FARMA WIATROWA ORLA POLSKA

1 Streszczenie w języku niespecjalistycznym FARMA WIATROWA ORLA POLSKA Październik 2012 r.

2 Wstęp i ogólny opis projektu Firma Nordex Polska Sp. z o.o. (developer) buduje farmę wiatrową w okolicy miejscowości Orla, gmina Orla, powiat Bielsk Podlaski, województwo podlaskie, wschodnia Polska. Projekt farmy wiatrowej zostanie zrealizowany przez konsorcjum firm Cerac, Energix i Nordex poprzez spółkę C&C Wind Sp. z o.o. (spółka). Konfiguracja farmy wiatrowej obejmuje: 15 turbin wiatrowych typu Nordex N100 (widocznych na pierwszej stronie streszczenia), stację transformatorową (GPZ), podziemną infrastrukturę linii przesyłowej i przewodów sterujących, drogi dojazdowe do pojedynczych turbin oraz place manewrowe i montażowe. Całkowita moc farmy wiatrowej wyniesie 37,5 MW. Lokalizacja turbin zostanie podzielona na dwie grupy: 9 turbin zostanie umieszczonych na zachód od miejscowości Orla, na obszarze wyznaczonym przez wieś Spiczki na północy i Topczykały na południu oraz drogę krajową nr. 66 od zachodu, a 6 turbin powstanie na działkach znajdujących się na wschód od miejscowości Orla po północnej i południowej stronie drogi lokalnej Orla-Krywiatycze. Projekt został sklasyfikowany zgodnie z polskim rozporządzeniem z 9 listopada 2010 r. o przedsięwzięciach mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz przepisami Unii Europejskiej jako potencjalnie wymagający przeprowadzenia Oceny Oddziaływania na Środowisko z uwagi na rodzaj inwestycji, która może potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. Mając na uwadze przepisy ochrony środowiska miejscowe władze zadecydowały o obowiązkowym przeprowadzeniu oceny oddziaływania na środowisko w ramach realizacji projektu. Niniejsze streszczenie w języku niespecjalistycznym przedstawia informacje zawarte w dwóch raportach oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ) opracowanych na dwóch różnych etapach realizacji projektu oraz innej dokumentacji środowiskowej przygotowanej na potrzeby planowanej farmy wiatrowej. Na podstawie raportów oceny oddziaływania na środowisko i analizy dostępnych informacji uważa się, że projekt prawdopodobnie nie spowoduje znaczącego negatywnego oddziaływania społecznego ani konieczności przesiedlenia ze względów ekonomicznych. W trakcie trwania audytu nie zidentyfikowano kwestii związanych z niezgodnością z przepisami poza drobnymi niezgodnościami raportów OOŚ z obowiązującym prawodawstwem w Polsce i częściową niezgodnością monitoringu ptaków z wytycznymi w zakresie oceny oddziaływania farm wiatrowych na ptaki, zalecanymi przez Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej (PSEW). Odpowiednie zalecenia związane z realizacją projektu zostały przekazane spółce/deweloperowi.

3 Opis turbin wiatrowych Zgodnie z raportami oceny oddziaływania na środowisko przygotowanymi w celu realizacji inwestycji na terenie farmy wiatrowej zainstalowane będą turbiny firmy Nordex, typ N100 o mocy 2,5 MW. Typowa turbina wiatrowa składa się z wieży i gondoli, która składa się z wirnika i układu pomiarowego. Wirnik składa się z łopat połączonych piastą. Łopaty poruszane są przez wiatr i przekazują moc do piasty, która jest połączona z wałem napędowym, zwiększającym prędkość osi. Energia mechaniczna jest przenoszona z przekładni do generatora elektrycznego, który przekształca ją w energię elektryczną, przekazywaną następnie do wyjścia do sieci elektroenergetycznej. Planowana inwestycja ma obejmować konstrukcję turbin z wieżami o wysokości 100 m i wirnikami o średnicy 99,8 m. Turbiny będą montowane na ośmiokątnych fundamentach o średnicy 20 m. Szacuje się, że obszar zajęty przez jedną turbinę wyniesie ok. 300 m 2, a 15 turbin zajmie teren ok. 0,5 ha. Dostęp do turbin zapewni sieć dróg dojazdowych. Całkowita długość nowo wybudowanych dróg wyniesie ok. 4 km, a długość wyremontowanych i przebudowanych istniejących dróg asfaltowych i nieutwardzonych wyniesie ok. 10 km. Nowe drogi będą miały szerokość 5 metrów, a całkowity obszar przez nie zajęty wyniesie ok. 2 ha. Drogi dojazdowe będą się kończyły trapezoidalnymi placami montażowymi, każdy o maksymalnych wymiarach 22x43 m i obszarze 748 m 2. Całkowity obszar nowych dróg i placów montażowych wyniesie ok. 2,1 ha, a całkowity obszar zajmowany przez farmę wiatrową (wyłączając obecne zagospodarowanie rolne) wyniesie ok. 2,6 ha. Planuje się konstrukcję koniecznych okresowych wjazdów i zjazdów z dróg publicznych, które zostaną rozebrane po ukończeniu montowania turbin wiatrowych. Biorąc pod uwagę, że na podstawie raportów OOŚ całkowity obszar działek zajętych przez farmę wiatrową wyniesie ok. 21 km 2, ok. 0,1 % tego obszaru zajmie sama farma wiatrowa, drogi dojazdowe i infrastruktura z placami manewrowymi i montażowymi. Pojedyncze turbiny będą generować prąd o napięciu 0,69 kv, który po przekształceniu w prąd o napięciu 30 kv w turbinach posiadających indywidualne podstacje zostanie przesłany do GPZ przez sieć podziemnych przewodów przesyłowych zainstalowanych w rurociągach wykonanych z RHDPE. W rurociągach znajdą się również kable światłowodowe do kontrolowania i sterowania turbinami. Zgodnie z informacjami zawartymi w raporcie OOŚ trasa linii kablowej będzie przebiegać zgodnie z lokalnym planem zagospodarowania przestrzennego, wydanymi pozwoleniami na inwestycję interesu publicznego i umowami zawartymi z właścicielami działek. Trasa linii kablowej będzie oznaczona słupkami betonowymi z wyjątkiem obszarów wewnątrz użytków rolnych. Stacja GPZ zostanie wybudowana obok istniejącej stacji 15/100 kv GPZ obsługiwanej przez PGE. Prace budowlane nie zostały jeszcze rozpoczęte, niemniej jednak projekt otrzymał decyzję środowiskową i przeszedł drugą ocenę oddziaływania na środowisko (OOŚ) w ramach procedury zmierzającej do uzyskania pozwolenia na budowę. W ramach drugiej oceny oddziaływania na środowisko władze samorządowe wymagały przesunięcia jednej z turbin o ok. 30 m od linii drzew wzdłuż pobliskiej drogi. Aby wdrożyć niniejsze wymagania, spółka

