Sektor I - Warunki środowiska i zasoby naturalne Temat 1. Położenie i rola obszaru gminy w przyrodniczym systemie powiatu i województwa. A. Część wstępna Gmina Kamień Pomorski usytuowana jest w pasie nadmorskim. Obszar gminy zajmuje 209 km 2 i jest zamieszkiwany przez 14960 1 osób. Sąsiaduje z gminami: Wolin, Golczewo, Świerzno, Dziwnów. Miasto Kamień Pomorski zajmuje 9 km 2 i mieszka tam ok. 10 tysięcy osób. Jest ośrodkiem subregionalnym i ponadgminnym, zapewniającym obsługę dla całego obszaru. Posiada status uzdrowiska, co czyni je obszarem szczególnie chronionym. Dzięki korzystnemu położeniu jest głównym ośrodkiem administracyjnym dla ludności z rejonu Zalewu Kamieńskiego, rzeki Dziwny, Świńca z Niemicą i Wołczenicy z Grzybnicą. Gmina posiada korzystne powiązania komunikacyjne, stanowi węzeł dróg krajowych (30,3%) i wojewódzkich (63,2%). Układ komunikacyjny kolejowy pozwala na komunikację ze Szczecinem przez węzeł kolejowy w Wysokiej Kamieńskiej. W zakresie infrastruktury wodnej położenie determinuje ścisłe związki z gminami sąsiadującymi np. Dziwnów, Wolin. Dotyczy to m.in. eksploatowanego wodociągu grupowego: Strzeżewo Strzeżewko Wrzosowo. Z uwagi na specyficzne usytuowanie w pasie nadmorskim występują liczne powiązania z terenami sąsiednimi w zakresie stosunków wodnych, tym bardziej, że długość rzek na terenie gminy wynosi łącznie 27,1 km, a kanałów 92,4 km, co daje w sumie 119,5 km. B. Trendy i tendencje W związku z coraz większym zainteresowaniem pasem nadmorskim rola powiązań komunikacyjnych zarówno drogowych jak i wodnych znacznie wzrasta. C. Dane porównawcze Przedmiotem analiz porównawczych jest obszar gminy Wolin. Gmina Kamień Pomorski graniczy z nią od zachodu i południa. Powierzchnia 1 Dane na koniec 2003 r.
gminy wynosi 327 km 2, układ przestrzenny gminy związany jest z układem komunikacyjnym drogowym (pas nadmorski droga 102, aglomeracja Szczecin Świnoujście droga międzynarodowa nr 3), kolejowym Szczecin Świnoujście ( znaczenie pierwszorzędne, linia zapewnia obsługę kolejową portu i bazy promów morskich w Świnoujściu). Powiązania komunikacyjne wodne: port w Wolinie ma połączenie z dwoma torami wodnymi północnym (Zalew Kamieński) oraz południowym (Zalew Szczeciński). Gmina obejmuje część wyspy Wolin oraz obszar lądu stałego na południe i wschód od wyspy. Posiada zdecydowanie lepsze połączenia komunikacyjne lądowe (drogowe i kolejowe) w porównaniu z gminą Kamień Pomorski. D. Prace i działania w toku Trwają prace nad nową koncepcją zagospodarowania brzegu Zalewu Kamieńskiego ze szczególnym uwzględnieniem Zatoki Karpinki oraz Zatoki Cichej, jako bardzo atrakcyjnych punktów szlaków wodnych na terenie gminy. Ze względów oszczędnościowych następuje dalsze redukowanie przez PKP częstotliwości połączeń pasażerskich, przez co funkcja dworca PKP ulega marginalizacji. E. Spis źródeł danych 1.Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kamień Pomorski, Biuro studiów i projektów rozwoju przestrzennego województwa, Szczecin1995. 2. Projekt wstępny Amfiteatru Miejskiego wraz z koncepcją zagospodarowania przedmurza starego miasta w Kamieniu Pomorskim, zespół pod kierunkiem prof. Wiesława Krzyżaniaka oraz prof. Eugeniusza Matejki z Akademii Sztuk Pięknych, Poznań, Listopad 2003, 3. Koncepcja rozwoju urbanistycznego miasta Kamień Pomorski, Firma Afix Stowarzyszenie Pracowni Autorskich, Szczecin 2004 r. 4. Przyroda Pomorza Zachodniego, praca zbiorowa, Oficyna In Plus, Szczecin 2002. 3. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wolin. Praca zbiorowa pod kierunkiem J. Urbana, Szczecin 2002.
