OPIS DOBREJ PRAKTYKI 1. Dane dotyczące podmiotu/podmiotów realizujących lub zasłużonych dla realizacji opisanych inicjatyw lub praktyk nazwa inicjatywy Przebudowa Szlaku Piastowskiego nazwa podmiotu Powiat Gnieźnieński, Urzędy Marszałkowskie województw kujawsko pomorskiego i wielkopolskiego, a także 21 innych jednostek samorządu terytorialnego z obszaru Wielkopolski dokładny adres Starostwo Powiatowe w Gnieźnie ul. Jana Pawła II 9/10 62-200 Gniezno województwo wielkopolskie (oraz kujawsko pomorskie) telefon 61 426 17 74 adres strony internetowej faks 61 426 17 68 adres e-mail www.tupowstalapolska.pl arc@powiat-gniezno.pl 2. Rodzaj(e) współpracy (zaznacz): miedzy sąsiednimi gminami między sąsiednimi gminami i powiatami miedzy województwami gmin i powiatu gmin i powiatów z województwem inne.. 3. Przedmiot współpracy Porozumienie na rzecz przebudowy wielkopolskiej części Szlaku Piastowskiego to wspólna inicjatywa 22 jednostek samorządowych, w tym Województwa Wielkopolskiego oraz Powiatu Gnieźnieńskiego, który pełni rolę lidera tego przedsięwzięcia. Celem nadrzędnym jest współpraca na rzecz poprawy funkcjonowania jednego z najstarszych i najbardziej znanych szlaków turystycznych w Polsce. Działanie to jest szczególnie istotne z punktu widzenia zbliżających się wielkich rocznic 1050-lecia Chrztu Polski oraz 1000-lecia pierwszych koronacji królów Polski.
4. Opis działań Wszystko zaczęło się jeszcze w roku 2009. Wtedy to w Gnieźnie odbyła się konferencja dotycząca przyszłości Szlaku Piastowskiego. W jej efekcie powołana została grupa osób reprezentujących placówki i instytucje powiatu gnieźnieńskiego, która zajęła się opracowaniem rozwiązań, mających pobudzić szlak do życia. Jak się później okazało, równolegle do tych działań swoje badania rozpoczął prof. Armin Mikos von Rohrscheidt, ekspert w dziedzinie szlaków kulturowych. Ich efektem była publikacja, która jasno pokazywała, że choć najlepiej zmaterializowany, Szlak Piastowski posiada bardzo niski poziom autentyczności i spójności obiektów. By ten stan rzeczy uległ zmianie, samorząd Powiatu Gnieźnieńskiego wystąpił w 2011 r. z inicjatywą powołania Rady Programowo Naukowej ds. Szlaku Piastowskiego. Działająca do dziś pod patronatem marszałków województwa wielkopolskiego oraz kujawskopomorskiego grupa składająca się z m.in. z naukowców, samorządowców oraz administratorów obiektów turystycznych, dba o odpowiedni kierunek zmian. W tym czasie udało się m.in. całkowicie zmodyfikować przebieg szlaku. Oczywiście nadal znajdują się na nim takie okręty flagowe jak Gniezno, Lednica, Poznań czy Kruszwica. Przeprowadzony przez grupę cenionych naukowców audyt historyczny doprowadził jednak do wykreślenia miejscowości, które z Piastami nie miały i nie mają nic wspólnego. W sposób oczywisty wpłynęło to na kształt szlaku, który ma teraz charakter liniowy, z dwiema trasami przecinającymi się w Gnieźnie. Jest to znaczna zmiana, gdyż dotychczas jego najbardziej znaną wersją była tzw. ósemka. Warto także wspomnieć o zupełnie nowym logotypie Szlaku Piastowskiego, powstającej stronie internetowej, jak również o fakcie przyznania mu w 2012 roku przez Polską Organizację Turystyczną Certyfikatu dla najlepszego produktu turystycznego. Jednym z głównych założeń przyświecających idei przebudowy Szlaku Piastowskiego było opracowanie metody zarządzania nim. Ze względu na bardzo złożony charakter tego przedsięwzięcia, a także możliwości pozyskiwania środków pochodzących z UE, zapadła decyzja, aby ta część zmian przebiegała niezależnie po stronie obydwóch województw. W związku z tym, w dniu 22.10.2014 r., przedstawiciele 22 samorządów z terenu Wielkopolski podpisali w Bramie Poznania porozumienie w sprawie wspólnej koordynacji Szlakiem Piastowskim. Pozwoliło to na ogłoszenie konkursu na Opracowanie i wdrożenie koncepcji koordynacji Szlaku Piastowskiego na terenie Województwa Wielkopolskiego którego rozstrzygnięcie nastąpiło w dniu 28.11.2014 roku. Środki na finansowanie pracy koordynatora pochodzą od wszystkich sygnatariuszy porozumienia.