4 ubiega się o pozwolenie na budowę jedynie dla 14 turbin wiatrowych. Po zakończeniu projektowania nowej lokalizacji dla wyżej wymienionej turbiny, spółka będzie się ubiegać o aktualizację pozwolenia na budowę, tak by odzwierciedlała początkowo zakładaną liczbę turbin. Dzięki takiej metodzie farma wiatrowa zostanie wybudowana w najkrótszym możliwym czasie i nie wpłynie to na wyniki poprzednio przeprowadzonej społecznośrodowiskowej oceny oddziaływania farmy wiatrowej. Lokalizacja projektu Farma wiatrowa Orla powstanie w gminie Orla, powiat Bielsk Podlaski, województwo podlaskie. Zgodnie z informacjami uzyskanymi ze źródeł dostępnych publicznie gmina Orla zajmuje obszar ok. 160 km 2, z czego 80% zajmują użytki rolne, a 12% lasy. Na podstawie danych z 2004 r. gmina ma ok. 3500 mieszkańców. Farma wiatrowa powstanie na dwóch terenach mieszczących się odpowiednio na wschód i na zachód od miejscowości Orla (lokalizacja farmy znajduje się na mapce poniżej). Pierwszy z terenów obejmujący obszar ok. 8 km 2, na którym powstanie sześć turbin wiatrowych, to teren prostopadły do lokalnej drogi Orla-Krywiatycze z lokalizacją najbliższej turbiny wiatrowej w odległości ok. 2 km na wschód od Orli. Drugi teren inwestycji obejmuje obszar ok. 13 km2 z planowanymi dziewięcioma turbinami, na północy graniczy z wsią Spiczki, na południu z wsią Topczykały, od zachodu jego granice wyznacza krajowa droga nr 66, a od wschodu miejscowość Orla. Najbliższa turbina wiatrowa na drugim terenie inwestycji mieści się w odległości ok. 2,5 km od miejscowości Orla. Na podstawie obserwacji sporządzonych podczas wizyty w terenie, przeglądu zdjęć lotniczych i map topograficznych można ustalić, że obszar inwestycji ma charakter wiejski. Teren jest lekko górzysty (wyniesienie terenu waha się od 150 do 164 m p.p.m.), głównie zajęty przez pola uprawne i małe kompleksy leśne znajdujące się w odległości kilkuset metrów od planowanej lokalizacji turbin wiatrowych. Obszar obu terenów przecina sieć lokalnych, nieutwardzonych dróg. Łączą się one z lokalnymi szosami asfaltowymi, a następnie z drogą krajową nr 66. Na podstawie obserwacji z wizyty w terenie można ustalić, że sieć dróg lokalnych zapewnia łatwy dostęp do terenów budowy bez widocznych przeszkód, które mogłyby wpłynąć na transport i ponadgabarytowy ładunek przewożony w trakcie etapu budowania farmy wiatrowej. Nie zaobserwowano potencjalnych przeszkód w postaci drzew lub zabytków historycznych. Tereny inwestycji znajdują się w odległości od obszarów przyrodniczo wrażliwych. Zgodnie z informacjami uzyskanymi od przedstawicieli organów samorządowych miejscowości Orla, na terenie gminy nie istnieją obecnie farmy wiatrowe ani pojedyncze turbiny wiatrowe oraz nie ma planów takich inwestycji z wyjątkiem niniejszej. W ramach oceny oddziaływania na środowisko skontaktowano się z wszystkimi gminami graniczącymi z gminą Orla, tj.: Bielsk Podlaski, Boćki, Dubicze Cerkiewne, Kleszczele i Czyże. Ze wszystkimi urzędami gmin nastąpił kontakt telefoniczny oraz odbyto rozmowy z przedstawicielami lokalnych organów samorządowych, odpowiedzialnymi za ochronę środowiska i inwestycje w danej gminie. Rozmowy miały na celu uzyskanie ogólnych informacji dotyczących inwestycji związanych z farmami wiatrowymi (istniejącymi lub planowanymi) w każdej z gmin. Na podstawie rozmów z przedstawicielami organów samorządowych udało się ustalić, że oprócz gminy Czyże na terenach gmin sąsiadujących z Orlą nie ma farm wiatrowych ani

