Piękno nauki. Magdalena Urbaniec

Podobne dokumenty
Jedność w wielości, czyli jak mózg kreuje rzeczywistość

MATURA 2010/2011 TEMATY DO EGZAMINU USTNEGO I. LITERATURA

wydarzeniach w utworze epickim opowiada narrator; jego relacja ma najczęściej charakter zobiektywizowany i cechuje ją

ZAJĘCIA ARTYSTYCZNE KLASA 3 GIM

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA

I. LITERATURA. 5. Wina i kara w literaturze romantyzmu i innych epok, omów na wybranych przykładach.

Zapowiedzi. Kurs realizacji marzeń Aquarius. Katalog. Cena okładkowa: zł. strona 2

Podstawy metodologiczne ekonomii

Czym jest dzieło sztuki w ujęciu neuroestetyki?

Nadawanie sensu doświadczeniom

Centrum Nauki i Biznesu ŻAK w Stargardzie Szczecińskim

JAK ROZPOCZĄĆ WYPRACOWANIE? na wstępie powinniśmy scharakteryzować osobę mówiącą w wierszu - jest nią


Jestem częścią kultury PROGRAM NAUCZANIA WIEDZY O KULTURZE. Autor: Małgorzata Marzec

Kiedy wiosna przyjdzie do nas. Projekt edukacji przyrodniczej.

Referat: Krytyczne czytanie w polonistycznej edukacji wczesnoszkolnej

Wymagania edukacyjne z plastyki klasa 6

To lektura godna polecenia. Piszemy recenzję

Cele i zadania stawiane przed uczniem w ramach zajęć etyki.

Tematy na ustną część egzaminu maturalnego z języka polskiego w roku szkolnym 2013/2014

Wzór na rozwój. Karty pracy. Kurs internetowy. Nauki ścisłe odpowiadają na wyzwania współczesności. Moduł 3. Data rozpoczęcia kursu

Alberta Einsteina: Wyobraźnia jest ważniejsza niż wiedza. Nasza wiedza jest zawsze ograniczona, podczas gdy wyobraźnią ogarniamy cały świat.

realizowany w Szkole Podstawowej nr 1 w Sobótce im. Janusza Korczaka PLASTYCZNE SPOTKANIA

Radość co dnia. Radość co dnia. Wstęp

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016)

Książka została wydana dzięki dotacji Instytutu Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk w Warszawie

Za niedostarczenie pracy w wyznaczonym przez nauczyciela terminie (2 tygodnie) uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną.

OPIS PRZEDMIOTU. Procesy poznawcze - percepcja i uwaga 1100-Ps1PP-NJ. Wydział Pedagogiki i Psychologii Instytut Psychologii Psychologia

Analizy i interpretacje wybranych wierszy

Kryteria oceny zaproszenia

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2018/2019

Program zajęć artystycznych w gimnazjum

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2015/2016

2. Zdefiniuj pojęcie mitu. Na wybranych przykładach omów jego znaczenie i funkcjonowanie w kulturze.

SZKOLNA LISTA TEMATÓW NA USTNĄ CZĘŚĆ EGZAMINU MATURALNEGO Z JĘZYKA POLSKIEGO W ROKU SZKOLNYM 2012/2013

Konspekt udostępniamy na zasadach: zachowania informacji o autorstwie tylko niekomercyjnego wykorzystania

SZKOLNA LISTA TEMATÓW 2013/2014

Kryteria oceniania z plastyki w kl V-nowa podstawa

Pojęcie myśli politycznej

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017

Streszczenie. Jerzy Bartmiński, Stanisława Niebrzegowska Bartmińska: Tekstologia, Warszawa 2009

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - POZIOM PODSTAWOWY

Wstęp. Przedmowa. 2o Psychologia rozwoju człowieka 63

Tematy na wewnętrzny egzamin maturalny z języka polskiego dla Liceum Profilowanego w Górze Kalwarii w roku szkolnym 2013/2014