Temat 2. Walory i zasoby środowiska przyrodniczego. A. Część wstępna Podstawą działalności produkcyjnej w gminie jest rolnictwo, obok którego ważną rolę w gospodarce odgrywają szeroko pojęte usługi (w tym związane ze zdrowiem) oraz turystyka. Mało korzystne, dla rozwoju rolnictwa, warunki ekonomiczne powodują wzrost znaczenia turystyki i funkcji sanatoryjno uzdrowiskowej. Ze względu na walory kulturowe miasta związane z jego historią oraz działalnością jednostek oświatowych, uzdrowisko wraz z zapleczem leczniczym i rozwiniętą siecią usług, jak też dogodne, pod względem komunikacyjnym położenie (węzeł dróg krajowych), Kamień Pomorski spełnia szereg zadań, takich jak: - obsługa ludności, - funkcja sanatoryjno uzdrowiskowa, - funkcja ośrodka kultury, - funkcja turystyczna, obsługa ruchu turystycznego, - obsługa produkcji rolnej. W ochronie środowiska prawo i priorytety społeczne uznają nadrzędność kryteriów ekologicznych w zagospodarowaniu obszarów o wysokich wartościach przyrodniczych oraz obszarów zagrożonych. Powyższa zasada może być realizowana w odniesieniu do gminy Kamień Pomorski, która obejmuje ekosystemy lądowe i wodne o zróżnicowanych walorach przyrodniczo - krajobrazowych i funkcjach ekologicznych. Ponadto stanowi ona ważne ogniwo w tworzeniu systemów obszarów chronionych o znaczeniu regionalnym i międzynarodowym, w strefie nadmorskiej oraz w dolinie rzeki Odry. Z tych względów polityka ekologiczna państwa zmierza do: - pełnej odnowy i ochrony walorów środowiska przyrodniczego w strefie nadmorskiej, - uznania priorytetu funkcji uzdrowiskowych nad pozostałymi w miejscowościach o takim charakterze, - zahamowania procesu zanieczyszczania wód przez ścieki przemysłowe i komunalne aglomeracji szczecińskiej, - uznania pasa nadmorskiego, a także wyspy Wolin z jej obrzeżami, za strefę chronionego krajobrazu, a tereny wzdłuż Doliny Odry po obszar jej ujścia za korytarz ekologiczny. Dla gminy oznacza to stymulowanie następujących działań: 1. uznanie nadrzędności funkcji rekreacyjnej, turystycznej oraz uzdrowiskowej,
2. niedopuszczenie do degradacji wód Dziwny i Zalewu Kamieńskiego, 3. ochronę terenów przyrodniczych, 4. podniesienie poziomu czystości atmosfery. W powiązaniach przyrodniczych gminy z otoczeniem, najważniejszą rolę odgrywa system rzeczny Dziwny oraz Świńca i Wołczenicy z dopływami. Rzeki te mają swoje źródła poza granicami gminy, natomiast (z wyjątkiem Dziwny) kończą swój bieg na jej obszarze. System dolin rzecznych, przecinających obszar gminy wraz z rozległymi torfowiskami i licznymi starodrzewami, zasiedlonymi przez hydrolubne gatunki flory i fauny, stanowi ważne korytarze ekologiczne, ciągnące się dalej poza granicami gminy. Powiązania przyrodnicze gminy z obszarami sąsiednimi wzmacniają niewielkie powierzchnie lasów, stanowiących fragment kompleksów leśnych, rozciągających się poza jej obszarem: - na południu Puszcza Goleniowska, - na północy strefa lasów nadmorskich. Zbiorowiska wodne Występują w ciekach wodnych, w rowach odwadniających i w niewielkich płytkich zatokach nad Zalewem Kamieńskim oraz w oczkach wodnych na terenach bagiennych. Tworzone są przez zespoły pływające z rzędu Lemnetalia, wodne i podwodne z rzędu Potametalia. Zbiorowiska szuwarowe Zajmują największe powierzchnie wśród roślinności naturalnej i seminaturalnej w gminie. Występują głównie nad Dziwną i Zalewem Kamieńskim oraz w północnej części Bagna Rozwarowskiego wraz z otoczeniem Zatoki Cichej, a także na terenach podmokłych nad ciekami wodnymi. Najważniejsze zbiorowiska szuwarowe należą do rzędu Phragmitetalia. Bagno Rozwarowskie stanowi kapitalne miejsce dla gniazdowania bardzo rzadkich gatunków ptaków, będąc jednocześnie źródłem pozyskiwania cennego surowca - trzciny stosowanej w budownictwie (pokrycie dachowe). Zbiorowiska bagienne i torfowiskowe Występują we fragmentach reprezentowanych jedynie przez zespoły mszysto - turzycowe z rzędu Caricetalia fuscae oraz Ericeto-Sphagnetalia.