5 planów tego rodzaju inwestycji. Zgodnie z uzyskanymi informacjami w czasie przeprowadzania rozmów (od 10 do 15 maja 2012 r.) nie odnotowano projektów związanych z inwestycjami typu farmy wiatrowe. Farma wiatrowa w Czyżach będzie się znajdować w gminie Czyże, która mieści się ok. 10 km na północny-wschód od inwestycji w Orlej. Inwestor zamierza zainstalować turbiny wiatrowe o łącznej mocy 5 MW. Obecnie projekt znajduje się na początkowym etapie realizacji. Poniżej znajduje się mapka lokalizacji inwestycji farmy wiatrowej Orla. Źródło: Raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia: budowa farmy wiatrowej Orla Uzasadnienie projektu Zgodnie z Europejskim Programem w Sprawie Zmiany Klimatu wiele krajów europejskich, w tym Polska, przyjęło krajowe programy mające na celu redukcję emisji CO2. Obejmują one zróżnicowaną politykę przyjętą na poziomie europejskim, jak również na poziomie krajowym, do której zalicza się między innymi: planowane zwiększenie zużycia energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych (wiatrowej, słonecznej, biomasy), poprawę wydajności energetycznej, np. w budynkach, obiektach przemysłowych, urządzeniach gospodarstwa domowego.

6 Główne przepisy UE dotyczące redukcji emisji dwutlenku węgla znajdują się na stronie: Emission Trading Scheme oraz: legislation tackling with emissions of fluorinated greenhouse gases. Rozwój energii wiatrowej to jedno z działań, które zostaną wdrożone. Prowadzi do ograniczenia emisji do powietrza i zwiększenia produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Główną korzyścią energetyki wiatrowej jest zamiana energii kinetycznej w elektryczną przez turbiny wiatrowe przy zerowej emisji gazów cieplarnianych do powietrza. Konwencjonalne źródła energii, oparte głównie na różnego rodzaju spalaniu węgla generują podczas produkcji energii emisje gazów cieplarnianych, SO2, pyłów i innych. Energia wiatrowa jest uważana za jedną z najczystszych, w rzeczywistości podczas fazy eksploatacji turbin nie ma emisji czynników zanieczyszczających do atmosfery. Zgodnie z informacjami zawartymi w raporcie OOŚ, spodziewana roczna produkcja energii wyniesie ok. 80 000 MWh. Z tego względu projekt jest korzystny pod względem środowiskowym, ponieważ zapewni redukcję emisji gazów w wysokości 51 040 ton (obliczenia przeprowadzone na podstawie czynnika emisji, reprezentatywnego dla projektów dostarczających dodatkową energię elektryczną do sieci, w wysokości 0,638 tco2/mwh, wyprodukowanych w Polsce w 2012 r.) rocznie. Inwestycja pomoże również Polsce w spełnieniu krajowego planu osiągnięcia 15% udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii do 2015 r. Oprócz redukcji emisji gazów cieplarnianych projekt zaowocuje również znacznym uniknięciem emisji powstających po spalaniu. Przykładowo, odpowiednik produkcji energii elektrycznej przez największą w Polsce elektrownię węglową w Kozienicach skutkowałby następującymi ilościami emisji (szacunki na podstawie czynników emisji Elektrowni Kozienice za 2011 r.): emisja cząstek stałych: ok. 7 ton rocznie, emisja SO 2 : ok. 7 ton rocznie, emisja tlenków azotu: ok. 137 ton rocznie, Eksploatacja niniejszej farmy wiatrowej może być zatem uważana jako działanie zmierzające do uniknięcia emisji porównywalnych ilości substancji zanieczyszczających do atmosfery. Kwestie związane korzyściami społecznymi projektu zostały szeroko omówione z przedstawicielami gminy Orla. W ramach dyskusji z przedstawicielami ustalono następujące korzyści bezpośrednie: projekt zwiększy dochód gminy dzięki podatkom płaconym przez operatora za prowadzenie działalności gospodarczej na obszarze gminy, projekt zwiększy dochód właścicieli działek, na których będzie się znajdowała farma wiatrowa i jej infrastruktura, projekt pomoże lokalnym organom samorządowym w promowaniu pro-ekologicznego stylu życia lokalnych mieszkańców, inwestycja poprawi jakość lokalnych dróg w gminie.

