Badania na obiekcie i doradztwo czynniki

Badania na obiekcie i doradztwo czynniki alternatywne I wycieki Spis treści 1-Wprowadzenie do badań na obiekcie 2-Procedura badań 3-Możliwości ograniczania wycieków 4-Raport o strategiach oddzielania cukru 1

2 Copyright 2015 Instytut Chłodnictwa w Wielkiej Brytanii (ior@ior.org.uk) i partnerzy Wszelkie prawa zastrzeżone. Praca ta nie może być kopiowana, powielana lub rozpowszechniana w całości bądź części, bez pisemnej zgody wydawcy Publikacja powstała w ramach europejskiego projektu szkoleniowego REAL Alternatives, współfinansowanego z programu Leonardo Uczenie się przez całe życie. WYDAWCA: PROZON Fundacja Ochrony Klimatu 03-876 Warszawa ul. Matuszewska 14, bud. B9 tel. 22 392 74 63 e-mail: szkolenia@prozon.org.pl www.prozon.org.pl WYDANIE I

3 Witamy w systemie szkoleń REAL Alternatives Niniejszy poradnik jest częścią programu edukacyjnego dla techników chłodnictwa, klimatyzacji i pomp ciepła. Dzięki przejściu kursu, można wzbogacić i usystematyzować wiedzę z zakresu instalacji pracujących z tzw. czynnikami alternatywnymi. Do dyspozycji kursantów są platforma e-szkoleń, poradniki drukowane, narzędzia, testy egzaminacyjne (dostępne dla centrów szkoleniowych) oraz ebiblioteka dodatkowych materiałów, zgłoszonych przez użytkowników na www.realalternatives.eu REAL Alternatives został stworzony przez konsorcjum instytucji i centrów szkoleniowych z Europy, przy dofinansowaniu z programu UE Lifelong Learning Programme, przy wsparciu branży. Tworzenie treści wsparli szkoleniowcy, producenci i projektanci z całej Europy. Materiały dostępne są w następujących językach: angielski, francuski, holenderski, niemiecki, polski i włoski. Real Alternatives Europe moduły szkoleniowe Wprowadzenie do czynników alternatywnych Alternatywne czynniki chłodnicze - różnice w projektowaniu Szczelność i wykrywanie wycieków w instalacjach na czynniki alternatywne. Konserwacja i naprawa instalacji na czynniki alternatywne. Przezbrajanie działających instalacji na czynniki alternatywne o niskim GWP Wymagania prawne przy pracy z czynnikami alternatywnymi Mierzenie finansowych, środowiskowych i biznesowych kosztów wycieków Narzędzia i przewodniki do prowadzenia badania na obiekcie. Ocena i informacja zwrotna. Można zapoznać się z każdym modułem osobno lub przejść cały kurs i podejść do egzaminu. www.realalternatives.eu