Zbiorowiska zaroślowe Zbiorowiska te w postaci naturalnej występują nad Zalewem Kamieńskim obok szuwarów. Należą do klasy Rudero-Secalieta, rzędu Convonvuletalia sepii. Zbiorowisko solniskowe Należą do najciekawszych zbiorowisk roślinnych w gminie. Występują nad Zalewem Kamieńskim i na Wyspie Chrząszczewskiej w postaci solnych łąk. Zbiorowiska łąkowe Łąki są znacznie zdegradowane przez intensywną działalność człowieka. W stanie naturalnym zachowały się fragmenty łąki trzęślicowej. Na terenach nieużytkowanych następują pierwsze etapy sukcesji zbiorowisk leśnych i zaroślowych. Zbiorowiska leśne Lasy występują głównie w siedliskach: olsów, lasów łęgowych, borów mieszanych, a także fitocenoz leśnych z rzędu Fagetalia silvaticeae i świetlistej dąbrowy. Na terenie gminy zachowały się siedliska olszyny bagiennej z pełnym składem gatunkowym. W granicach gminy położonych jest 9 stref faunistycznych oraz 4 główne korytarze ekologiczne o znaczeniu ponadregionalnym. Korytarze ekologiczne tworzą: rzeka Dziwna, rzeka Wołczenica, rzeka Niemica, rzeka Świniec. Korytarze poboczne tworzą systemy zlokalizowane w pobliżu miejscowości: Kamień Pomorski, Rzewnowo, Jarszewo, Rekowo, Benice. Strefami faunistycznymi objęto tereny występowania cennych gatunków płazów i gadów (herpetofauna), ptaków z gatunków awifauny lęgowej, przelotowej i zimującej oraz ssaków z teriofauny i parzystokopytnych. Surowce mineralne Tabela 1. Surowce Surowce Lokalizacja Eksploatacja Złoże ropy naftowej Kamień Pomorski Wyspa Chrząszczewska Rekowo Ok. 15 tys. ton/rok
Złoża gazu ziemnego Wrzosowo Nieeksploatowane Zasoby 600 mln m3 Wody zmineralizowane Uzdrowisko w Kamieniu Pomorskim Eksploatowane Złoża torfu borowinowego Dziwnówek Kamień Pomorski Eksploatowane zasoby: 108.6 tys. m3 Nieeksploatowane: dolina Świńca zasoby ok. 14 mln m3 Wody zmineralizowane (zasolone) występują także w rejonie Rekowa i Wrzosowa. Do dużych złóż zalicza się także torfowisko Rekowo (1 500 ha i zasoby 6.5 mln m3) oraz torfowisko w dolinie Grzybnicy i Skarchowej (ok. 2 500 ha i zasoby 12 mln m3). Możliwość podjęcia eksploatacji dla potrzeb ogrodnictwa (uprawy hydroponiczne) i rolnictwa (nawożenie, wysokobiałkowe dodatki paszowe) występuje w ujściu doliny Grzybnicy (gytia). Mniejsze złoża torfowe i torfowo - gytiowe występują w rejonie Buszęcina, w rynnie jeziora Śniatowskiego, w rejonie Żółcina, Wrzosowa, w dolinie Wołczy i na Wyspie Chrząszczewskiej. Baza surowcowa kruszyw naturalnych i surowców ilastych jest niewielka. Brak złóż udokumentowanych. Za obszary perspektywiczne można uznać rejony: Borucina, Chrząstowa, Benic - Koplina, Grębowa i Skarchowa. Istnieje możliwość udokumentowania niewielkich złóż dla potrzeb lokalnych. Surowce balneologiczne Na terenie miasta występują dwa istotne w lecznictwie surowce, a mianowicie: solanka i borowina. Ich zasoby, jakość oraz ochrona, zadecydują o powodzeniu rozwoju funkcji uzdrowiskowej. Pod względem ilościowym, zasoby surowców balneologicznych Kamienia Pomorskiego, szacowane są na dziesiątki, a nawet na setki lat, przy obecnym poziomie eksploatacji. Solanka uzdrowisko kamieńskie korzysta z odwiertu w Dziwnówku (jakościowo bardzo dobre źródło), a na terenie Kamienia Pomorskiego, pod miastem i w jego okolicach, stwierdzono liczne i obfite solanki, między innymi na Wyspie Chrząszczewskiej. Obecnie nie ma eksploatacji.