7 Kontekst prawny i konsultacje publiczne Procedura dotycząca lokalizacji farmy wiatrowej została rozpoczęta opracowaniem dokumentacji związanej z lokalnym zagospodarowaniem przestrzennym, w tym: opracowaniem poprawek do studium kierunków i uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego gminy i sporządzeniem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Procedura została przeprowadzona przez władze lokalne, zgodnie z przepisami Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 27 marca 2003 r. (z późniejszymi zmianami). Obejmowała między innymi uzyskanie pozytywnych opinii od Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (RDOŚ) w Białymstoku. Pozytywne opinie w sprawie projektu wydał również Państwowy Wojewódzki Inspektorat Sanitarny w Białymstoku oraz Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Bielsku Podlaskim. Odpowiednie ogłoszenia o zmianach były dostępne publicznie, opublikowano również ogłoszenie w regionalnym oddziale Gazety Wyborczej w Białymstoku. Zgodnie z przepisami dotyczącymi ochrony środowiska o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, procedura Oceny Oddziaływania na Środowisko (OOŚ) musi zostać przeprowadzona dla projektów, które mogą zawsze w sposób znaczący oddziaływać na środowisko (projekty grupy I), dla konkretnych projektów, które mogą potencjalnie oddziaływać na środowisko (projekty grupy II) oraz dla takich, które mogą oddziaływać na obszary chronione Natura 2000. Ocena oddziaływania na środowisko jest przeprowadzana w celu uzyskania obowiązkowej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację inwestycji w przypadku projektów indywidualnych. W procedurze administracyjnej projektu władze lokalne zobowiązują inwestora do przygotowania raportu OOŚ. Informacje o planowanej inwestycji razem z raportami OOŚ zostały udostępnione do zgłaszania uwag opinii publicznej, lokalnej społeczności i potencjalnym zainteresowanym stronom, takim jak organizacja zajmujące się ochroną przyrody czy organizacje ekologiczne. Wójt Gminy Orla 4 marca 2009 r. wydał obwieszczenie informujące o rozpoczęciu postępowania związanego z wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody dla farmy wiatrowej Orla. Obwieszczenie zostało opublikowane na oficjalnej tablicy informacyjnej razem z kopiami na tablicach informacyjnych w miejscowościach gminy i było dostępne w urzędzie gminy. Termin zgłaszania uwag lub zażaleń: 7 dni od daty opublikowania obwieszczenia. Po zakończeniu oceny oddziaływania na środowisko przez inwestora, 27 lipca 2009 r. wójt gminy Orla wydał obwieszczenie informujące o postępowaniu oraz konsultacjach publicznych. Obwieszczenie zostało opublikowane na oficjalnej tablicy informacyjnej razem z kopiami na tablicach informacyjnych w miejscowościach gminy i było dostępne w urzędzie gminy. Termin zgłaszania uwag lub zażaleń: 21 dni od daty opublikowania obwieszczenia. Po zakończeniu przygotowania raportów OOŚ wójt gminy Orla wydał decyzję 21 października 2009 r. o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację farmy wiatrowej Orla. Na zakończenie procedury administracyjnej lokalne władze opublikowały obwieszczenie informujące o decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację projektu farmy wiatrowej Orla. Obwieszczenie zostało również opublikowane na oficjalnej tablicy informacyjnej razem z kopiami na tablicach informacyjnych w miejscowościach gminy i było dostępne w urzędzie gminy. Termin zgłaszania uwag lub

8 zażaleń: 14 dni od daty opublikowania obwieszczenia, po których obwieszczenie wchodzi w życie. Kluczowe uwarunkowania środowiskowe i uwagi wynikające z decyzji środowiskowej: Monitoring awifauny na terenie inwestycji nie został przeprowadzony przez pełen okres roku, a jego metodologia została słabo opisana w raporcie. Procedura została oceniona jako niespełniająca standardów krajowych i UE jeśli chodzi o monitoring ptaków i nietoperzy. W ramach środków łagodzących deweloper został zobowiązany do przeprowadzenia kolejnego procesu oceny oddziaływania na środowisko zanim projekt uzyska pozwolenie budowlane. Deweloper opracował raport oceny oddziaływania na środowisko, wnioski z raportu są załączone w niniejszym streszczeniu niespecjalistycznym. Konieczność spełnienia wymogów prawnych dotyczących maksymalnych poziomów hałasu środowiskowego, Przeprowadzenie monitoringu hałasu środowiskowego w ciągu 3 miesięcy po rozpoczęciu działania farmy wiatrowej, Ograniczenie działania farmy w przypadku znacznej liczby ptaków zaobserwowanych podczas okresów migracyjnych, W październiku 2012 r. przeprowadzono drugą ocenę oddziaływania na środowisko przez RDOŚ w Białymstoku w ramach procedury administracyjnej dotyczącej uzyskania pozwolenia na budowę. Ocena została przeprowadzona zgodnie z odpowiednimi wymaganiami prawnymi i obejmowała publiczne konsultacje nadzorowane przez Starostę Bialskiego, a także konsultację z Państwową Inspekcją Sanitarną w Bielsku Podlaskim. Główne zobowiązania wynikające z przeprowadzonej drugiej OOŚ: Nieprzeprowadzenie prac budowlanych we wschodniej części terenu podczas okresu lęgowego ptaków (od 1 marca do 31 lipca); Przesunięcie jednej z turbin o ok. 30 m, aby zapewnić 200 m strefy buforowej pomiędzy turbinami a pobliską drogą i rosnącymi wzdłuż niej drzewami; Prowadzenie prac budowlanych wyłącznie od świtu do zachodu słońca; Przeprowadzenie monitoringu ptaków i nietoperzy trwającego 3 lata. Jaki jest obecny stan środowiska na terenie inwestycji? Tereny inwestycji znajdują się w odległości od obszarów przyrodniczo wrażliwych. Najbliższe obszary przyrodniczo wrażliwe znajdują się w odległości 7-10 km od terenu inwestycji, należą do nich: Obszar Chronionego Krajobrazu Puszcza Białowieska, obszar Natura 2000 nr PLH 200021 Ostoja w Dolinie Górnego Nurca ; obszar Natura 2000 nr PLH 200019 Jelonka ; obszar Natura 2000 nr PLB 200004 Dolina Dolnego Nurca ; rezerwat przyrody Czechy Orlańskie, obszar Natura 2000 nr PLH 200015 Murawy w Haćkach, rezerwat przyrody Jelonka. W czerwcu 2009 r. dokonano przeglądu terenów planowanej farmy wiatrowej na obecność cennych siedlisk flory i fauny. Nie zidentyfikowano takich obszarów na terenie planowanych lokalizacji turbin wiatrowych oraz infrastruktury pomocniczej, natomiast znaleziono dwa gatunki chronionych roślin (Viburnum opulus i widłak goździsty - Lycopodium clavatum) na obszarze przeznaczonym do realizacji projektu. Zidentyfikowano również ślady ssaków (np.