Kto chce niech wierzy

Rozwój ku pełni człowieczeństwa w nauczaniu Papieża Jana Pawła II

Filozofia Augusta Cieszkowskiego Dr Magdalena Płotka

,,Doświadczam, myślę, jestem kreatywny

Fabryka pizzy. Spotkanie 20. fundacja. Realizator projektu:

Andrzej Zwierzchowski

Bank pytań na egzamin ustny

2. Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych (jeśli obowiązują):

Plan wykładu. Prozopagnozja. wrażenie sensoryczne a percepcja. wrażenia sensoryczne i percepcja

TEATR BLIŻEJ DZIECKA

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017

WARSZTATY pociag j do jezyka j. dzień 1

Umiejętności na ocenę dopuszczającą. Umiejętności na. ocenę dostateczną

Semir Zeki, Blaski i cienie pracy mózgu 1

ZAGADNIENIA SYSTEMOWE PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA. pod redakcją Piotra Korzeniowskiego

WYNIKI BADANIA ILOŚCIOWEGO DOTYCZĄCEGO DEPRESJI DLA

Wymagania edukacyjne z plastyki w klasie 1 gimnazjum

Sprawozdanie z realizacji innowacji metodycznej Las w czterech odsłonach w I semestrze w roku szkolnym 2016/2017

PORADY DLA MATURZYSTÓW JĘZYK POLSKI, MATURA PISEMNA

Prezentacja, którą czytacie jest jedynie zbiorem sugestii. Nie zawiera odpowiedzi na pytania wprost. Jeżeli nie wiedzielibyście jak odpowiedzieć na

Systemy odbioru i przetwarzania informacji cechuje: wieloetapowość (odbiór informacji przez receptory, dekodowanie,kodowanie)

Publikacja pod patronatem wiedza24h.pl. Wypracowania Średniowiecze. Charakterystyka epoki - część II

Wymagania edukacyjne dla ucznia klasy siódmej SP z orzeczeniem PPP

Wykład 4: Etyka w Akademii Krakowskiej Dr Magdalena Płotka

śledzi tok lekcji, zapamiętuje najważniejsze informacje;

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2015/2016

TEMATY Z JĘZYKA POLSKIEGO NA MATURĘ USTNĄ na rok 2010/ 2011 w ZSP im. Orląt Lwowskich w Stopnicy

Wymagania. - wymienia dziedziny sztuki, w których

Mateusz L. Hohol. Nie należy zaniedbywać (neuro)nauki o pięknie

Telewizja publiczna z misją Opracowała: Anna Równy

AKADEMIA MUZYCZNA IM. I.J. PADEREWSKIEGO W POZNANIU WYDZIAŁ INSTRUMENTALNY WYDZIAŁ INSTRUMENTÓW SMYCZKOWYCH, HARFY, GITARY I LUTNICTWA

Harmonogram zajęć Wprowadzenie do psychologii i historii myśli psychologicznej (konwersatorium) Rok akademicki 2018/19 Prowadzący: mgr Konrad Kośnik

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2017/2018

to umiejętność radzenia sobie z własnymi emocjami i zdolność rozumienia innych ludzi. Ma ona decydujące znaczenie w kwestii tworzenia dobrych relacji

Tematy prezentacji na ustny egzamin maturalny. Matura 2014

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2015/2016

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO W KLASIE II GIMNAZJUM

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PLASTYKI DLA KLAS IIIA, IIIB, IIIC, IIID, III E, III F ROK SZKOLNY 2018/2019

Nazwa metodologia nauki etymologicznie i dosłownie znaczy tyle, co nauka o metodach badań.

Broszura informacyjna dla przedszkola i domu. Art nr puzzle edukacyjne Mój dzień

Spostrzeganie jako proces kategoryzacji percepcyjnej.

Badanie naukowe: CZY MĄDROŚĆ TŁUMU RZECZYWIŚCIE ISTNIEJE?

