikorska z obu stron oddziela droga krajowa nr 8. Obszar Łękawa jest wysunięty najbardziej na południe i oddalony od pozostałych miejscowości. Podział ten dzieli respondentów na kilka podobnych wielkością grup co umożliwia analizę porównawczą. 4 Analiza zebranego materiału Celem niniejszego badania, jak zaznaczyliśmy we wstępie, jest między innymi poznanie potrzeb i preferencji kulturalnych mieszkańców Gminy Bełchatów. Jest to niezbędne by stworzyć efektywny i zgodny z oczekiwaniami projekt działań placówki kulturalnej jaką jest Gminne Centrum Kultury. Jak czytamy na stronie internetowej GCK w Zdzieszulicach Dolnych, instytucja ta powołana jest do zaspokojenia potrzeb kulturalnych mieszkańców gminy, oraz wychodzenia naprzeciw ich zainteresowaniom i oczekiwaniom. Podejmowane działania mają służyć integracji mieszkańców i budowaniu poczucia wspólnoty. Jednocześnie Centrum ma pełnić kluczową rolę w kreowaniu, organizowaniu oraz upowszechnianiu działalności kulturalnej. 11 By móc w pełni ze swojej roli się wywiązać GCK potrzebuje informacji od mieszkańców, jakie są ich potrzeby, oczekiwania, a także pasje i zainteresowania. 4.1 Czas wolny Projektując działania dla mieszkańców, nie można zapomnieć o tym, by zaplanować je tak by uczestniczyć w nich mogli zainteresowani. Dlatego też kluczowe wydało się postawienie pytania o czas wolny. Kiedy mieszkańcy mają go najwięcej? Jakim aktywnością poświęcają się w wolnym czasie? Na te pytania postaramy się znaleźć odpowiedź w niniejszym podrozdziale. 11 W: http://www.projekt.gckzdzieszulice.pl/o_nas.html z dnia 10.07.2013r 22

Kiedy ma Pan/Pani najwięcej czasu wolnego? 1% 4% Rano/do południa 58% 37% Po południu Wieczorem Nie mam w ogóle wolnego czasu. Wykres 5 Podział ze względu na porę dnia w jakiej respondenci mają najwięcej wolnego czasu. Źródło: opracowanie własne. Jak wynika z powyższego wykresu ponad połowa respondentów, aż 58% wolnym czasem dysponuje wieczorem, a blisko 37% pytanych najwięcej czasu wolnego ma po południu. Zaledwie 4% mieszkańców Gminy ma wolny czas rano lub przed południem. Warto zauważyć, że niemal wszyscy uczestnicy badania w jakiejś części dnia mają wolny czas. Kiedy ma Pani/Pan najwięcej czasu wolnego? seniorzy po 60rż 6,7% 60,0% 33,3% dorośli do 59 rż 11,8% 11,8% 76,5% młodzież 43,6% 55,1% 1,3% Rano/do południa Po południu Wieczorem Nie mam w ogóle wolnego czasu. Wykres 6 Podział ze względu na porę dnia w jakiej respondenci mają najwięcej wolnego czasu z uwzględnieniem grup wiekowych. Źródło: opracowanie własne. 23

Seniorzy najwięcej wolnego czasu mają po południu, tę odpowiedź zaznaczyło ponad 60% osób. Co trzeci respondent w tej grupie wiekowej czas wolny ma wieczorem, a tylko 6,7% rano. To znacznie niższy odsetek, niż wśród osób dorosłych do 59 roku życia. W tej grupie 11,8% pytanych deklaruje, że ma wolny czas rano. Jest to o tyle zaskakujące, że zakładaliśmy, że to właśnie Seniorzy, osoby nie pracujące zawodowo będą mieli wolny czas rano. Nie mniej jednak najliczniejsza grupa osób dorosłych ma wolny czas wieczorem, tę odpowiedź wskazało aż 76,5% pytanych. Młodzież, co nie jest zaskoczeniem, nie ma w ogóle wolnego czasu rano. Związane jest to zapewne z faktem, iż zajęcia w szkołach odbywają się przed południem. Dlatego największy odsetek pytanych ma czas wolny po południu (43%) lub wieczorem (55,1%). W tej grupie wiekowej pojawił się również odsetek osób, które deklarują, że w ogóle nie mają wolnego czasu. Nie jest to duży procent bo jedynie 1,3%, jednak taka odpowiedź nie pojawiła się wśród osób pełnoletnich. Założyliśmy, że wynika to z faktu, iż młodzież może uczestniczyć w wielu zorganizowanych formach spędzania wolnego czasu. Począwszy od zajęć dodatkowych w szkołach, na zajęciach w Centrach Kultury na terenie zarówno gminy, jak i miasta Bełchatowa skończywszy. Jednak jak wykazały dalsze analizy, w takich zajęciach uczestniczy niewielki procent młodzieży. Na to, w jakich porach dnia respondenci mają najwięcej czasu wolnego, wpływ ma niewątpliwie ich sytuacja zawodowa. W zależności od tego w jakich godzinach pracują, czy kontynuują naukę, czy też poszukują pracy, dysponują wolnym czasem w innych porach dnia. Kiedy ma Pani/Pan najwięcej wolnego czasu? Ucześ się w szkole średniej 100,0% Uczę się w gimnazjum 43,6% 55,1% 1,3% Prowadzę dom 33,3% 66,7% Jestem na emeryturze/rencie 5,6% 61,1% 33,3% Nie pracuję, ale poszukuję pracy 100,0% Prowadzę własną firmę 50,0% 50,0% Pracuję 11,8% 5,9% 82,4% Rano/do południa Po południu Wieczorem Nie mam w ogóle wolnego czasu. Wykres 7 Podział ze względu na porę dnia w jakiej respondenci mają najwięcej wolnego czasu z uwzględnieniem statusu zawodowego. Źródło: opracowanie własne. 24