9 sarny europejskiej i dzika), a także różnych płazów (np. żab) oraz insektów na terenie inwestycji. Potencjalne oddziaływanie farmy wiatrowej na tego rodzaju florę i faunę zostało ocenione w raporcie OOŚ jako nieznaczne. Poniżej znajduje się mapa przedstawiająca odległość lokalizacji turbin wiatrowych od najbliższych chronionych obszarów przyrody (źródło: Raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia: budowa farmy wiatrowej Orla). Oddziaływanie na ptaki i nietoperze W ramach procesu przedinwestycyjnego, który obejmował przygotowanie raportów OOŚ, przeprowadzono roczny monitoring ptaków i nietoperzy, składający się z dwóch niezależnych serii obserwacji ornitologicznych, wykonanych jako część dwóch raportów oceny oddziaływania na środowisko. Monitoring ptaków przeprowadzono w okresie od listopada 2008 r. do listopada 2009 r., a monitoring nietoperzy od marca do listopada 2009 r. oraz dodatkowo w styczniu 2012 r. Monitoring ptaków obejmował monitoring wzdłuż transektu i obserwacje powierzchni punktowych, jego intensywność zależała od pory roku. W zimie i na jesieni przeprowadzono jedynie obserwacje wzdłuż transektu, a w pozostałych porach roku monitoring wzdłuż transektu i obserwacje powierzchni punktowych. Całkowity program monitoringu obejmował ponad 30 wypraw terenowych (26 wiosną, latem i jesienią oraz wyprawy powtarzane co ok. 10 dni w zimie). Ilości ptaków zidentyfikowanych podczas monitoringu są typowe dla terytorium Polski i nie różnią się od podobnych raportów z innych części kraju. Na podstawie wyników monitoringu ustalono, że teren inwestycji nie jest korytarzem ekologicznym o charakterze krajowym lub regionalnym dla migrujących ptaków, niemniej jednak zidentyfikowano liczne przeloty sporych stad gęsi i siewek złotych, co może oznaczać występowanie korytarza ekologicznego o charakterze lokalnym. Najcenniejsze gatunki zaobserwowane na terenie planowanej inwestycji należą do wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej: żuraw, derkacz, przepiórka, trznadel, czajka, szpakowate, dudek, wróblowate i wróbel polny, błotniak stawowy, błotniak łąkowy, skowronek zwyczajny, srokosz, gąsiorek. Z każdego gatunku zaobserwowano kilka gniazd z

10 wyjątkiem skowronka, którego gniazda występowały w dużych ilościach na terenie planowanej inwestycji. W 2,5 kilometrowej strefie wokół farmy wiatrowej zidentyfikowano następujące gatunki ptaków drapieżnych: sęp, krogulec, jastrząb, błotniak stawowy, błotniak łąkowy, sokół. Najcenniejszym z nich jest błotniak stawowy, regularnie obserwowany na obszarze prowadzonego monitoringu. W danej strefie prawdopodobnie znajduje się gniazdo jednej pary, a trzy pary mają gniazdo poza strefą. Zidentyfikowano również inne gniazda dużych ptaków na tym obszarze: bociana i żurawia. W trakcie trwania obserwacji powierzchni punktowych badacze obserwowali liczebność i ilość gatunków przelatujących ptaków, a także wysokość ich przelotu (na wysokości 0-20 m, 50-200 m i ponad 200 m) i kierunek. Raport dostarcza informacji o liczbie zaobserwowanych przelotów i dominującym kierunku oraz ogólne dane o dominujących wysokościach przelotu. Wysokość przelotu do 50 m (tj. poniżej niższego zasięgu łopat turbin wiatrowych) występuje w raporcie jako dominująca dla przelotów lokalnych i długodystansowych. Ogólny wniosek przedstawiony w raporcie: farma wiatrowa nie spowoduje znacznego negatywnego oddziaływania na ptaki, ogólne prawdopodobieństwo negatywnego oddziaływania zostało ocenione jako niskie lub średnie. Monitoring nietoperzy obejmował obserwacje w terenie, wzdłuż transektu, podczas których przeprowadzono wykrywanie dźwięków. Na obszarze planowanej inwestycji zidentyfikowano trzy gatunki nietoperzy: mroczek późny, borowiec wielki i mopek. Zaobserwowano ich przelot pomiędzy drzewami i wzdłuż drogi. Zgodnie z wytycznymi dotyczącymi oceny oddziaływania turbin wiatrowych na nietoperze obliczono indeks aktywności dla zaobserwowanych nietoperzy. Dla większości transektów aktywność nietoperzy ustalona na podstawie indeksu aktywności wahała się od niewielkiej do średniej, z wyjątkiem pięciu transektów, na których aktywność nietoperzy była duża w okresie sezonowym. Transekty te znajdowały się w odległości od planowanych lokalizacji turbin wiatrowych. Podczas sezonu letniego przeprowadzono dodatkowe badania obszarów dziennego przebywania nietoperzy. Takie obszary rozpoznano w miejscowościach Orla, Spiczki i Koszele. Podczas sezonu zimowego badano obszar siedlisk hibernacyjnych nietoperzy. Nie zidentyfikowano hibernujących nietoperzy. Na podstawie wyników monitoringu ptaków i nietoperzy uznano, że potencjalne oddziaływanie planowanej farmy wiatrowej zostało ocenione w skali od niskiego do średniego. Oddziaływanie społeczne Projekt ma bezpośrednie oddziaływanie społeczno-ekonomiczne na rozwój gminy Orla i lokalnych mieszkańców. Zidentyfikowano następujące oddziaływanie bezpośrednie: zwiększenie dochodów podatkowych gminy,

