Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatturra w ŁomŜy 18-402 ŁomŜa, ul. Poznańska 141 tel. 086 218-21-69, 086 218-51-38; fax: 086 218-28-93 e-mail: lomza@wios.bialystok.pl DZIAŁ MONITORINGU ŚRODOWISKA INFORMACJA O ZAGROśENIU HAŁASEM DROGOWYM W Grajewie w 2007 ROKU opracowanie: mgr inŝ. Alicja Godula pomiary: mgr inŝ. Bogusław Andrzejczyk mgr inŝ. Rafał Bujko ŁomŜa, 2008
Spis treści: 1. Wstęp...3 2. Kryteria oceny hałasu wymagania wynikające z aktualnych przepisów prawnych...3 Tabela 1. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne...5 Tabela 2. Wartości progowe poziomów hałasu w środowisku...6 3. Rejony badań w Grajewie.6 4. Metodyka wykonywania pomiarów hałasu drogowego...7 5. Analiza danych pomiarowych...8 6. Wnioski...14 2
1. Wstęp Niniejsze opracowanie powstało na podstawie przeprowadzonych w 2007 roku badań hałasu pochodzącego od komunikacji drogowej w Grajewie. Hałas komunikacyjny badany był w Grajewie po raz drugi. Pierwsze badania natęŝenia hałasu komunikacyjnego Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku przeprowadziła w roku 1999. Celem wykonanych pomiarów hałasu było określenie warunków panujących w bezpośrednim sąsiedztwie głównych tras komunikacyjnych miasta: drogi krajowej nr 61 prowadzącej ruch tranzytowy w stronę granicy wschodniej oraz drogi krajowej nr 65 Białystok-Ełk, uzyskanie informacji o stopniu ich uciąŝliwości akustycznej zarówno w porze dziennej jak i nocnej a takŝe stwierdzenie ewentualnych zmian w skali natęŝenia hałasu w stosunku do badań przeprowadzony 8 lat wcześniej. Grajewo powierzchnia 18,93 km 2 - miasto i gmina w województwie podlaskim. Wraz z innymi gminami: Szczuczyn, Rajgród, Radziłów oraz Wąsosz tworzy powiat grajewski. Według danych z 31 grudnia 2007, miasto liczyło 22 347 mieszkańców. Miasto leŝy na pograniczu Mazur, Podlasia i Kurpiowszczyzny, na skrzyŝowaniu waŝnych szlaków komunikacyjnych (dróg krajowych nr 61 i 65), w pobliŝu granicy państwowej z Rosją, Białorusią i Litwą. Granice państwowe z Rosją, Litwą i Białorusią: o Przejście graniczne Polska Rosja (całodobowe) odległość z Grajewa do granicy: Gołdap-Gusiew wyn. 89 km Miejscowość na granicy: Gołdap o Przejście graniczne Polska Litwa (całodobowe) odległość z Grajewa do granicy Budzisko-Kalwarija wyn. 99 km Miejscowość na granicy: Budzisko o Przejście graniczne Polska - Białoruś (całodobowe) odległość z Grajewa do granicy Kuźnica-Bruzgi wyn. 139 km Miejscowość na granicy: Kuźnica 2. Kryteria oceny hałasu drogowego - wymagania wynikające z aktualnych przepisów prawnych Uregulowania prawne dotyczące zagadnienia ochrony przed hałasem zawiera ustawa z dn. 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz.627 z późniejszymi 3
zmianami). Istotne zmiany wprowadziła w 2005r. modyfikacja tego dokumentu (ustawa z dnia 18 maja 2005r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 113, poz. 954). NaleŜy do nich wprowadzenie m.in. nowych wskaźników oceny hałasu i związane z tym nowe uregulowania w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych. Nowelizacja przewiduje stosowanie w polityce długookresowej (w szczególności w przypadku sporządzania map akustycznych oraz programów ochrony środowiska), wskaźnika oceny hałasu zaleconego dyrektywą unijną, oznaczanego jako L DWN tj. długookresowego średniego poziomu dźwięku A wyznaczonego w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (6.00-18.00), wieczoru (18.00-22.00) oraz nocy ((22.00-6.00). Natomiast do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby mają zastosowanie wskaźniki krótkookresowe: równowaŝnego poziomu hałasu dla pory dnia L AeqD (od godz. 6.00 do 22.00) oraz równowaŝnego poziomu hałasu dla pory nocy L AeqN (22.00-6.00). Rozporządzenie wykonawcze do ww. nowelizacji w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku weszło w