4 Więcej informacji dostępnych jest w e-bibliotece online. Na zakończenie każdego modułu podane są odnośniki do źródeł zawierających bardziej szczegółowe informacje. Po zakończeniu modułu można też znaleźć więcej źródeł w e-bibliotece: www.realalternatives.eu/e-library. Do e-biblioteki można też dodawać wartościowe źródła linki do stron www, instrukcje techniczne lub prezentacje. Moduł 6 programu szkoleniowego obejmuje pełną listę aktów prawnych i norm odnoszących się do zagadnień poruszanych w programie. Rejestracja na stronie www.realalternatives.eu umożliwi otrzymywanie aktualnych informacji dotyczących aktualizacji, wydarzeń i nowości w zakresie wydarzeń branżowych, zmian technologicznych, szkoleń etc. Możesz korzystać z materiałów do własnej nauki. Prawa autorskie do niniejszego poradnika i jego treści należą do Instytutu Chłodnictwa (UK) i Partnerów. Materiały można kopiować w całości lub części do celów szkoleniowych za pisemną zgodą konsorcjum REAL Alternatives (kontakt: Institute of Refrigeration ior@ior.org.uk, w Polsce: szkolenia@prozon.org.pl). Wszelkie pytania dotyczące programu szkoleniowego i jego zawartości także należy kierować pod adresy: ior@ior.org.uk, w Polsce: szkolenia@prozon.org.pl. Jak powstał program REAL Alternatives Program szkoleniowy powstał jako część dwuletniego projektu prowadzonego przez konsorcjum sześciu partnerów z całej Europy, dofinansowanego przez program UE Lifelong Learning Programme. Jego celem było wypełnienie luk kompetencyjnych techników chłodnictwa, klimatyzacji i pomp ciepła w zakresie alternatywnych czynników chłodniczych. Zapewnia niezależne i aktualne informacje, dostępne w czytelnej formie. Konsorcjum składa się instytucji, stowarzyszeń i centrów szkoleniowych. W tworzeniu treści uczestniczyli także pracodawcy, producenci, stowarzyszenia i instytucje branżowe, którzy przez cały czas przygotowywania platformy szkoleniowej recenzowali powstające zasoby. Samo konsorcjum składa się z sześciu partnerów: Association of European Refrigeration Air Conditioning and Heat Pump Contractors (AREA) Associazione Tecnici del Freddo, Włochy IKKE training centre Duisburg, Niemcy Institute of Refrigeration, Wlk. Brytania Limburg Catholic University College, Belgia London South Bank University, Wlk. Brytania PROZON Fundacja Ochrony Klimatu, Polska

5 Moduł 8 Ograniczanie wycieków czynników alternatywnych poprzez badania na obiekcie i doradztwo Dopóki czynnik znajduje się w instalacji, jest bezpieczny dla środowiska i ludzi. Dlatego waznym zagadnieniem jest zapobieganie wyciekom. Niniejszy moduł (8 z 8) obejmuje narzędzia i wskazówki dla osób, które chcą dostarczyć klientowi jeszcze mało znaną na polskim rynku usługę badania na obiekcie i pomocy w stworzeniu strategii zapobiegania wyciekom. Nie zastępuje ćwiczeń praktycznych i doświadczenia. Na końcu Modułu zamieszczone są linki do przydatnych informacji dodatkowych, wzorów, narzędzi i dokumentów, wybrane przez partnerów projektu spośród licznych źródeł i stanowiące zalecane wskazówki techniczne dla zainteresowanych pogłębieniem wybranego tematu. Moduł pokazuje, jak zbierać i zapisywać informacje z obiektu, by na ich podstawie stworzyć strategię zapobiegania wyciekom. Zamieszczono porady dotyczące przygotowania raportów i wskazówki dotyczące stosowania narzędzi i wzorów dokumentów. W tej chwili, materiały dostępne są tylko w języku angielskim. Ich polskie tłumaczenie pojawi się w przypadku zainteresowania tego typu usługą na rynku polskim. Aby zapoznać się z tym Modułem, powinno się wcześniej ukończyć moduły od 1 do 7. Po ukończeniu Modułu 8, powinno być mozliwe: Oszacowanie mozliwości ulepszenia instalacji, by zmniejszyć ryzyko wycieków; Oszacowanie ryzyka wycieków i mozliwości ich zmniejszania; Obliczanie napełnienia instalacji przy pomocy kalkulatora i innych metod; Udzielenie klientom porady i wskazówek, jak zredukować wycieki; Napisanie praktyczne raportu z badania na obiekcie dla klienta; Oszacowanie efektywności badania i podjętych potem działań.

6 1. Wprowadzenie do badań Cel badań na obiekcie Celem badań na obiekcie jest zebranie informacji o urządzeniach chłodniczych i klimatyzacyjnych: wiek i stan; poziom konserwacji; obecne i potencjalne wycieki[ historia wycieków (punkty). Połączenie tych informacji z wiedzą uzyskaną w Modułach REAL Alternatives, pozwoli na stworzenie strategii zmniejszenia wycieków z badanych instalacji. Narzędzia i wzorce zamieszczone jako część niniejszego Modułu pomogą zapisywać wszystkie zebrane informacje i stworzyć raport wraz z zaleceniami. Badania są szczególnie cenne dla instalacji, które często mają wysoki wskaźnik wycieków, w tym: Urządzenia centralne na R744 (typowe dla supermarketów); Instalacje, gdzue parownik jest oddalony od skraplacza (potencjalnie R717, R744, R32 i R1234ze); Instalacje klimatyzacyjne split (w tym instalacje VRV i VRF, gdzie może być stosowany R32). Urządzenia typu "plug in" nie będą zwykle miały wysokiego potencjału wycieków, więc zwykle nie jest uzasadnione uwzględnianie ich w ocenie, podobnie jak instalacji zwartych, np. agregatów.

