K r z e m i e n n e p ł o s z c z e z Ja d w i n o w a, p o w. z w o l e ń s k i. Archeologia Polski Środkowowschodniej, t.

Podobne dokumenty
TOM IV STANOWISKA: BIEŃKOWICE 56 (ZRD 18) RACIBÓRZ 425 (ZRD 21) RACIBÓRZ 424 (ZRD 22)

KRZEMIENNE PŁOSZCZE Z KRAKOWA NOWEJ HUTY-PLESZOWA

J o la n ta N o g a j- C h a c h a j, M arta S tasiak

PŁOSZCZA JERZMANOWICKIE Z JASKINI ŁOKIETKA W OJCOWIE

Wykaz publikacji Mgr Józef Niedźwiedź


===================================================================

MATERIAŁY PALEOLITYCZNE Z PŁOCKA

A Z P KARTA EWIDENCYJNA ZABYTKU ARCHEOLOGICZNEGO A T X N W P L

BADANIA ARCHEOLOGICZNE W WESÓŁKACH, POW. KALISZ, W 1963 ROKU

PEŁCZYSKA 2012 SPRAWOZDANIE Z BADAŃ W 2012 R.

П. DROBNE PRACE I MATERIAŁY

Wykaz stanowisk archeologicznych na terenie Bolimowskiego Parku Krajobrazowego i w jego otoczeniu

KARTA ADRESOWA ZABYTKU NIERUCHOMEGO

OMÓWIENIA I RECENZJE

Damian Wolski* Uniwersytet Rzeszowski

14. Zakładane efekty kształcenia Wiedza: Student ma uporządkowaną wiedzę z zakresu archeologii neolitu; ma podstawową wiedzę o historii i głównych kie

Sobieszyn - osada i cmentarzysko kultury przeworskiej, gm. Ułęż, woj. lubelskie (aut. P. Łuczkiewicz)

Zagroda w krainie Gotów

Nowe znaleziska wyrobów kamiennych z województwa lubelskiego

Studelescho (1255), Studelzco (1299), Steudelwitz (1670). Po roku 1945 Studzionki.

OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu kształcenia Wstęp do źródłoznawstwa cz. I (surowce skalne)

KATARZyNA DANyS-LASEK, PRZEMySłAW LASEK, TADEUSZ MoRySIńSKI, ADAM WALUś. TŁuSTE, ST. II, WoJ. MAZoWIECKIE. BADANIA W LATACh (PL.

STANOWISKO KULTURY PUCHARÓW LEJOWATYCH SAMBOROWICZKI 5, GM. PRZEWORNO. Stanowisko nr 5 w Samborowiczkach zostało odkryte w roku 1991 przez

K a m i e n n e z a b y t k i z p o g r a n i c z a W y ż y n y L u b e l s k ie j i Z a c h o d n io w o ł y ń s k ie j

ADAM WALUś. ZąBiE, ST. X, WoJ. WARMińSKo-MAZuRSKiE. BADANiA W RoKu 2010 (PL )

SKARB Z PIOTRAWINA JESZCZE RAZ ODNALEZIONY

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S. Włodzimier: Wojciechowski SZTYLET KRZEMI ENNY TYPU SKANDYNAW SKIEGO

Katalog wystawy w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie

GRÓB KOBIETY Z KULTURY CERAMIKI SZNUROWEJ ZNALEZIONY NA CMENTARZYSKU KULTURY MIERZANOWICKIEJ W SZARBI

Zabytki z obszaru Mezoameryki w zbiorach Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Zielonej Górze

OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) 3. Jednostka prowadząca przedmiot Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych, Instytut Archeologii

D w a g r o t y k u l t u r y p r z e w o r s k i e j z o k r e s u r z y m s k i e g o PRZYPADKOW O ODKRYTE W OKOLICACH IŁŻY

Tomasz Gralak BIBLIOGRAFIA

WYCIECZKA DYDAKTYCZNA epoka kamienia Środkowej Polski, - badania wykopaliskowe w Janisławicach kwietnia 2012

OSTRZA TYPU CZCHÓW. KRZEMIENIARSKI WYZNACZNIK KULTURY OTOMANI

Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych na terenie Pól Grunwaldu w dniach r.