5. Ocena efektów Wśród najważniejszych efektów współpracy podjętej w celu poprawy funkcjonowania Szlaku Piastowskiego wymienić można: podjęcie współpracy między dwoma województwami: wielkopolskim i kujawsko pomorskim w zakresie wspólnej restytucji Szlaku Piastowskiego, podpisanie w dniu 4 września 2012 roku w Gnieźnie przez marszałków obu województw listu intencyjnego w sprawie wspólnej przebudowy i koordynacji Szlaku Piastowskiego, powołanie Rady Programowo Naukowej ds. Szlaku Piastowskiego, która jest stałym organem dbającym o odpowiedni kierunek zmian na szlaku, ustalenie nowego przebiegu Szlaku Piastowskiego, przeprowadzenie audytu historycznego, przeprowadzenie audytu turystycznego, zdobycie certyfikatu Polskiej Organizacji Turystycznej na najlepszy produkt turystyczny roku 2012 dla Szlaku Piastowskiego, ogłoszenie konkursu i wybór nowego logotypu szlaku wraz z opracowaniem księgi znaku, organizacja trzech międzyregionalnych konferencji nt. Szlaku Piastowskiego, w której udział brali m.in. przedstawiciele branży turystycznej, naukowcy, samorządowcy itd. konferencje są organizowanie naprzemiennie w województwach wielkopolskim i kujawsko pomorskim (2012 Gniezno; 2013 Inowrocław; 2014 Poznań), podpisanie przez przedstawicieli 22 jednostek samorządu terytorialnego z terenu Wielkopolski porozumienia ws. wspólnej koordynacji Szlaku Piastowskiego na terenie województwa wielkopolskiego, które stało się podstawą do ogłoszenie konkursu na Opracowanie i wdrożenie koncepcji koordynacji Szlaku Piastowskiego na terenie Województwa Wielkopolskiego i wyłonienia zwycięskiej pracy, rozpoczęcie prac nad budową strony: www.szlakpiastowski.pl, podjęcie współpracy pomiędzy Powiatem Gnieźnieńskim a pozostałymi JST na Szlaku Piastowskim w zakresie wspólnego finansowania szlaku na terenie Wielkopolski, wybór koordynatora Szlaku Piastowskiego w osobie Pana Przemysława Buryan, zwycięzcy najlepszej koncepcji koordynacji. Realizacja niniejszego zadania jest prekursorskim rozwiązaniem organizacyjnym w zakresie zarządzania szlakami kulturowymi w Polsce. Powyższe zagadnienie nie jest uregulowane prawnie. Jak dotąd projekt ustawy o szlakach turystycznych nie trafił na wokandę sejmową. Nie ma zatem wdrożonych żadnych procedur zarządzania szlakami kulturowymi w Polsce. Szczególnie jest to problematyczne w przypadku, gdy szlak wybiega poza obszar jednego województwa i dotyczy wielu podmiotów.
