Analiza potencjału zatrudnieniowego sekcji gospodarki w Małopolsce

Analiza potencjału zatrudnieniowego sekcji gospodarki w Małopolsce Analiza porównawcza podmiotów gospodarczych województwa małopolskiego Dr Mariusz Łapczyński Kraków, lipiec 2007

Publikacja powstała na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie w ramach projektu Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżet państwa w ramach Działania 2.1 Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Copyright Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie, Kraków 2007 Wszelkie prawa zastrzeżone. 2

1. Wprowadzenie metodologia badań... 4 2. Podstawowe charakterystyki według sekcji PKD (woj. małopolskie i Polska)... 7 2.1. Liczba pracujących (wskaźnik dynamiki)... 7 2.2. Liczba pracujących (zmiana udziału)... 9 2.3. Liczba podmiotów gospodarki narodowej (wskaźnik dynamiki)... 10 2.4. Liczba podmiotów gospodarki narodowej (zmiana udziału)... 11 2.5. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie... 12 2.6. Liczba zatrudnionych absolwentów... 14 2.7. Nakłady inwestycyjne... 15 2.8. Wynik finansowy brutto... 16 2.9. Współczynnik przyjęć... 18 2.10. Liczba przyjęć... 20 2.11. Liczba zwolnień... 21 2.12. Współczynnik zwolnień... 22 2.13. PKB (wartość dodana brutto)... 23 2.14. Rentowność brutto... 23 3. Ranking najbardziej dynamicznych sekcji PKD... 25 3.1. Ranking sekcji PKD... 25 3.2. Liczba pracujących według sekcji EKD w krajach UE... 30 3.3. Diagnoza Państwowej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych (PAIIZ) 31 3.4. Podsumowanie... 32 4. Charakterystyka wybranych sekcji PKD... 33 4.1. Sekcja K... 33 4.2. Sekcja H... 35 4.3. Sekcja O... 38 5. Aneks... 39 5.1. Liczba pracujących... 39 5.2. Liczba podmiotów gospodarki narodowej... 42 5.3. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie... 45 5.4. Liczba zatrudnionych absolwentów... 48 5.5. Nakłady inwestycyjne... 50 5.6. Wynik finansowy brutto... 53 5.7. Współczynnik przyjęć... 56 5.8. Liczba przyjęć... 59 5.9. Liczba zwolnień... 62 5.10. Współczynnik zwolnień... 65 5.11. PKB (wartość dodana brutto)... 68 5.12. Rentowność brutto... 70 5.13. Zatrudnienie w krajach UE... 72 3

1. Wprowadzenie metodologia badań Celem badania jest identyfikacja najbardziej dynamicznie rozwijających się branż w woj. małopolskim, które w najbliższych latach tworzyć będą najwięcej miejsc pracy. Opracowanie niniejsze jest jedynie etapem wstępnym, bowiem branże, które zostaną tu wskazane, poddane zostaną w kolejnych etapach pogłębionym badaniom ilościowym i jakościowym. W podziale przedsiębiorstw na branże wykorzystano Polską Klasyfikację Działalności (PKD), gdyż wszelkie dostępne dane statystyczne uwzględniają podział według sekcji tejże klasyfikacji. Analizie poddano sekcje od A do O. Sekcja A Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo obejmuje m.in. podmioty zajmujące się uprawą roślin, hodowlą zwierząt, gospodarką łowiecką, czy szkółkarstwem leśnym. Sekcja B Rybactwo obejmuje m.in. podmioty trudniące się rybołówstwem i hodowlą ryb. Ze względu na specyfikę województwa połączono obie te sekcje w jedną kategorię. W skład sekcji C Górnictwo wchodzą podmioty gospodarcze zajmujące się m.in. wydobywaniem węgla kamiennego, górnictwem ropy naftowej, górnictwem metali nieżelaznych, wydobywaniem żwiru i piasku czy produkcją soli. Sekcja D Przetwórstwo przemysłowe jest bardzo rozbudowana. Znajdują się tam przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją: żywności; wyrobów włókienniczych i odzieży; wyrobów futrzarskich i skór; drewna i wyrobów z drewna, papieru, mebli; koksu, paliw; wyrobów chemicznych, wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych; metali i wyrobów z metali; maszyn i urządzeń, urządzeń optycznych i elektrycznych, sprzętu radiowego i telewizyjnego, instrumentów muzycznych; sprzętu transportowego i samochodów. Sekcja E Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę obejmuje podmioty zajmujące się wytwarzaniem i dystrybucją energii elektrycznej, pary wodnej i gorącej wody oraz uzdatnianiem i rozprowadzaniem wody. W sekcji F Budownictwo znajdują się firmy trudniące się wznoszeniem kompletnych budynków i budowli, wykańczaniem wnętrz, inżynierią lądową i wodną oraz wynajmem sprzętu budowlanego. Sekcja G Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego zawiera przedsiębiorstwa trudniące się m.in.: sprzedażą i naprawą samochodów, sprzedażą akcesoriów i części samochodowych; handlem hurtowym; sprzedażą detaliczną. 4

W sekcji H Hotele i restauracje znajdują się obiekty noclegowe turystyki, placówki gastronomiczne (restauracje, bary) oraz firmy zajmujące się kateringiem. Sekcja I Transport, gospodarka magazynowa i łączność obejmuje podmioty gospodarcze, które trudnią się: transportem lądowym (pasażerskim i towarowym); transportem wodnym i lotniczym; działalnością wspomagającą transport; działalnością pocztową i kurierską, telekomunikacją (telefonia cyfrowa, telewizja kablowa i inne). W sekcji J Pośrednictwo finansowe znajdują się przedsiębiorstwa zajmujące się m.in. działalnością bankową i leasingową, ubezpieczeniami oraz funduszami emerytalnorentowymi, działalnością maklerską. Sekcja K ( Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej ) obejmuje firmy, które trudnią się m.in.: obsługą nieruchomości; wynajmem maszyn i urządzeń, wynajmem samochodów; informatyką (przetwarzaniem danych, oprogramowaniem, konserwacją i naprawą maszyn biurowych); działalnością badawczo-rozwojową (w zakresie nauk społecznych, humanistycznych, technicznych, przyrodniczych); reklamą, badaniami rynku, rekrutacją pracowników, usługami detektywistycznymi. Sekcja L ( Administracja publiczna, obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne ) zawiera z kolei podmioty trudniące się m.in. administracją publiczną, sprawami zagranicznymi, zapewnieniem bezpieczeństwa, wymiarem sprawiedliwości itp. W sekcji M Edukacja znajdują się przedszkola oraz podmioty trudniące się szkolnictwem w zakresie podstawowym, średnim i wyższym, kształceniem ustawicznym, szkoły językowe, szkoły nauki jazdy. Sekcja N Ochrona zdrowia i pomoc społeczna zawiera podmioty, które zajmują się działalnością w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego, działalnością weterynaryjną i opieką wychowawczą i społeczną. Sekcja O - Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała - to najbardziej zróżnicowana ze wszystkich omawianych tutaj sekcji. Obejmuje m.in. podmioty trudniące się: odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków, gospodarowaniem odpadami; działalnością związków zawodowych; działalnością związaną z kulturą, rekreacją i sportem (stacje radiowe i telewizyjne, filharmonie, zespoły pieśni i tańca, domy kultury, muzea); pozostałą działalnością (m. in. firmy trudniące się fryzjerstwem, działalnością pogrzebową, praniem i czyszczeniem wyrobów włókienniczych). Dla przejrzystości wszystkich zamieszczonych w niniejszym raporcie zestawień, tabel i wykresów posłużono się następującymi skróconymi nazwami sekcji: A+B (Rolnictwo), C (Górnictwo), D (Przemysł), E (Energetyka), F (Budownictwo), G (Handel), H (Hotele i restauracje), I (Transport), J (Finanse), K (Nieruchomości), L (Administracja), M (Edukacja), N (Zdrowie), O (Pozostałe usługi). Skróty te będą widoczne w nagłówku każdej strony raportu. 5