Regiony turystyczne Polski

PRADZIEJE. skrzynia. skrzynia nr 1 epoka kamienia

kultura łużycka (epoka brązu) A - 280/70 neolit, późny okres lateński (kultura celtycka) neolit, wczesne średniowiecze, średniowiecze

ROZPORZĄDZENIE NR 6/2010 DYREKTORA REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ W KRAKOWIE. z dnia 23 grudnia 2010 r.

ANTROPOLOG NA WYKOPALISKACH

POLOWE SPRAWOZDANIE Z BADAŃ ARCHEOLOGICZNYCH NA PL. DOMINIKAŃSKIM, PL. ŚW. KRZYŻA ORAZ NADZORU NA UL. GŁĘBOKIEJ W CIESZYNIE ST. 13 (AZP /17)

OSADA LUDNOŚCI KULTURY KURHANÓW ZACHODNIOBAŁTYJSKICH W PIÓRKOWIE, WOJ. WARMIŃSKO-MAZURSKIE

SKŁAD WIÓRÓW KRZEMIENNYCH KULTURY PUCHARÓW LEJKOWATYCH Z WINCENTOWA, STANOWISKO 5, GM. KRASNYSTAW, WOJ. CHEŁM

OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu kształcenia Archeologia powszechna V (okres lateński i wpływów rzymskich) 2.

Sytuacja epizootyczna w związku z występowaniem ASF

Formy ochrony przyrody w powiecie kutnowskim. 15 grudnia 2017 roku

ANEKS nr 2 Wykaz stanowisk archeologicznych zlokalizowanych na obszarze gminy Krasiczyn, na podstawie AZP

3. Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy lub fakultatywny obowiązkowy

Wczesnośredniowieczny topór z Jeziora Bobięcińskiego, gm. Miastko, pow. Bytów

Najdawniejsze dzieje Połańca" wystawa archeologiczna zorganizowana w Elektrowni Połaniec przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego

Jan Gurba Siekierka miedziana z Wożuczyna w woj. zamojskim. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica 16, 71-74

Społeczności mezolityczne

Przesłanki i możliwości korekty podziału terytorialnego państwa na szczeblu województw w świetle rozmieszczenia głównych ośrodków miejskich

Biuro Prasowe IMGW-PIB :

NOWE ZNALEZISKA TOPORÓW KULTURY CERAMIKI SZNUROWEJ Z MAŁOPOLSKIEJ WYŻYNY LESSOWEJ 1

Doc. dr hab. Janowi Kowalczykowi w 80 rocznicę urodzin i 52-lecie pracy naukowej.

Małgorzata Libera Wczesnośredniowieczne osadnictwo Lublina i okolic

ć ć ć ź ć ć ć ć Ł ź Ź ć ć ć

Ł Ę Ę Ł Ł Ś Ę Ę Ę Ę Ę ź

Cennik czasopism i wydawnictw zwartych Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Tytuł tom/zeszyt stan cena

DOMY SŁUPOWE KULTURY CERAMIKI WSTĘGOWEJ RYTEJ W OLSZANICY, POW. KRAKÓW

Katarzyna Januszek. Ślady osadnictwa neolitycznego na stanowisku II w Wyszemborku, gm. Mrągowo, woj. warmińsko-mazurskie (PI.