WYNIKI EGZAMINU MATURALNEGO

BY STANĄĆ TWARZĄ W TWARZ

Plan pracy z plastyki do programu nauczania Do dzieła! Klasa VII

Zastosowanie symulacji Monte Carlo do zarządzania ryzykiem przedsięwzięcia z wykorzystaniem metod sieciowych PERT i CPM

STRES jest normalną biologiczną reakcją każdego żywego organizmu na wszelkie stawiane mu żądania. Jego brak oznacza śmierć dla jednostki.

DOKUMENTACJA CZĘŚCI ARTYSTYCZNEJ PRZEWODU DOKTORSKIEGO. Uwrażliwienie na kolor, r. Zasady tresury,

Przedszkolak obserwator przyrody. Program edukacji przyrodniczej dla dzieci 5- i 6-letnich

Pieczątka szkoły Kod ucznia Liczba punktów WOJEWÓDZKI KONKURS Z PLASTYKI DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 STOPIEŃ WOJEWÓDZKI

EGZAMIN MATURALNY 2011 FILOZOFIA

Wykład 1. zagadnienia ogólne. dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii

OFERTA ZAJĘĆ Z ROBOTYKI I PROGRAMOWANIA DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH ORAZ GIMNAZJALNYCH

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Mutyzm wybiórczy w codzienności

Program zajęć przyrodniczych realizowanych w ramach programu : Nasza szkoła-moja przyszłość

Transkrypt:

Magdalena Urbaniec Semina Scientiarum Nr 12 2013 s. 121 125 Piękno nauki S. Zeki, Blaski i cienie pracy mózgu. O miłości, sztuce i pogoni za szczęściem, tłum. A. i M. Binderowie, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Kraków 2009. Jak zachowuje się człowiek w obliczu piękna? To pytanie pojawiało się w historii ludzkości wielokrotnie na przestrzeni dziejów, jednak po odpowiedź nie kierowano się raczej w stronę nauk przyrodniczych. Zwyczajowo przyjmuje się, że sztuka i nauka są w stosunku do siebie opozycyjne. Tym, który rozpoczął proces jednania ze sobą tych dwóch dziedzin, jest Semir Zeki, jeden z najbardziej znanych na świecie badaczy mózgu. Jest on twórcą neuroestetyki, odłamu neurobiologii, badającej procesy percepcyjne, związane z odbieraniem piękna. Blaski i cienie pracy mózgu. O miłości, sztuce i pogoni za szczęściem to pozycja, która w niezwykły sposób łączy neurobiologię z kulturą wysoką. Książka składa się z czterech części, jednak z pewnością każdy czytelnik intuicyjnie podzieliłby ją, ze względu na tematykę, na dwie: pierwszą, stricte neurobiologiczną, dotyczącą pracy mózgu, i drugą, skupiającą się na sztuce, w której to sztuce przedstawione są nowe informacje na temat percepcji. Jednak, idąc za podziałem zaproponowanym przez autora, możemy w dwóch pierwszych częściach, zatytułowanych Mózg i abstrahowanie oraz Pojęcia mózgowe i wieloznaczność, poznać organizację w działaniu mózgu. Szczególną wagę Zeki przywiązuje do kory wzrokowej, co nie dziwi w kontekście chociażby tytułu książki. Niezwykle ważną dla autora cechą neuronów jest ich umiejętność

