UWARUNKOWANIA PRAWNE REMEDIACJI GLEB W POLSCE Joanna Kwapisz Główny specjalista Tel. 22 57 92 274 Departament Gospodarki Odpadami
Obowiązujące Ochrona powierzchni regulacje ziemi prawne Poziom UE: Dyrektywa 2004/35/WE w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu tzw. ELD Dyrektywa 2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych (dawna IPPC - zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) tzw. IED komunikat Komisji Europejskiej - Strategia tematyczna w dziedzinie ochrony gleby - COM (2006)231
Obowiązujące Ochrona powierzchni regulacje ziemi prawne Poziom krajowy: ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska oraz wydane na jej podstawie: rozporządzenie MŚ z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie oraz wydane na jej podstawie akty wykonawcze: rozporządzenie MŚ z dnia 30 kwietnia 2008 r. w sprawie kryteriów oceny wystąpienia szkody w środowisku rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 czerwca 2008 r. w sprawie rodzajów działań naprawczych oraz warunków i sposobu ich prowadzenia ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw
Obowiązujące regulacje prawne ustawa,,szkodowa Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, stanowiąca transpozycję dyrektywy ELD, wprowadza pojęcia: szkoda w środowisku w powierzchni ziemi - zanieczyszczenie gleby lub ziemi, w tym w szczególności zanieczyszczenie mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi i środowiska rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie kryteriów oceny wystąpienia szkody w środowisku wskazuje, że: kryterium, oceny wystąpienia szkody w środowisku w powierzchni ziemi jest przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi oraz konieczność zmiany dotychczasowego sposobu wykorzystania powierzchni ziemi działania naprawcze, których rodzaje określono w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie rodzajów działań naprawczych oraz warunków i sposobu ich prowadzenia przywrócenie jakości gleby i ziemi do stanu wymaganego standardami Regulacje tej ustawy wskazują, że w przypadku wystąpienia szkody w środowisku podmiot obowiązany jest do podjęcia działań naprawczych
Obowiązujące regulacje prawne Prawo ochrony środowiska W odniesieniu do szkód w środowisku w powierzchni ziemi, które wystąpiły przed dniem 30 kwietnia 2007 r. stosuje się uchylone, czasowo utrzymane w mocy przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska (art. 35 ust. 1 ustawy szkodowej ) Szczegółowe regulacje zostały zawarte w dziale IV Ochrona powierzchni ziemi (art. 101-111) standard jakości określa zawartość niektórych substancji w glebie albo ziemi, poniżej których żadna z funkcji pełnionych przez powierzchnię ziemi, oceniana na podstawie jej faktycznego zagospodarowania i wykorzystania, nie jest naruszona w przypadku stwierdzenia przekroczenia wartości dopuszczalnej stężenia substancji w badanej glebie lub ziemi istnieje obowiązek jej rekultywacji rekultywacja zanieczyszczonej gleby lub ziemi polega na ich przywróceniu do stanu wymaganego standardami jakości
Obowiązujące regulacje prawne ustawa wprowadzająca Ustawa o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw Poprzez art. 13 ustawy wprowadzającej, dla określonych przypadków, ograniczono zakres obowiązku rekultywacji. Jeżeli podmiot zobowiązany do rekultywacji zanieczyszczonej gleby wykaże, że zanieczyszczenie nastąpiło przed dniem 1 września 1980 r. tj. przed wprowadzeniem ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska działania związane z rekultywacją można przeprowadzić w węższym zakresie.
IED obowiązki dot. gleb i wód gruntowych Dyrektywa IED nakłada na prowadzącego instalację nowe obowiązki w zakresie ochrony gleb i wód gruntowych dotyczące: opracowania sprawozdania bazowego raportu początkowego zawierającego informacje na temat zanieczyszczenia gleby i wód gruntowych substancjami powodującymi ryzyko (art. 22, ust. 2), w trakcie eksploatacji instalacji (art. 14 i art. 16) prowadzenia monitoringu gleby (raz na 10 lat) i wód gruntowych (raz na 5 lat) lub prowadzenia systematycznej oceny ryzyka zanieczyszczenia gleby i wód gruntowych dokonania oceny stanu zanieczyszczenia gleby i wód gruntowych po zakończeniu eksploatacji instalacji raportu końcowego (art. 22 ust. 3).