OMÓWIENIA I RECENZJE

WSTĘPNE WYNIKI BADAŃ ARCHEOLOGICZNYCH MUZEUM BYŁEGO HITLEROWSKIEGO OBOZU ZAGŁADY ŻYDÓW W SOBIBORZE W OKRESIE JESIEŃ/ZIMA 2012/2013

Materiały do bibliografii pracowników Instytutu Archeologii UMCS za lata

Anna Longa Gdańsk ul. Ostrołęcka 16/ Gdańsk Tel PROGRAM BADAŃ ARCHEOLOGICZNYCH NA STANOWISKU NR 2 W ŁEBIE (AZP 3-34/2)

Ó Ś

Arkadiusz Tabaka Wystawa "Skarby średniowieczne Wielkopolski" w muzeach w Gdańsku, Bytomiu, Gorzowie Wielkopolskim i Wągrowcu

D Y SK U SJE - D ISC U SSIO N S O R O LI K R Z E M IE N IA U N IE K TÓ R Y C H SPO ŁEC ZN O ŚCI EP O K M E TA LI

Ł Ł ŹŁ Ó Ź Ł Ł Ó Ł Ł Ń Ż

II. TYM, KTÓRZY ODESZLI

Tematy lekcji muzealnych wraz z cennikiem

Chełm, r. Mgr Wojciech Mazurek SUB TERRA Badania Archeologiczne Ul. Szarych Szeregów 5a/ Chełm, Polska SPRAWOZDANIE

Wykaz prac magisterskich, doktorskich i habilitacyjnych powstałych w Instytucie Archeologii UMCS w latach

I. Umiejscowienie kierunku w obszarze/obszarach kształcenia wraz z uzasadnieniem: Kierunek archeologia mieści się w obszarze nauk humanistycznych.

OPRACOWANIE WYNIKÓW BADAŃ

PIERWSZE ŚLADY OSADNICTWA KULTURY CERAMIKI GRZEBYKOWO-DOŁKOWEJ W POLSCE POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ

Andrzej Kaszubkiewicz "Masyw zachodni" wczesnoromańskiego kościoła p.w. św. Jana Chrzciciela na grodzie w Gieczu. Studia Lednickie 7, 59-62

OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

Paweł Valde-Nowak Ostrza typu Czchów : krzemieniarski wyznacznik kultury Otomani

Ewa Marczak Truszki-Zalesie, st. 3 (osada "Siedlisko"), woj. podlaskie : badania w roku 2011

MATERIAŁY ZACHODNIOPOMORSKIE

PRZEMIANY STREF ZASIEDLENIA NA WYŻYNACH LESSOWYCH ZACHODNIEJ MAŁOPOLSKI W EPOCE BRĄZU I ŻELAZA WSTĘP

Wykopaliska na Starym Mieście Published on Kalisz (

KONCEPCJA ZAGOSPODAROWANIA TERENU

Dzieje wybranych miejscowości gminy Łopiennik Górny w świetle archeologicznych badań powierzchniowych AZP

Komunikat odnośnie wystąpienia warunków suszy w Polsce

W DĄŻENIU KU NOWEJ SYNTEZIE. WYBRANE ZAGADNIENIA KRZEMIENIARSTWA SCHYŁKOWEGO Z DORZECZA GÓRNEJ I ŚRODKOWEJ WISŁY

SKARB HALSZTACKI Z MIEJSCOWOŚCI RZESZOTKOWO, POW. SIEDLCE

BADANIA ARCHEOLOGICZNE W TOKARACH, GMINA KORCZEW, POWIAT SIEDLCE, NA STANOWISKU NR 5 (SEZON )

zbiory Do najciekawszych materiałów należy zaliczyć:

instytut archeologii umcs w lublinie Horodysko Od epoki kamienia do wczesnego średniowiecza Badania pod redakcją Tomasza Dzieńkowskiego

Ś ś ś ś ś ż Ł ń ń ń Ł ś ń Ś ś ć ś

Program Opieki nad Zabytkami Miasta Słupska na lata Uchwała Nr XXXV/490/13 Rady Miejskiej w Słupsku z dnia 24 kwietnia 2013 r.

Archeologia... co to jest i jak się to studiuje?