Na potrzeby raportu przeprowadzono analizę danych wtórnych opierając się na danych GUS udostępnionych w formie drukowanej (roczniki statystyczne) i elektronicznej (Bank Danych Regionalnych, Bank Danych HERMIN), danych Urzędu Statystycznego w Krakowie (roczniki statystyczne województwa małopolskiego) oraz danych z Eurostatu (http://epp.eurostat.ec.europa.eu). Z powodu zbyt krótkiego szeregu czasowego oraz braku związków liniowych między zmiennymi, zrezygnowano z budowy modelu regresyjnego, wykorzystując jedynie absolutne i względne miary dynamiki zjawisk. Dane poddane analizie dotyczą okresu 2001-2005. Świeższe, czyli za 2006 rok, nie były jeszcze dostępne w momencie finalizowania prac badawczych. Jeśli natomiast chodzi o początek szeregu czasowego, to pierwotnie zamierzano rozpocząć gromadzenie danych od 1999 r. roku powstania województwa małopolskiego. Po analizie dynamiki PKB (Rys. 1.) zdecydowano się jednak na skrócenie badanego okresu o 2 lata. Skrócenie okresu analizy do lat 2001-2005 pozwoliło bowiem bardziej jednoznacznie ocenić dynamikę zmian i trendy, które nastąpiły w gospodarce regionu od 2001 roku, który stanowi moment wkroczenia polskiej gospodarki w fazę dynamicznego wzrostu (rok 2001 to czas odbicia się od widocznego poniżej dołka koniunkturalnego 1 ). Rys. 1. Dynamika PKB w latach 1999-2004 (rok poprzedni = 100%) 104,5 104,2 103,8 105,3 101 101,4 Źródło: dane GUS 1999 2000 2001 2002 2003 2004 1 Technicznie rzecz ujmując, dołkiem koniunkturalnym nazywa się potocznie punkt oscylacji na wykresie wahań cyklicznych (tu: długookresowych wahań koniunktury) znajdujący się najniżej mierząc od poziomu przeciętnego. Innymi słowy, jest to punkt reprezentujący najniższe wartości wskaźników makroekonomicznych. 6

2. Podstawowe charakterystyki według sekcji PKD (województwo małopolskie i Polska) Analiza kondycji i potencjału zatrudnieniowego poszczególnych branż (sekcji PKD) opiera się o zestaw następujących zmiennych: 1. liczba pracujących (wskaźnik dynamiki); 2. liczba pracujących (zmiana udziału); 3. liczba podmiotów gospodarki narodowej (wskaźnik dynamiki); 4. liczba podmiotów gospodarki narodowej (zmiana udziału); 5. przeciętne miesięczne wynagrodzenie; 6. liczba zatrudnionych absolwentów; 7. nakłady inwestycyjne; 8. wynik finansowy brutto; 9. współczynnik przyjęć; 10. liczba przyjęć; 11. liczba zwolnień; 12. współczynnik zwolnień; 13. PKB (wartość dodana brutto); 14. rentowność brutto. Wśród powyższych zmiennych w sposób intuicyjny wyszczególnić można następujące kategorie: zmienne odnoszące się do polityki zatrudnienia 6, 9, 10, 11, 12; zmienne odnoszące się do kondycji finansowej przedsiębiorstwa 8, 14; zmienne informujące o rynku pracy 1, 2, 3, 4, 5; zmienne informujące o koniunkturze 13; zmienne informujące o polityce rozwojowej przedsiębiorstw 7. Kolejność zaprezentowana w tym raporcie opiera się jednak na rankingu od najważniejszej zmiennej do najmniej ważnej. Ważność tych cech została ustalona w fazie wstępnej prac nad niniejszym raportem, a szczegóły metodologiczne dotyczące powyższego uporządkowania zostaną omówione w rozdziale trzecim. 2.1. Liczba pracujących (wskaźnik dynamiki) Za główny czynnik decydujący o atrakcyjności danej branży, z punktu widzenia perspektyw wzrostu zatrudnienia, uznano liczbę osób pracujących. Zgodnie z definicją GUS, osobą pracującą jest ta osoba, która wykonuje pracę przynoszącą jej zarobek lub dochód. Analizowana tutaj zmienna to liczba pracujących w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy w głównym miejscu pracy, która nie obejmuje podmiotów gospodarczych zatrudniających mniej niż 9 osób. Zmienną tę potraktowano dwojako: po pierwsze, prześledzono dynamikę liczby zatrudnionych według sekcji PKD, a po drugie dokonano analizy zmiany udziału liczby pracujących w poszczególnych sekcjach w odniesieniu do całkowitej liczby pracujących. Pierwsza wartość przedstawia zmianę procentową w 2005 r. względem 2001 r., zaś druga wyrażona jest w punktach procentowych będących różnicą udziału danej sekcji w 2005 r. i udziału w 2001 r. 7

Rys. 2. Zmiana liczby pracujących w latach 2001-2005 wg sekcji PKD (woj. małopolskie i Polska) M 15% K 14% O 12% H 9% J 9% L 9% G 8% A+B 0% Woj. małopolskie I -1% D -2% E -5% F -9% N -17% C -34% M 12% K 11% G 8% L 6% O 6% H 1% D 1% Polska Źródło: dane GUS i US w Krakowie J -4% I -7% E -11% C -15% A+B -21% N -23% F -25% Analiza Rys. 2. pozwala stwierdzić, że sekcjami, które zanotowały największy wzrost liczby zatrudnienia jest M Edukacja oraz K Obsługa nieruchomości i podmiotów gospodarczych 2. Sytuacja w woj. małopolskim jest podobna do sytuacji w całym kraju. Pomimo różnic na kolejnych pozycjach, można zauważyć, że na obu wykresach względnie wysoką lokatę uzyskują sekcje O, H, G i L. Znaczne różnice dotyczą sekcji A+B Rolnictwo i rybołówstwo. O ile, w skali Polski liczba pracujących zmalała o ponad 1/5 (21%), o tyle w woj. małopolskim pozostaje właściwie bez zmian. 2 Dane surowe oraz szczegółowe statystyki i wykresy zamieszczono w aneksie raportu. Dotyczy to każdej analizowanej zmiennej. 8

2.2. Liczba pracujących (zmiana udziału) Rys. 3. Zmiana udziału (pkt. procentowe) poszczególnych sekcji PKD z punktu widzenia liczby pracujących w 2005 r. względem 2001 r. (woj. małopolskie i Polska) M 1,1 G 1 K 0,8 O 0,3 L 0,2 H 0,2 J 0,1 Woj. małopolskie E -0,1 I -0,1 A+B -0,4 C -0,4 D -0,6 F -0,7 N -1,4 M 1,6 G 1,1 K 0,9 D 0,7 L 0,5 O 0,2 H 0 Polska J -0,1 E -0,3 I -0,3 C -0,4 A+B -0,4 F -1,5 N -2,1 Źródło: dane GUS i US w Krakowie Na Rys. 3. przedstawiono liczbę pracujących w nieco innym ujęciu. Tym razem przeanalizowano zmianę udziału poszczególnych sekcji wyrażono w punktach procentowych. W świetle tej statystyki, sekcje, które zanotowały największy wzrost udziału to M Edukacja, G Handel oraz K Obsługa nieruchomości i podmiotów gospodarczych. Zestawienie zamykają sekcje F Budownictwo i N Ochrona zdrowia. Sekcją, która odróżnia sytuację w Polsce od sytuacji woj. małopolskiego jest D Przetwórstwo przemysłowe. W Małopolsce udział pracujących w tym sektorze zmalał o 0,6 punktu procentowego, natomiast w skali kraju wzrósł o 0,7 punktu procentowego. 9