2. Procedura badania na obiekcie Ogólne Typowa procedura badania na obiekcie przebiega następująco: Wybranie obiektu do badań, np. wśród obecnych klientów lub użytkowników końcowych, którzy odnieśliby korzyść z tej usługi; Objaśnienie klientowi procesu i jego potencjalnych wyników; Zebranie informacji o obiekcie, w tym rejestry zużycia czynników i konserwacji; Przeprowadzenie badań; Określenie sposobów na zmniejszenie ilości przecieków; Przygotowanie strategii dla klienta; Spotkanie z klientem na temat strategii i najlepszych sposobów na jej wdrożenie. Przykład raportu użycia czynnika 7

8 Wyjaśnienie procesu Aby uzyskać dostęp do urządzeń chłodniczych, trzeba wyjaśnić klientom korzyści z przeprowadzenia takiego badania, możliwości poprawienia pracy instalacji Wzór do pobrania oraz obniżenie oddziaływania instalacji na środowisko, wraz z redukcją www.realalternatives.eu/down związanych z tym kosztów. loads Przedstawiony wzór listu wprowadzającego zawiera: Wprowadzenie do idei REAL Alternatives; Wyjaśnienie znaczenia zmniejszania wycieków, niezależnie od czynnika; Wyjaśnienie procedur i dostępu do instalacji oraz zakresu potrzebnych informacji; Zarys możliwych korzyści. List ten można dostosować do własnych potrzeb.

9 Przeprowadzenie badania Badanie to kontrola wzrokowa instalacji oraz kontrola wycieków - na tej podstawie powstanie raport z obiektu i strategia ograniczania wycieków. Do stworzenia pełnego raportu przyda się typowy arkusz badania na obiekcie. Większość niezbędnych do raportu informacji można uzyskać dzięki następującym działaniom: Kontrola wzrokowa, która obejmie pośrednie oszacowanie poziomu napełnienia instalacji czynnikiem; Dokumentacja i raport do pobrania z www.realalternatives.eu/down loads Rejestr zużycia czynników (rejestr F-gazowy dla R32); Ogólna rozmowa z obsługą obiektu o awaryjności instalacji i dotychczasowych problemach z nią;

10 Kontrola szczelności przy użyciu detektora elektronicznego; Może być konieczne oszacowanie napełnienia instalacji (czasem dane te są niedostępne). Szczegóły podano w załączniku 1. Badanie obejmuje kontrolę szczelności instalacji. Nie ma to być pełen test szczelności, ale należy sprawdzić jak najwięcej połączeń. Używać ręcznego detektora wycieków, bezpiecznego i czułego dla danego czynnika; Sprawdzić względem poziomu odniesienia; Sprawdzić jak najwięcej połaczeń, do których jest łatwy dostęp, w tym typowe punkty wycieku: wyłączniki ciśnieniowe i przewody zaworów redukujących ciśnienie; Zebrane dane należy umieścić w formularzu rejestru. Do zebrania potrzebnych danych potrzebna będzie książka obiektu.. REAL Alternatives Module 3 Leak Testing