Ŝycie w czerwcu 2007 roku (Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku Dz.U. Nr 120, poz. 826). Wartości dopuszczalnych poziomów hałasu, wyraŝonych równowaŝnym poziomem dźwięku A w db, w środowisku, zarówno dla pory dziennej jak i nocnej zawiera załącznik do ww. rozporządzenia (tabela 1). Poziomy zawarte w tabeli odnoszą się do terenów wymagających ochrony przed hałasem. Czas uśredniania (wyznaczania, czy pomiaru wartości poziomu L Aeq ) przyjęto w Rozporządzeniu: - na 16 godzin dnia lub 8 godzin nocy dla komunikacyjnych źródeł hałasu (drogowego, kolejowego), - na 8 najniekorzystniejszych godzin dnia kolejno po sobie następujących lub 1 najniekorzystniejszej godziny nocy dla pozostałych obiektów i działalności będących źródłem hałasu. Wartości poziomów dopuszczalnych są zaleŝne od funkcji urbanistycznej, jaką spełnia dany teren. Ich zakres podzielono na 4 klasy. Dla terenów wymagających intensywnej ochrony przed hałasem określane są najniŝsze poziomy dopuszczalne, natomiast dla terenów gdzie ochrona przed hałasem nie jest zagadnieniem krytycznym poziomy dopuszczalne są najwyŝsze. 4
Tabela 1. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne. Dopuszczalny poziom hałasu w db drogi lub linie kolejowe Instalacje i pozostałe obiekty i grupy źródeł Lp. Przeznaczenie terenu 1. a. Strefa ochronna A uzdrowiska b. Tereny szpitali poza miastem 2. a. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieŝy c. Tereny domów opieki społecznej d. Tereny szpitali w miastach 3. a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b. Tereny zabudowy zagrodowej c. Tereny rekreacyjnowypoczynkowe d. Tereny mieszkaniowousługowe 4. a. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyŝej 100 tys. mieszkańców ze zwartą zabudową mieszkaniową i koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych pora dnia -przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom Wartości progowe poziomów hałasu w środowisku pora nocy przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom pora dnia przedział czasu odniesienia równy 8 najmniej korzystnym godzinom dnia hałasu pora nocy przedział czasu odniesienia równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy 50 45 45 40 55 50 50 40 60 50 55 45 65 55 55 45 Minister Środowiska w Rozporządzeniu z dnia 9 stycznia 2002 r. (Dz.U. nr 8 z dn. 31stycznia 2002r.) określił wartości progowe hałasu w środowisku, których przekroczenie powoduje zaliczenie obszaru, na którym poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, do kategorii terenów zagroŝonych hałasem. Teren o szczególnej uciąŝliwości hałasu to taki teren, który jest eksponowany na hałas o wysokim poziomie, osiągającym lub przekraczającym granice uciąŝliwości. Zgodnie z art. 118 ust. 6 ustawy Prawo ochrony środowiska przez teren zagroŝony hałasem rozumie się teren, dla którego przekroczone są poziomy hałasu w stopniu wymagającym podjęcia przedsięwzięć ochronnych w pierwszej kolejności. Ww. rozporządzenie zostało uchylone z dniem 19.08.2007r. Ustawą z dn. 26 kwietnia 2007r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 88, poz. 587). PoniewaŜ pomiary wykonano w okresie obowiązywania tego rozporządzenia, zostało ono uŝyte w opracowaniu. 5
Tabela 2. Wartości progowe poziomów hałasu w środowisku Lp. Przeznaczenie terenu Wartość progowa poziomu hałasu wyraŝona równowaŝnym poziomem dźwięku A w db drogi lub linie kolejowe pozostałe obiekty i grupy źródeł hałasu pora dnia pora nocy pora dnia pora nocy 1 Obszary A ochrony uzdrowiskowej 60 50 50 45 2 Tereny wypoczynkowo-rekreacyjne poza miastem 60 50 - - 3 1/ Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym 65 60 60 50 pobytem dzieci i młodzieŝy 2/ Tereny zabudowy szpitalnej i domów opieki społecznej 4 Tereny zabudowy mieszkaniowej 75 67 67 57 Skala subiektywnej uciąŝliwości hałasu W związku ze znaczną uciąŝliwością akustyczną hałasu komunikacyjnego Państwowy Zakład Higieny opracował na podstawie badań ankietowych skalę subiektywnej uciąŝliwości zewnętrznych hałasów komunikacyjnych. Zgodnie z dokonaną klasyfikacją uciąŝliwość hałasu komunikacyjnego zaleŝy od wartości poziomu równowaŝnego L Aeq następująco: - mała uciąŝliwość L Aeq < 52 db - średnia uciąŝliwość - 52 L Aeq 62 db - duŝa uciąŝliwość 63 L Aeq 70 - bardzo duŝa uciąŝliwość - L Aeq 70 db. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wskazane jest dla zabudowy mieszkaniowej dąŝenie do ograniczenia równowaŝnego poziomu dźwięku A na zewnątrz budynków do wartości 55 db w dzień i 45 db w nocy co umoŝliwia utrzymanie właściwych warunków akustycznych w pomieszczeniach przy uchylonych lub czasowo otwieranych oknach. Zgodnie z ustaleniami WHO dotyczącymi uciąŝliwości, zakłóceń snu i zakłóceń rozmów naleŝy uznać, Ŝe długotrwałe przekroczenie na zewnątrz budynków granicy 70 db w dzień i 60 db w porze nocnej stanowi powaŝne zagroŝenie dla zdrowia. 3. Rejony badań na terenie Grajewa W 2007 roku w ramach monitoringu hałasu drogowego WIOŚ w Białymstoku rejestrowała w 4 rejonach Grajewa pomiary poziomu dźwięku w sąsiedztwie głównych ulic miasta, w tym rejonach drogi tranzytowej nr 61 prowadzącej ruch z Warszawy w stronę granicy wschodniej. Badania przeprowadzono w 8 punktach pomiarowych: - P1 rejon ul. Kopernika 17 - P2 rejon ul. Kopernika 35A wylot w kierunku Suwałk - P3 rejon ul. Piłsudskiego 9 - P4 rejon ul. Piłsudskiego 25- wylot w kierunku ŁomŜy - P5 rejon ul. Ełcka 26/5 - P6 rejon ul. Ełcka 69 wylot w kierunku Ełku - P7 rejon ul. Wojska Polskiego 67 wylot w kierunku Moniek - P8 rejon ul. Wojska Polskiego przy osiedlu 1000-lecia 4; Stosowano zasadę, aby jeden punkt pomiarowy był wystarczający dla jednorodnego, z akustycznego punktu widzenia, odcinka drogi. Za jednorodny odcinek drogi uwaŝa się odcinek rozpatrywanej drogi (ulicy) dla którego spełnione są jednocześnie dwa warunki: -jednorodność ruchu drogowego, -jednorodność układu zabudowy wzdłuŝ drogi. Przy czym jednorodność ruchu jest rozpatrywana ze względu na udział i charakter ruchu cięŝkiego (głównie). 6
4. Metodyka wykonywania pomiarów hałasu drogowego Pomiary monitoringowe w zakresie oddziaływania hałasu komunikacyjnego prowadzone były w Grajewie w dni powszednie, w porze dziennej i nocnej, w okresie czerwiec-sierpień 2007 roku, w porze bezdeszczowej, przy wietrze nie przekraczającym 5 m/s. Terenowe, dobowe pomiary hałasu wykonano zgodnie z wytycznymi zawartymi we Wskazówkach metodycznych opracowania planu akustycznego miasta średniej wielkości, 1998, BMŚ, Warszawa. Porę dnia (16 godzin) podzielono na dwa etapy pomiarowe tj. 6:00-14:00 i 14:00-22:00. Pomiary dla tych etapów rejestrowano dla dwóch róŝnych dat. Porę dnia podzielono na godziny pomiarowe. W kaŝdej godzinie pomiarowej dnia wykonywano dziesięciominutowy pomiar poziomu dźwięku. jednocześnie liczone były samochody lekkie, cięŝkie i autobusy poruszające się po obu pasach ruchu. Dla pory nocy prowadzono pomiędzy 22:00 a 6:00 pomiary ciągłe w kaŝdej godzinie oraz liczono: samochody lekkie, cięŝkie i autobusy, poruszające się w obu kierunkach. Do pomiarów uŝyto podręcznego analizatora akustycznego typu SVAN 912 nr 2017 z przedwzmacniaczem typu SV01 nr 1240 i mikrofonem typu SV02/C4 nr 284 (świadectwo legalizacji nr 554- LB12-431-92/R157/EsZ/07 z dnia 22.03.2007r.) z oprzyrządowaniem i oprogramowaniem komputerowym, odbiornik GPS typ Garmin, stacje meteorologiczne t. MAWS f. Vaisala.. Mikrofon podczas pomiarów umieszczony był w odległości od 2 do 9m (średnio ok. 5m)od źródła hałasu ulicy na wysokości 4 m, w celu wyeliminowania zawyŝania wyników pomiarów przez turbulencję wynikającą z pędu powietrza powstającą w trakcie przejazdu samochodów cięŝkich. W 1999 