2.3. Liczba podmiotów gospodarki narodowej (wskaźnik dynamiki) Drugi ważny czynnik decydujący o wzroście zatrudnienia w danej branży to liczba podmiotów gospodarki narodowej, działających w poszczególnych sekcjach. Uznano, że przedsiębiorcy decydując się na wybór danej sekcji uznają ją za atrakcyjną i wiążą z nią nadzieje na duże zyski. Inwestują bowiem swój kapitał, podejmują ryzyko i angażują czas w działalność, która według ich intuicji i doświadczenia będzie dochodowa. Podobnie, jak w przypadku liczby pracujących, zmienną tę potraktowano dwojako: jako dynamikę liczby podmiotów oraz zmianę udziału poszczególnych sekcji. Rys. 4. Dynamika liczby podmiotów gospodarki narodowej w latach 2001-2005 wg sekcji PKD (woj. małopolskie i Polska) M 49% Woj. małopolskie A+B 25% K 24% C 22% O 15% E 15% H 14% N 11% J 10% G 6% I 2% D 1% F 1% L -2% M 40% Polska K 24% C 18% O 18% E 16% H 15% J 11% N 10% A+B 5% G 5% D 2% F 1% L 1% I 0% Źródło: dane GUS i US w Krakowie Najdynamiczniej rozwijającą się sekcją (Rys. 4.) jest w obu zestawieniach M Edukacja, a dalej (za wyjątkiem rolnictwa w Małopolsce) lokują się sekcje K, C, O, E, H. Wysoka pozycja rolnictwa w woj. małopolskim może wprowadzać w błąd, bowiem duży wzrost liczby podmiotów gospodarczych nie przekłada się na wzrost liczby zatrudnienia. W konsekwencji liczba pracujących w rolnictwie pozostaje bez zmian (Rys. 2.). Warto również podkreślić stosunkowo daleką pozycję rolnictwa w rankingu ogólnopolskim liczba podmiotów gospodarczych w tej branży wzrosła o zaledwie 5%. 10

2.4. Liczba podmiotów gospodarki narodowej (zmiana udziału) Jeśli spojrzeć na udział poszczególnych sekcji w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych (Rys. 5.), to podobieństwo woj. małopolskiego do całego kraju jest wyraźne. Pierwsze trzy pozycje zajmują sekcje K Obsługa nieruchomości i podmiotów gospodarczych, M Edukacja oraz O Pozostałe usługi 3. Warto tu dodatkowo podkreślić, że duża dynamika liczby podmiotów gospodarczych z sekcji A+B ( Rolnictwo ) widoczna na poprzednim wykresie nie przekłada się na wzrost udziału (znaczenia) tej branży. Nienajlepszą sytuację rolnictwa zdaje się również potwierdzać wykres dla całego kraju udział podmiotów gospodarczych z branży rolnej spadł o 0,08 punktu procentowego. Rys. 5. Zmiana udziału (pkt. procentowe) poszczególnych sekcji PKD z punktu widzenia liczby podmiotów gospodarki narodowej w 2005 r. względem 2001 r. (woj. małopolskie i Polska) K 1,77 Woj. małopolskie M 0,74 O 0,35 A+B 0,25 H 0,16 N 0,07 J 0,04 C 0,01 E 0,01 L -0,08 I -0,54 F -0,86 D -0,92 G -1 K 1,99 Polska M 0,57 O 0,5 H 0,16 J 0,08 N 0,05 E 0,01 C 0 Źródło: dane GUS i US w Krakowie L A+B -0,06-0,08 I -0,66 D -0,7 F -0,71 G -1,16 3 W sekcji O znajdują się podmioty zajmujące się m.in.: odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków, gospodarowaniem odpadami; działalnością związków zawodowych; działalnością związaną z kulturą, rekreacją i sportem (stacje radiowe i telewizyjne, filharmonie, zespoły pieśni i tańca, domy kultury, muzea); pozostałą działalnością. 11

2.5. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie Kolejną ważną zmienną, która może być uznana za determinantę wzrostu zatrudnienia w poszczególnych branżach jest poziom wynagrodzeń. W analizie wykorzystano przeciętne miesięczne wynagrodzenie, które z jednej strony informują o atrakcyjności danej branży z punktu widzenia pracowników. Wysokie wynagrodzenia skłaniają bowiem do podjęcia pracy w danej branży nawet, jeśli związane to jest z podniesieniem lub zmianą kwalifikacji. Z drugiej strony wzrastające wynagrodzenia mogą świadczyć o wyczerpywaniu się wolnych zasobów pracy na rynku, co wymaga od pracodawców zachęcania potencjalnych pracowników bardziej atrakcyjnymi wynagrodzeniami. Po trzecie, dodatnia dynamika tego zjawiska może wskazywać na polepszającą się kondycję finansową przedsiębiorstw tam działających. Rys. 6. Dynamika przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w latach 2001-2005 wg sekcji PKD (woj. małopolskie i Polska) Woj. małopolskie M 29% A+B 25% J 22% E 22% C 21% N 21% H 17% L 15% K 15% O 14% I 12% D 11% F 8% G 8% Polska A 26% M 25% B 24% C 24% O 21% N 19% E 18% J 16% L 16% D 14% H 12% G 12% I 10% F 9% K 7% Źródło: dane GUS i US w Krakowie 12

Z wykresów wynika (Rys. 6.), że w czołówce zestawienia znajdują się sekcje: M Edukacja, A+B Rolnictwo i rybołówstwo, E Energetyka, C Górnictwo i N Ochrona zdrowia. Oznaczałoby to, że sekcjami notującymi najszybszy wzrost wynagrodzeń są sekcje ściśle związane z sektorem finansów publicznych (usługi nierynkowe). Z rynkowych sekcji znaleźć tu można jedynie J Pośrednictwo finansowe oraz H Hotele i restauracje. Nie powinno to dziwić, zważywszy, że pierwsza sekcja w ostatnich latach dynamicznie się rozwija, oferując względnie wysokie wynagrodzenia. Druga natomiast jest charakterystyczna dla Małopolski, gdzie turystyka odgrywa coraz większe znaczenie. W skali całego kraju szybciej niż w Małopolsce rosną wynagrodzenia w sekcji O Pozostałe usługi. 13

2.6. Liczba zatrudnionych absolwentów Kolejną zmienną jest liczba absolwentów szkół wyższych, zawodowych i liceów ogólnokształcących, którzy podjęli pierwszą pracę. Dotyczy to wyłącznie osób pełnozatrudnionych na podstawie stosunku pracy (bez pracowników sezonowych i osób zatrudnionych dorywczo) 4. Uznano, że im wyższa liczba zatrudnionych w danym roku absolwentów, tym większe szanse na to, że przedsiębiorstwa z danej sekcji będą zwiększać zatrudnienie. Przyjęto, że absolwenci wybierają branże, które z różnych względów uznają za atrakcyjne. Z drugiej strony mogą to być sekcje, gdzie zakres obowiązków wymaga specjalistycznego wykształcenia, a pracę mogą wykonywać tylko ludzie otwarci na zmiany i wykształceni w pewnych konkretnych specjalnościach, np. branża IT, doradztwo finansowe. W grupie tej dominują zwykle ludzie młodzi. Rys. 7. Dynamika liczby zatrudnionych absolwentów w latach 2001-2005 wg sekcji PKD (woj. małopolskie i Polska) C 414% Woj. małopolskie K 193% E A+B 95% 91% D 91% H 65% G 61% L 58% I 52% J 49% O 41% F 41% N 23% M -6% Źródło: dane US w Krakowie Wyniki dla województwa małopolskiego (Rys. 7.) wydają się być zaskakujące. Branże o największym wzroście liczby zatrudnionych absolwentów to C Górnictwo, K Obsługa nieruchomości i podmiotów gospodarczych oraz E Energetyka. W sekcji C wysoka lokata dokonała się za sprawą mieszkańców zachodnich powiatów województwa, chociaż nie można wykluczyć także działalności związanej z poszukiwaniem i wydobyciem gazu ziemnego czy ropy naftowej (np. Geofizyka Kraków Sp. z. o.o., Poszukiwania Nafty i Gazu Kraków Sp. z o.o.) albo z poszukiwaniem i wydobyciem minerałów (np. Kopalnie Porfiru i Diabazu Sp. z o.o. w Krzeszowicach, Hydropol SA Przedsiębiorstwo Hydrogeologiczne w Krakowie). 4 Dane o liczbie zatrudnionych absolwentów w skali całego kraju były niedostępne. 14