Powyższy wykres potwierdza wcześniejszą tezę, że uczniowie mający przed południem zajęcia w szkołach wolnym czasem dysponują po południu lub wieczorem. Jak wynika z wykresu 7 uczniowie szkół średnich wolny czas mają tylko wieczorami. Związane jest to zapewne z faktem iż do szkół dojeżdżają do miasta i zajmuje im to znacznie więcej czasu, ponieważ na terenie gminy funkcjonują tylko szkoły podstawowe i gimnazja. Czas wolny po południu i wieczorem mają uczniowie gimnazjum oraz osoby prowadzące dom. Osoby na emeryturze bądź rencie najczęściej dysponują wolnym czasem po południu, choć co trzeci rencista lub emeryt najwięcej czasu wolnego ma wieczorem. W tej grupie 5,6% pytanych dysponuje czasem rano. Na uwagę zasługuje fakt, iż wszystkie osoby, które deklarowały iż nie pracują, ale poszukują pracy, mają wolny czas tylko wieczorem. Co drugi przedsiębiorca prowadzący własną działalność gospodarczą wolny czas ma rano, a co drugi wieczorem. Zdecydowana większość osób pracujących, aż 82,4%, najwięcej wolnego czasu ma wieczorem, 11,8% rano, a po południu tylko 5,9%. Kolejnym problemem badawczym, jaki postawiliśmy sobie przed rozpoczęciem badań, było pytanie o sposób, w jaki mieszkańcy gminy spędzają swój czas wolny. Informacje te w sposób istotny będą wpływać na kształt oferty kulturalnej Gminnego Centrum Kultury kierowanej do mieszkańców. Postawiliśmy hipotezę, że badani poświęcają swój wolny czas przede wszystkim na zajęcia, które nie wymagają nakładów finansowych i nie są zbyt kłopotliwe, choćby ze względu na konieczność wyjścia z domu. Zakładamy, że mieszkańcy preferują oglądanie telewizji, przeglądanie stron w Internecie, granie w gry komputerowe, czy kontakty poprzez portale społecznościowe. Naszym zdaniem, dla wielu ważne mogą okazać się także spotkania towarzyskie z rodziną, przyjaciółmi i znajomymi. Hipoteza ta potwierdziła się. Najwięcej wskazań dotyczyło spotkań ze znajomymi i rodziną aż 65% badanych zaznaczyło tę odpowiedź. 40% osób w wolnym czasie ogląda telewizję, a 30% respondentów korzysta z portali społecznościowych. Zaskakujący jest jednak fakt, że co czwarty badany deklaruje, że w swoim wolnym czasie uprawia sport, natomiast Internet i gry komputerowe uplasowały się niższej. Warto także zwrócić uwagę, że jedynie 12% badanych uczestniczy w zajęciach organizowanych np. przez bibliotekę, centrum kultury, stowarzyszenia czy koła na terenie swojej miejscowości czy gminy. Najmniej wskazań dotyczyło odpowiedzi uczę się ; odpowiedź ta dotyczyła zajęć pozaszkolnych, takich jak np. kurs językowy czy korepetycje. Odpowiedzi respondentów obrazuje Rys. 3 Wśród odpowiedzi zaklasyfikowanych jako inne znalazły się takie jak: wyjeżdżam nawet na krótkie wycieczki, spaceruję, mam treningi kolarskie, spanie, ogrodnictwo, chodzę na siłownie, rozwiązywanie krzyżówek. 25

65% spotykam się ze znajomymi, rodziną 40% oglądam telewizję 30% korzystam z portali społecznościowych 26% uprawiam sport 24% czytam książki 21% poświęcam się hobby 21% przeglądam strony w Internecie 19% gram w gry komputerowe 14% jeżdżę na zakupy poza gminę 12% chodzę do kina, teatru 12% uczestniczę w zorganizowanych zajęciach 7% wychodzę do dyskoteki, klubu 4% inne 2% uczę się Rysunek 3 W jaki sposób najchętniej spędza P. swój wolny czas? Źródło: opracowanie własne. Spośród tych, którzy zadeklarowali spędzanie czasu wolnego z rodziną i znajomymi, przewagę stanowią kobiety aż 64% tej grupy. One także przeważają wśród osób, które oglądają telewizję i korzystają z portali społecznościowych. Mężczyźni natomiast stanowią większość wśród osób uprawiających sport (prawie 71% tej grupy). Jeśli chodzi o udział w zorganizowanych zajęciach tutaj także dominują kobiety stanowią niemal 80% grupy, która zadeklarowała taki sposób spędzania wolnego czasu. Naszym zdaniem wiąże się to z tym, że kobiety preferują pracę zespołową, dobrze czują się w grupie, podczas gdy mężczyźni częściej działają indywidualnie. Młodzież, częściej niż osoby dorosłe, wybiera spotkania ze znajomymi i rodziną, a także uprawianie sportu. Wraz z wiekiem maleje skłonność do spędzania czasu wolnego na sportowo. Młodzi także zdecydowanie częściej spędzają czas na portalach społecznościowych. W kategorii oglądanie telewizji liczba wskazań rośnie wraz z wiekiem badanych, wśród respondentów po 60 roku życia przed telewizorem czas spędza 80% osób. Najstarsi stanowią większość także w kategorii czytania książek. Są to zatem takie sposoby spędzania czasu wolnego, które nie wymagają wiele wysiłku, nie trzeba nawet wychodzić z domu. Jest to niepokojące zjawisko, młodzi spędzają czas przed komputerem, a starsi przed telewizorem. 26

Sposoby spędzania czasu wolnego przez seniorów oglądam telewizję czytam książki 80% 80% uczestniczę w zorganizowanych zajęciach spotykam się ze znajomymi i rodziną 40% 40% jeżdżę na zakupy przeglądam strony w Internecie korzystam z portali społecznościowych gram w gry komputerowe poświęcam się swojemu hobby chodzę do kina, teatru 13% 7% 7% 7% 7% 7% Wykres 8 Sposoby spędzania czasu wolnego przez seniorów. Źródło: opracowanie własne. Podobne wyniki obserwujemy, gdy zestawimy odpowiedzi na to pytanie ze statusem zawodowym respondentów. Uprawianie sportu to domena uczniów gimnazjum (70% z nich wskazało tę odpowiedź), oraz osób pracujących (wśród nich uprawianie sportu deklaruje 77%), osoby będące na emeryturze lub rencie zdecydowanie rzadziej uprawiają sport w wolnym czasie. Być może fakt ten jest związany ze stanem zdrowia. Warto zwrócić uwagę na najniższe wartości w zestawieniu - seniorzy prawie w ogóle nie korzystają z Internetu. Naszym zdaniem jest to sfera o dużym potencjale dla działalności Centrum Kultury. Uczestnictwo w zorganizowanych zajęciach, a wiek młodzież dorości seniorzy 43% 14% 43% Wykres 9 Uczestnictwo w zorganizowanych zajęciach, a wiek. Źródło: opracowanie własne. 27

Z punktu widzenia działalności GCK interesujące są także wskazania na odpowiedź o uczestnictwo w zajęciach zorganizowanych. Jak pokazuje powyższy wykres, młodzież w najmniejszym stopniu jest uczestnikiem takich zajęć stanowi jedynie 14% grupy, która wybrała tę odpowiedź. Uczestnictwo w zorganizowanych zajęciach a miejsce zamieszkania Zadzieszulice 60% Niedyszyna 0% Wola Mikorska 0% Kurnos 33% Łękawa 7% Wykres 10 Uczestnictwo w zorganizowanych zajęciach a miejsce zamieszkania. Źródło: opracowanie własne. Wykres 10 obrazuje korelację odpowiedzi o uczestnictwie w zorganizowanych zajęciach na terenie swojej miejscowości czy gminy, z miejscem zamieszkania. Zdecydowanie największa grupa uczestników takich zajęć mieszka w rejonie Zdzieszulic. Co trzeci respondent, który bierze udział w zajęciach mieszka w rejonie Kurnosa. Wśród mieszkańców obszarów, na których nie ma żadnego z oddziałów GCK nikt nie bierze udziału w zorganizowanych zajęciach. Wyniki te pokazują, że dla mieszkańców dużą przeszkodą w uczestnictwie w zajęciach organizowanych przez Centrum Kultury jest odległość. Być może także brak środków transportu, czy brak komunikacji publicznej. Trudność ta może w szczególny sposób dotyczyć młodzieży, która nie ma jeszcze możliwości posiadania prawa jazdy oraz osób starszych, które także nie są w stanie same dojechać do miejsca zajęć i są uzależnione, bądź od publicznych środków transportu, bądź od innych członków rodziny. Z uwagi na to, że dwa oddziały GCK to biblioteki, skorelowałyśmy wskazania dotyczące czytania książek w wolnym czasie z miejscem zamieszkania. Połowa osób, które zadeklarowały, że w wolnym czasie czytają książki pochodzi z rejonu Kurnosa, gdzie mieści się jedna z gminnych bibliotek. Jednak w przypadku rejonu Łękawy czyli siedziby drugiej biblioteki, odsetek ten wynosi jedynie 7%. Wnioskujemy zatem, że fakt posiadania w swojej okolicy biblioteki, nie warunkuje zwiększonego czytelnictwa wśród mieszkańców gminy. 28