MATEMATYKA DLA CIEKAWSKICH. Dowodzenie twierdzeń przy pomocy kartki. Część I

Biuro Prasowe IMGW-PIB :

Kopiec Kraka w świetle badań archeologicznych

Transkrypt:

Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. VIII, 2006 B a r b a r a B a r g i e l K r z e m i e n n e p ł o s z c z e z Ja d w i n o w a, p o w. z w o l e ń s k i Pan Łukasz Warchona, student historii UMCS udostępnił do opracowania płoszcze krzemienne, które znajduje się w prywatnych zbiorach Wojciecha M o lendy zamieszkałego w Jadwinowie, pow. zwoleński, woj. mazowieckie. Zostało ono znalezione w latach 80. najprawdopodobniej na pobliskich polach w bliżej nieznanych okolicznościach. Makrolityczne płoszcze wykonane jest z surowca wołyńskiego koloru ciemnoszarobunatnego. W obrysie płaszczyznowym zbliżone jest do form liściowatych, w przekroju poprzecznym - płaskosoczewkowate. Posiada dobrze wyodrębniony, prostokątny trzonek u podstawy zaokrąglony, na którym zachowane są pozostałości kory wapiennej. U nasady podstawy widoczne ślady zagładzeń powstałe prawdopodobnie od oprawy narzędzia. Obydwie powierzchnie zajmuje retusz powierzchniowy. Krawędzie - na których nie stwierdzono śladów napraw lub przeróbek - wyrównano drobnymi załuskaniami. Uszkodzony wierzchołek wtórnie został wyświecony. Wymiary: zachowana długość - 13,5 cm, szerokość podstawy ostrza - 5,1 cm, długość trzonka - 3,6 cm, szerokość trzonka 2,4 cm, grubość - 1 cm (ryc. 1). Analizowane płoszcze w zaproponowanej przez J. Liberę (2001, s. 26-27, 30, ryc. 3) klasyfikacji mieści się w typie BBII1, czyli okazów o wierzchołku liściowatym i krótkim, dobrze wyodrębnionym trzonku. Jest to znalezisko o tyle interesujące, że zarejestrowano je na Równinie Radomskiej pozbawionej tego typu znalezisk (por. J. Libera 2001, mapa 12) poza pojedynczym okazem liściowatego płoszcze pochodzącego ze zniszczonego grobu w Radomiu-Malczowie (W. Twardowski 1977, ryc. 5). Bifacjalne ostrza występują w kilku rozległych strefach. Dla nas najbardziej interesujące są obszary Małopolski powiązane z terenami Wołynia i Podola. Znaleziska z Równiny Radomskiej, podobnie jak z całej Polski środkowej, leżą na pograniczu dwóch stref występowania tych zabytków - zachodniobałtyjskiej i wołyńsko-małopolskiej. Zważywszy, że w pierwszej z nich - płoszcza z wyodrębnionym trzonkiem nawiązują do zupełnie innych form (tam nazywane są sztyletami), wpływy jutlandzkie należy wykluczyć z rozważań nad genezą tego typu zabytków (m.in. E. Lomborg 1973; J. Apel 2001; B. Bargieł, J. Libera 1997; 2005, s. 3-27; 2006). Użytkownikami płoszczy o kształcie liściowatym i trójkątnym była ludność, która pozostawiła m.in. groby bezceramiczne ze zmarłymi ułożonymi wzdłuż osi E - W, niekiedy z odchyleniem na S lub N, w pozycji podkurczonej na prawym lub lewym boku z rękoma wyprostowanymi wzdłuż ciała lub zgiętymi i ułożonymi przy miednicy, na klatce piersiowej lub przy głowie. Zjawisko to należy odnieść do wczesnej fazy osadnictwa kultury mierzanowickiej w Małopolsce (Czerniczyn, stan. 3 i 4; Strzyżów, stan. I - miejscowości w pow. hrubieszowskim), z którą związane są ponadto znaleziska pochodzące ze zniszczonych grobów z Równiny Łódzkiej (Eufemia, Zagórzyce), Podlasia (Grodzisk), Równiny Radomskiej (Radom-Malczów), jak i Wołynia (Torczyn, Łyszcze, Zdołbica). Na tym ostatnim obszarze odpowiadają one tzw. grupie (kulturze) gródeckozdołbickiej, którą początkowo w literaturze polskiej uważano za grupę pokrewną lub wschodni wariant kultury Chlopice-Veselé (J. Machnik 1978, s. 32, 79; 1987, s. 153). Następnie została określona jako wschodnia grupa kultury mierzanowickiej (m.in. S. Kadrów, J. M achnik 1997, s. 50,139-140). Wczesną metrykę występowania grotów liściowatych potwierdza, np. inwentarz z grobu w Radomiu-Malczowie, w którym znaleziono zgrzebło oraz obuboczny wiórowiec drapaczowaty. Ten ostatni nawiązuje do narzędzia wiórowego odkrytego w grobie 11/63 w Krakowie-Nowej Hucie koło Kopca Wandy, datowanego na fazę protomierzanowicką (R. Hachulska-Ledwos 1967, tabl. I: 4; S. Kadrów, J. Machnik 1997, s. 15, ryc. 67: 1). Datowanie poszczególnych faz rozwoju kultury mierzanowickiej, zwłaszcza dwóch najwcześniejszych jest utrudnione z powodu braku dat 14C. Poza nie zawsze pewną ceramiką S. Kadrów i J. Machnik (1997, s. 15) nie wykazali innych materiałów, które byłyby