roku wszystkie pomiary wykonywano, (zgodnie z wcześniej obowiązującymi przepisami) 1 m od skraju drogi, na wysokości 1,5 m.. W tym przypadku charakterystyka A (którą stosuje się w czasie pomiarów) nie jest odpowiednia do odfiltrowania infradźwięków o wysokich poziomach. Pomiary prowadzone 1 m od krawęŝnika na wys. 1,2-1,5m nad ziemią pozwalają zidentyfikować odcinki ulic, z których emitowane są określone poziomy hałasu. Efekt tak wykonanych pomiarów pozwala na ogólną ocenę emisji hałasu ze źródła (ulicy) i wytypowanie miejsc potencjalnego zagroŝenia terenów chronionych (terenów zabudowanych). Pomiary prowadzone w odległości 3-5 m od krawędzi jezdni, na wysokości 4 m w sąsiedztwie zabudowy, dają nam juŝ wielkości zagroŝenia hałasem na terenach chronionych. Jednym z celów pozyskiwania w taki sposób danych jest śledzenie zmian stanu klimatu akustycznego za pomocą pomiarów cyklicznych wykonanych w ustalonej sieci punktów pomiarowych. Obserwacjom podlegają łącznie źródła hałasu oddziaływujące w tym samym miejscu i okresie czasu. Zadanie realizowane jest w ramach systemu kontrolowania i ewidencji obiektów emitujących hałas (komputerowa baza OPH). Tak uzyskiwane wyniki badań i analiz są stosunkowo proste do zgromadzenia (emisja hałasu ze źródła), lecz na ogół nie mogą być w sposób jednoznaczny i precyzyjny odniesione do wielkości zagroŝenia hałasem, poniewaŝ nie są skorelowane ze sposobem i wskaźnikami zagospodarowania otoczenia trasy (imisja hałasu). Nie dostarczają teŝ jednoznacznie danych na temat liczby zagroŝonych osób w poszczególnych klasach parametru i zasięgu oddziaływania hałasu. Pomiar poziomu dźwięku określono za pomocą funkcji L AeqT ( równowaŝny poziom dźwięku A w db). 7
5. Analiza danych pomiarowych Zestawienia zawierające: lokalizację i charakterystykę punktów pomiarowych oraz dane dotyczące natęŝenia ruchu drogowego: całkowitego Q całk., pojazdów lekkich Q lekk., cięŝkich Q cięŝk., autobusów Q aut., procentowy udział pojazdów cięŝkich i autobusów w ruchu całkowitym p%, równowaŝny poziom dźwięku L Aeq oraz poziomy: maksymalnyl Amax i minimalny - L Amin, przedstawiono w tabelach 3-6. Rejon ul. Kopernika Kierunek: Warszawa- Suwałki wschodnia granica kierunku Suwałk droga krajowa nr 61 ul. Kopernika długość 1,6 km państwa- wylot z Grajewa w Lp. Nr punktu Lokalizacja punktu Charakterystyka jezdni Uwagi pomiarowego 1. P1 ul. Kopernika 17 droga główna, tranzytowa, prosta, zabudowa obustronna ruch płynny, jednorodzinna, zwarta, 3 szerokość jezdni: 2 pasy ruchu, szerokość pasa ruchu; 4 m kondygnacyjna, odległość od skraju jezdni: 4m po stronie stan nawierzchni: nawierzchnia gładka pomiarów, 3,5-4m po bez kolein i wyrw, stronie przeciwnej niweleta 0% 2. P2 ul. Kopernika 35A droga główna, tranzytowa, skrzyŝowanie, rodzaj ruchu - przerywany liczba pasów na jezdni: bliŝszej punktu pomiarowego 2 ; dalszej - 1 szerokość pasa ruchu; 4 m stan nawierzchni: dobry, bez kolein i wyrw, niweleta drogi 0,5% zabudowa obustronna jednorodzinna mieszana po stronie pomiarów i zwarta po stronie przeciwnej, budynki 1-2 kondygnacyjne, murowane, mieszkalne i usługowe w odległości 4,5-6m od skraju jezdni, po obu jej stronach Tabela 3. Pomiary zarejestrowane w punktach monitoringowych przy ul. Kopernika 17 (P1) i Kopernika 35A (P2) dla pory dnia Numer i opis punktu pomiarowego P1 Kopernika 17 pora dnia Daty pomiarów 08.06.2007 17.07.2007 L Aeq L Amin L Amax Czas pomiaru NatęŜenie Q w poj/h : Q cał Q lek 72,9 40,7 95,9 6 00-22 00 634 460 Q cię. QcięŜ. z przyczepą 129 39 Q aut p% 6 27,4 P2 Kopernika 35A pora dnia 08.06.2007 17.07.2007 72,2 42,0 99,9 6 00-22 00 668 490 p% - procentowy udział pojazdów cięŝkich i autobusów w całkowitej liczbie pojazdów 136 36 6 26,6 8