Czytanie książek a miejsce zamieszkania Zadzieszulice 32% Niedyszyna 11% Wola Mikorska 0% Kurnos 50% Łękawa 7% Wykres 11 Czytanie książek w czasie wolnym a miejsce zamieszkania. Źródło: opracowanie własne. Byliśmy ciekawi, czy na sposób spędzania czasu wolnego ma wpływ model rodziny, jaki reprezentują nasi respondenci. Czy inaczej czas wolny spędzają osoby mieszkające samotnie, a inaczej rodziny wielopokoleniowe? Wyniki pokazują, że sport uprawiają w czasie wolnym przede wszystkim rodziny. Odpowiedzi tej nie wskazała żadna z osób mieszkająca sama, a wśród osób, które mieszkają tylko z partnerem czy małżonkiem, sport uprawia zaledwie 9% z nich. Spotkania z rodziną i znajomymi preferują głównie osoby samotne (75% wskazań) oraz członkowie rodzin niepełnych (78% wskazań), najmniej chętnie z rodziną i znajomymi spotykają się członkowie rodzin wielopokoleniowych (tylko 40% z nich wskazało tę odpowiedź). Osoby samotne przede wszystkim w wolnym czasie oglądają telewizję (100% wskazań) a także spotykają się ze znajomymi (3 osoby na 4 wybrały tę odpowiedź). 29

Sposoby spędzania czasu wolnego a typ rodziny rodzice i rodzeństwo małżonek i dzieci czytam książki 5% 13% uprawiam sport 10% 29% korzystam z portali społecznościowych 5% 40% oglądam telewizję 32% 52% spotykam się ze znajomymi i rodziną 48% 72% Wykres 12 Sposoby spędzania czasu wolnego a typ rodziny. Źródło: opracowanie własne. W powyższym zestawieniu obie grupy respondentów reprezentują ten sam typ rodziny model rodziny nuklearnej, czyli dwupokoleniowej 2+2 bądź 2+1. Jednak jedną kategorię (której odpowiedzi zaznaczono na pomarańczowo) stanowią dzieci, a drugą (której odpowiedzi zaznaczono na zielono) rodzice. Mimo, że reprezentują ten sam typ rodziny, to ich sposoby spędzania czasu wolnego różnią się. Dzieci częściej niż ich rodzice czytają książki, uprawiają sport, korzystają z portali społecznościowych i spotykają się ze znajomymi. Dorośli natomiast częściej niż dzieci zasiadają przed telewizorami. 4.2 Zainteresowania Kolejne pytanie dotyczyło zainteresowań mieszkańców gminy. Pytanie zamknięte miało na celu zidentyfikowanie obszarów zainteresowań naszych respondentów. Kolejne pytanie, otwarte, dawało badanym możliwość szerszego opisania swoich zainteresowań. Sądziliśmy, że sport i muzyka to zdecydowanie najpopularniejsze zainteresowania mieszkańców. Uważaliśmy, że zamiłowanie do sportu będzie przybierało zarówno formę czynną, przejawiającą się aktywnością fizyczną, jak i bierną, to znaczy, że mieszkańcy realizują swoje zainteresowania poprzez oglądanie meczy, olimpiad, czy zawodów w telewizji bądź uczestniczenie w wydarzeniach sportowych na żywo np. meczach piłki nożnej. Prognozowaliśmy, że poza sportem dla respondentów ważna jest także muzyka popularna. Jest to powszechnie lubiana, ogólnodostępna i nie wymagająca zbytnich 30

nakładów finansowych forma rozrywki i stąd pewnie duże nią zainteresowanie. Przypuszczenia nasze zostały już wstępnie potwierdzone podczas analizy sposobów spędzania czasu wolnego. Hobby respondentów, czyli szczególne zamiłowanie, upodobanie do czegoś, ulubione zajęcie, któremu poświęca się wolny czas 12, jest z pewnością ważną przesłanką, którą warto wziąć pod uwagę projektując działania, którymi chcemy zainteresować mieszkańców gminy. 58% Zainteresowania respondentów 45% 42% 34% 29% 22% 18% 17% 12% 9% 9% 8% Wykres 13 Zainteresowania respondentów. Źródło: opracowanie własne Jak pokazuje powyższy wykres, muzyka znalazła się na pierwszym miejscu wśród wyborów naszych respondentów. Wskazało ją, aż 58% uczestników badania. Drugie miejsce zajął sport 45% badanych wskazało taką odpowiedź. Niewiele mniej wskazań (42%) otrzymał Internet. Zaledwie 8% respondentów interesuje się plastyką, rzeźbą czy malarstwem. 9% osób wskazało na inne zainteresowania, wymieniając m. in. zwierzęta, motoryzację, haft oraz gastronomię. Muzyką interesują się głównie kobiety stanowią 66% grupy osób, która wskazała tę odpowiedź oraz ludzie młodzi (3 na 4 osoby, które wybrały tę odpowiedź nie mają ukończonych 18 lat). W kwestii sportu po raz kolejny dominują młodzi mężczyźni to oni przede wszystkim wykazują zainteresowanie tą dziedziną. Zainteresowanie Internetem rozkłada się mniej więcej po równo między obie płcie. Hobby sportowe i Internet to także domena młodych ludzi. Dorośli znacznie częściej interesują się literaturą i teatrem. 12 Elżbieta Sobol: Słownik Wyrazów Obcych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN Sp. z o. o. 1995r. ISBN 83-01-11487-8 31

Konstruując formularz postanowiliśmy, pytając o hobby, posłużyć się pytaniem otwartym, by poznać rzeczywiste, ulubione zajęcia respondentów, niczego im nie sugerując. Mogli więc dowolnie i bez ograniczeń dzielić się swoimi pasjami. Poniższy wykres pokazuje jak wiele dziedzin interesuje mieszkańców gminy. Ilość wymienionych zainteresowań 48% 1 2 3 2% 1% 0% 4% 7% 38% 4 5 6 7 Wykres 14 Podział ze względu na ilość wymienionych zainteresowań. Źródło: opracowanie własne. Blisko połowa pytanych (48%) wymieniła tylko jedno hobby, a 38% dwa, choć znaleźli się i tacy respondenci, którzy wymienili 6 lub 7 zainteresowań. 32