Borowina - Bardzo duża ilość borowiny występuje na terenie miasta, w odległości 200 m od sanatorium. Charakterystyka złoża jest następująca: 60 ha powierzchni, 108 tys. m3 zasobów, typ torfu niski trzcinowo - turzycowy. Poza złożem w Kamieniu Pomorskim, w najbliższej okolicy stwierdzono występowanie torfowisk z zawartością surowca borowinowego, np. Koprowo, Gostyń - Kaleń, Gostyń, Wyspa Chrząszczewska. Peloidy morskie - Na wysokości Dziwnowa, na dnie morza (80 m), stwierdzono występowanie mułu organicznego, który doskonale nadaje się do leczenia schorzeń, takich jak gościec, a także innych obecnie leczonych klasyczną borowiną. B. Trendy i tendencje Pojawia się tendencja do bardziej intensywnego korzystania z zasobów środowiska naturalnego, w szczególności na terenach planowanych do objęcia ochroną. Analizując stan zasobów i walory środowiska naturalnego należy stwierdzić, że gmina Kamień Pomorski jest miejscem o niezwykle cennych walorach przyrodniczych. Zauważalna jest także poprawa stanu środowiska przyrodniczego. Brane jest pod uwagę objęcie ochroną cennych obszarów florystycznych. Uzdrowisko Kamień Pomorski w minimalnym stopniu eksploatuje solankę oraz borowinę, potencjał, jaki dają te surowce może być bardziej wykorzystany. C. Dane porównawcze Dane porównawcze dotyczą gminy Wolin. Użytki rolne zajmują 14,4 tys. ha, co stanowi 54% powierzchni lądowej gminy, w tym udział najlepszych gleb stanowi 43% tych użytków. Lasy zajmują ok. 27% powierzchni lądowej gminy, co stanowi 7, 39 tys. ha Do kopalin występujących na terenie gminy można zaliczyć: kruszywo naturalne (ok.760 tys. ton) złoża torfów, wody lecznicze (złoża nieudokumentowane). D. Prace i działania w toku Eksploatacja odwiertu Edward II ujęcia solanki w Kamieniu Pomorskim została zastąpiona ze względów technicznych eksploatacją ujęcia solanki w Dziwnówku. Trwa opracowanie najciekawszych turystycznych szlaków rowerowych mających na celu udostępnienie najcenniejszych zasobów przyrodniczych.
E. Spis źródeł danych 1.Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kamień Pomorski, Biuro studiów i projektów rozwoju przestrzennego województwa, Szczecin 1995 r. 2. Przyroda Pomorza Zachodniego, praca zbiorowa, Oficyna In Plus, Szczecin 2002. 3. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wolin. Praca zbiorowa pod kierunkiem J. Urbana, Szczecin 2002. Temat 3. Wartości szczególne, unikalne, przyrodnicze obiekty chronione. A. Część wstępna Miasto i najbliższe okolice nie posiadają terenów chronionych, a jedynie 11 pomników przyrody. W planie rozwoju miasta i gminy należy przewidzieć duży wzrost obszarów chronionych. Jest to konieczne, aby stworzyć solidne podstawy rozwoju funkcji uzdrowiskowo - wypoczynkowej. Strefa chronionego krajobrazu Północna i zachodnia część gminy Kamień Pomorski wchodzi do ekologicznego systemu obszarów chronionych Województwa Zachodniopomorskiego. Z tej racji, wymagana jest wzmożona ochrona środowiska, a na niektórych terenach, gospodarowanie musi być podporządkowane wymaganiom ochrony przyrody. Korytarze ekologiczne: Główny korytarz ekologiczny przebiega wzdłuż Dziwny. Jest to lądowowodny szlak wędrówki ptactwa oraz ichtiofauny (woda). Powinien być chroniony i technicznie wzmacniany (budowa przepustów). Rejony ochrony fauny: W okolicy Kamienia Pomorskiego jest kilka miejsc koncentracji ptactwa, zwłaszcza wodnego: rejon Zatoki Cichej, północna część Wyspy Chrząszczewskiej, Zatoka Karpinka, Jezioro Wrzosowskie. Zarejestrowane pomniki przyrody: Dąb szypułkowy (Jarszewo, w pobliżu kościoła); Królewski Głaz (północny brzeg Wyspy Chrząszczewskiej, głaz narzutowy granitowy);