Rejon ul. Piłsudskiego Kierunek: Warszawa Suwałki wschodnia granica państwa - droga nr 61- wylot z Grajewa w kierunku na Warszawę ul. Piłsudskiego długość 3,1 km Lp. Nr punktu Lokalizacja punktu Charakterystyka jezdni Uwagi pomiarowego 1. P3 ul. Piłsudskiego 9 droga główna, tranzytowa, prosta ruch przerywany, liczba pasów na jezdni: bliŝszej 3, dalszej 2 pasy, szerokość pasa ruchu; 4 m -5m. stan nawierzchni: nowa nawierzchnia po remoncie niweleta drogi 0% 3m. 2. P4 ul. Piłsudskiego 25 droga główna, tranzytowa, prosta, ruch przerywany, 150m od przejazdu kolejowego szerokość jezdni: 2 pasy ruchu, szerokość pasa ruchu; 4,5 m stan nawierzchni: koleiny, lekkie nierówności, niweleta drogi 0,01% centrum miasta, zabudowa zwarta, mieszkalnousługowa, 2-kondygnacyjna, odległość od skraju jezdni do zabudowy po stronie wykonywania pomiarów 5-25m, po stronie przeciwnej Zabudowa obustronna mieszana. 2 kondygnacyjna, odległość pierwszej linii zabudowy od skraju jezdni 12-15m po stronie pomiarów i 3,5-4m po stronie przeciwnej, Tabela 4. Pomiary zarejestrowane w 2007 roku w punkcie monitoringowym przy ul. Piłsudskiego 9 (P3) w porze dziennej i nocnej oraz Piłsudskiego 25 (P4) w porze dziennej Numer i opis punktu pomiarowego P3 Piłsudskiego9 pora dnia P3 Piłsudskiego9 pora nocy Daty pomiaru 04.07.2007 17.07.2007 26/27.07. 2007 L Aeq L Amin L Amax Godziny pomiarów NatęŜenie Q w poj/h : Q cał Q lek 69,2 44,7 94,3 6.00-22.00 721 506 69,1 34,5 90,8 22.00-6.00 315 181 Q cię. QcięŜ. z przyczepą 155 48 96 35 Q aut p% 12 29,8 3 42,5 P4 Piłsudskiego 25 pora dnia 04.07.2007 17.07.2007 71,7 43,0 94,1 6.00-22.00 627 432 p% - procentowy udział pojazdów cięŝkich i autobusów w całkowitej liczbie pojazdów 144 41 10 31,1 9
Rejon ul. Ełcka Kierunek: Białystok Ełk- droga krajowa nr 65 - wylot z Grajewa w kierunku Ełku ul. Ełcka długość 1,6 km Lp. Nr punktu Lokalizacja punktu Charakterystyka jezdni Uwagi pomiarowego 1. P5 ul. Ełcka 26/5 droga główna, tranzytowa, prosta, ruch przerywany, szerokość jezdni: 2 pasy ruchu, szerokość pasa ruchu; 4 m stan nawierzchni: nawierzchnia z niewielkimi koleinami niweleta 0% zabudowa obustronna usługowa, jednorodzinna, i wielorodzinna, zwarta 4 kondygnacyjna, odległość od skraju jezdni 13m.po stronie pomiarów, a po stronie przeciwnej zabudowa luźna, 3 kondygnacyjna 2. P6 ul. Ełcka 69 droga główna, tranzytowa, zakręt ruch płynny, szerokość jezdni: 2 pasy ruchu, szerokość pasa ruchu; 4,5 m stan nawierzchni: lekkie koleiny niweleta drogi 0% zabudowa obustronna luźna, usługowa i mieszkaniowa, budynki 3 kondygnacyjne, murowane, w odległości 17m. od skraju jezdni po stronie pomiarów i 6 m po przeciwnej stronie. Tabela 5. Pomiary zarejestrowane w 2007r. w punkcie monitoringowym przy ul. Ełckiej 26/5 (P5) i ul. Ełckiej 69 (P6) w porze dnia Numer i opis punktu pomiarowego P5 ul. Ełcka 26/5 pora dnia P6 ul. Ełcka 69 pora dnia Daty pomiaru 05.07.2007 18.07.2007 05.07.2007 18.07.2007 L Aeq L Amin L Amax Czas pomiaru NatęŜenie Q w poj/h : Q cał Q lek 66,5 43,9 92,6 6.00-22.00 657 596 67,8 38,9 91,2 6.00-22.00 482 421 p% - procentowy udział pojazdów cięŝkich i autobusów w całkowitej liczbie pojazdów Q cię. QcięŜ. z przyczepą 48 10 46 8 Q aut p% 3 9,3 7 12,7 10
Rejon ul. Wojska Polskiego Kierunek droga krajowa nr 65 - wylot z Grajewa w kierunku na Białystok ul. Wojska Polskiego długość 2 km Lp. Nr punktu Lokalizacja punktu Charakterystyka jezdni Uwagi pomiarowego 1. P7 ul. Wojska droga główna, tranzytowa, prosta, zabudowa obustronna luźna, Polskiego 67 ruch płynny, 2 kondygnacyjna w szerokość jezdni: 2 pasy ruchu, odległości 12m od skraju szerokość pasa ruchu; 4,5 m jezdni po stronie pomiarów i stan nawierzchni: nawierzchnia gładka wielorodzinna 5- bez kolein niweleta 0,05% kondygnacyjna w odległości 8-50 m - po stronie przeciwnej 2. P8 Os. 1000-lecia 4 droga główna, tranzytowa, prosta ruch płynny, szerokość jezdni: 2 pasy ruchu, szerokość pasa ruchu; 4,5 m