Ilość podanych zainteresowań mężczyźni 53% 25% 9% 11% 2% kobiety 43% 48% 7% 1% 1% 1 2 3 4 5 6 7 Wykres 15 Podział ze względu na ilość wymienionych zainteresowań z podziałem na płeć respondentów. Źródło: opracowanie własne. Zainteresowania ponad połowy mężczyzn skupione są na tylko jednym hobby, a niemal co czwartego na dwóch. 11 % pytanych Panów wskazało 4 zainteresowania. Siedem różnych dziedzin wpisało 2% respondentów płci męskiej. Co obrazuje wykres 15. W przypadku kobiet sytuacja wygląda trochę inaczej. 43% Pań wpisało tylko jedno hobby, blisko połowa wpisała dwa. 2% pytanych kobiet, interesuje się dużą ilością różnorodnych dziedzin i wpisało w formularz 6 (1%) lub 7 (1%) aktywności. 33

Ilość zainteresowań seniorzy po 60rż 21% 72% 7% dorośli do 59 rż 55% 33% 3% 6% 3% młodzież 50% 34% 10% 4% 1% 1% 1 2 3 4 5 6 7 Wykres 16 Podział ze względu na ilość wymienionych zainteresowań z podziałem na wiek respondentów. Źródło: opracowanie własne. Wykres 16 obrazuje, jak kształtuje się deklarowana ilość hobby w odniesieniu do wieku respondentów. Analizę rozpocznijmy od seniorów. Osoby w tej kategorii wiekowej, najczęściej (71%) podawały dwa rodzaje zainteresowań, co ciekawe osoby po 60 roku życia nie podawały więcej niż 3 rodzajów hobby. Z kolei ponad połowa (55%) osób dorosłych, czyli do 59 roku życia skupia się na jednym rodzaju aktywności, podobnie jak co druga osoba w wieku do 18 lat. Jednak to w tych grupach znajdują się respondenci, którzy mają do 7 różnych rodzajów hobby. Najczęściej wskazywanym hobby, była jakaś dziedzina sportu. Na drugim miejscu pod względem częstości wskazań znalazła się muzyka. 34

Najczęsciej wskazywane hobby sport 63 muzyka 55 komputer/internet film rękodzieło 13 13 11 fotografia taniec spotkania ze znajomymi zwierzęta podróże gotowanie mechanika 7 6 5 4 4 4 3 inne 12 Wykres 17 Ranking najpopularniejszych hobby. Źródło: opracowanie własne. Na jakąś dziedzinę sportu wskazano 63 razy. Najchętniej trenowana jest piłka nożna, gra w nią, aż 21% wszystkich pytanych. Druga co do popularności jest siatkówka, w którą gra 15% respondentów. Mieszkańcy gminy chętnie też jeżdżą na rowerze (5%) i biegają (3%). Pojawiają się również amatorzy mało popularnych sportów (pojedyncze wskazania), takich jak curling, hokej, strzelectwo, czy sztuki walki. Taki zainteresowanie sportem z pewnością ma związek z infrastrukturą, dzięki której amatorzy aktywnego spędzania czasu mogą uprawiać różnego rodzaju sporty. Coraz większa ilość boisk do piłki nożnej, czy fakt, że do uprawiania tego sportu wystarczy łąka i prowizoryczne bramki, ma z pewnością przełożenie na tak wysoką popularność tego sportu. Blisko połowa pytanych, jako swoje hobby wymieniła muzykę. Jeżeli chodzi o gatunki muzyczne, najwięcej zwolenników w gminie ma muzyka pop (6%) i hip-hop (6%), oraz muzyka klasyczna (5%). 35

4.3 Uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych Zapytaliśmy respondentów, w jakich wydarzeniach chcieliby uczestniczyć, jakich aktywności najchętniej by się podejmowali. Tworząc kafeterię do tego pytania braliśmy pod uwagę aktualną ofertę kulturalną do jakiej dostęp mogą mieć mieszkańcy gminy Bełchatów. Zaproponowane odpowiedzi, oczywiście nie wyczerpują wszystkich możliwych wariantów uczestnictwa w kulturze, dlatego też uczestnicy badania mieli możliwość dopisania preferowanej aktywności. Warto dodać, że respondenci mogli zaznaczyć dowolną ilość odpowiedzi. Poniżej przedstawiamy ranking najczęściej wskazywanych odpowiedzi. Preferowane aktywności Wyjście na koncert, festyn 50% Wyjście na seans do kina Kibicowanie bezpośrednio podczas zawodów Oglądanie filmu w telewizji, na dvd, w internecie 33% 33% 40% Oglądanie kabaretów w telewizji, internecie Oglądanie zawodów sportowych w telewizji Wspomaganie akcji charytatywnych Oglądanie zawodów sportowych w telewizji Praca w charakterze wolontariusza Wyjście do teatru, opery, filharmonii Oglądanie wystaw sztuki, wystaw muzealnych Oglądanie teatru telewizji Czytanie artykułów prasowych na temat kultury inne 22% 22% 18% 16% 14% 13% 9% 8% 5% 6% Wykres 18 Ranking preferowanych aktywność. Źródło: opracowanie własne. Jak wynika z powyższego wykresu co druga pytana osoba, chętnie uczestniczyłaby w koncercie lub festynie. 40% respondentów, chętnie wyszłaby na seans do kina, a co trzeci pytany chętnie kibicowałby sportowcom, lub drużynom sportowym bezpośrednio podczas zawodów. 1/3 pytanych, chętnie obejrzałaby film w telewizji, na DVD lub w Internecie. Warto w tym miejscu przytoczyć te aktywności, które kryją się pod hasłem inne. Mogą być one z pewnością inspiracją w poszukiwaniu nowych form działania dla Gminnego Centrum Kultury. Mieszkańcy byliby zainteresowani (około 2% pytanych) uczestnictwem 36

w spotkaniach kół zainteresowań, w spotkaniach z ciekawymi ludźmi, czy uczestnictwem w zawodach sportowych takich jak turnieje piłki nożnej, czy siatkówki. Chcąc aktywnie włączyć mieszkańców gminy w projektowanie oferty GCK, postanowiliśmy już w formularzu ankiety, wprost zapytać uczestników badania jakich zajęć, wydarzeń i imprez ich zdaniem brakuje lub powinno być więcej na terenie gminy. Poniżej prezentujemy ranking najczęściej proponowanych działań: Aktywności, których brakuje na terenie gminy Festyny, pikniki, dożynki, ogniska Zawody, Turnieje sportowe Koncerty, Festiwale, Imprezy masowe Zajęcia, kursy sportowe Dyskoteki Klub seniora 11 Zajęcia artystyczne, plastyczne, teatralne, muzyczne itp. 9 Spotkania z ciekawymi/znanymi osobami 9 Imprezy tematyczne np. dla młodzieży, na dzień dziecka 7 Spotkania integracyjne 7 Zajęcia, kursy taneczne 7 Wycieczki, 6 Spotkania kół zainteresowań 2 Zajęć dla mam z dziećmi 2 Seanse filmowe np. kino letnie 2 Kolonie, wycieczki 2 Akcje charytatywnye / wolontariat 2 Zajęcia komputerowe 2 Wystawy 1 Konkursy 1 18 21 31 30 46 Wykres 19 Ranking aktywności, których brakuje lub powinno być więcej na terenie gminy, według najczęściej proponowanych. Źródło: opracowanie własne. Festyny, pikniki, dożynki i ogniska, to najczęściej pojawiające się propozycje wydarzeń, jakie powinny mieć miejsce, według respondentów, na terenie gminy. Jest to zgodne z danymi prezentowanymi na wykresie 18. Mieszkańcy bardzo chcą się integrować, uczestniczyć w tego rodzaju imprezach na terenie gminy. Na 3 pozycji znalazły 37