Daglezja (Śniatowo, na terenie parku przy Domu Pomocy Społecznej); Wiąz polny (Kamień Pom., pl. Wolności); Lipa drobnolistna (Kamień Pom., przy Katedrze) 4 drzewa; Żywotnik olbrzymi (Kamień Pom., przy Katedrze); Dąb w Wirydarzu przy Katedrze w Kamieniu Pomorskim. Pomniki przyrody proponowane do objęcia ochroną prawną: Szpaler buków (Giżkowo, w parku zabytkowym); Aleja grabowa (Sibin, w parku zabytkowym); Lipa (Śniatowo); Buk czerwony (Płastkowo); Dąb szypułkowy w Kamieniu Pomorskim przy Katedrze; Lipa drobnolistna w Kamieniu Pomorskim przy Katedrze; Dąb szypułkowy w Kamieniu Pomorskim przy pl. Wolności; 4 wiązy i 1 dąb szypułkowy w Trzebieszewie koło mostu na Świńcu; Jesion wyniosły we wsi Jarszewo; Pozostałość po pomnikowym okazie wiązu na polu za wsią Grębowo - proj. pomnika przyrody nieożywionej; Grupa kasztanowców w Śniatowie - stary cmentarz na skraju wsi; Grupa drzew w Trzebieszewie na obecnie czynnym cmentarzu; 2 dęby we Wrzosowie na starym cmentarzu w centrum wsi; Lipa we Wrzosowie na nieczynnym przykościelnym cmentarzu ewangelickim. Stanowiska ptaków chronionych. Liczne gniazda bociana białego znajdujące się we wsiach: Rozwarowo, Rzewnowo, Trzebieszewo, Borucin, Mokrawica, Kukułowo, Buszęcin, Górki Pomorskie, Benice, Szumiąca. Stanowiska lęgowe łabędzia niemego. Ponadto jest kilka stref występowania kani rudej, jedna - kani czarnej i jedna strefa występowania orła bielika. Występowanie wodniczki na terenie Bagien Rozwarowskich. B. Trendy i tendencje Na terenie gminy pojawiają się nowe obszary zadrzewień w związku z naturalną sukcesją ekologiczną (stopniowego przekształcania się nieużytków w obszary leśne). Dla ekosystemów wodnych charakterystyczne jest pojawienie się przedstawicieli fauny typowej dla wód o wyższych klasach czystości (raki w wodach Zalewu), co wskazuje poprawiającą się jakość wód.
C. Dane porównawcze Dane porównawcze dotyczą gminy Wolin Do obszarów i obiektów przyrodniczo prawnie chronionych można zaliczyć: - fragment Wolińskiego Parku Narodowego o powierzchni 325 ha, - rezerwat faunistyczny Łuniewo o powierzchni 10,5 ha - zespół przyrodniczo krajobrazowy Wiejkowski Las o powierzchni 301,94 ha - 8 użytków ekologicznych - 12 pomników przyrody - 9 parków zabytkowych o łącznej powierzchni 30,8 ha - 13 stanowisk gniazdowania rzadkich ptaków: bielika, rybołowa, kani rudej oraz bociana czarnego. - strefy lasów ochronnych. D. Prace i działania w toku Sołectwa czynnie włączają się w akcję liczenia gniazd bociana białego na terenie gminy; na obszarze bagien rozwarowskich odkryto stanowisko wodniczki (ptaka wodno błotnego), jest to bardzo cenne unikatowe stanowisko w Europie. E. Spis źródeł danych 1.Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kamień Pomorski, Biuro studiów i projektów rozwoju przestrzennego województwa 2. Przyroda Pomorza Zachodniego, praca zbiorowa, oficyna in plus, Szczecin 2002. 3. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wolin. Praca zbiorowa pod kierunkiem J. Urbana, Szczecin 2002. Temat 4. Wody powierzchniowe i podziemne, grunty, lasy, drogi, parki, zabytki, inne zasoby historyczne, miejsca pamięci. A. Część wstępna Warunki hydrogeologiczne Główny użytkowy poziom wodonośny występuje na głębokości 10-40 m, miąższość 15-40 m. Wydajności zmienne - od kilku do 50 m 3 /h. Mniejsze znaczenie ma poziom użytkowy w obrębie osadów czwartorzędowych, poziom ten występuje na głębokości od kilku do ponad 60 m (Śniatowo) i osiąga miąższość do 30 m. Wydajność w granicach 10-20 m 3 /h i lokalnie