stan nawierzchni: nawierzchnia bez kolein i wyrw, niweleta drogi 0,05% zabudowa obustronna mieszana, usługowa i wielorodzinna, budynki 5 kondygnacyjne, wielorodzinne, w odległości 12m. od skraju jezdni po stronie pomiarów i po przeciwnej stronie zabudowa mieszana, budynki 3 kondygnacyjne w odległości 5 m. Tabela 6. Pomiary zarejestrowane w 2007r. w punkcie monitoringowym przy ul. Wojska Polskiego 67(P7)dla pory dnia i 1000-lecia 4 (P8) dla pory dnia i nocy Numer i opis punktu pomiarowego P7 ul. Wojska Polskiego 67 pora dnia Daty pomiaru 08.06.2007 18.07.2007 L Aeq L Amin L Amax Czas pomiarów NatęŜenie Q w poj/h : Q cał Q lek 67,3 40,6 91,9 6 00-22 00 490 445 Q cię. QcięŜ. z przyczepą 35 8 Q aut p% 2 9,2 P8 Os. 1000-lecia 4 pora dnia P8 Os. 1000-lecia 4 pora nocy 08.06.2007 18.07.2007 66,6 44,5 89,3 6 00-22 00 604 546 3/4.08.2007 60,6 33,0 89,5 22 00-6 00 145 134 p% - procentowy udział pojazdów cięŝkich i autobusów w całkowitej liczbie pojazdów 48 4 6 4 6 9,6 1 7,6 11
Tabela 7. Porównanie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku ze zmierzonymi w Grajewie w 2007roku wartościami równowaŝnego poziomu dźwięku A w db Numer Ulica Teren* Zmierzony poziom Dopuszczalny L Aeq punktu hałasu [db] poziom hałasu w środowisku* [db] dzień noc dzień noc dzień noc P1 Kopernika 17 3d 72,9-60 50 12,9 P2 Kopernika 35A 2a 72,2-55 50 17,2 P3 Piłsudskiego 9 3d 69,2 69,1 60 50 9,2 19,1 P4 Piłsudskiego 25 2a 71,7-55 50 16,7 P5 Ełcka 26/5 3d 66,5-60 50 6,5 P6 Ełcka 69 3d 67,8-60 50 7,8 P7 Wojska 3d 67,3-60 50 7,3 Polskiego 67 P8 1000-lecia 4 3a 66,6 60,6 60 50 6,6 10,6 * zgodnie z tabelą nr 1 Z analizy otrzymanych wartości poziomów hałasu wynika, Ŝe klimat akustyczny Grajewa w sąsiedztwie głównych tras komunikacyjnych był powaŝnie zagroŝony. Dopuszczalny poziom hałasu przekroczony był na wszystkich badanych odcinkach w dzień od 6,5 do 17 db, a w nocy od 10 do nawet 19 decybeli. Najgorszymi warunkami akustycznymi cechowała się w Grajewie ulica Kopernika prowadząca ruch tranzytowy z Warszawy w stronę granicy wschodniej. Poziom hałasu wynosił tu średnio w porze dnia 72,5 db, przy natęŝeniu ruchu wynoszącym średnio 651 pojazdów na godzinę. Udział szczególnie uciąŝliwych akustycznie pojazdów cięŝkich w ruchu całkowitym na tej ulicy był dość duŝy i wynosił w porze dnia ok. 27%. RównieŜ bardzo wysokim, tylko nieznacznie niŝszym jak na ul. Kopernika, poziomem hałasu w porze dnia, wynoszącym średnio 70,5 db, charakteryzowała się ulica Piłsudskiego. NatęŜenie ruchu wynosiło tu średnio 674 poj./h, przy tym bardzo duŝy był udział pojazdów cięŝkich szczególnie uciąŝliwych akustycznie (średnio w dzień wynosił ok. 30%, a w porze nocnej przekraczał nawet 42%). Odcinek w centrum miasta, od torów kolejowych do skrzyŝowania z ul. Wojska Polskiego (punkt P3) charakteryzował się najwyŝszym w mieście natęŝeniem ruchu całkowitego osiągającym 721 poj./h w porze dziennej i 315 poj./h w porze nocnej (42,2% udziału w ruchu całkowitym). Mniejszym natęŝeniem ruchu, szczególnie ruchu pojazdów cięŝkich, a co za tym idzie i mniejszym natęŝeniem hałasu charakteryzowały się w ulice mniej obciąŝone ruchem tranzytowym tj. ulice: Ełcka i Wojska Polskiego. Udział pojazdów cięŝkich w ruchu całkowitym wynosił tu od 9 do ok. 13% w dzień i tylko 7% w porze nocy. Poziom hałasu zanotowany na tych ulicach był mniejszy od 70 db, ale i tu stwierdzono przekroczenia poziomu dopuszczalnego o ok. 6,5-8 db w porze dnia i ok. 10 db w porze nocy. W celu porównania w tabeli 8 przedstawiono, obok wyników z 2007 roku, równieŝ wyniki poprzednich pomiarów wykonanych przez WIOŚ w roku 1999. Analizując otrzymane wartości moŝna stwierdzić, Ŝe w porze dziennej ponad dwukrotnie wzrosło natęŝenie ruchu pojazdów, w tym głównie cięŝkich, na trasie tranzytowej obejmującej ulice Piłsudskiego i Kopernika. Na ulicy Ełckiej i Wojska Polskiego równieŝ stwierdzono wzrost natęŝenia ruchu, jednak wyraźnie mniejszy jak na ww. ulicach. Mimo zwiększenia liczby 12