272 B a r b a r a B a r g ie l Ryc. 1. Jadwinów, pow. Zwoleń. Płoszcze krzemienne. Ryc. M. Krzemiński.

K r z e m i e n n e p ł o s z c z e z Ja d w i n o w a, p o w. z w o l e ń s k i 273 wyznacznikami chronologicznymi, a wręcz twierdzili, że żaden zabytek ani cecha nie są podstawą do wyznaczenia fazy proto-, czy wczesnomierzanowickiej (tam że, s. 31). Wydaje się, że rolę tę spełniają smukłe lub krępe ostrza wykonane z surowca wołyńskiego o trójkątnym lub liściowatym wierzchołku ze słabo lub dobrze wyodrębnionym krótkim lub długim trzonkiem. Ich wzajemne podobieństwo stało się podstawą wydzielenia płoszczy typy Czerniczyn-Torczyn (J. Libera 2001, s. 127, ryc. 37). Znaleziono je w co najmniej 20 grobach, w tym w niektórych obiektach zniszczonych, jednak większość z nich to znaleziska luźne pozbawione kontekstu archeologicznego. Zabytki te wyznaczają najstarszą fazę pierwszego (IA) horyzontu występowania płoszczy w Małopolsce związaną z kulturą mierzanowicką oraz na Wołyniu i bez wątpienia należy je wiązać z warsztatami krzemieniarskimi ośrodka wołyńskiego (J. Libera 2001, mapa 8, 9; 11, 12; B. Bargieł, J. Libera 2006). Rozprzestrzenienie grotów liściowatych i trójkątnych (BAI i II oraz ВВІ і II) wykazuje, że poza główną koncentracją na Lubelszczyźnie na zachodzie sięgają okolic Zwolenia i Radomia po okolice Łodzi. Poza ten zasięg wykracza na południu znalezisko z Łążkowic, pow. wielicki, w kierunku północno-zachodnim i północnym - Sulikowo i Stuchowo - pow. kamieński, także Wrześcienko, pow. lęborski. Kierunek północnowschodni wyznaczają natom iast płoszcza z przypadkowo odkrytych grobów bezceramicznych w Grodzisku, pow. siemiatycki, Woli Wodyńskiej, pow. siedlecki oraz znaleziska luźne z Olszyc Szlacheckich, pow. siedlecki, Wieczorek i Juchnowic, pow. białostocki, okolic D rohiczyna, pow. siemiatycki i Sośni, pow. grajewski. Najdalej wysuniętymi stanowiskami w tym kierunku są okazy znalezione na terenie miejscowości Klon, pow. szczycieński, Trękuć, pow. olsztyński i Szczytno (m.in. B. Bargieł, J. Libera 2004; 2005; 2006). Znalezisko z Jadwinowa jest kolejnym punktem na mapie występowania płoszczy w I okresie epoki brązu. L i t e r a t u r a Apel Jan 2001 Daggers. Konowledge and power. The social aspects of flint dagger Technology in Scfandinavia 2350-1500 cal. ВС. Uppsala. Bargieł Barbara, Libera Jerzy 1997 Z badań nad formam i bifacjalnymi w Małopolsce. W: Z badań nad krzemieniarstwem epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, red. J. Lech, D. Piotrowska. Warszawa, s. 145-161. Komisja Nauk Pra- i Protohistorycznych. Prace 2. 