11 Znacznie prawidłowego napełnienia czynnikiem Przydatne może być odniesienie wycieku czynnika do napełnienia instalacji - to pozwoli oszacować wielkość wycieku jako rocznę stratę (w procentach). Na przykład, wyciek 20 kg rocznie w instalacji o napełnieniu 40 kg to strata roczna o wysokości 50%. Określając średnie wielkości wycieków można porównywać instalacje i identyfikować problemy. Prawidłowa wielkość napełnienia instalacji to minimalne napełnienie wymagane do pracy instalacji z cieczą przechłodzoną na wejściu do wszystkich urządzeń rozprężających w całym zakresie obciążeń i warunków zewnętrznych. Niektóre instalacje zawierają więcej czynnika niż jest to wymagane - nadmiarowy czynnik przechowywany jest w wysokciśnieniowym zbiorniku płynu. W przypadku wycieku tracony jest nadmiar czynnika, zanim dojdzie do niedoboru czynnika w przewodzie cieczowym (np. pęcherzyki widoczne we wzierniku) i spadku wydajności instalacji. Instalacja nie jest przeciążona (w sensie technicznym), ponieważ nie powoduje zawracania czynnika do skraplacza i wzrostu ciśnienia skraplania. Jednakże nadmiar czynnika nie jest pożądany i zwiększa bezpośredni wpływ środowiskowy w przypadku wycieku. Niektóre instalacje są niedopełnione, ponieważ podczas rozruchu lub serwisu do instalacji nie wprowadzono odpowiedniej ilości czynnika. Przy niskim obciążeniu, instalacja wydaje się odpowiednio napełniona, ale przy wzroście obciążenia, co wymaga większej ilości ciekłego czynnika, nie jest wystarczające. Instalacje wyposażone w wysokociśnieniowe odbiorniki cieczy, mają odpowiedni margines między niedopełnieniem a przepełnieniem.

12 3. Przygotowanie strategii szczelności W strategii szczelności powinno się uwzględnić podane punkty. Nie wszystkie mają zastosowanie do każdej instalacji. Z drugiej strony, mogą się tu przydać wszystkie informacje dotyczące konkretnych urządzeń. Tłem strategii są kluczowe punkty z ankiety: Obecne i historyczne wycieki; Obecny standard obsługi i konserwacji oraz jego wpływ (pozytywny i negatywny) na wycieki; Wiek i stan wyposazenia; Zgodność z rozporządzeniem F-gazowym (dla R32). Zalecenie dotyczące poprawy obsługi i konserwacji, w tym: Zmiany w obecnym reżimie konserwacji lub w razie konieczności wprowadzenie nowego rezimu; Zwiększenie częstotliwości badania szczelności, określenie rodzaju urządzeń przeznaczonyhc do wykrywania wycieku; Jeśli to konieczne, pełna usługa, np. pełny test szczelności, zabezpieczenie zaworów wymiana głównych połączeń i komponentów. Zalecenia dot. przebudowy lub wymiany komponentów lub instalacji, w tym zapewne: Ulepszenia rurociągu; Wymiana połączeń - np. mechaniczne na lutowanel Wymiana komponentów; Wymiana instalacji; Lepszy dostęp. Do stworzenia strategii, będą potrzebne następujące informacje: Historyczne i aktualne informacje dotyczące wycieków; Obecny poziom obsługi i lonserwacji; Zgodność z rozporządzeniem F-gazowym (jeśli dotyczy); Typ, wiek, stan instalacji; Możliwości wycieków. Informacje te omówione są bardziej szczegółowo w kolejnych rozdziałach, wraz z sugestiami poprawy sytuacji, które można dostosować do konkretnego obiektu. Obecne i historyczne informacje o wyciekach Obejmują informacje z rejestru zużycia czynników i wyniki badań własnych. Powinno to pozwolić określić: Roczna wielkość wycieku jako procent napełnienia instalacji; Punkty wycieków, szczególnie obszary trudne, gdzie wycieki miały miejsce;