do 40 m 3 /h. Potencjalna wodonośność otworów studziennych kształtuje się w granicach 10-30 m 3 /h, a w strefie Wrzosowo - Grabowo - Kamień Pomorski - Wyspa Chrząszczewska spada poniżej 10 m 3 /h. Poza strukturą hydrogeologiczną doliny Świńca nie rejestruje się zasobnych struktur wodonośnych w otworach czwartorzędowych. Znaczna ilość ujęć pobiera wody z osadów jurajskich lub z warstwy kontaktu czwartorzędu i jury. Ujęcia te są potencjalnie zagrożone zasoleniem (Żółcino, Jarszewo) lub nawet wyłączone, ze względu na silne zasolenie (Grabowo). Zasolenie wód podziemnych przenika również do warstw płytszych. Wody powierzchniowe Do wód powierzchniowych w granicach gminy należą: Morskie wody wewnętrzne akwatorium Dziwny: Cieśnina Dziwny, Zalew Kamieński, Zatoka Cicha, Jezioro Wrzosowskie; Rzeki: Wołczenica z Grzybnicą i Stawną, Świniec z Niemicą; Jezioro Śniatowskie; Kanały i rowy melioracyjne. Wody powierzchniowe w obszarze gminy są klasyfikowane jako wody II i III klasy czystości, chociaż występują odcinki o znacznym zanieczyszczeniu. Długość odcinków o wodach II III klasy ulega sukcesywnemu powiększaniu. Stan jakościowy rzek jeszcze znacznie ogranicza wykorzystanie ich wód do celów użytkowych. Do perspektywicznego wykorzystania rzek i Zalewu planowane jest doprowadzenie ich wód do I klasy czystości. Wody części obszaru w zlewni Grzybnicy i Wołczenicy objęte planem ochrony, jako ujęcie wód powierzchniowych mają zaopatrywać w wodę konsumpcyjną strefę nadmorską. Gleby Gleby wysokiej jakości zajmują około 19 % powierzchni ogólnej użytków rolnych. Gleby tego kompleksu w największych areałach występują w środkowej części gminy. Na terenie miasta następuje rozbieżność między przeznaczeniem gruntu na funkcje rolnicze lub miejskie. Tabela 1. Parki i aleje Lp. Miejscowość Przedmiot ochrony 1. Benice - park (zespół pałacowy)
2. Borzysław - park (zespół dworsko-folwarczny) - droga polna ze starymi nasadzeniami od południowo - zachodniego narożnika zespołu folwarcznego w kierunku południowym 3. Buszęcin - starodrzew w zagrodzie nr 11 4. Ducino - aleja dojazdowa do wsi i park przy dawnej rządcówce 5. Giżkowo - park (zespół dworsko-folwarczny) - aleja dojazdowa od szosy do zespołu dworskofolwarcznego - aleja po zachodniej stronie wsi 6. Górki Pomorskie - zadrzewienie głównej ulicy wiejskiej - zadrzewienie drogi przebiegającej wzdłuż toru kolejowego - park dworski 7. Grabowo - drzewa wzdłuż drogi wiejskiej 8. Grębowo - aleja dojazdowa do zespołu folwarcznego - aleja (droga wiejska) wyjazdowa z głównej szosy Kamień - Świerzno w kierunku dworu, szpaler - przedłużenie alei w kierunku wsi 9. Jarszewo - zadrzewienie przy południowej ulicy wiejskiej 10. Jarzysław - park 11. Kukań - szpaler przy drodze wiejskiej 12. Miłachowo - park dworski 13. Płastkowo - park w dawnym folwarku 14. Połchowo - aleja w południowo - zachodniej części wsi 15. Radawka - aleja (od szosy w kierunku cmentarza) 16. Rarwino - park dworski - park w pn.-zach. części wsi 17. Rekowo - aleja w zagrodzie młyńskiej - park dworski 18. Rozwa - - aleja (do uzupełnienia ubytków w drzewostanie). rowo 19. Sibin - park 20. Stawno - aleja i starodrzew przy byłym majątku. 21. Strzeżew - - park dworski ko 22. Strzeżewo - aleja lipowo-klonowa (od zespołu uzdatniania wody do wjazdu do wsi). 23. Śniatowo - park (pałacowy) - szpaler drzew przydrożnych w obrębie wsi