pojazdów zmierzony poziom hałasu, zarówno w porze dziennej jak i nocnej, był niŝszy jak w roku 1999. Większe natęŝenie hałasu, w stosunku do roku 1999, zanotowano tylko przy ul. Kopernika. Wynika to, z opisanego w podrozdziale Metodyka wykonywania pomiarów hałasu drogowego, sposobu przeprowadzenia pomiarów i innego ich przeznaczenia. Wg pomiarów przeprowadzonych w 2007 roku w omawianych punktach, mimo wyraźnego oddalenia mikrofonu pomiarowego od jezdni i wyniesienia go na znaczną wysokość, notowane są nadal wysokie, ponadnormatywne wartości poziomu hałasu. Tabela 8. Zestawienie uśrednionych pomierzonych wartości dla badanych ulic w Grajewie dla pory dnia i pory nocy w latach 1999 i 2007 - dla pory dnia (6.00-22.00): Badana trasa Rok Średni poziom równowaŝny dla 16 godz. dnia Średnie natęŝenie ruchu drogowego w poj/h L Aeq16 w db Q lekkie Q cięŝkie Q całk. p [%] ul. Kopernika 1999 71,3 368 78 446 17,5 2007 72,6 475 176 651 27 ul. Piłsudskiego 1999 72,4 414 92 506 18,2 2007 70,5 469 205 674 30,4 ul. Ełcka 1999 71,1 446 51 497 10,3 2007 67 509 61 570 11 ul. Wojska Polskiego 1999 70,1 488 38 526 7,2 2007 67 496 51 547 9,3 - dla pory nocy (22.00-6.00): Badana trasa Rok Średni poziom równowaŝny dla 8 godz. nocy Średnie natęŝenie ruchu drogowego w poj/h L Aeq8 w db Q lekkie Q cięŝkie Q całk. p [%] ul. Piłsudskiego 1999 69,9 92 43 135 31,9 2007 69,1 181 134 315 42,5 ul. Wojska Polskiego 1999 63,0 80 11 91 12,1 2007 60,6 134 11 145 7,6 p% - procentowy udział pojazdów cięŝkich i autobusów w całkowitej liczbie pojazdów Q [poj./h] 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Kopernika Grajewo - 2007r. - pora dzienna Piłsudskiego Ełcka Wojska Polskiego P1 P2 P3 P4 P5 P6 P7 P8 LAeq [db] 74 72 70 68 66 64 62 60 58 max. wartość dopuszczalna 56 54 52 50 Qcałkowite Q cięŝkie LAeq Rys. 1. Wielkość poziomów dźwięków A zbadanych dla punktów pomiarowych w Grajewie na tle rozkładów natęŝenia ruchu całkowitego pojazdów i udziału w nim samochodów cięŝarowych pora dnia - 2007 13
6. Wnioski: 1. Celem wykonanych pomiarów hałasu było określenie warunków panujących w sąsiedztwie głównych tras komunikacyjnych Grajewa tj. drogi krajowej nr 61 prowadzącej ruch tranzytowy w stronę granicy wschodniej (ulice Kopernika i Piłsudskiego) i drogi krajowej nr 65 Białystok-Ełk (ulice Wojska Polskiego i Ełckiej), uzyskanie informacji o stopniu ich uciąŝliwości akustycznej zarówno w porze dziennej jak i nocnej, oraz stwierdzenie ewentualnych zmian w skali natęŝenia hałasu w stosunku do badań przeprowadzony w 1999 roku. 2. Badania klimatu akustycznego na terenie Grajewa w porze dziennej wykazały, Ŝe na wszystkich badanych ulicach (Kopernika, Piłsudskiego, Wojska Polskiego i Ełckiej), emisja hałasu drogowego przekracza najwyŝszą (dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, zamieszkania zbiorowego oraz zabudowy jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi) dopuszczalną przepisami wartość tj. 60dB. 3. Badania klimatu akustycznego wykonane w Grajewie w porze nocnej wykazały, Ŝe emisja hałasu komunikacyjnego na badanych odcinkach ulic Piłsudskiego i Wojska Polskiego, równieŝ zdecydowanie przekraczała najwyŝszą, dopuszczalną dla ww. terenów, wartość wynoszącą dla pory nocnej 50 db. 4. W porze dziennej najwyŝszym poziomem hałasu charakteryzowała się ulica Kopernika, gdzie natęŝenie hałasu, przekraczało od ok. 13 do 17 db ( w zaleŝności od kategorii terenu wg tab.1) poziom dopuszczalny. Ulica ta cechowała się równieŝ duŝą całkowitą ilością pojazdów (śr. 651 poj/h), przy 27% udziale pojazdów cięŝkich. Zabudowa mieszkaniowa jest zlokalizowana bezpośrednio przy ulicy, a więc uciąŝliwość akustyczna dla mieszkańców jest bardzo duŝa. 