się także koncerty, festiwale i imprezy masowe. Niestety inicjatywę do podejmowania tego typu przedsięwzięć mieszkańcy widzą po stronie gminy. Oczekują, że takie imprezy będą organizowane i będą one dla mieszkańców bezpłatne. Dodatkowo w dużej mierze chcieliby, by występowały na nich gwiazdy, rangi ogólnopolskiej, choć i na koncert lokalnego zespołu, chętnie by się wybrali. Respondenci zaznaczają, że chcieliby by zapewniony był transport do miejscowości w której będzie się ta impreza odbywać. Dużą rolę w życiu mieszkańców gminy odgrywa sport. Wniosek ten nasuwał się już podczas analizy odpowiedzi na wcześniejsze pytania. Na drugim miejscu najczęściej proponowanych aktywności są zawody sportowe. Respondenci chcieliby rozgrywać turnieje między miejscowościami na terenie gminy, najchętniej w piłkę nożną, choć wymieniane były także inne dziedziny sportu jak siatkówka, kolarstwo czy Paintball. Mieszkańcy chcieliby także trenować różnorodne sporty w sposób zorganizowany, na zajęciach, warsztatach itp. Uczestnicy badania widzą potrzebę organizowania przedsięwzięć integrujących osoby o podobnych zainteresowaniach: koła zainteresowań, kluby seniora, zajęcia dla mam z dziećmi itp. 4.4 Oferta Gminnego Centrum Kultury Kolejny blok pytań dotyczył oferty Gminnego Centrum Kultury. Pytaliśmy o sposób postrzegania tej instytucji przez mieszkańców gminy oraz o to, jakie role, ich zdaniem powinno pełnić Centrum. Przypuszczaliśmy, że Gminne Centrum Kultury jest postrzegane jako instytucja, której główną rolą jest organizacja czasu wolnego dzieci, młodzieży i osób starszych oraz wsparcie potrzebujących i bezrobotnych. Interesowało nas także czy mieszkańcy korzystają z oferty poszczególnych oddziałów Gminnego Centrum Kultury i jak często. Jak pokazuje poniższy wykres, większość respondentów zadeklarowała, że przynajmniej raz w przeszłości skorzystała z tej oferty. Jednak aż 36% badanych do tej pory nie uczestniczyła w ani jednym działaniu podejmowanym przez GCK w gminie. 38

Czy kiedykolwiek korzystała Pani/Pan z oferty oddziałów GCK? korzystałem minimum raz wcale nie korzystam 36% 64% Wykres 20 20 Czy kiedykolwiek korzystała Pani/Pan z oferty oddziałów GCK? Źródło: opracowanie własne. Ci, którzy do tej pory w ogóle nie korzystali z oferty oddziałów Centrum to przede wszystkim młodzi ludzie aż 46% z nich ani razu nie brało udziału w wydarzeniach organizowanych przez GCK. Przynajmniej raz skorzystała zdecydowana większość seniorów, emerytów i rencistów być może dlatego, że nie mają innych alternatyw spędzania czasu. Może to się wiązać także z tym, że osoby starsze są bardziej przywiązane do miejsca, tzw. ojczyzny lokalnej, chętnie zatem uczestniczą w wydarzeniach organizowanych przez lokalną instytucję. Ciekawe wyniki daje korelacja odpowiedzi na to pytanie, z miejscem zamieszkania respondentów. Korzystanie z oferty oddziałów GCK a miejsce zamieszkania 88% 92% 93% 44% 22% Kurnos Łękawa Zdzieszulice Niedyszyna Wola Mikorska Wykres 21 Korzystanie z oferty oddziałów GCK a miejsce zamieszkania. Źródło: opracowanie własne. 39

Jak pokazuje wykres 21, z oferty GCK mieli okazję skorzystać mieszkańcy tych obszarów, które posiadają na swoim terenie jeden z oddziałów Gminnego Centrum Kultury czyli mieszkańcy okolic Kurnosa, Łękawy i Zdzieszulic. Wykres wyraźnie pokazuje, że mieszkańcy pozostałych dwóch obszarów zdecydowanie rzadziej deklarowali udział w działaniach GCK. Wyniki pozwalają wnioskować, że mieszkańcy korzystają z oferty, jeśli mają ją blisko domu. Przypuszczamy, że wielu mieszkańców gminy szczególnie młodzież i osoby starsze, są uzależnione od publicznych środków transportu lub pomocy innego członka rodziny, co znacznie utrudnia przemieszczanie się w dalsze rejony gminy. Kolejne zestawienie dotyczy częstotliwości korzystania z oferty oddziałów GCK. Zdecydowanie największą popularnością cieszy się Centrum Kultury w Zdzieszulicach Dolnych. 14% badanych zadeklarowała, że korzysta z jego oferty raz w tygodniu. Podobnie wygląda zainteresowanie biblioteką w Kurnosie raz w tygodniu z jej oferty korzysta 13% respondentów. Świetlicę w Augustynowie co tydzień odwiedza zaledwie 4% badanych, czyli cztery osoby. Częstotliwość korzystania z oferty oddziałów GCK Świetlica w Augustynowie Biblioteka w Kurnosie Biblioteka w Łękawie Centrum w Zdzieszulicach 14% 13% 6% 9% 7% 10% 9% 6% 2% 3% 2% 4% 4% 4% 3% 2% 2% 3% 3% 1% raz w tygodniu raz w miesiącu raz na kilka miesięcy raz w roku rzadziej niż raz w roku Wykres 22 Częstotliwość korzystania z oferty oddziałów GCK. Źródło: opracowanie własne. 40

Centrum w Zdzieszulicach odwiedzają najczęściej respondenci pochodzący ze Zdzieszulic i okolic - 93% z nich korzysta z oferty Centrum raz w tygodniu. Podobne proporcje pokazuje zestawienie dotyczące biblioteki w Kurnosie raz w tygodniu odwiedza ją 93% mieszkańców Kurnosa i okolic. Inaczej sprawa wygląda z oddziałem w Łękawie mieszkańcy okręgu łękawskiego stanowią 50% wszystkich, którzy korzystają z oferty biblioteki. Co trzeci korzystający z oddziału pochodzi z okolic Zdzieszulic, a 17% to mieszkańcy północnowschodniej części gminy. Jak pokazuje poniższy wykres, wśród osób, które korzystają z oferty GCK w Zdzieszulicach raz w roku - 45% to mieszkańcy rejonu Woli Mikorskiej. Natomiast mieszkańcy okolic Niedyszyny z oferty Centrum korzystają rzadziej niż raz w roku. Po raz kolejny potwierdza się teza, że osoby mieszkające najdalej Centrum i jego oddziałów, korzystają z ich oferty najrzadziej. Częstotliwość korzystania z oferty GCK w Zdzieszulicach Dolnych Kurnos Łękawa Zdzieszulice Niedyszyna Wola Mikorska rzadziej niż raz w roku 13% 13% 63% 13% raz w roku 18% 18% 18% 45% raz na kilka miesięcy 29% 14% 43% 14% raz w miesiącu 14% 29% 43% 14% raz w tygodniu 93% 7% Wykres 23 Częstotliwość korzystania z oferty GCK w Zdzieszulicach Dolnych. Źródło: opracowanie własne. Regularnie (czyli raz w tygodniu), z oferty GCK w Zdzieszulicach, częściej korzystają kobiety niż mężczyźni. Jednak także kobiety, znacznie częściej niż mężczyźni, deklarowały, że wcale nie korzystają z oferty Centrum. Oznacza to, że wśród respondentek mamy dwie grupy jedna, aktywna, regularnie bierze udział w zajęciach organizowanych przez GCK, a druga całkowicie bierna, nie zainteresowana ofertą Centrum. Podobne wnioski wysuwamy w stosunku do biblioteki w Kurnosie tutaj kobiety stanowią zdecydowaną przewagę wśród osób korzystających regularnie co tydzień, ale także prawie 68% z nich wcale nie korzysta z oferty tego ośrodka. 41