2.7. Nakłady inwestycyjne Kolejna zmienna to nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw według sekcji. Przyjęto, że im wyższy jest wzrost inwestycji, tym bardziej rozwojowa jest firma działająca w danej branży. Faktem jest, że nie wszystkie inwestycje przynoszą przedsiębiorcom bezpośrednie korzyści (np. inwestycje w ochronę środowiska), jednak ogólnie rzecz ujmując, nakłady inwestycyjne są ściśle związane z polityką rozwojową firmy. Przedsiębiorca, który myśli o ekspansji rynkowej jest zmuszony do gromadzenia kapitału niezbędnego do zwiększania potencjału produkcyjnego (np. zakupu maszyn, rozwoju sieci handlowej itd.). Uznano zatem, że owa ekspansja będzie determinować, nawet w dłuższym okresie czasu, wzrost liczby miejsc pracy. Rys. 8. Dynamika nakładów inwestycyjnych w latach 2001-2005 wg sekcji PKD (woj. małopolskie i Polska) Woj. małopolskie N A+B 66% 62% O 51% G 49% F 48% K 45% L 38% D 36% C 16% H 11% E -12% M -15% I -25% J -30% Polska L 61% N 43% D C 39% 38% F 35% A+B 31% O 19% G 11% M -1% K -3% E -7% I H -18% -19% J -58% Źródło: dane GUS i US w Krakowie 15

Do najdynamiczniej inwestujących sekcji zaliczyć można N ochronę zdrowia, A+B Rolnictwo i rybołówstwo oraz O Pozostałe usługi 5. Jeśli chodzi o służbę zdrowia, to zapewne były to inwestycje dotyczące m.in. szpitala w Nowym Targu czy szpitala w Chrzanowie. W przypadku rolnictwa mamy wprawdzie do czynienia z dużą dynamiką inwestycji, jednak, jeśli przyjrzeć się wydanym kwotom (ok. 117 mln zł w 2005 r.) 6, to można zauważyć, że w ujęciu wartościowym tylko jedna sekcja górnictwo wydaje na inwestycje mniej (ok. 80 mln zł w 2005 r.). Sytuacja Polski jest tutaj odmienna. Do najdynamiczniej inwestujących sekcji zaliczyć należy Administrację, N Służbę zdrowia oraz D Przetwórstwo przemysłowe i C Górnictwo. 2.8. Wynik finansowy brutto Kolejna zmienna, którą uznano za determinantę wzrostu zatrudnienia w danej sekcji to wynik finansowy brutto 7. Ogólnie rzecz ujmując, wynik finansowy przedsiębiorstwa utożsamiany jest z jego zyskiem. Ten może z kolei zależeć od kilku czynników: od wielkości sprzedaży; od struktury asortymentowej sprzedaży; od poziomu cen zbytu; od wielkości jednostkowych kosztów własnych. Można przyjąć, że wyższy wynik finansowy przedsiębiorstwa oznacza jego lepszą kondycję ekonomiczną, co z kolei pozwala przypuszczać, że firmy te mają środki finansowe na szeroko rozumiany rozwój, w tym na tworzenie nowych miejsc pracy. Należy tu jednak dodać, że wyższy wynik finansowy może być także spowodowany dyskontowaniem przez przedsiębiorstwa korzyści z inwestycji w rozwój technologii, które wcześniej poniesiono. W takim przypadku poprawa wyników finansowych mogła wiązać się z obniżeniem kosztów zatrudnienia personelu w przedsiębiorstwach, a nie przyczyniać się do wzrostu zatrudnienia. Ze względu na duże zróżnicowanie kosztów przedsiębiorstwa hipotezę tę jednak odrzucono. Koszty pracy są bowiem tylko jednym z wielu rodzajów kosztów materialnych, obok kosztów zużycia materiałów, kosztów zużycia paliw i energii, amortyzacji, kosztów usług obcych itd. 5 W sekcji O znajdują się podmioty zajmujące się m.in.: odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków, gospodarowaniem odpadami; działalnością związków zawodowych; działalnością związaną z kulturą, rekreacją i sportem (stacje radiowe i telewizyjne, filharmonie, zespoły pieśni i tańca, domy kultury, muzea); pozostałą działalnością. 6 Dane surowe oraz szczegółowe statystyki i wykresy zamieszczono w aneksie raportu. 7 Zgodnie z definicją GUS, wynik finansowy brutto (zysk lub strata) jest to wynik na działalności gospodarczej powiększony o zyski nadzwyczajne i pomniejszony o straty nadzwyczajne. 16

Rys. 9. Zmiany wyniku finansowego brutto w latach 2001-2005 wg sekcji PKD (woj. małopolskie i Polska) D 2491,4 Woj. małopolskie G 860,8 E 325,9 F 252,5 I 232,7 K 202,9 H 75,2 C 53,7 O 52,5 N 16,1 D 31700,8 Polska G 9434,9 I 8950,7 E 5483,5 C 4945,4 K 4731,1 F 1920,3 O 1229,5 H 385,9 N 161,2 Źródło: dane GUS i US w Krakowie Pod względem wyniku finansowego brutto w Małopolsce wyróżniają się dwie sekcje: D Przetwórstwo przemysłowe i G Handel. Zajmują one najwyższe lokaty, zarówno w skali kraju, jak i w skali woj. małopolskiego ( 17

Rys. 9.). Ostatnie miejsca w zestawieniu dla małopolski zajmują branże C Górnictwo, O Pozostałe usługi 8 oraz N Ochrona zdrowia. O ile w kraju dostrzegalna jest wyraźna poprawa wyników finansowych przedsiębiorstw działających w sekcji I Transport, o tyle w Małopolsce dynamika ta jest zdecydowanie mniejsza, biorąc pod uwagę lokatę, jaką zajmuje ona wśród pozostałych sekcji gospodarki. 2.9. Współczynnik przyjęć Cztery kolejne zmienne związane są polityką zatrudnienia/ruchem zatrudnionych w przedsiębiorstwach, a dotyczą liczby przyjęć i zwolnień 9 oraz współczynników przyjęć i zwolnień. Współczynniki te są ilorazami liczby przyjęć pomniejszonej o osoby powracające do pracy z urlopów wychowawczych i bezpłatnych (lub liczby zwolnień pomniejszonej o osoby, które otrzymały urlopy wychowawcze lub bezpłatne) w danym roku do liczby zatrudnionych w dniu 31XII roku poprzedniego. W przypadku liczby przyjęć i współczynnika przyjęć uznano, że branże, w których dynamika tych wartości rośnie są branżami zwiększającymi zatrudnienie. Z kolei malejąca liczba zwolnień oraz malejący współczynnik zwolnień świadczą o tym, że przedsiębiorstwa z danej sekcji niechętnie pozbywają się pracowników (bądź, że pracownicy niechętnie rezygnują z pracy). Owa malejąca redukcja zatrudnienia pozwala optymistycznie spojrzeć na sytuację pracujących w tych sektorach. Należy w tym miejscu dodać, że w kilku przypadkach duża liczba przyjęć do pracy była powiązana z dużą liczbą zwolnień, co wskazuje na znaczną rotację personelu w tych branżach. Rys. 10. Zmiany współczynnika przyjęć w latach 2001-2005 wg sekcji PKD (woj. małopolskie i Polska) 8 W sekcji O znajdują się podmioty zajmujące się m.in.: odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków, gospodarowaniem odpadami; działalnością związków zawodowych; działalnością związaną z kulturą, rekreacją i sportem (stacje radiowe i telewizyjne, filharmonie, zespoły pieśni i tańca, domy kultury, muzea); pozostałą działalnością. 9 Informacje o ruchu zatrudnionych dotyczą pełnozatrudnionych, bez pracowników sezonowych i zatrudnionych dorywczo. Zgodnie z definicją GUS, dane te dotyczą liczby przyjęć do pracy i zwolnień z pracy, a nie liczby osób. Liczba przyjęć do pracy oraz zwolnień może być wyższa od liczby osób, ponieważ jedna osoba może kilkakrotnie zmieniać pracę w ciągu roku. Do liczby przyjętych do pracy zaliczono osoby podejmujące pracę po raz pierwszy i kolejny. Do liczby zwolnionych z pracy zaliczono osoby, z którymi rozwiązano umowę o pracę w drodze wypowiedzenia przez pracownika lub zakład pracy łącznie ze zwolnieniami grupowymi, osoby, które przeniesiono na emeryturę lub renetę z tytułu niezdolności do pracy, osoby, które porzuciły pracę, a także ze względów ewidencyjnych osoby zmarłe. Ponadto do liczby przyjętych do pracy lub zwolnionych z pracy zaliczono osoby przeniesione służbowo lub przyjęte z innego zakładu pracy na podstawie porozumienia między zakładami, a także osoby powracające do pracy i odchodzące z pracy na urlopy wychowawcze, bezpłatne i rehabilitację. 18