6. Oszacowanie nakładów poniesionych na organizację i realizację projektu Dotychczas przy realizacji niniejszego zadania zostały poniesione następujące nakłady finansowe: 7 200 zł. audyt historyczny (wydatek z budżetu Powiatu Gnieźnieńskiego) 38 608 zł. audyty turystyczne (wydatek z budżetów samorządu wielkopolskiego, kujawsko-pomorskiego oraz Powiatu Gnieźnieńskiego) 5 000 zł. przeprowadzenie konkursu na logo Szlaku Piastowskiego (wydatek samorządu województwa kujawsko pomorskiego) 5 000 zł. zlecenie na podstawie wybranego logo księgi identyfikacji wizualnej szlaku (wydatek samorządu województwa wielkopolskiego) 1 500 zł. zakupienie domeny www.szlakpiastowski.pl (wydatek samorządu województwa wielkopolskiego) 4 500 zł. dotychczasowa bieżąca działalność Rady Programowo Naukowej ds. Szlaku Piastowskiego (wydatki z budżetu Powiatu Gnieźnieńskiego) 7 750 zł. organizacja I Międzyregionalnej Konferencji w Gnieźnie (wydatki z budżetu Powiatu Gnieźnieńskiego) 18 395 zł. organizacja II Międzyregionalnej Konferencji w Inowrocławiu (wydatki z budżetu samorządu województwa kujawsko-pomorskiego i Miasta Inowrocław) ok. 7 500 zł organizacja III Międzyregionalnej Konferencji w Poznaniu (wydatki z budżetu Miasta Poznań) 75 000 zł. kwota dla koordynatora w roku 2015 (wydatki z budżetów 21 jednostek samorządu terytorialnego gmin i powiatów leżących na trasie Szlaku Piastowskiego na terenie Wielkopolski) Dla realizacji niniejszego przedsięwzięcia została powołana Rada Programowo Naukowa ds. Szlaku Piastowskiego składająca się z przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego, naukowców oraz branży turystycznej (aktualnie Rada liczy 30 osób). Rada spotyka się zwykle raz na 3-6 miesięcy. Miejscem spotkań jest siedziba Starostwa Powiatowego w Gnieźnie. Najbardziej zaangażowanymi osobami przy realizacji projektu są przedstawiciele Powiatu Gnieźnieńskiego z racji koordynacji całego przedsięwzięcia. Ponadto przy realizacji zadania zaangażowani są przedstawiciele wszystkich pozostałych 21 jednostek samorządu terytorialnego. Ponadto z koordynatorem Szlaku Piastowskiego współpracują przedstawiciele obiektów szlaku. Merytorycznie angażuje się również biuro Wielkopolskiej Organizacji Turystycznej, które będzie w przyszłości odpowiedzialne za przygotowanie i realizację projektu unijnego mającego na celu ochronę dziedzictwa kulturowego szlaku oraz jego kompleksową promocję.