Wśród osób, które stwierdziły, że wcale nie korzystają z oferty GCK, aż 76% to młodzież do 18 roku życia. Co dziesiąty mody człowiek korzysta z niej raz w roku, nieco więcej rzadziej niż raz w roku. Wnioski nasuwają się same instytucja, którą respondenci wskazują jako miejsce spędzania czasu wolnego przez dzieci i młodzież, nie cieszy się zainteresowaniem najmłodszych mieszkańców gminy. Wśród przebadanych dorosłych, znalazła się grupa, która regularnie, co tydzień, korzysta z oferty GCK. Raz w tygodniu z oferty GCK korzysta co trzeci dorosły i co czwarty senior. Niestety pozostali respondenci po 60 roku życia nie korzystają z oferty GCK wcale. Częstotliwość korzystania z oferty GCK przez młodzież wcale nie korzystam 63% raz w tygodniu 3% raz w miesiącu 8% raz na kilka miesięcy 5% raz w roku 10% rzadziej niż raz w roku 11% Wykres 24 Częstotliwość korzystania z oferty GCK przez młodzież. Źródło: opracowanie własne. Tak niski udział młodzieży w działaniach i akcjach podejmowanych przez Gminne Centrum Kultury w Zdzieszulicach skłania do refleksji. Być może oferta GCK jest niedostosowana do potrzeb młodzieży, być może jest to problem komunikacji do młodych ludzi nie dociera informacja o działaniach i dlatego w nich nie uczestniczą. Przeszkodę w uczestnictwie mogą także stanowić dojazdy zbyt duża odległość od miejsca zamieszkania sprawia, że młodzi ludzie nie są w stanie dojść na zajęcia pieszo, lub dojechać rowerem. Pozostają publiczne środki transportu lub zaangażowanie kogoś dorosłego. Problem niskiego uczestnictwa może się wiązać się z tym, że młodzież w ogóle, nie tylko ta zamieszkała w gminie Bełchatów, zdecydowanie częściej woli komunikować się ze światem poprzez Internet, unika bezpośrednich kontaktów. Co ciekawe, grupą, która korzysta dosyć regularnie z oferty ośrodków GCK są osoby pracujące. 27% z nich raz w tygodniu korzysta z oferty Centrum w Zdzieszulicach, a 14% - raz w miesiącu, to znaczny odsetek, zważywszy na fakt, że jest to grupa dysponująca 42

prawdopodobnie małą ilością czasu wolnego. Odpowiedzi respondentów, zestawione z danymi na temat statusu zawodowego prezentuje wykres 25. Częstotliwość korzystania z oferty GCK Zdzieszulice, a status zawodowy pracuję/ prowadzę firmę jestem na emeryturze lub rencie/ poszukuję pracy/ prowadzę dom uczę się wcale nie korzystam 13% 10% 78% rzadziej niż raz w roku 20% 80% raz w roku 18% 9% 73% raz na kilka miesięcy 38% 13% 50% raz w miesiącu 14% 0% 86% raz w tygodniu 27% 53% 20% Wykres 25 Częstotliwość korzystania z oferty GCK Zdzieszulice a status zawodowy. Źródło: opracowanie własne. Z oferty GCK w Zdzieszulicach w ogóle nie korzystają członkowie rodzin wielodzietnych, a także osoby mieszkające same. Natomiast wśród osób mieszkających z małżonkiem lub partnerem, aż 43% korzysta z tej oferty raz w tygodniu. Osoby prowadzące jedno lub dwuosobowe gospodarstwo domowe znacznie częściej niż pozostali korzystają z oferty biblioteki w Kurnosie Drugim. 4.5 Deklaracje uczestnictwa w zajęciach Zapytaliśmy badanych, w jakich zajęciach organizowanych przez Gminne Centrum Kultury, chcieliby uczestniczyć. Niemal połowa badanych wskazała na zajęcia sportowe. Na drugim miejscu wymieniano zajęcia muzyczne (28% badanych wskazało taką odpowiedź), co piąty respondent wybrałby zajęcia teatralne, tylu samo rękodzielnicze. Najmniej wskazań dotyczyło zajęć rzeźbiarskich tylko 7% badanych wykazało zainteresowanie tego typu zajęciami. 8% osób uznało, że nie chce korzystać z żadnych zajęć organizowanych przez Gminne Centrum Kultury. Odpowiedzi respondentów prezentuje wykres 26. Zapytaliśmy także uczestników badania, czy chcieliby uczestniczyć w zajęciach z różnych dziedzin sztuki dla amatorów czy dla profesjonalnych twórców. 14% badanych woli 43

zajęcia dla amatorów, a tylko 3% wybrałoby zajęcia dla profesjonalistów. Pozostali nie wyrazili opinii na ten temat. W jakich zajęciach chciałaby Pani/Pan uczestniczyć? zajęcia sportowe 47% zajęcia muzyczne 28% zajęcia teatralne zajęcia rękodzielnicze zajęcia wokalne 18% 20% 20% zajęcia malarskie 13% nie chcę korzystać z żadnych zajęć zajęcia rzeźbiarskie 8% 7% Wykres 26 W jakich zajęciach chciałaby Pani/Pan uczestniczyć? Źródło: opracowanie własne. 16% respondentów wymieniło także inne zajęcia. Wśród nich 5 osób zaproponowało zajęcia taneczne, 2 osoby - zajęcia kulinarne, tyle samo strzelnicze oraz klub książki. Pojawiły się także takie propozycje jak zajęcia techniczne, związane np. z mechaniką, zawody wędkarskie, aerobik. Odpowiedzi te świadczą o tym, że mieszkańcy gminy oczekują od GCK nie tylko zajęć związanych z tradycyjnie pojmowaną kulturą. Oczekują, że Centrum będzie pomagało im rozwijać zainteresowania, pasje, również te, które nie są związane z kulturą i sztuką. W zajęciach sportowych, zgodnie ze swoimi zainteresowaniami, chętniej wezmą udział mężczyźni, natomiast w zajęciach muzycznych kobiety. Dane te skorelowano z wiekiem badanych. Okazuje się, że dorośli chętniej niż młodzież wezmą udział w zajęciach rękodzielniczych. Również ta grupa woli zajęcia dla amatorów, natomiast młodzi chcą uczyć się na zajęciach dla profesjonalnych twórców. Można z tego wnioskować o sposobie postrzegania zajęć przez młodszych i starszych respondentów. Starsi traktują je jako sposób spędzania wolnego czasu, realizację hobby, młodsi chcą zdobywać umiejętności, chcą się uczyć. Seniorzy częściej niż grupa określona przez nas jako dorośli (czyli osoby pomiędzy 18 a 59 rokiem życia) chcą uczestniczyć w zajęciach wokalnych (co trzeci) i teatralnych (47% osób po 60 roku życia). Szczegółowy rozkład odpowiedzi zaprezentowano na wykresie 27. 44