Woj. małopolskie I 19,15 F 16,03 K 11,8 G 8,79 D 8,35 C 6,42 N 3,49 O 0,46 J -0,69 H -0,83 L -0,85 M -1,4 E -3,28 F 14,2 Polska D 7,6 L 7 G 6,6 K 4,6 O 3,3 H 2,9 N 2,9 C 2,7 J -0,3 M -3,7 E -3,9 I -8,1 Źródło: dane GUS i US w Krakowie Sekcjami o największych pozytywnych zmianach współczynnika przyjęć w Małopolsce są sekcje: I Transport, F Budownictwo i K Nieruchomości. Poza budownictwem, które jest w pierwszej trójce w obu zestawieniach dla Małopolski różnice dotyczą jeszcze dwóch sekcji. W skali kraju największy przyrost współczynnika przyjęć dotyczy sekcji D Przetwórstwo przemysłowe i L Administracja. Porównując wartości współczynnika przyjęć dla Małopolski i Polski wyraźnie widać, że w Małopolsce wartości są znacznie wyższe. Może to świadczyć o większym potencjale zatrudnieniowym małopolskich przedsiębiorstw lub też o większej mobilności pracowników (rotacja personelu). Analiza dalszych zmiennych skłania jednak do przyjęcia pierwszego założenia. 19

2.10. Liczba przyjęć Analiza dynamiki liczby przyjęć jest w skali województwa nieco zaskakująca (Rys. 11). Dziwić może szczególnie pierwsza pozycja górnictwa branży, która w powszechnej opinii uchodzi za sekcję nierentowną, w której wymagana jest redukcja zatrudnienia i obniżenie kosztów działalności. Najbardziej dynamicznymi sekcjami pod tym względem są: C Górnictwo, I Transport oraz K Obsługa nieruchomości i podmiotów gospodarczych. Sytuacja w całym kraju jest nieco inna, tutaj pierwsze trzy miejsca zajmują L Administracja, D Przetwórstwo przemysłowe i K Obsługa nieruchomości i podmiotów gospodarczych. Na drugim biegunie znajdują się podmioty, które niechętnie zatrudniają nowych pracowników. Są to E Energetyka, N Ochrona zdrowia i M Edukacja w Małopolsce oraz A+B Rolnictwo, I Transport i E Energetyka w skali całego kraju. Rys. 11. Dynamika liczby przyjęć w latach 2001-2005 wg sekcji PKD (woj. małopolskie i Polska) C 108% I 91% Woj. małopolskie K 62% G 53% D 32% A+B 28% H 14% F 10% O 4% J 3% L 2% E -2% N -3% M -4% L 56% Polska D 27% K 25% O 24% G 23% C 19% H 8% Źródło: dane GUS i US w Krakowie F -5% N -7% J -14% M -19% A+B -23% I -37% E -48% Z powyższego zestawienia widać, iż dynamika liczby przyjęć w Małopolsce jest znacznie wyższa od dynamiki w kraju. 20

2.11. Liczba zwolnień W przypadku dynamiki liczby zwolnień (Rys. 12.) interpretacja jest nieco inna. Tym razem o pozytywnej sytuacji w branży decyduje ujemna wartość współczynnika dynamiki. I tak, na pierwszych pozycjach w województwie znajdują się I Transport, C Górnictwo oraz N Ochrona zdrowia, zaś w Polsce I Transport, F Budownictwo oraz A+B Rolnictwo z rybołówstwem. Na końcu zestawienia dominuje wyraźnie E Energetyka w Małopolsce oraz L Administracja w całym kraju. Rys. 12. Dynamika liczby zwolnień w latach 2001-2005 wg sekcji PKD (woj. małopolskie i Polska) E 74% Woj. małopolskie C -37% I -58% J O D A+B F -10% -16% -16% N -29% -27% -36% H -2% M -2% K -1% L 3% G 17% L 55% K 20% Polska Źródło: dane GUS i US w Krakowie M E D -9% C -19% -16% I F A+B N J -24% -53% -40% -37% -36% -34% Porównując w poszczególnych sekcjach poziom dynamiki w Małopolsce na tle kraju widać, iż jest ona nieco niższa. O ile generalnie przemawia to na korzyść Małopolski, to w przypadku rolnictwa (sekcja A+B) zjawisko to świadczyć może o wolniej przebiegających procesach restrukturyzacyjnych. Biorąc pod uwagę strukturę gospodarki regionu i duże znaczenie rolnictwa, zjawisko to należy postrzegać jako negatywne. G -8% H -4% O -4% 21

2.12. Współczynnik zwolnień Sekcjami o największym spadku wartości współczynnika zwolnień są (Rys. 13.) w skali województwa I Transport, H Hotele i restauracje oraz J Finanse. Jeśli spojrzeć na sytuację w Polsce, to dwie pierwsze pozycje są podobne (sekcja I oraz sekcja J), natomiast na trzecim miejscu znajduje się sekcja F Budownictwo. Po negatywnej stronie wykresu znajdują się przedsiębiorstwa, w których współczynnik zwolnień wzrósł w badanym okresie. W woj. małopolskim są to F Budownictwo oraz G Handel, natomiast w całym kraju K Obsługa nieruchomości i podmiotów gospodarczych oraz L Administracja. Rys. 13. Zmiany współczynnika zwolnień w latach 2001-2005 wg sekcji PKD (woj. małopolskie i Polska) Woj. małopolskie H -4,82 J -2,73 O -2,72 N -2,44 K -1,74 M -1,26 D -1,2 L -0,78 C -0,45 E -0,31 F 0,44 G 1,17 I -14,35 K 2,6 L 5,7 Polska J -5,4 F -2,4 M -2,4 D -2,3 N -2,1 G -2 O -1,2 E -1,1 C -0,7 H -0,4 I -18,5 Źródło: dane GUS i US w Krakowie Im mniejsza dynamika, tym mniej pracowników w danym roku rezygnuje z pracy lub traci zatrudnienie. 22