122 Magdalena Urbaniec abstrahowania uwydatnianie cech ogólnych kosztem szczególnych 1. Ta funkcja mózgu ma niezwykłe znaczenie przy tworzeniu pojęć i poznawaniu. Przykładowo komórki układu wzrokowego, reagujące na linie pionowe, nie odnotują tylko narysowanej na białej kartce czarnej, prostej kreski, ale uznają za linię także krawędź domu, ołówek, czy granicę pomiędzy dwoma kolorami. Nie ma dla nich znaczenia jakiego przedmiotu dotyczy cecha pionowości. Dzięki temu ludzki mózg jest w stanie odnotować, zapamiętać i pojąć miliony zjawisk w świecie. W kontekście sztuki, umiejętność abstrahowania mózgu wydaje się Zekiemu niezwykle ciekawa. Autor przytacza badania, z których wynika, że mózg człowieka, patrzącego na portret, działa w taki sam sposób, jak mózg człowieka patrzącego na twarz. Tematem dominującym w tej neurobiologicznej części książki jest problem pojęć mózgowych, które autor dzieli na dziedziczne i nabyte. Przykład tych pierwszych, niewątpliwie znaczący w kontekście całości pracy Zekiego, to pojęcie odpowiadające za tworzenie koloru przez mózg. Człowiek rozpoznaje zieleń liści bez względu na porę dnia, oświetlenie czy odcień. Rozróżnianie kolorów to bez wątpienia istotna funkcja mózgu w procesie poznawania. Pojęcia nabyte człowiek buduje przez całe życie. Napotykając setki drzew, ludzki mózg wydobywa z każdego pojedynczego drzewa najistotniejsze cechy, charakterystyczne dla całego tego gatunku, i w ten sposób tworzy pojęcie drzewa obdartego z czasowości i przestrzenności. Trzecia i czwarta część książki Nieosiągalne pojęcia mózgowe i Mózgowe pojęcia miłości, pokazuje, jak dramatyczny jest dla człowieka ten proces. Tworzenie dzieła sztuki to próba przeniesienia przez artystę pojęcia mózgowego na płótno, papier czy marmur. Mózg, posiadający skonkretyzowane pojęcie tego, jak ma wyglądać dzieło, nie godzi się na żadne kompromisy z rzeczywistością. Odnosząc się do tytułu książki blaski pracy mózgu to jego proces poznawczy, który niestety gwarantuje cienie ludzką nieumiejętność przystosowania 1 S. Zeki, Blaski i cienie pracy mózgu. O miłości, sztuce i pogoni za szczęściem, tłum. A. i M. Binderowie, Warszawa 2011, s. 27.

Piękno nauki 123 się do rzeczywistości. Człowiek jest wciąż niezadowolony ze swoich idealnych, skonfrontowanych z rzeczywistością pojęć. Najdotkliwiej uwidacznia się to w problemach miłości. Zeki, mistrzowsko analizując szereg utworów literackich o tematyce miłosnej, m.in. prace Balzaca, Dantego, Petrarki czy Szekspira, uzasadnia swoją teorię, jakoby człowiek, posiadający dziedziczne pojęcie jedności-w -miłości 2, był skazany na cierpienie. Cierpienie związane z niemożliwością zrealizowania tego pragnienia. Trudno nie dać się ponieść niewątpliwym blaskom pracy Zekiego kompetentnym analizom dzieł sztuki w trzeciej i czwartej części książki. Propozycje interpretacyjne autora są wysublimowane i trafne, streszczenia i opisy ciekawe i rozbudowane, przy czym Zeki nie pozwala czytelnikowi zgubić tropu, wciąż podkreślając znaczenie swoich spostrzeżeń dla całości pracy. Czysta, teoretyczna wiedza pierwszych dwóch części książki, gruntownie przygotowuje do następującego dalej namysłu nad tworami mózgu w postaci dzieł sztuki. Nie przygotowuje jednak na emocje związane z odkrywaniem trudnej pozycji człowieka. Ktoś zbyt wrażliwy mógłby poczuć ukłucie żalu, nie znajdując w książce propozycji rozwiązania tego problemu. A i to nie dziwi w końcu autor wciąż podkreśla, że rozczarowanie jest normalną reakcją człowieka! Być może wzmianki o oddziaływaniu tej pozycji na psychikę człowieka mogą wydawać się nieadekwatne do tematyki poruszanej przez autora, ale książka Zekiego jest naprawdę książką o dramacie człowieka. Człowieka biologicznie przystosowanego do ciągłego szukania nieistniejącego ideału, człowieka jako twórcy wiecznie niezadowolonego ze swoich dzieł, człowieka pragnącego nieosiągalnego zjednoczenia z ukochanym (innym człowiekiem lub Bogiem). Książka zainteresuje każdego, kogo nurtują kwestie neurobiologiczne, filozoficzne lub też antropologiczne. Trzeba jednak podejść do niej z założeniem, że nie skupia się ona w sposób szczególny na żadnej z dziedzin. Można to poczytywać zarówno za jej zaletę, jak 2 Tamże, s. 37. Zeki opisuje w ten sposób intuicyjnie wyczuwalny problem zakochanych, którzy dążą do absolutnego zjednoczenia. Ponieważ jest ono niemożliwe, kochankowie znajdują ulgę we wspólnej śmierci, jak np. Romeo i Julia.