Projekt ustawy zmieniającej ustawę Poś Projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw transpozycja przepisów dyrektywy IED doprecyzowanie uporządkowanie przepisów dotyczących powierzchni ziemi Przedmiotowy projekt znajduje się obecnie na etapie prac Komitetów Rady Ministrów
Sposób realizacji obowiązków dot. ochrony powierzchni ziemi w oparciu o obowiązujące przepisy stwierdzone zanieczyszczenie stanowi: szkodę w środowisku w powierzchni ziemi podlegającą obowiązkowi działań naprawczych na podstawie ustawy szkodowej (dyrektywa IED nie narusza dyrektywy ELD). zanieczyszczenia powierzchni ziemi, które powstały przed dniem 30 kwietnia 2007 r., podlegające rekultywacji na podstawie uchylonych, utrzymanych czasowo w mocy, przepisów ustawy Poś. Oznacza to, że pojawia się obowiązek rekultywacji/działań naprawczych polegający na przywróceniu gleby i ziemi do stanu wymaganego standardami jakości gleby i ziemi
Definicje remediacja poddanie gleby, ziemi i wód gruntowych działaniom mającym na celu usunięcie lub zmniejszenie ilości, kontrolowanie oraz ograniczenie rozprzestrzeniania się substancji powodujących ryzyko, tak, aby teren zanieczyszczony przestał stwarzać zagrożenie dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, z uwzględnieniem obecnego i planowanego w przyszłości sposobu użytkowania terenu; w uzasadnionych przypadkach remediacja może polegać na samooczyszczaniu, jeżeli przynosi ono największe korzyści dla środowiska pojęcie remediacji nie jest zdefiniowane w Dyrektywie IED, lecz zostało użyte w definicji konkluzji dotyczących BAT, która odnosi się do tego rodzaju działań samooczyszczanie to biologiczne, chemiczne i fizyczne procesy, których skutkiem jest ograniczenie ilości, ładunku, stężenia, toksyczności, dostępności oraz rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w glebie, ziemi i wodach, przebiegające samoistnie, bez ingerencji człowieka, ale których przebieg może być przez człowieka wspomagany
Definicje powierzchnia ziemi uzupełniono dotychczasową definicję o wody gruntowe historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi poprzez wprowadzenie daty granicznej, która już funkcjonuje w obowiązującym systemie prawnym (art. 35 ustawy szkodowej) pozwoli w prostszy sposób rozróżnić zanieczyszczenia gleb i stosować właściwą podstawę prawną przy podejmowaniu remediacji substancja powodująca ryzyko to substancja stwarzająca zagrożenie i mieszanina stwarzająca zagrożenie w rozumieniu przepisów ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach
Rozporządzenie w sprawie oceny zanieczyszczenia Delegacja do wydania rozporządzenia, w którym zostaną określone: etapy identyfikacji terenów zanieczyszczonych lista działalności mogących z dużym prawdopodobieństwem powodować historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi dopuszczalne zawartości w glebie oraz dopuszczalne zawartości w ziemi niektórych substancji powodujących ryzyko referencyjne metodyki wykonywania badań właściwości i zanieczyszczenia gleby i ziemi W razie potrzeby, w rozporządzeniu mogą zostać określone: dodatkowe wymagania dotyczące oceny wystąpienia zanieczyszczenia powierzchni ziemi na terenie zakładu, gdzie eksploatowana jest lub była w przeszłości instalacja wymagająca uzyskania pozwolenia zintegrowanego, w tym wymagania dotyczące zakresu i sposobu sporządzenia: raportu początkowego monitoringu w trakcie eksploatacji instalacji raportu końcowego referencyjne metodyki modelowania rozprzestrzeniania substancji w glebie, ziemi i wodach gruntowych.
Projekt planu remediacji Obowiązany do remediacji /działań naprawczych (władający powierzchnią ziemi lub sprawca) przygotowuje i przedkłada organowi projekt planu remediacji, który zawiera - określone w ustawie - informacje na temat m.in. właściwości gleby oraz rodzaju pokrycia terenu, w tym roślinności, zabudowy sposobu użytkowania zanieczyszczonego terenu rodzaj zanieczyszczenia aktualna i docelowa zawartość w glebie i w ziemi substancji powodujących ryzyko oceny występowania znaczącego zagrożenia dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska na danym terenie; której wynik daje możliwość odstąpienia od remediacji gdy nie ma zagrożenia (proj. art. 101n opis dokonywania oceny oraz fakultatywne upoważnienie do wydania rozporządzenia w tej sprawie) budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych planowanego sposobu prowadzenia remediacji sposobu potwierdzenia prawidłowego wykonania remediacji, w tym miejsce sposób przeprowadzenia kontrolnych pomiarów w glebie i ziemi zawartości substancji powodujących ryzyko oraz sposób ich udokumentowania Plan remediacji ustala regionalny dyrektor ochrony środowiska w drodze decyzji
Plan remediacji Dokonując w planie remediacji oceny występowania zagrożenia uwzględnia się w szczególności: - formę w jakiej występuje zanieczyszczenia i jego biodostępność, - możliwość rozprzestrzeniania się zanieczyszczenia, - potencjalne drogi narażenia z uwzględnieniem rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w zależności od właściwości gleb, budowy geologicznej, - elementy środowiska oraz ludzi, którzy mogliby ucierpieć w wyniku zanieczyszczenia, w tym w szczególności występowanie na terenie zanieczyszczonym i w okolicy: gruntów uprawnych, ogródków, parków, placów zabaw, budynków mieszkalnych, chronionych siedlisk i gatunków, zasobów wody pitnej i ujęć wody.