2.13. PKB (wartość dodana brutto) Produkt krajowy brutto (PKB) to jeden z podstawowych wskaźników makroekonomicznych, który informuje o wartości wytworzonych dóbr i usług (tutaj przez podmioty należące do danej sekcji PKD). Co istotne, zwiększenie przyrostu PKB jest zwykle skorelowane z przyspieszeniem wzrostu sprzedanej produkcji przemysłowej oraz usług, a także spadkiem stopy bezrobocia. Zgodnie z definicją GUS, PKB stanowi sumę wartości dodanej brutto wytworzonej przez wszystkie jednostki instytucjonalne, powiększoną o podatki od produktów i pomniejszoną o dotacje do produktów. PKB liczone jest w cenach rynkowych. Rys. 14. Dynamika PKB (wartości dodanej brutto) w latach 2001-2005 wg sekcji PKD (woj. małopolskie i Polska) J 159% Polska A+B 62% C 45% K 36% D 35% E 32% M 31% I 29% H 27% G 22% N 19% L 18% O 16% F 9% Źródło: dane GUS Z powyższego zestawienia wynika, że najdynamiczniej rozwijającymi się sekcjami PKD w skali kraju są J Finanse, A+B Rolnictwo i rybołówstwo oraz C Górnictwo. Brak danych dotyczących województwa małopolskiego sprawia, że interpretacja w odniesieniu do Małopolski powinna być ostrożna. Z drugiej jednak strony, jeśli przywołać omówione wcześniej wskaźniki, to nie można i tutaj wykluczyć pewnego podobieństwa. 2.14. Rentowność brutto Przy ocenie rentowności sprzedaży przedsiębiorstw wykorzystuje się zazwyczaj wartość zysku (netto lub brutto) 10 oraz wartość sprzedaży netto. Rentowność brutto należy zatem traktować, jako marżę zysku ze sprzedaży. Jest to wskaźnik, który może być wykorzystany wyłącznie do porównywania przedsiębiorstw w obrębie jednej branży, a nie do porównań międzybranżowych. Im wyższa wartość tego wskaźnika, tym lepsza sytuacja finansowa firmy i tym samym większe możliwości rozwoju i tworzenia nowych miejsc pracy. 10 Zysk netto to zysk przed opodatkowaniem, czyli różnica między przychodami ze sprzedaży a kosztami uzyskania przychodów (z uwzględnieniem strat i zysków nadzwyczajnych). 23

Rys. 15. Zmiany rentowności brutto w latach 2001-2005 wg sekcji PKD (woj. małopolskie i Polska) H 15,9 C 12,3 I 11,7 Woj. małopolskie O 7 D 5,7 N 5,7 F 4,9 K 3,9 E 3 G 1,5 C 13,4 Polska I 8,3 O 6,3 K 5,2 H 5,1 D 4,9 E 4,3 N 3,7 F 2,8 G 1,5 Źródło: dane GUS i US w Krakowie Branżami o największym wzroście marży brutto (Rys. 15) są w skali województwa H Hotele i restauracje, C Górnictwo oraz I Transport. W skali kraju można natomiast zauważyć tylko jedną różnicę w pierwszej trójce zamiast hoteli i restauracji znajduje się tam sekcja O Pozostałe usługi 11. Oba zestawienia zamyka sekcja G Handel i naprawy. 11 W sekcji O znajdują się podmioty zajmujące się m.in.: odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków, gospodarowaniem odpadami; działalnością związków zawodowych; działalnością związaną z kulturą, rekreacją i sportem (stacje radiowe i telewizyjne, filharmonie, zespoły pieśni i tańca, domy kultury, muzea); pozostałą działalnością. 24

3. Ranking najbardziej dynamicznych sekcji PKD 3.1. Ranking sekcji PKD Wszystkie scharakteryzowane w poprzednim rozdziale zmienne zostały wykorzystane do stworzenia rankingu najdynamiczniej rozwijających się sekcji PKD. Jak już wcześniej wspomniano, każdej z nich przypisano ocenę ważności ze skali od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało bardzo małą ważność cechy, a 5 bardzo dużą ważność cechy 12. I tak, ważność poszczególnych zmiennych przedstawia się następująco: 1. liczba pracujących (wskaźnik dynamiki) ocena 5,0; 2. liczba pracujących (zmiana udziału) ocena 5,0; 3. liczba podmiotów gospodarki narodowej (wskaźnik dynamiki) ocena 4,25; 4. liczba podmiotów gospodarki narodowej (zmiana udziału) ocena 4,25; 5. przeciętne miesięczne wynagrodzenie ocena 4,0; 6. liczba zatrudnionych absolwentów ocena 4,0; 7. nakłady inwestycyjne ocena 3,5; 8. wynik finansowy brutto ocena 3,25; 9. współczynnik przyjęć ocena 3,25; 10. liczba przyjęć ocena 3,0; 11. liczba zwolnień ocena 2,75; 12. współczynnik zwolnień ocena 2,75; 13. PKB (wartość dodana brutto) ocena 2,75; 14. rentowność brutto ocena 2,75. W drugim kroku analizy, każdej sekcji PKD przypisano liczbę punktów wynikającą z miejsca w rankingu, jakie ta sekcja zajęła z punktu widzenia wymienionych cech. Liczba punktów za pierwsze miejsce jest równa liczbie wszystkich analizowanych sekcji, czyli najczęściej 14; liczba punktów za drugie miejsce wynosi 13 punktów itd. Sekcja, która w danym zestawieniu zajęła ostatnie miejsce otrzymywała tylko 1 punkt. W trzecim kroku analizy obliczono iloczyn liczby punktów, jakie sekcja zdobyła w danym zestawieniu i oceny ważności zmiennej z tegoż zestawienia. Szczegóły prezentują poniższe tabele (Tab. 1, Tab. 2, Tab. 3, Tab. 4 i Tab. 5). 12 Ważność cech ustalono we współpracy z grupą ekspertów z Małopolskiego Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji. 25

Tab. 1. Szczegóły obliczeniowe dla rankingu sekcji PKD (sekcje A+B, C, D) Sekcja A+B Sekcja C Sekcja D Zmienna [1] [2] [1] x [2] [3] [1] x [3] [4] [1] x [4] Waga Punkty Wartość Punkty Wartość Punkty Wartość Liczba pracujących (wskaźnik dynamiki) 5 7 35 1 5 5 25 Liczba pracujących (zmiana udziału) 5 5 25 4 20 3 15 Liczba podmiotów gospodarki narodowej (wskaźnik dynamiki) 4,25 13 55,25 11 46,75 3 12,75 Liczba podmiotów gospodarki narodowej (zmiana udziału) 4,25 11 46,75 7 29,75 2 8,5 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie 4 13 52 10 40 3 12 Liczba zatrudnionych absolwentów 4 11 44 14 56 10 40 Nakłady inwestycyjne 3,5 13 45,5 6 21 7 24,5 Wynik finansowy brutto 3,25 3 9,75 10 32,5 Współczynnik przyjęć 3,25 8 26 9 29,25 Liczba przyjęć 3 9 27 14 42 10 30 Liczba zwolnień 2,75 11 30,25 13 35,75 8 22 Współczynnik zwolnień 2,75 4 11 6 16,5 PKB (wartość dodana brutto) 2,75 13 35,75 12 33 10 27,5 Rentowność brutto 2,25 9 20,25 6 13,5 RAZEM 396,5 396,25 309 Tab. 2. Szczegóły obliczeniowe dla rankingu sekcji PKD (sekcje E, F,G) Sekcja E Sekcja F Sekcja G Zmienna [1] [2] [1] x [2] [3] [1] x [3] [4] [1] x [4] Waga Punkty Wartość Punkty Wartość Punkty Wartość Liczba pracujących (wskaźnik dynamiki) 5 4 20 3 15 8 40 Liczba pracujących (zmiana udziału) 5 7 35 2 10 13 65 Liczba podmiotów gospodarki narodowej (wskaźnik dynamiki) 4,25 9 38,25 2 8,5 5 21,25 Liczba podmiotów gospodarki narodowej (zmiana udziału) 4,25 6 25,5 3 12,75 1 4,25 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie 4 11 44 2 8 1 4 Liczba zatrudnionych absolwentów 4 12 48 3 12 8 32 Nakłady inwestycyjne 3,5 4 14 10 35 11 38,5 Wynik finansowy brutto 3,25 8 26 7 22,75 9 29,25 Współczynnik przyjęć 3,25 1 3,25 12 39 10 32,5 Liczba przyjęć 3 3 9 7 21 11 33 Liczba zwolnień 2,75 1 2,75 10 27,5 2 5,5 Współczynnik zwolnień 2,75 3 8,25 2 5,5 1 2,75 PKB (wartość dodana brutto) 2,75 9 24,75 1 2,75 5 13,75 Rentowność brutto 2,25 2 4,5 4 9 1 2,25 RAZEM 303,25 228,75 324 26