11 zwiększenie rocznego dochodu dzierżawców gruntów, poprawę lokalnych tras komunikacyjnych (ok. 10 km dróg lokalnych zostało już wybudowanych lub odnowionych przez spółkę), Realizacja projektu nie będzie wymagała przesiedlenia mieszkańców lub podmiotów gospodarczych. Negatywne oddziaływanie jest związane ze zmniejszeniem obszarów rolnych, zostanie jednak zrekompensowane przez opłaty za dzierżawę gruntu. Jakiego rodzaju oddziaływanie pojawi się podczas budowy inwestycji? Główne oddziaływanie projektu związane z realizacją farmy wiatrowej związane jest z pracami ziemnymi (głównie podczas stawiania fundamentów pod wieże turbin), pracami budowlanymi i zwiększonym ruch transportowym, będzie obejmowało naruszenie warstw gleby, okresową zmianą poziomu wód gruntowych (kiedy wymagane będzie osuszanie wód gruntowych podczas budowy), zwiększony hałas i wibracje. Aby ograniczyć oddziaływanie inwestor zobowiązany jest do podjęcia następujących środków zapobiegawczych: używania sprzętu budowlanego w dobrym stanie technicznym: spełniania wymogów dotyczących poziomu hałasu i spalin, aby zminimalizować potencjalne oddziaływanie na jakość gleby i wód gruntowych wynikające z potencjalnych wycieków paliwa/oleju, obniżenia emisji hałasu podczas trwania inwestycji, prac budowlanych, prace budowlane, które mogą spowodować znaczny hałas powinny odbywać się w ciągu dnia, Spełnienia standardów hałasu środowiskowego, przeprowadzania gospodarki odpadowej zgodnie z przepisami Ustawy o odpadach i lokalnymi przepisami gminy. Jakie będzie oddziaływanie podczas działania farmy wiatrowej? Zakończone badania i konsultacje publiczne przeprowadzone głównie jako część procedury oceny oddziaływania na środowisko pozwalają stwierdzić, że główne oddziaływanie środowiskowe związane z działaniem farmy wiatrowej będzie dotyczyło zwiększonych poziomów hałasu, zmiany krajobrazu i wpływu na awifaunę i nietoperze. Hałas Emisje hałasu są uważane za jedno z najpowszechniejszych oddziaływań farm wiatrowych na otoczenie. Dla celów oceny oddziaływania hałasu przeprowadzono numeryczny model dystrybucji hałasu, będący częścią raportów OOŚ. Obliczenia dotyczące dystrybucji hałasu zostały przeprowadzone przy użyciu odpowiedniego oprogramowania, zgodnego z Dyrektywą UE 2002/49/WE dotyczącą oceny i zarządzania poziomem hałasu. Obliczenia zostały przeprowadzone dla maksymalnej mocy akustycznej turbiny wiatrowej typu Nordex (106 db) o planowanych parametrach fundamentów 20x20 m na granicach obszarów chronionych akustycznie terenów mieszkalnych wsi Spiczki, Topczykały, Antonowo,

12 Krywiatycze i Orla. Wyniki obliczeń zostały następnie zweryfikowane z dopuszczalnymi poziomami hałasu 55 db (A) i 45 db (A) odpowiednio dla pory dziennej i nocnej. Wyniki obliczeń wskazywały na to, że działanie farmy wiatrowej nie spowoduje przekroczenia standardów poziomu hałasu w żadnym obszarze chronionym akustycznie, zarówno w porze dnia, jak i nocy, i że maksymalne poziomy hałasu na granicach tych obszarów będą wynosić od 30,9 do 41,7 db (A). Należy zaznaczyć, że turbiny wiatrowe typu Nordex N100 mogą pracować w trybie obniżonej emisji hałasu, co razem z pozytywnymi wynikami obliczeń hałasu dystrybucji powinno zapewnić utrzymanie standardów emisji hałasu na obszarach chronionych. Poniżej znajdują się mapy obszaru akustycznego, na którym dokonano obliczeń (z wyraźnymi izoliniami 35, 40, 45 i 50 db) (Źródło: Raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia: budowa farmy wiatrowej Orla).

13 Ptaki i nietoperze Lokalizacja 15 turbin wiatrowych będzie stanowić niejakie zagrożenie dla ptaków i nietoperzy. Należy jednak wspomnieć, że spora liczba obserwacji i raportów dotyczących działających farm wiatrowych i ich oddziaływania na populacje ptaków wskazuje na to, że ptaki unikają kolizji z farmami wiatrowymi. Liczba przypadków śmierci ptaków w wyniku kolizji z turbinami wiatrowymi jest znacznie niższa od przypadków śmiertelnych spowodowanych kolizjami z samochodami, liniami energetycznymi czy domami. W celu rozpoznania lokalnych populacji ptaków i podjęcia odpowiednich środków w trakcie etapu planowania inwestor przeprowadził obserwacje ornitologiczne na obszarach planowanej farmy wiatrowej. W świetle wyników przedinwestycyjnego monitoringu zidentyfikowana awifauna została sklasyfikowana jako typowa na terenie Polski, nie wyróżniająca się jeśli chodzi o pozostałe części kraju. Na podstawie wyników monitoringu ustalono, że teren inwestycji nie jest korytarzem ekologicznym o charakterze krajowym lub regionalnym dla migrujących ptaków, niemniej jednak zidentyfikowano liczne przeloty sporych stad gęsi i siewek złotych, co może oznaczać występowanie korytarza ekologicznego o charakterze lokalnym. Wysokość przelotu do 50 m (tj. poniżej niższego zasięgu łopat turbin wiatrowych) występuje w raporcie jako dominująca dla przelotów lokalnych i długodystansowych.