Deklaracje uczestnictwa w zajęciach a wiek młodzież dorośli dla amatorów rękodzielnicze teatralne wokalne dla profesjonalistów muzyczne sportowe malarskie rzeźbiarskie 33% 40% 50% 74% 75% 78% 80% 88% 89% 67% 60% 50% 26% 25% 22% 20% 13% 11% Wykres 27 Deklaracje uczestnictwa w zajęciach a wiek. Źródło: opracowanie własne. Dane skorelowane ze statusem zawodowym niejako potwierdzają powyższe wnioski w zajęciach sportowych najchętniej uczestniczyliby uczniowie, a w rękodzielniczych emeryci, renciści i osoby pracujące. Odpowiedzi na to pytanie skrzyżowaliśmy także z typem rodziny, jaki reprezentują nasi respondenci. Członkowie rodzin wielopokoleniowych wybraliby zajęcia muzyczne (40% z nich wskazało taką odpowiedź). Ci, którzy mieszkają z partnerem lub małżonkiem, wybraliby się w pierwszej kolejności na zajęcia rękodzielnicze (36%) oraz teatralne (27%). Teatr to jest także to, co chciałyby robić osoby, które mieszkają same, a członkowie rodzin niepełnych wybraliby zajęcia sportowe. Poniższe zestawienie pokazuje różnicę w odpowiedziach pomiędzy członkami rodzin nuklearnych z jednej strony wypowiadają się respondenci - dzieci (mieszkają z rodzicami i rodzeństwem), a z drugiej rodzice (mieszkają z małżonkiem i dziećmi). Dzieci znacznie częściej niż rodzice wybrałyby zajęcia sportowe, muzyczne i wokalne. Rodzice zaś preferują zajęcia rękodzielnicze. Zajęcia wspólne dla całej rodziny mogłyby być związane z teatrem ponieważ w obu grupach odsetek odpowiedzi jest zbliżony, co oznacza, że zarówno dzieci jak i rodzice w równym stopniu interesuje taki rodzaj zajęć w Gminnym Centrum Kultury. 45

Deklaracje uczestnictwa w zajęciach, a typ rodziny rodzice i rodzeństwo małżonek i dzieci sportowe teatralne wokalne muzyczne rękodzielnicze rzeźbiarskie malarskie 0% 5% 5% 5% 13% 11% 21% 20% 21% 18% 30% 35% 35% 55% Wykres 28 Deklaracje uczestnictwa w zajęciach a typ rodziny. Źródło: opracowanie własne. Ciekawe wnioski daje zestawienie deklaracji uczestnictwa w określonych zajęciach z miejscem zamieszkania uczestników badania. Mieszkańcy okolic Kurnosa wskazywali częściej niż pozostali na zajęcia muzyczne, wokalne i teatralne. Być może wpływ na taki rozkład odpowiedzi ma istnienie zespołu Kurnosianki, który promuje śpiew wśród mieszkańców i sprawia, że więcej jest chętnych, aby rozwijać tego typu umiejętności. Mieszkańcy okolic Zdzieszulic to z kolei zwolennicy prac manualnych oni najchętniej wzięliby udział w zajęciach rzeźbiarskich i rękodzielniczych. Nie dysponujemy wiedzą na temat tradycji historycznych tych terenów, trudno zatem powiedzieć, czy deklaracje mieszkańców wiążą się ze starymi zwyczajami. Patrząc jednak choćby na działalność stowarzyszeń z terenu gminy, warto podkreślić, że coraz więcej wydarzeń ma charakter historyczny, patriotyczny, nawiązujący do podtrzymywania lokalnych tradycji. W 2013 roku dotacje z Urzędu Gminy otrzymały takie działania jak Plenerowe spotkania powrót do tradycji Stowarzyszenia Mieszkańców Gminy Bełchatów, Happening patriotyczny Stowarzyszenia Niedyszyna, czy Regionalny Przegląd Piosenki Patriotycznej i Żołnierskiej Moja Ojczyzna, którego organizatorem jest Regionalne Stowarzyszenie Społeczno- Kulturalne. Warto naszym zdaniem, sięgać do tradycji regionów, ponieważ ta, w nowoczesnej, atrakcyjnej oprawie, wzmocni lokalny patriotyzm mieszkańców, a jednocześnie pozwoli na propagowanie kultury. 46

Deklaracje uczestnictwa w zajęciach, a miejsce zamieszkania Kurnos Łękawa Zdzieszulice Niedyszyna Wola Mikorska 21% 21% 29% 14% 8% 29% 22% 19% 32% 9% 21% 25% 17% 19% 29% 43% 38% 16% 16% 9% 17% 23% 8% 26% 29% 14% 8% 17% 28% 27% 38% 17% 13% Wykres 29 Deklaracje uczestnictwa w zajęciach a miejsce zamieszkania. Źródło: opracowanie własne. Podsumowując można powiedzieć, że nasi respondenci, w swoich deklaracjach udziału w zajęciach organizowanych przez Gminne Centrum Kultury, nie skupiają się na działaniach związanych z tradycyjnie pojmowaną kulturą. Zwraca tutaj uwagę fakt, że najwięcej wskazań otrzymały zajęcia sportowe oraz wysoki odsetek odpowiedzi nie mieszczących się w podanej kafeterii, gdzie respondenci wskazywali na zajęcia związane ze swoimi zainteresowaniami. Jednocześnie istnieje duża grupa osób, które deklarują chęć udziału w zajęciach, a nigdy do tej pory nie korzystali z oferty Gminnego Centrum Kultury (przypomnijmy 36% respondentów przyznało, że wcale nie korzysta z oferty GCK, a tylko 8% uznało, że nie chce w przyszłości uczestniczyć w żadnych zajęciach). 4.6 Rola Gminnego Centrum Kultury w oczach mieszkańców gminy Ważnym elementem w tworzeniu strategii działania Gminnego Centrum Kultury jest określenie roli, jaką mieszkańcy chcieliby przypisać tej instytucji. Krzewienie kultury nie jest bowiem funkcją oczywistą i jedyną. Bardzo często Centra Kultury, szczególnie w gminach wiejskich, spełniają różnorodne role i służą mieszkańcom w wielu sferach życia. Zakładaliśmy, że Gminne Centrum Kultury jest postrzegane jako instytucja, której główną rolą jest organizacja czasu wolnego dzieci, młodzieży i osób starszych oraz wsparcie 47