124 Magdalena Urbaniec i za wadę. Ocierając się o wiele tematów, można by zgubić cel pracy. Jednak Semir Zeki nie wpadł w tę pułapkę. Jak zostało już powiedziane, jego pisarstwo cechuje niezwykła elokwencja. Książka pozostawia po sobie wiele pytań. Jednym z nich jest kierunek rozwoju neuroestetyki. Co może nam jeszcze dać? Czy nie zagraża indywidualizmowi sztuki? Czy twórca, który kieruje się biologicznie wyjaśnialnymi pobudkami, nie straci wyróżniającego tytułu artysty na rzecz rzemieślnika? Autor wciąż podkreśla, że wiedza o mózgu jest jeszcze bardzo uboga, ale mając świadomość rozwoju technik badawczych, możemy spróbować założyć, że pewnego dnia człowiek będzie całkowicie, lub prawie całkowicie, znał zasady działania swojego mózgu. W kontekście książki Blaski i cienie pracy mózgu. O miłości, sztuce i pogoni za szczęściem rodzi się pytanie o determinizm. Dotąd postać artysty kojarzyła się z wolnością. Miłość wydawała się drogą do osiągnięcia szczęścia. Praca Zekiego pozostawia niepokojące wrażenie, że to, co wydawało się nam jak najbardziej oddalone od zwierzęcej instynktowności i konieczności, być może wcale takie nie jest. Człowiek biologicznie ukształtowany w sposób niedopasowany do rzeczywistości to człowiek stworzony do nieszczęścia. Widać zatem wyraźnie, że tezy stawiane przez autora książki są bardzo mocne i mają poważne konsekwencje w życiu człowieka, a co za tym idzie, we wszystkich naukach antropologicznych. Być może należałoby zastanowić się, czy analiza kilkunastu czy kilkudziesięciu dzieł sztuki, traktowanych jako wytwory mózgu, jest wystarczająco wiarygodnym dowodem, potwierdzającym założenia autora. Zeki wybrał do swojej pracy dzieła mówiące tylko i wyłącznie o nieszczęściu czy to niespełnionego artysty, czy to zrozpaczonych kochanków, co może zostawiać wrażenie tendencyjności. Z pewnością dodanie przykładów dzieł o optymistycznym wydźwięku dopełniłoby książkę w interesujący sposób. Można, co prawda, z łatwością zauważyć, że autor opiera swoje przemyślenia na najwybitniejszych i najpopularniejszych utworach. Zastanawiające jest, czemu właśnie te pesymistyczne przedstawienia w malarstwie, literaturze czy muzyce zyskują największe uznanie.

Piękno nauki 125 Blaski i cienie pracy mózgu. O miłości, sztuce i pogoni za szczęściem to książka o pięknie. Raczej nieczęsto można tak określić jakąkolwiek publikację, szczególnie autorstwa neurobiologa. Piękno w książce Zekiego nie dotyczy tylko procesów percepcyjnych. Estetyka to rodzaj harmonii. Zdobywanie wiedzy, porządkowanie jej, też wpisuje się w schemat harmonizowania. Ta niemająca precedensu książka podkreśla estetykę rozwoju wiedzy o świecie, wiedzy o człowieku. Uwidacznia piękno nauki.