13 Przyczyny wycieków - uszkodzenie zewnętrzne, poważna awaria lub stopniowa utrata czynnika; Czy kontrola szczelności była zgodna z rozporządzenie F-gazowym (R32) i/lub odpowiednia dla danego urządzenia. Powody wycieków są różne. Jeśli są powodowane przez uszkodzenia zewnętrzne, spowodowane np. przez wózek widłowy, trzeba określić obszary wrażliwe na takie uszkodzenia i zalecić ochronę. Wycieki katastroficzne są zwykle wynikiem napręzeń, np. w rurach. By określić ryzyko poważnej awarii, należy sprawdzić prowadzenie rur, ich podparcie i ochronę przed drganiami. Przyczyny mniejszych wycieków są nakreślone w przewodniku REAL Alternatives, gdzie wskazano 13 najpowszechniejszych punktów wycieków (szczegóły na stronie Źródła dodatkowe, na końcu Modułu). Dalsze informacje o rozwiązaniach problemów wycieków dostępne są w pozostałych Modułach Real Alternatives. PN-EN 378 podaje też wytyczne postępowania, które powinny pomóc w uniknięciu poważnej awarii. Poziom serwisu i konserwacji Standard serwisu i konserwacji będzie jasny już po kontroli wizualnej i REAL Alternatives sprawdzeniu rejestrów szczelności. By ograniczyć wycieki czynnika, kluczowa jest Poradnik 3 - Wycieki odpowiednia konserwacja. Reżym konserwacyjny powinien być odpowiedni do wieku, stanu i typu instalacji. W Module 3 znajdują się bardziej szczegółowe informacje o konserwacji, pozwalającej na ograniczenie wycieków oraz na wykorzystanie tych informacji do stworzenia strategii unikania wycieków. Poza dobrą konserwacją, niezwykle istotna jest dobra praktyka serwisowa, obejmująca m.in.: Korkowanie zaworów; Wymiana uszczelek, gdy zdejmowane są pokrywy, kołnierze itd.; Wymiana urządzeń redukujących ciśnienie po ich zadziałaniu; Sprawdzenie i wymiana (jeśli to konieczne) uszczelek. W przypadku wycieków w badanej instalacji, mozna odwołać się do przewodnika REAL Skills Guide (Dodatkowe Źródła) - dostępna jest tam informacja o 13 popularnych źródłach wycieków oraz rozwiązaniach, które mogą być wykorzystane w przygotowaniu strategii. Zgodność z rozporządzeniem F-gazowym Za zgodność z rozporządzeniem F-gazowym odpowiada operator instalacji (zwykle użytkownik końcowy), choć najnowsza nowelizacja nakłada też nowe obowiązki na osoby zajmujące się serwisem i konserwacją (szczegółowe wymagania dla wykonawców zawarte są w podsumowaniu AREA - por. źródła dodatkowe na końcu Modułu.

14 Strategia ograniczania wycieków, w przypadku R32 i innych czynników z grupy HFC, musi zalecać reżim zgodny z rozporządzeniem F-gazowym, jednak wytyczne rozporządzenia należy potraktować jako standard podstawowy - dla wielu instalacji korzystna będzie większa częstotliwość kontroli szczelności. Dotyczy to szczególnie instalacji: z wieloma połączeniami; z połączeniami mechanicznymi (np. skręcanymi); z dużymi wyciekami czynnika w historii (np. instalacja centralna na R744); z otwartymi napędami sprężarek. Rodzaj, wiek i rodzaj urządzeń Stworzenie strategii ograniczenia wycieków wymaga uwzględnienia wieku i stanu urządzeń. Nie będzie raczej efektywne kosztowo modernizowanie instalacji zbliżających się do końca cyklu zycia. Trzeba brać pod uwagę dostęp do urządzeń - jeśli jest trudny, nie będzie prowadzona konserwacja. Nalezy także brać pod uwagę problemy higieny i bezpieczeństwa - zmienia to równowagę między kosztami inwestycyjnymi a zwrotem z inwestycji. Ryzyko wycieków Poza badaniem wycieków bieżących i historycznych, należy zbadać urządzenia pod kątem zagrozeń przyszłymi wyciekami: Wpływ drgań i ich odpowiednie eliminowanie; Prowadzenie i podparcie rurociągu; Tarcie rur; Ryzyko uszkodzeń zewnętrznych; Rodzaje połączeń.