14 Na podstawie wyników monitoringu ptaków i nietoperzy uznaje się, że potencjalne oddziaływanie planowanej farmy wiatrowej można ocenić w skali od niskiego do średniego. Krajobraz Farma wiatrowa powstanie na obszarze wyłącznie rolniczym, tj. lokalny krajobraz został już zmieniony przez działalność człowieka. Budowa farmy wiatrowej wprowadzi nowe dominanty wizualne (turbiny wiatrowe i nowo wybudowane drogi) do krajobrazu. W obszarze oddziaływania projektu znajduje się kilkadziesiąt obiektów wpisanych do rejestru zabytków, w tym między innymi: układ urbanistyczny miejscowości Orla, kościół prawosławny z XIX w. w Orlej, cmentarz kościoła prawosławnego z XIX w. w Orlej, synagoga z XVII w. w Orlej, cmentarz prawosławny z XVIII w., trzy niewielkie mosty z początków XX w. na drodze na odcinku Orla-Krywiatycze. Na podstawie obserwacji przeprowadzonych na terenie inwestycji można stwierdzić, że turbiny wiatrowe będą widoczne z dużej odległości z uwagi na względnie płaski teren obszaru. Jednakże oddziaływanie inwestycji na wyżej wymienione zabytki historyczne będzie raczej ograniczone, ponieważ wysokie obiekty, takie jak kościoły, nie zostały zaobserwowane przez audytora na terenie planowanej farmy. Jako dominanty krajobrazu turbiny wiatrowe będą widoczne głównie dla lokalnych mieszkańców oraz w mniejszym stopniu dla podróżujących lokalnymi drogami asfaltowymi. Dla tych ostatnich nie spodziewa się występowania skumulowanego wizualnego oddziaływania, ponieważ obecnie w pobliżu inwestycji na terenie gminy Orla oraz otaczających gmin brak jest jakichkolwiek farm wiatrowych, żadne główne drogi nie przecinają też terenu inwestycji. Zgodnie z informacjami przedstawionymi w raportach OOŚ, wizualne oddziaływanie turbin wiatrowych będzie zredukowane dzięki wprowadzeniu następujących środków zaradczych zalecanych przez Europejskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej: użycie jednego rodzaju turbin wiatrowych na terenie całej farmy wiatrowej i zastosowanie jednolitego wykończenia (turbiny typu Nordex pomalowane są farbą antyrefleksyjną ograniczającą połysk), nieumieszczanie ogrodzenia wokół turbin wiatrowych, w miarę możliwości planowanie koniecznych dróg dojazdowych wzdłuż istniejących dróg, użycie podziemnego okablowania. Obracające się łopaty turbiny mogą spowodować wystąpienie efektu migotania cienia. Tego typu oddziaływanie zostało opisane w raportach OOŚ, niemniej jednak nie poświęcono mu szczegółowej oceny. Na podstawie przeglądu literatury autorzy raportu OOŚ doszli do wniosku, że efekt migotania cienia powoduje zakłócenia w odległości 400-500 m od turbiny wiatrowej i z tego względu nie jest zagadnieniem niepokojącym jeśli chodzi o niniejszą farmę wiatrową.

15 Środki podjęte w celu ograniczenia oddziaływania Głównym środkiem zastosowanym w celu zapobiegania wystąpienia znacznego oddziaływania środowiskowego farmy wiatrowej jest dobry wybór jej lokalizacji. Z tego względu podczas etapu przygotowań rozważano różne lokalizacje turbin wiatrowych. Oprócz kwestii technologicznych i ekonomicznych, takich jak charakterystyka wiatru i koszty zakupu i użytkowania terenu podczas przygotowania inwestycji wzięto pod uwagę następujące kwestie, istotne z perspektywy ochrony środowiska: istniejące zagospodarowanie i użycie terenu, w tym rozmieszczenie budynków mieszkalnych, lasów, użytków rolnych i obiektów chronionych, wzajemne oddziaływanie indywidualnych obiektów, obejmujące również możliwe dodawanie fal dźwiękowych, konieczność chronienia budynków mieszkalnych przed hałasem, lokalizację z perspektywy ochrony ptaków i nietoperzy. Drugi aspekt, bardzo ważny z punktu widzenia ochrony środowiska, to wybór producenta i dostawcy sprzętu. Inwestor zdecydował się na współczesne instalacje o minimalnym poziomie emisji hałasu. Podsumowując można stwierdzić, że rozmieszczenie turbin wiatrowych zostało zaplanowane w sposób, który pozwoli na osiągnięcie następujących celów: umieszczenie turbin poza obszarami chronionego krajobrazu i przyrody, niezakłócenie ciągłości korytarzy ekologicznych, nieprzekroczenie obowiązujących standardów hałasu środowiskowego. Monitoring porealizacyjny Hałas Środowiskowe uwarunkowania zgody na inwestycję zobowiązują inwestora do przeprowadzenia porealizacyjnych pomiarów hałasu i oddziaływania na obszary chronione akustycznie w ciągu trzech miesięcy od rozpoczęcia działania farmy wiatrowej. Jeśli pomiary wskażą przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu, konieczne będzie przeprowadzenie działań ograniczających hałas (należy rozważyć redukcję mocy akustycznej turbin wiatrowych lub ich okresowe wyłączenie z użycia, szczególnie nocą). Ptaki i nietoperze Porealizacyjny monitoring ptaków i nietoperzy został zasugerowany w decyzji środowiskowej, a także jest wymagany poprzez zobowiązanie developera przez RDOŚ w Białymstoku w trakcie ponownej oceny oddziaływania projektu na środowisko. Monitoring będzie prowadzony przez 3 lata po ukończeniu prac budowlanych. Monitoring nietoperzy powinien mieć na celu zbadanie śmiertelności nietoperzy (poszukiwanie martwych zwierząt w okolicy turbin wiatrowych) oraz ich aktywności na wysokości wirników turbiny. W przypadku wykrycia znacznej śmiertelności nietoperzy, program monitoringu należy kontynuować przez kolejne 3 lata, a developer będzie zobowiązany do opracowania i wprowadzenia odpowiednich środków ochrony nietoperzy. Monitoring ptaków będzie obejmował zbadanie śmiertelności ptaków, ich rozmieszczenia i składu gatunkowego przy użyciu tej samej metodologii, która została wykorzystana podczas monitoringu przedinwestycyjnego.