Tab. 3. Szczegóły obliczeniowe dla rankingu sekcji PKD (sekcje H, I, J) Sekcja H Sekcja I Sekcja J Zmienna [1] [2] [1] x [2] [3] [1] x [3] [4] [1] x [4] Waga Punkty Wartość Punkty Wartość Punkty Wartość Liczba pracujących (wskaźnik dynamiki) 5 11 55 6 30 10 50 Liczba pracujących (zmiana udziału) 5 9 45 6 30 8 40 Liczba podmiotów gospodarki narodowej (wskaźnik dynamiki) 4,25 8 34 4 17 6 25,5 Liczba podmiotów gospodarki narodowej (zmiana udziału) 4,25 10 42,5 4 17 8 34 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie 4 8 32 4 16 12 48 Liczba zatrudnionych absolwentów 4 9 36 6 24 5 20 Nakłady inwestycyjne 3,5 5 17,5 2 7 1 3,5 Wynik finansowy brutto 3,25 4 13 6 19,5 Współczynnik przyjęć 3,25 4 13 13 42,25 5 16,25 Liczba przyjęć 3 8 24 13 39 5 15 Liczba zwolnień 2,75 6 16,5 14 38,5 7 19,25 Współczynnik zwolnień 2,75 12 33 13 35,75 11 30,25 PKB (wartość dodana brutto) 2,75 6 16,5 7 19,25 14 38,5 Rentowność brutto 2,25 10 22,5 8 18 RAZEM 400,5 353,25 340,25 Tab. 4. Szczegóły obliczeniowe dla rankingu sekcji PKD (sekcje K, L, M) Sekcja K Sekcja L Sekcja M Zmienna [1] [2] [1] x [2] [3] [1] x [3] [4] [1] x [4] Waga Punkty Wartość Punkty Wartość Punkty Wartość Liczba pracujących (wskaźnik dynamiki) 5 13 65 9 45 14 70 Liczba pracujących (zmiana udziału) 5 12 60 10 50 14 70 Liczba podmiotów gospodarki narodowej (wskaźnik dynamiki) 4,25 12 51 1 4,25 14 59,5 Liczba podmiotów gospodarki narodowej (zmiana udziału) 4,25 14 59,5 5 21,25 13 55,25 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie 4 6 24 7 28 14 56 Liczba zatrudnionych absolwentów 4 13 52 7 28 1 4 Nakłady inwestycyjne 3,5 9 31,5 8 28 3 10,5 Wynik finansowy brutto 3,25 5 16,25 Współczynnik przyjęć 3,25 11 35,75 3 9,75 2 6,5 Liczba przyjęć 3 12 36 4 12 1 3 Liczba zwolnień 2,75 4 11 3 8,25 5 13,75 Współczynnik zwolnień 2,75 8 22 5 13,75 7 19,25 PKB (wartość dodana brutto) 2,75 11 30,25 3 8,25 8 22 Rentowność brutto 2,25 3 6,75 RAZEM 501 256,5 389,75 27

288 256,5 228,75 A+B (Rolnictwo), C (Górnictwo), D (Przemysł), E (Energetyka), F (Budownictwo), G (Handel), H (Hotele i restauracje), Tab. 5. Szczegóły obliczeniowe dla rankingu sekcji PKD (sekcje N, O) Sekcja N Sekcja O Zmienna [1] [2] [1] x [2] [3] [1] x [3] Waga Punkty Wartość Punkty Wartość Liczba pracujących (wskaźnik dynamiki) 5 2 10 12 60 Liczba pracujących (zmiana udziału) 5 1 5 11 55 Liczba podmiotów gospodarki narodowej (wskaźnik dynamiki) 4,25 7 29,75 10 42,5 Liczba podmiotów gospodarki narodowej (zmiana udziału) 4,25 9 38,25 12 51 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie 4 9 36 5 20 Liczba zatrudnionych absolwentów 4 2 8 4 16 Nakłady inwestycyjne 3,5 14 49 12 42 Wynik finansowy brutto 3,25 1 3,25 2 6,5 Współczynnik przyjęć 3,25 7 22,75 6 19,5 Liczba przyjęć 3 2 6 6 18 Liczba zwolnień 2,75 12 33 9 24,75 Współczynnik zwolnień 2,75 9 24,75 10 27,5 PKB (wartość dodana brutto) 2,75 4 11 2 5,5 Rentowność brutto 2,25 5 11,25 7 15,75 RAZEM 288 404 Ostatni etap polegał na zsumowaniu wartości obliczonych w kroku trzecim i sporządzenie ostatecznego rankingu. Ponieważ nie dla wszystkich sekcji zdołano zdobyć kompletne dane, poniżej przedstawiono dwa rankingi jeden z uwzględnieniem wszystkich analizowanych cech, a drugi z uwzględnieniem tylko tych zmiennych, dla których nie było braków danych. Rys. 16. Ranking sekcji z uwzględnieniem wszystkich zmiennych 501 404 400,5 396,5 396,25389,75 353,25340,25 324 309 303,25 K O H A+B C M I J G D E N L F 28

420,25 396,5 364 A+B (Rolnictwo), C (Górnictwo), D (Przemysł), E (Energetyka), F (Budownictwo), G (Handel), H (Hotele i restauracje), Rys. 17. Ranking sekcji z uwzględnieniem zmiennych bez braków danych 334,75329,25 319 293,75 261,25257,25 237,75 233 226 217,25 152,5 K A+B M O C H J E G I L N D F Z powyższych zestawień wynika, że pierwsze sześć pozycji zajmują te same sekcje, tylko w nieco zmienionej kolejności. Liderem jest bezsprzecznie sekcja K Obsługa nieruchomości i podmiotów gospodarczych. Sekcji C Górnictwo nie można traktować, jako lokomotywy zatrudnienia w przyszłości, ponieważ w skali województwa liczba pracujących sukcesywnie spada (-34% w analizowanym okresie), a poza tym osoby zatrudnione w firmach z tej branży stanowią zaledwie 1% wszystkich pracujących w Małopolsce. Jeśli spojrzeć na sekcję M Edukacja, to mimo względnie wysokiej lokaty w rankingu, nie ma podstaw do przyjęcia hipotezy o istotnym wzroście zatrudnienia. W przypadku prywatnych szkół wyższych, to ich kadra jest najczęściej zatrudniona w uczelniach państwowych (kwestia wieloetatowości). W przypadku szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, na skutek niżu demograficznego, należy spodziewać się raczej likwidacji niektórych placówek. Ostatnią kwestią jest korzystna dla nauczycieli ustawa o wcześniejszych emeryturach. Przyczyni się ona najprawdopodobniej do wymiany kadry w tej branży. Komentarza wymaga wysoka pozycja sekcji A+B Rolnictwo. Tutaj również nie sposób przyjąć, że sekcja ta będzie w przyszłości odpowiadać za przyrost zatrudnienia. Sytuacja małopolskiego rolnictwa jest bowiem dosyć kiepska. Na tle kraju województwo charakteryzuje się największym wskaźnikiem zatrudnienia na 100 ha użytków rolnych (Małopolska = 24,3, Polska = 12,8) 13. Województwo zamieszkuje blisko 25% ogółu ludności wiejskiej kraju, przy czym znajduje się tu zaledwie 14% ogółu użytków rolnych. Drugi problem dotyczy bardzo dużego rozdrobnienia gospodarstw. Zdecydowana większość z nich to gospodarstwa karłowate o powierzchni mniejszej niż 2 ha. Przeciętna powierzchnia jednego gospodarstwa rolnego wyniosła 2,61 ha (w kraju 6,59 ha), z czego w statystycznym gospodarstwie rolniczo użytkowanych było 2,10 ha użytków rolnych (w Polsce 5,76 ha użytków rolnych). Jak wynika z sondaży, ok. 75% rodzin rolniczych uzupełnia swoje dochody dzięki emeryturom. Można zatem przyjąć, że egzystencja ludności wiejskiej w województwie w dużej części opiera się na budżecie państwa 14. Brak konkurencyjności małopolskiego rolnictwa powoduje, że nie powinno być postrzegane jako sektor rozwojowy. Kolejny argument przeciw tej branży jest związany z projektami realizowanymi w ramach Działania 2.3 ZPORR Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa. Głównym celem szesnastu podjętych w Małopolsce projektów jest dostosowanie osób do funkcjonowania w zmieniających się warunkach społeczno-ekonomicznych oraz 13 Małopolska 2015 strategia rozwoju województwa małopolskiego na lata 2007-2013. 14 Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski (http://www.sgpm.krakow.pl) 29