15 4. Reporting on leakage reduction strategies Przygotowanie raportu i zaleceń Dobrze przygotowany, jednoznaczny raport jest kluczowy dla wdrożenia opracowanej strategii. aport powinien zawierać następując elementy: Ogólne znaczenie wycieków, w tym wskazanie, które czynniki są najbardziej znaczące, biorąc jednak pod uwagę, że dla każdego czynnika najważniejsze jest ograniczanie wycieków; Podstawowe informacje dotyczące projektu Real Alternatives; Wskazanie wielkości wycieków dla zbadanych urządzeń; Jak zostało przeprowadzane badanie, kluczowe wyniki (w tym zdjęcia); Ocena prawidłowości prowadzonych rejestrów zużycia wycieków; Zalecana strategia zmniejszania wycieków; Tam gdzie to ma zastosowanie, wskazania biznesowe ograniczania wycieków; Co robić dalej. Po raporcie powinno nastąpić spotkanie z kluczowymi osobami z firmy klienta, by udzielić pratycznych wskazkówek dotyczących wdrożenia strategii i wykonania planu działań. Dla potwierdzenia skuteczności strategii, wskazane jest badanie po wdrożeniu zaleceń.

16 Załącznik 1, Szacowanie wielkości napełnienia Prawidłowe napełnienie można wyznaczyć z: Wielkości czynnika w każdym parowniku i skraplaczu (zwykle podawany przez producenta w kg lub, jako objętość, w litrach). plus Objętość przewodów cieczowych, przewodów skraplacza (między wylotem skraplacza a wlotem odbiornika) oraz innych przewodów zawierających czynnik w fazie ciekłej. plus Pojemność lub objętość odbiornika cieczy przy napełnieniu 25% oraz innych zbiorników zawierających czynnik w fazie ciekłej. Zwykle nie trzeba uwzględniać objętości rurociągów i zbiorników, które zawierają tylko czynnik w fazie gazowej, będzie to bowiem niewielki udział w całości napełnienia.

17 5. Dodatkowe źródła Ten poradnik to wprowadzenie do zasad unikania przecieków. Więcej informacji dotyczących omawianych tematów znajduje się w nieodpłatnych źródłach, często dostarczanych przez producentów lub stowarzyszenia branżowe. Materiały zostały sprawdzone przez partnerów projektu, by być pewnym, że stanowią element cennego doradztwa technicznego i pogłębionej informacji. Zamieszczenie linku na tej stronie nie oznacza polecania produktu, nie istnieją także powiązania komercyjne z żadną ze wskazanych na poniższej liście firm. Dokumenty do pobrania, w tym wzory, dla przeprowadzenia badania na obiekcie (dokumenty są w języku angielskim, wersje polskie dostępne wkrótce) Refrigerant Tracking Software Site survey record Template client letter Template site report Oddziaływanie na środowisko Moduł 1 projektu REAL Alternatives- Wprowadzenie do czynników alternatywnych Przewodniki Real Skills Europe GN1: Guide to good leak testing GN2: Illustrated guide to 13 common leaks GN3: Designing out leaks: design standards and practices GN4: Leakage matters: the service and maintenance contractor s responsibility GN5: Leakage matters: the equipment owner s responsibility Environmental, Cost and Legal Aspects of Refrigerant Leakage Copeland Select 7.7 Software Sprawność A series of End User Guides covering Efficiency of Refrigeration plant Bezpieczeństwo Moduł 1 projektu REAL Alternatives- Wprowadzenie do czynników alternatywnych Wymagania rozporządzenia F-gazowego AREA Guide for Contractors Narzędzie pomagające obliczyć ilość czynnika w instalacji www.realalternatives.eu/app/images/tools/fgas-refrigerant-calculator.xls

18 6. Co dalej? To ostatni poradnik w programie REAL Alternatives. Sprawdź inne poradniki! www.realalternatives.eu Pytania i uwagi? Prosimy o kontakt! www.realalternatives.eu/contact-us Warunki korzystania Materiały e-learningowe REAL Alternatives dla uczestników szkoleń dostępne są za darmo do celów szkoleniowych i nie mogą być sprzedawane, drukowane, kopiowane lub reprodukowane bez wcześniejszi pisemnej zgody. Prawa autorskie do wszystkich materiałów: Instytut Chłodnictwa (UK) i partnerzy. Materiały zostały przygotowane przez ekspertów i poddane surowej recenzji użytkowników oraz testom, jednak Instytut i partnerzy nie ponoszą odpowiedzialności za błędy czy zaniedbania. IOR 2015