5. Niewiele niŝszym poziomem hałasu drogowego w porze dziennej, przekraczającym od 9 do ok.17 db (w zaleŝności od kategorii terenu jw.) poziom dopuszczalny, cechowała się ulica Piłsudskiego. Bardzo wysoki był poziom hałasu zmierzony na tej ulicy w porze nocnej (69,1 db). O 19 db przekroczył on poziom dopuszczalny. NatęŜenie całkowite ruchu pojazdów w porze dnia było tu bardzo duŝe (śr. 674 pojazdów na godzinę). Większy był tu równieŝ, w porównaniu z ul. Kopernika, udział w ruchu dziennym pojazdów cięŝarowych (średnio 30%). W porze nocnej natomiast był on tu najwyŝszy w mieście (42%) i stwarzał w pobliŝu drogi bardzo niekorzystny klimat akustyczny. TakŜe na tej ulicy budynki mieszkalne zarówno jednorodzinne jak i 14
wielorodzinne zlokalizowane są blisko ulicy, a więc uciąŝliwość akustyczna dla mieszkańców jest równieŝ bardzo duŝa. 6. NiŜsze poziomy hałasu (67 69 db), choć równieŝ przekraczające o 6-8 db poziom dopuszczalny, zanotowano przy ulicach wchodzących w skład drugiej trasy przelotowej przez miasto tj. przy ul. Wojska Polskiego i Ełckiej (trasa Białystok Ełk). 7. W wyniku przeprowadzonych pomiarów na objętych pomiarami ulicach Grajewa nie stwierdzono, zarówno w porze dziennej jak i nocnej, przekroczenia tzw. poziomu progowego hałasu. Jednak wszystkie zmierzone wartości mieściły się w skali duŝej i bardzo duŝej uciąŝliwości akustycznej. 8. W stosunku do wyników badań przeprowadzonych w roku 1999 w 2007 roku stwierdzono znaczny wzrost natęŝenia ruchu na głównych ulicach w mieście. Poziomy hałasu zmierzone w 2007 roku były natomiast nieco niŝsze od wartości uzyskanych w poprzednich badaniach (z wyjątkiem ulicy Kopernika). Wyników badań nie moŝna jednak porównywać w sposób bezpośredni. Jest to związane z zastosowaniem, w kaŝdym z okresów badań, innych metodyk pomiarowych, słuŝących róŝnym celom wykonywania pomiarów oraz ze zmianą obowiązujących przepisów prawnych.. W roku 1999 identyfikowano odcinki ulic o największej emisji hałasu (pomiary prowadzono w bezpośrednim sąsiedztwie jezdni, na wysokości 1 m), a w 2007 roku pomiary przeprowadzono na terenach chronionych (zabudowanych) przy tych odcinkach (w odległości od 2 do 9 m od jezdni na wys. 4 m). Mimo odsunięcia miernika pomiarowego od źródła hałasu (drogi) uzyskane wielkości hałasu w tych punktach były w dalszym ciągu bardzo wysokie i zarówno w dzień jak i w nocy znacznie przekraczały poziomy dopuszczalne. 9. W celu wyeliminowania niekorzystnego wpływu ruchu, głównie tranzytowego, na klimat akustyczny Grajewa niezbędne jest jak najszybsze rozpoczęcie budowy obwodnicy miasta. Ciągły wzrost natęŝenia ruchu, w tym ruchu tranzytowego pojazdów cięŝkich, na ulicach Piłsudskiego i Kopernika, powoduje wzrost juŝ i tak bardzo duŝej uciąŝliwości akustycznej tej trasy dla zamieszkującej przy niej ludności. Tym bardziej, Ŝe zabudowa mieszkaniowa na obu ulicach graniczy z nimi bezpośrednio. Instytut Ochrony Środowiska planuje w 2008 roku przeprowadzenie w Grajewie pomiarów wartości poziomów długookresowych hałasu (L DWN oraz L N ), 15
które słuŝą do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem. 16
17
Załącznik nr 1. Tabela z przekroczeniami hałasu Grajewo 2007 Lp. Nazwa punktu Długość ulicy [km] Długość badanego odcinka [km] Przekroczenie dopuszczalnej normy [db] dzień Przekroczenie dopuszczalnej normy [db] noc P1 ul. Kopernika 17 1,6 0,25 12,9 - P2 ul. Kopernika 35A 1,6 0,2 17,5 - P3 ul. Piłsudskiego 9 3,1 0,2 9,2 19,1 P4 ul. Piłsudskiego 25 3,1 0,4 16,7 - P5 ul. Ełcka 26/5 1,6 0,5 6,5 - P6 ul. Ełcka 69 1,6 0,7 7,8 - P7 ul. Wojska Polskiego 67 2 0,55 7,3 - P8 Ul. Wojska Polskiego-przy osiedlu 1000-lecia 4 2 0,7 6,6 10,6 Długości ciągów ulic podane przez Urząd Miasta i Generalną Dyrekcję Dróg Publicznych : 1. ul. Kopernika - ul. Piłsudskiego 6,016 km 2. ul. Ełcka ul. Wojska Polskiego 3,920 km 18