Fauna kręgowców Polski część PTAKI dr Beata Czyż pok 314 e-mail czyz@biol.uni.wroc.pl www.biol.uni.wroc.pl/czyz dr Bartłomiej Sklepowicz pok 314 www.zep.biol.uni.wroc.pl
Program ćwiczeń 2 spotkania po 3 godziny (4 h lekcyjne) 1. Cechy i morfologia ptaków, typy nóg, dziobów i ogonów (przystosowania), oznaczanie ptaków w ręku na podstawie klucza 2. Systematyka ptaków, cechy charakterystyczne rzędów wizyta w Muzeum Przyrodniczym
Ptaki Specyficzna grupa latających kręgowców Wysoka, stała temp. ciała (40 C) Różne środowiska w Polsce 450 gatunków
Ptaki zawsze fascynowały człowieka Ta sama skala przestrzenna duże terytoria Ta sama skala czasowa długowieczność Wysoki poziom inteligencji początki myślenia abstrakcyjnego posługiwanie się narzędziami liczenie LATAJĄ!
Cechy typowo ptasie Pióra Występują tylko u ptaków Zbudowane z keratyny Wytwór naskórka Twór martwy
Pióra pierwotne rozwijają się w okresie zarodkowym Pióra ostateczne w okresie rozwoju postembrionalnego
Budowa pióra Oś pióra dutka stosina Chorągiewki dutka wcięcie chorągiewka wewnętrzna emarginacja stosina chorągiewka zewnętrzna
Typy piór Konturowe długa, sztywna stosina, dobrze rozwinięte Lotki Sterówki Pióra okrywowe Puchowe brak stosiny (lub krótka) Nitkowate Szczeciniaste
Funkcje piór Ochrona mechaniczna ciała F. termoregulacyjna F. lotu pióra wtórnie stały się pomocne przy lataniu
Pterylium Apterium
Upierzenie ptaków jest barwne barwy pigmentowe od barwników barwy strukturalne b. pozorne, wynik załamania promieni słonecznych
Grupy barwników w piórach Melaniny czarne, szare, brązowe barwy Lipochromy jaskrawożółte czerwone niebieskie fioletowe zielone Porfiryny czerwonawe granatowe
Dymorfizm w upierzeniu ptaków płciowy Samiec Płaskonos Anas clypeata Samica
Dymorfizm sezonowy Jesień, zima Wiosna, lato Perkozek Tachybaptus ruficollis
Wymiana piór Pióra są okresowo wymieniane (1-2 razy do roku) pierzenie (całkowite/częściowe) - pozbycie się pasożytów - zamiana zużytych piór na świeże - czasem uzyskanie upierzenia godowego
Topografia ptaka
Skrzydło kość ramieniowa k. przedramienia promieniowa łokciowa k. dłoni zmodyfikowane nadagrstek 2 kości kość nadgarstkowo-śródręczna (carpo-metacarpus) kości palców 3palce
małe pokrywy pokrywa nadgarstkowa średnie pokrywy skrzydełko duże pokrywy barków ki pokrywy 1.rzędu lotki 1.rzędu lotki 2.rzędu lotki 3.rzędu sterówki pokrywy nadogonowe
Ogon pygostyl zrośnięte kręgi ogonowe sterówki duże pióra spełniające rolę steru w czasie lotu osadzone wachlarzowato na pygostylu od 8 do 24
Typy ogona stopniowany Wąsatka Panurus biarmicus
klinowaty Bielik Haliaeetus albicilla
Kruk Corvus corax
widełkowaty Dymówka Hirundo rustica
Oknówka Delichon urbica
Rybitwa rzeczna Sterna hirundo
zaokrąglony Myszołów Buteo buteo
równo ścięty Pliszka siwa Motacilla alba
Krogulec Accipiter nisus
wycięty Kania czarna Milvus migrans
Kania ruda Milvus milvus
Dziób Szczęki i pochwy rogowe Spełnia funkcję zębów W miarę ścierania jest odnawiany Czasem różnie zabarwiony u samca i samicy
Kos Turdus merula - samiec
Kos - samica
Ząb jajowy rozwija się na górnej szczęce zarodków ptasich
Dziób spełnia funkcję ręki ptaka Budowanie gniazda Czyszczenie piór Broń Pobieranie pokarmu
Brodźce i bekasy długie smukłe dzioby przeszukiwanie mułu, piasku lub miękkiej gleby
Czerwonak dziób w połowie zagięty pod kątem prostym wyposażony w serię blaszek
Drapieżne i sowy silne, ostre i hakowato wygięte dzioby przystosowane do rozrywania pokarmu woskówka miękka skóra pokrywająca nasadę górnej szczęki
Łuszczaki masywne, stożkowate dzioby zgniatanie nasion
Krzyżodzioby ostro zakończone i skrzyżowane szczęki szybkie wydobywanie nasion z szyszek
Lelki, jerzyki i jaskółki szczęki skrócone bardzo szeroki otwór gębowy łowienie aeroplanktonu
Dzięcioły silny, dłutowaty dziób wykuwanie dziupli długi język wydobywanie owadów drążących drewno
Blaszkodziobe miękkie dzioby z rzędami rogowych blaszek
Nogi ptaków k. udowa krótka, prawie całkowicie w mięśniach k. podudzia piszczelowa razem z górnym szeregiem k. nastopka tworzy tibiotarsus strzałkowa k. stopy silnie zmodyfikowane k. skokowa dolny szereg k. nastopka z k. śródstopia 4 palce (większość)
Drapieżne i sowy - SZPONY
Grzebiące silne, tępo zakończonbe pazury
Skowronki, świergotki długie pazury ułatwiają utrzymanie równowagi podczas biegu
Kormoran 4 palce spięte błoną!!!
Blaszkodziobe, mewy, rybitwy 3 palce spięte błoną
Perkozy, łyska charakterystyczne nogi
Jerzyk 4 palce zwrócone do przodu
Dzięcioły 2 palce zwrócone do przodu, 2 do tyłu
Kukułka, sowy, rybołów 4 palec zwrotny