potrzebujących i bezrobotnych. Zapytaliśmy naszych respondentów, czym, ich zdaniem, powinno przede wszystkim zajmować się Gminne Centrum Kultury. Odpowiedzi prezentuje wykres 30. Czym Pani/Pana zdaniem powinno zajmować się GCK? Organizacją czasu wolnego dzieci po lekcjach 53% Organizacją spotkań kół zainteresowań Organizacją wystaw i koncertów twórców z całej Polski Organizacją półkolonii i letniego wypoczynku dla dzieci Organizacją czasu wolnego osób starszych Pomocą osobom biednym i potrzebującym Opieką na dziećmi w ich czasie wolnym Organizacją wystaw i koncertów lokalnych twórców Prowadzeniem zajęć plastycznych dla dzieci Organizacją spotkań seniorów 32% 30% 25% 20% 17% 17% 15% 14% 13% Pomocą bezrobotnym w poszukiwaniu pracy Wyrównywaniem szans edukacyjnych dzieci Prowadzeniem zajęć plastycznych dla dorosłych Organizacją wolontariatu w gminie Nie mam zdania Inne 9% 9% 8% 7% 4% 4% Wykres 30 Czym Pani/Pana zdaniem powinno zajmować się GCK? Źródło: opracowanie własne. Ponad połowa respondentów uważa, że Gminne Centrum Kultury powinno przede wszystkim zajmować się organizacją czasu wolnego dzieci i młodzieży po lekcjach. Zdecydowanie częściej taką opinię prezentowały kobiety. Jednak trzeba zauważyć, że dominowały one w każdej grupie odpowiedzi, które dotyczyły sposobów spędzania czasu przez dzieci. Mężczyźni natomiast większą uwagę zwrócili na pomoc osobom bezrobotnym w poszukiwaniu zatrudnienia. Jedynie co piąty respondent uznał, że GCK powinno organizować czas wolny osobom starszym. Co czwarta osoba uważa, że Centrum powinno zająć się organizacją półkolonii i letniego wypoczynku dla dzieci. Mieszkańcy artykułują zatem ważną potrzebę dzieci i młodzież nie mają co robić w czasie wolnym i w wakacje. Wskazują Centrum jako instytucję, która powinna zająć się organizacją tego czasu. 48

W programie Gminnego Centrum Kultury znajdziemy wiele działań skierowanych do dzieci i młodzieży. W 2012 roku z 22 imprez zaplanowanych przez GCK, 8 było skierowanych do dzieci, 2 do kobiet, a 11 do ogółu mieszkańców. Centrum organizuje Dzień Dziecka, Ferie Zimowe, Dzień Matki, koncerty i spektakle tworzone z myślą o najmłodszych mieszkańcach. Niemal co trzeci respondent wskazał na zadania związane z organizacją spotkań kół zainteresowań. 30% uczestników badania chciałoby, aby GCK zajmował się organizacją spotkań, koncertów czy wystaw twórców z całej Polski. Co czwarty oczekuje, że GCK będzie organizowało letni wypoczynek dzieciom i młodzieży. Najmniej wskazań dotyczyło organizacji wolontariatu oraz prowadzenia zajęć plastycznych dla dorosłych. Z odpowiedzi na to pytanie można wiele wyczytać na temat postrzegania przez mieszkańców roli, jaką ich zdaniem, powinno spełniać Centrum. Warto zauważyć, że w zestawieniu, takie zadanie jak pomoc osobom potrzebującym i biednym znalazło się wyżej niż organizacja zajęć plastycznych dla dzieci, a pomoc osobom bezrobotnym, znalazła się wyżej niż prowadzenie zajęć plastycznych dla dorosłych. Można zatem powiedzieć, że odpowiedzi na to pytanie odzwierciedlają potrzeby mieszkańców nie tylko w sferze kultury, ale dotyczą potrzeb życiowych takie problemy jak bieda i bezrobocie są niezbędne do rozwiązania i ważniejsze niż kształtowanie umiejętności plastycznych. W piramidzie potrzeb Roberta Maslowa, zaspokojenie potrzeb niższego rzędu warunkuje chęć zaspokajania potrzeb wyższego rzędu. To znaczy, dopóki nie zaspokoimy podstawowych potrzeb naszego organizmu, czyli tzw. potrzeb niższego rzędu, nieistotne będę potrzeby wyższego rzędu. 49

POTRZEBY SAMOREALIZACJI Estetyczne, poznawcze, posiadania celów, realizacji swojego potencjału, zdolności, talentów, zainteresowań POTRZEBY SZACUNKU I UZNANIA Potrzeby sukcesu, szacunku, znaczenia, prestiżu POTRZEBY MIŁOŚCI I PRZYNALEŻNOŚCI Potrzeby więzi, przyjaźni, miłości, przynależności do grupy POTRZEBY BEZPIECZEŃSTWA Opieka, wygoda, spokój, zabezpieczenie przed chorobą, bezrobociem, pewność jutra POTRZEBY FIZJOLOGICZNE Jedzenie, woda, tlen, sen, potrzeby seksualne, odzież, mieszkanie Rysunek 4 Piramida potrzeb Roberta Maslowa. Źródło: opracowanie własne na podstawie Strelau J., Psychologia. Podręcznik akademicki Tom 2 Psychologia ogólna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007, s. 641-643 Obecnie Centrum Kultury realizuje projekt pt. Rozpracuj to z biblioteką. W ramach tego projektu bibliotekarze otrzymują wsparcie szkoleniowe i narzędziowe, aby pomagać mieszkańcom gminy w poszukiwaniu pracy. Projekt ten wychodzi naprzeciw potrzebom mieszkańców, którzy nie mają możliwości lub umiejętności, aby korzystać z komputera i Internetu w domu. Przeszkolony bibliotekarz pomoże osobie poszukującej pracy przygotować dokumenty aplikacyjne, założyć skrzynkę mailową oraz wskaże strony internetowe z ogłoszeniami o pracę. Jest to zatem odpowiedź na potrzeby tych respondentów, którzy stawiają przed Gminnym Centrum Kultury zadanie związane z pomocą osobom bezrobotnym. 50

Opinie na temat roli Gminnego Centrum Kultury, a wiek młodzież dorośli seniorzy Organizacja wolontariatu w gminie 100% Pomoc osobom biednym i potrzebującym 71% 14% 14% Organizacja półkolonii i letniego wypoczynku dla dzieci 69% 25% 6% Organizacją czasu wolnego dzieci po lekcjach 67% 27% 6% Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci 67% 33% Organizacja wystaw i koncertów twórców z całej Polski 66% 24% 11% Prowadzenie zajęć plastycznych dla dzieci 56% 28% 17% Organizacja wystaw i koncertów lokalnych twórców 47% 26% 26% Pomoc bezrobotnym w poszukiwaniu pracy 45% 36% 18% Opieka na dziećmi w ich czasie wolnym 45% 45% 10% Organizacja spotkań kół zainteresowań 40% 43% 18% Prowadzenie zajęć plastycznych dla dorosłych 40% 40% 20% Organizacja czasu wolnego osób starszych 21% 21% 58% Organizacja spotkań seniorów 18% 18% 65% Wykres 31 Opinie na temat roli Gminnego Centrum Kultury a wiek. Źródło: opracowanie własne. Ciekawe informacje pokazuje także porównanie grup wiekowych ze wskazaniami dotyczącymi organizacji wystaw, koncertów, spektakli i spotkań autorskich twórców. Młodzi wolą spotkania z twórcami z całej Polski, starsi z lokalnymi. Tylko młodzi opowiedzieli się za wolontariatem, seniorzy natomiast pragną aby GCK zaspokajał ich własne potrzeby organizował wolny czas i spotkania dla osób starszych. 51