7. Czy napotkali Państwo trudności, z którymi należało się zmierzyć, aby zrealizować projekt? Projekt od samego początku spotkał się z dużą barierą o charakterze mentalno świadomościowym. Szlak Piastowski funkcjonuje w świadomości wielu pokoleń przewodników turystycznych i pilotów wycieczek, krajoznawców, autorów publikacji. Nikt jednak wcześniej nie zajął się koordynacją tego jednego z najbardziej znanych kulturowych szlaków turystycznych w Polsce. Szlak z racji swojego przesłania winien mieć charakter edukacyjny. Tymczasem przez wszystkie lata do szlaku przylgnęło bardzo wiele różnorodnych obiektów, nie mających żadnego związku z epoką Piastów (jak np. park dinozaurów, muzeum pszczelarstwa, kolejki wąskotorowe, XVIII i XIX - wieczne pałace itp.). Wyznaczenie przez Radę Programowo Naukową ds. Szlaku Piastowskiego cezury czasowej (tj. okres panowania dynastii Piastów do 1370 r.) oraz przestrzeni geograficznej (tj. obszar dwóch województw) wyznaczyło właściwy wymiar i charakter szlaku. Nowe podejście nie dla wszystkich samorządów oraz zarządców obiektów było łatwe do zaakceptowania (problem tzw. dawnych przyzwyczajeń). Okazało się, że największy problem z zaakceptowaniem zmian miała część jednostek samorządów terytorialnych, które w swojej strategii marketingowej wykorzystywały markę szlaku, nie bacząc czy mają ku temu potencjał i zasoby pod względem obiektów piastowskich. Z kolei pojawiły się również i takie jednostki samorządu terytorialnego które pomimo posiadanego potencjału i bezpośredniego udziału w Szlaku Piastowskim, jak dotąd nie wykorzystywały w swoich działaniach marketingowych tego aspektu. Stąd dużą trudnością było przezwyciężenie dotychczasowego sposobu myślenia poszczególnych podmiotów do wspólnej idei przewodniej związanej z prawdziwie uzasadnioną kreacją Szlaku Piastowskiego pod względem jego przebiegu oraz przypisanych do szlaku obiektów. Innego rodzaju trudnością, było namówienie 21 jednostek samorządu terytorialnego do wspólnej idei koordynacji Szlaku Piastowskiego. W tym celu w roku 2014 odbyła się seria spotkań w terenie (osób zaangażowanych w prace Rady Programowo Naukowej ds. Szlaku Piastowskiego z włodarzami danych jst) w celu szczegółowego omówienia idei współpracy oraz wskazania konkretnych korzyści wynikających z realizacji wspólnych zamierzeń. Z pewnością dużym utrudnieniem przy realizacji niniejszego przedsięwzięcia są zmiany osób zarządzających w jednostkach samorządu terytorialnego (w wyniku wyborów samorządowych w 2014 roku na 21 samorządów gminnych i powiatów leżących na szlaku na terenie województwa wielkopolskiego w aż 12 jst nastąpiła wymiana władz). Warto również nadmienić, iż pomimo tego, iż w wyniku audytów zmieniona została struktura obiektów na szlaku (tj. zmniejszeniu uległa ilość obiektów sakralnych na rzecz innych obiektów niesakralnych) to w dalszym ciągu największą grupą obiektów na szlaku stanowią kościoły. Są to obiekty o najwyższej randze dziedzictwa kulturowego państwa polskiego. Problemem niektórych z tych obiektów jest fakt braku zrozumienia co do koniecznej dostępności tych obiektów dla osób zainteresowanych zwiedzaniem, bez osiągnięcia celu religijnego. W związku z tym są prowadzone systematyczne działania
mające naprowadzić zarządców tych obiektów do większej otwartości na oczekiwany wzrastający ruch turystyczny. 8. Zalecenia dla innych jednostek samorządu terytorialnego zainteresowanych wdrożeniem projektu Każde działanie nastawione na gruntowną zmianę wymaga dużej cierpliwości i konsekwencji w działaniu. Zalecane jest prowadzenie szerokich akcji o charakterze konsultacji społecznych, wsłuchiwanie się w potrzeby wielu różnie nastawionych środowisk oraz pracę u podstaw w zakresie budowania świadomości. Do realizacji niniejszego projektu konieczny jest również zdeterminowany lider, który szczerze i uczciwie podchodzi do współpracy z innymi partnerami, który potrafi zrozumieć ich obawy i wątpliwości. Ponadto ważne jest, aby przy tego rodzaju przedsięwzięciu działały osoby o dużych kompetencjach zarówno w zakresie wiedzy merytorycznej, jak i pod względem osobowościowym (umiejętność pracy w zespole). Nade wszystko najważniejsze jest, aby wszyscy uczestniczący w partnerstwie rozumieli, że każdy podmiot pracuje na całość, a sukces jest możliwy do osiągnięcia tylko wtedy, kiedy dobro ogółu jest traktowane jako cel wyższej wagi niż korzyści wybranej jednostki.