Sposób prowadzenia remediacji Przy ustalaniu w planie remediacji sposobu jej prowadzenia należy kierować się następującymi zasadami: W pierwszej kolejności należy rozważyć usunięcie zanieczyszczenia do poziomu dopuszczalnej zawartości Można odstąpić od usunięcia zanieczyszczenia do dopuszczalnej zawartości gdy: nie istnieje techniczna możliwość usunięcia zanieczyszczenia; negatywne skutki dla środowiska prowadzenia działań byłyby niewspółmiernie wysokie do korzyści wśrodowisku; przeprowadzona analiza kosztów i korzyści dla kilku wariantów wykaże, że koszty oczyszczania byłyby nieproporcjonalnie wysokie w stosunku do korzyści wśrodowisku i zasadne jest wykonanie remediacji sposobem innym niż oczyszczanie powierzchni ziemi. i w takich przypadkach w planie remediacji określa się: sposób zmniejszenia ilości zanieczyszczeń ograniczenie możliwości rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, w tym także pomiary przeprowadzenie samooczyszczania (również wspomaganego samooczyszczania), w tym także pomiary, sposób ograniczenia dostępu ludzi do zanieczyszczonego terenu, wskazanie konieczności zmiany sposobu użytkowania zanieczyszczonego terenu
Sposób prowadzenia remediacji Regionalny dyrektor ochrony środowiska dokonuje oceny wykonania remediacji, która polega na stwierdzeniu zgodności jej wykonania z ustalonym planem remediacji. W przypadku gdy stwierdzono niezgodność wykonania remediacji z ustalonym planem remediacji stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Identyfikacja terenów zanieczyszczonych Starosta dokonuje identyfikacji terenów, na których prowadzona była przed 30 kwietnia 2007 r. działalność mogąca z dużym prawdopodobieństwem powodować historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi i dokonuje wstępnej oceny występowania zanieczyszczenia gleby i ziemi na tych terenach Starosta sporządza listę terenów, na których stwierdził występowanie potencjalnych historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi Władający powierzchnią ziemi na wniosek starosty udostępnia wszelkie dostępne informacje o występowaniu historycznego zanieczyszczenia powierzchni ziemi oraz jego możliwych źródłach
Identyfikacja terenów zanieczyszczonych Regionalny dyrektor ochrony środowiska ustala i aktualizuje przynajmniej raz na 5 lat harmonogram remediacji historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi, do których remediacji jest obowiązany. Ustalając i aktualizując harmonogram, uwzględnia się potrzebę wykonania w pierwszej kolejności remediacji terenów, które stanowią największe zagrożenie dla zdrowia ludzi lub środowiska oraz możliwość finansowania tych działań.
Wniosek o wydanie pozwolenia zintegrowanego Dla instalacji, które wykorzystują, produkują lub uwalniają substancje powodujące ryzyko wniosek o wydanie pozwolenia powinien zawierać: raport początkowy aktualne informacje na temat zanieczyszczenia terenu zakładu tymi substancjami opis stosowanych sposobów zapobiegania emisjom do gleby, ziemi i wód gruntowych propozycje dotyczące: systematycznej oceny ryzyka zanieczyszczenia terenu zakładu
Raport końcowy przed przystąpieniem do zakończenia eksploatacji instalacji prowadzący sporządza i przedkłada organowi właściwemu do wydania pozwolenia raport końcowy raport zawiera: - informacje na temat planowanego sposobu użytkowania terenu - aktualne informacje na temat zanieczyszczenia terenu zakładu raport przygotowany jest w sposób umożliwiający porównanie z raportem początkowym, w szczególności poprzez ilościowe porównanie informacji na temat zanieczyszczenia
DZIEKUJĘ ZA UWAGĘ Joanna Kwapisz tel. 22 57 92 274 Departament Gospodarki Odpadami