przygotowanie ich do wykorzystania szans związanych z powstawaniem nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich poprzez stworzenie warunków ułatwiających osobom zatrudnionym w rolnictwie znalezienie zatrudnienia poza sektorem rolnym 15. Zatem w kontekście założonych celów niniejszego działania branża ta nie może być wskazywana jako strategiczna dla wzrostu zatrudnienia, gdyż w ramach interwencji publicznych zakładane są odwrotne cele. Brak jednoznacznych rozstrzygnięć spowodował, że zdecydowano się uzupełnić powyższe zestawienia o dodatkowe informacje. Są nimi dane statystyczne dla krajów Unii Europejskiej oraz diagnoza Państwowej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych. 3.2. Liczba pracujących według sekcji EKD w krajach UE 16 Dynamika zatrudnienia według sekcji EKD w krajach UE została przedstawiona na Rys. 18. W celu pełniejszej analizy zdecydowano się wykorzystać dane ze znacznie dłuższego, niż przyjęty w tym raporcie, okresu czasu lata 1992-2006 17. Z zestawienia wynika jasno, że z punktu widzenia liczby pracujących najdynamiczniej rozwijającymi się sekcjami są: K Obsługa nieruchomości i firm, N Służba zdrowia, H hotele i restauracje. Wykres potwierdza również hipotezę o małej roli sekcji A+B Rolnictwo i sekcji C Górnictwo. Rys. 18. Dynamika zatrudnienia we wszystkich krajach UE w latach 1992-2006 Wykres liniowy (eurostat_dynamika_zatrudnienia 1v*14c) O (pozostałe) N (zdrowie) M (edukacja) L (administracja) Tu w rzeczywistości wskaźnik dynamiki wynosił 1194% (!) K (nieruchomości) J (finanse) I (transport) H (hotele i restauracje) G (handel) F (budownictwo) E (energetyka) D (przetwórstwo) C (górnictwo) A+B (rolnictwo) -20 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220 Dynamika zatrudnienia 2006/1992 15 Uzupełnienie Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006, MRR, Wa-wa 2005. 16 Dane pochodzą ze strony internetowej Eurostatu (http://epp.eurostat.ec.europa.eu) 17 Zdecydowano się skorzystać z dłuższego szeregu czasowy niż ten przyjęty w niniejszym raporcie (2001-2005). Dłuższy szereg czasowy pozwala na rzetelniejszą ocenę dynamiki zjawiska. 30

Źródło: dane Eurostatu Szczegółowe dane dotyczące liczby zatrudnionych w każdej sekcji z osobna w wybranych krajach UE znajdują się w aneksie niniejszego raportu (podrozdział 5.13). 3.3. Diagnoza Państwowej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych (PAIIZ) Wyniki diagnozy przeprowadzonej przez PAIIZ wskazują, że najdynamiczniej rozwijającymi się sektorami w woj. małopolskim są: sektor high-tech, sektor motoryzacyjny, sektor turystyczny i sektor BPO (Business Process Offshoring). Determinantami mocnej pozycji Małopolski w branży high-tech są m.in. 18 : silna pozycja Krakowa jako ośrodka badawczo-rozwojowego; wysoki udział ludności z wyższym zatrudnieniem; duży odsetek studiującej młodzieży; duża liczba pracowników naukowych; odpowiednie zaplecze naukowe (34 uczelnie wyższe); obecność firm z branży high-tech (ABB, Delphi, Lurgi oraz CH2M HILL, centrum oprogramowania Motoroli na terenie Krakowskiego Parku Technologicznego, AMS Management, Pliva, Sabre Holding, Billbird). W przypadku sektora motoryzacyjnego, specjaliści PAIIZ wskazują na następujące przyczyny: dużą podaż siły roboczej o stosownych kwalifikacjach; obecność firm z branży motoryzacyjnej (MAN Trucks, Grupa Delphi Polska, Valeo, Manuli Auto Polska, Cooper Standard Automotive Polska, Tokai Rubber Industries); dogodne połączenia komunikacyjne z Krakowem, jako stolicą regionu, obecność przejść granicznych, lotniska w Balicach. Mocna pozycja na rynku turystycznym jest z kolei determinowana: dogodnymi warunkami geograficznymi; obecnością ośmiu uzdrowisk; dziedzictwem historycznym województwa; dobrze rozwiniętą bazą noclegową. Silna pozycja w branży BPO 19 jest natomiast spowodowana: dostępność wysoko wykwalifikowanej siły roboczej; akademickim charakterem Krakowa (wspomniana wcześniej obecność 34 uczelni wyższych na terenie województwa, z czego większość zlokalizowana jest w stolicy Małopolski); działalnością firm z branży BPO w regionie (Call Center: CBB Call Center, AZSoft Call Center, Contact Center Azsoft, International Paper, Communication Faktory, Shared Service Center: AFS, CAP Gemini, PricewaterhouseCoopers Polska, IFS Poland, Airline Accounting Center (grupa Lufthansa), IBM BTO Business Consulting Services, Hewitt, Centrum Finansowe Tesco, Electrolux, Shell, Philip Morris, Exult, KPMG, IT Center: Motorola, IBM Krakow Software Laboratory, Grupa Delphi Polska, ComArch); 18 Strona internetowa PAIIZ (http://www.paiz.gov.pl) 19 Ogólnie rzecz ujmując, BPO to szeroko rozumiane usługi świadczone na rzecz podmiotów gospodarczych. Sektor BPO zostanie scharakteryzowany w kolejnym rozdziale raportu. 31

dostępnością powierzchni biurowych; dostępnością komunikacyjną. 3.4. Podsumowanie Uwzględniając powyższe rankingi, zestawienia oraz diagnozy, zdecydowano się wytypować trzy najdynamiczniej rozwijające się branże w woj. małopolskim z punktu widzenia perspektyw wzrostu liczby miejsc pracy. Są nimi: sekcja K Obsługa nieruchomości i firm lider obu rankingów, zawiera podmioty zajmujące się de facto wspomnianym w raporcie PAIIZ sektorem high-tech i sektorem BPO; sekcja H Hotele i restauracje, wzięto ją pod uwagę ze względu na specyfikę województwa, ale decyzję oparto także na miejscach w rankingach, statystykach europejskich i diagnozie PAIIZ; sekcja O Pozostałe usługi, a szczególnie usługi w zakresie rozrywki i sportu, są ściśle powiązane z produktem turystycznym, jaki do zaoferowania ma woj. małopolskie. Była to również trzecia rynkowa sekcja w czołówce obu rankingów. 32