2004 Problem przynależności chronologiczno-kulturowej bifacjalnych płoszczy i noży sierpowatych na obszarze Polski północno-wschodniej. W: Człowiek a środowisko w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza u południowo-wschodnich pobrzeży Bałtyku, red. M. J. Hoffmann, J. Sobieraj. Olsztyn, s. 55-69. Pruthenia A ntiqua 1. Studia do Pradziejów i Wczesnej Historii Ziem Pruskich. 2005 Zespoły grobowe z krzemiennymi płoszczami w M a łopolsce i na Wołyniu. W iadomości Archeologiczne 57 (2004-2005), s. 3-27. 2006 Krzemienne groty znalezione w środkowej Polsce - ich chronologia i przynależność kulturowa. W: Cultura et polithica. Studia i rozprawy dedykowane Profesorowi Jerzemu Kmiecińskiemu, red. A. Stępień-Kuczyńska, M. Olędzki. Łódź, s. 31-50. Hachulska-Ledwos Renée 1967 Materiały kultury ceramiki sznurowej odkryte koło Kopca Wandy (Kraków-Nowa Huta). M ateriały Archeologiczne 8, s. 89-104. Kadrów Sławomir, Machnik Jan 1997 Kultura mierzanowicka. Chronologia, taksonomia i rozwój przestrzenny. Kraków. Kadrów Sławomir, Machnikowie Anna i Jan 1992 Iwanowice, stanowisko Babia Góra, cz. II. (Cmentarzysko z wczesnego okresu epoki brązu). Kraków. Lomborg Ebbe 1973 Die Flintdolche Dänemarks. (Studien über Chronologie und Kulturbeziehungen des südskandinavischen Spätneolithikums). Kobenhavn. Nordiske Fortidsminder, ser. B: 1. Machnik Jan 1978 Wczesny okres epoki brązu. W: Wczesna epoka brązu, red. A. Gardawski, J. Kowalczyk. Wrocław, s. 9-136. Prahistoria Ziem Polskich 3. 1987 Kultury z przełomu neolitu i epoki brązu w strefie Karpackiej. Kraków. Libera Jerzy 2001 Krzemienne form y bifacjalne na terenie Polski i zachodniej Ukrainy (od środkowego neolitu do wczesnej epoki brązu). Lublin. Twardowski Wojciech 1977 Stanowiska i znaleziska archeologiczne na obszarze Radomia. Rocznik Muzeum Radomskiego (1976), s. 89-121.

2 7 4 B a r b a r a B a r g ie l Ba r b a r a Ba r g ie l F l i n t p r o j e c t i l e p o i n t f r o m Ja d w i n ó w, Z w o l e ń d i s t r i c t S u m m a r y The macrolithic projectile point, found by chance, is made of the Volhynian flint. Its horizontal outline is similar to leaf-shaped forms w ith well marked rectangular tang. According to J. Libéras classification (J. Libera 2001, p. 26-27,30, fig. 3), it belongs to the type BBII1 which includes specimens w ith leaf-shaped top and short, well separated tang. This finding is interested so much because it was recorded on the Radom Plain where earlier there were no other finds of this type, except for the only one from Radom-Malczów, Mazowieckie province. The bifacial flint point from Jadwinów one ought to connect with the Mierzanowice culture. D r Barbara Bargieł Instytut Archeologii UMCS PL M. Curie-Skłodowskiej 4 20-031 Lublin