16 Wyniki obu monitoringów będą zgłaszane do RDOŚ w Białymstoku. Środowiskowo-społeczny plan działania Deweloperem farmy wiatrowej jest nowa firma, która będzie zarządzać jej budową, a następnie działaniem. Zgodnie z uzyskanymi informacjami wszystkie zadania budowlane i operacyjne farmy zostaną zlecone uprawnionym i rzetelnym firmom. Aby spełnić wymogi Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju dotyczące Polityki Środowiskowej i Społecznej (2008) oraz standardy Międzynarodowej Korporacji Finansowej (IFC) dotyczące zrównoważonego rozwoju środowiskowo-społecznego (2006), firma musi powołać i utrzymać strukturę zarządzania kwestiami związanymi z ochroną środowiska, BHP oraz społecznymi, a także ustalić określone procedury i zasady, do których będą się stosować dostawcy usług jeśli chodzi o przygotowanie i przeprowadzenie programu monitoringu prac budowlanych, a następnie uruchomienia farmy wiatrowej. Zaproponowano opracowanie kluczowych wskaźników efektywności (Key Performance Indicators KPI) do monitorowania kwestii związanych z ochroną środowiska, społecznych i BHP podczas prowadzenia prac budowlanych, a następnie działania farmy wiatrowej. Kluczowe wskaźniki efektywności powinny obejmować między innymi: ilość i rodzaj zdarzeń, które mogą oddziaływać na środowisko w trakcie prac budowlanych, ilość i rodzaj wypadków przy pracy (BHP) w trakcie prac budowlanych, ilość i rodzaj zdarzeń, które mogą wpływać na społeczność będącą w obszarze oddziaływania podejmowanych prac budowlanych i dostaw ładunków, emisje środowiskowe (w tym rodzaje i ilości generowanych odpadów) farmy wiatrowej podczas jej eksploatacji; ilość i rodzaj wypadków przy pracy (BHP), które mogą wpłynąć na pracowników operatora farmy wiatrowej, ilość i rodzaj awarii dotyczących pojedynczych osób zewnętrznych, które powodują szkody; ilość skarg osób trzecich z powodu efektu migotania cienia, oddziaływania elektromagnetycznego, hałasu i innego rodzaju oddziaływań generowanych przez działającą farmę wiatrową. Zaproponowano opracowanie procedur raportowania o statusie projektu pożyczkodawcom oraz udostępnianie informacji zewnętrznym stronom zainteresowanym. Roczne raporty do pożyczkodawców powinny zawierać między innymi: status wdrożenia projektu, kluczowe wskaźniki efektywności, podsumowanie zgłoszonych skarg i opis, jak zostały potraktowane, podsumowanie działań stron zaangażowanych, wyniki monitoringu środowiskowego i ich omówienie, podsumowanie działań podjętych w celu poprawy wyników BHP farmy wiatrowej, podsumowanie wszystkich zmian prawa ochrony środowiska i BHP, które mogą wpłynąć na projekt. Zaproponowano, że po zakończeniu prac budowlanych zostanie przeprowadzony monitoring środowiskowy zgodnie z wymogami decyzji środowiskowej i wyżej wymienionych zaleceń, który będzie zawierał: oddziaływanie hałasu, oddziaływanie na ptaki (minimum trzy lata), oddziaływanie na nietoperze (minimum trzy lata). W przypadku wykazania w wynikach monitoringu znacznego oddziaływania farmy wiatrowej zaleca się opracowanie i wdrożenie odpowiedniego planu naprawczego. Dodatkowe informacje i procedura składania zażaleń

17 Mechanizm procedury składania zażaleń zostanie wdrożony przez firmę w ramach systemu zarządzania projektem. Procedura zakłada przypisanie koordynatora systemu zintegrowanego, który będzie odpowiedzialny za reakcję w przypadku zażaleń. W przypadku dodatkowych pytań dotyczących farmy wiatrowej należy kontaktować się ze Specjalistą ds. ochrony środowiska firmy C&C Wind Sp. z o.o.: Krzysztof Łudczak Tel: +48 533 34 00 66 adres email: krzysztof.ludczak@pec-poland.com lub koordynatorem projektu: Magdalena Stefanik Tel: +48 512 643 493 adres email: magda.stefanik@cerac.eu