24. Świniec - park (dworski) - aleja od drogi wiejskiej na północ, na teren dziedzińca folwarcznego - szpaler przy drodze dojazdowej do wsi z kierunku Trzebieszewa 25. Trzebiesze - park wo - obsadzenie drogi w kierunku Świńca 26. Wrzosowo - park dworski - aleja prowadząca od szosy do dworu - aleja w północnej części wsi 27. Żółcino - park dworski - starodrzew zamykający podwórze folwarczne od północnego-wschodu Tabela 2. Cmentarze Lp. Miejscowość Przedmiot ochrony 1. Benice - I cmentarz w centrum wsi (miejsce rozebranego kościoła) - II cmentarz w północnej części wsi - III cmentarz przy istniejącym kościele - IV cmentarz rodowy (Góra Bukowa) 2. Buniewice - cmentarz na północ od wsi 3. Chrząszcze wo - "dwudzielny" cmentarz - część wschodnia, cmentarz właściwy, zachodnia - zespół starodrzewu 4. Dusin - cmentarz 5. Górki Pomorskie - I cmentarz XIX w. - II cmentarz przykościelny 6. Grabowo - cmentarz 7. Jarszewo - I cmentarz XIX w. - II cmentarz XIX w. - III cmentarz przykościelny 8. Połchowo - cmentarz 9. Radawka - cmentarz 10. Rekowo - cmentarz 11. Rzewnowo - cmentarz 12. Sibin - I cmentarz XIX w. - II cmentarz przykościelny 13. Szumiąca -cmentarz
14. Śniatowo - I cmentarz w południowej części wsi (dawny przykościelny) - II cmentarz przy południowej granicy założenia pałacowo-parkowego 15. Trzebiesze - I cmentarz przykościelny wo - II cmentarz 16. Wrzosowo - I cmentarz przykościelny (kościół nie istnieje); - II cmentarz XIX w. 17. Żółcino - cmentarz Obiekty wpisane do rejestru zabytków: - teren Starego Miasta - nr rej. 66; - obwałowania miejskie - nr rej. 33;, - kościół katedralny pw. św. Jana Chrzciciela - nr rej. 83; - kościół św. Mikołaja - nr rej. 181; - kościół mariacki - nr rej. 423; - ratusz - nr rej. 85; - pałac biskupi, pl. Katedralny 7 - nr rej.84; - kuria dziekańska, plac Katedralny 4, - nr rej. 881; - kamienica, ul. Gryfitów 1 - nr rej.636; - pl. Katedralny 5 /budynek szkoły/ - nr rej. A-137; - ul. Kościuszki 13 /budynek sądu i aresztu/ - nr rej. A-142; - pl. Katedralny 8 /zabudowania mieszkalne i gospodarcze plebani/ - nr rej. A-141. Obiekty planowane do wpisu do rejestru zabytków: - ul. Jedności Narodowej 1 /narożna kamienica/; - ul. Klasztorna 2 /XVIII-w. budynek, przebudowany w XIX w./; - pl. Katedralny 9 /XVIII-wieczna kustodia/; - ul. Mickiewicza 16 /narożna kamieniczka/; - ul. Mickiewicza 53 /XIX-wieczna kamienica/; - ul. Pocztowa 1 /budynek Poczty/; - ul. Gryfitów 24 /kamienica z zachowanym detalem frontowej elewacji/; - ul. Solskiego 9 /założenie willowo-ogrodowe/; - ul. Szczecińska 2 /założenie pałacowo-parkowe obejmujące działkę od ul.szczecińskiej do ul. Wolińskiej; - ul. Szczecińska nr 3-5, 7-8, 11-13, 15-17, 19-21 /jednorodny zespół domków z pocz. XX wieku wraz z przedogródkami/; - ul.wilków Morskich 5 /spichlerz/; - pl. Wolności 1a-1b; - pl. Wolności 3-3a /narożna kamienica/;
- budynek przy Bramie Wolińskiej. Obiekty ujęte w ewidencji PSOZ, podlegające ochronie z tytułu art.4 ust.3 ustawy o ochronie dóbr kultury - zabudowa ulic: Chrobrego nr 3, 4 /Zakład Energet./, 5, 7, 8, 12a, 13, 14, 15 łącznie z budynkiem gospodarczym; Curie-Skłodowskiej nr 6, 13; Dziwnowska nr 1 do 1a /apteka łącznie z otaczającym założeniem parkowym/, Garncarska nr 1 /budynek nowy, ale wzniesiony na fundamentach starego, bryła historyczna/, 2, 3; Jedności Narodowej nr 3, 11, 12, 13-13A; pl. Katedralny nr 3, 3A; Kilińskiego nr 2-3; Kopernika nr 34, 35; Kościuszki nr 1 /Straż Pożarna/, 2, 3, 4, 9, 12; Krótka nr 2, 3; Długosza nr 4, 5, 8-9, 10-11, 23-24, 25-26, 27 /zespół budynków rzeźni/; Mieszka I nr 3, 4, 5, 9, 9a, 12, 16, 17, oraz zagroda bez numeru /zabudowa zdewaloryzowana, ochronie podlega działka siedliskowa/ na narożniku ul. Mieszka I ul. Rejtana; Mickiewicza nr 4, 34, 35, 36; Moniuszki nr 1, 2, 3; Obr. Warszawy nr 1, 2, 6, 7; Okrzei nr 1; Orzeszkowej nr 1, 18, 19, 22; Parkowa nr 1, 2, 3; Pocztowa nr 2, 3-4; Promenada - budynek PR "CERTA", budynek Urzędu Morskiego; Rejtana nr 3, 7, 8, 10, 14, 15, 23; Słoneczna nr 4, 6; Strzelecka nr 2 /dwie kamieniczki pod jednym numerem/; Szczecińska nr 1; Szpitalna nr 4, 6, 8, Zakład Przyrodoleczniczy/, 11, 12, 13 /budynek Dyrekcji Uzdrowiska/; Widokowa nr 8; Wilków Morskich nr 3 /opuszczony XIX wieczny budynek magazynowy/; Wojska Polskiego nr 2 /Szpital Uzdrowiskowy "Mieszko", łącznie z komponowaną zielenią wysoką przed frontem/, nr 11; Zielona nr 1 /dworek z oficynką/; Żeromskiego nr 4 /dwie kamieniczki/;
Żwirki i Wigury nr 1, 18. Tabela 3. Obiekty zabytkowe objęte ochroną konserwatorską wpisane do rejestru Lp. Miejscowość Przedmiot ochrony 1. Benice - park 2. Borzysław - park, zespół dworski 3. Buszęcin - starodrzew w zagrodzie nr 11 4. Ducino - aleja dojazdowa do wsi i park przy dawnej rządcówce 5. Giżkowo - park 6. Górki - kościół z cmentarzem, park dworski 7. Jarszewo - kościół 8. Miłachowo - dwór, park. 9. Połchowo - układ przestrzenny wsi, park 10. Rarwino - park z dworem 11. Sibin - kościół, park 12. Strzeżewko - układ przestrzenny wsi, park 13. Strzeżewo - aleja lipowo-klonowa (od zespołu uzdatniania wody do wjazdu do wsi) 14. Śniatowo - park pałacowy 15. Świniec - park dworski 16. Trzebieszewo - kościół, park 17. Wrzosowo - park, dwór 18. Żółcino - park dworski Tabela 4. Obiekty planowane do wpisu do rejestru Lp. Miejscowość Przedmiot ochrony 1. Benice - kościół neogotycki, pałac 4. Chrząstowo - budynek mieszkalny nr 2 5. Giżkowo - dwór 6. Trzebiesze - cmentarz przykościelny wo 7. Wrzosowo - budynek mieszkalny nr 39
Tabela 5. Obiekty w ewidencji konserwatorskiej Lp. Miejscowość Przedmiot ochrony 1. Benice - cmentarz I, II, III, IV, kaplica grobowa; - oranżeria, dom ogrodnika, powozownia (w obrębie parku); - zabudowania folwarku (4 budynki); - zagroda nr 7 (czworak i budynek gospodarczy); - budynki nr 11 a-h (czworak, budynek "oficjalistów"); - budynki mieszkalne nr 15b i 28 2. Borzysław - dwór (obecnie budynek mieszkalny nr 8); - trzy budynki gospodarcze z zespołu dworskiego (nr 8); - stodoła w zagrodzie nr 3 3. Buniewice - zespół budynków mieszkalnych nr 1/2, 3, 4, 5; - dawna szkoła obecnie budynek nr 9; - cmentarz 4. Buszęcin - zagroda nr 1-2 (budynek mieszkalny, dwa budynki gospodarcze); - budynki mieszkalne nr 4, 7, 9, 13; - budynek gospodarczy nr 5 5. Chrząstowo - zagrody nr 3, 4, 5, 12, 13; - dawna szkoła i budynek nr 15. 6. Chrząszcze wo - zagrody nr 1, 5, 12, 21, 30; -budynki mieszkalne nr 11, 15, 22, 25; - cmentarz 7. Ducino - zagroda nr 9; - budynki mieszkalne nr 4, 5 8. Dusin - budynek mieszkalny nr 9; - szkoła; - cmentarz 9. Ganiec - budynek mieszkalny nr 2 10. Giżkowo - 4 budynki gospodarcze zespołu folwarcznego; - czworaki nr 5, 7, 8, 9; - budynek mieszkalny nr 2 (przy dworze) 11. Gościsław - zagroda nr 3-4 12. Górki - zespół budynków kolejowych: dworzec i dwa budynki gospodarcze; - dwór (obecnie szkoła podstawowa); - budynek inwentarski z byłego zespołu folwarcznego; - budynki mieszkalne nr 1/2, 11, 15/16, 17, 21, 22, 26, 30 - cmentarz
13. Grabowo - budynki mieszkalne nr 5, 7, 9a, 17; - trzy budynki gospodarcze w zagrodzie nr 12; - cmentarz 14. Grębowo - budynki mieszkalne nr 7 i 9 (dawny dwór); - stodoła i trzy budynki inwentarskie w obrębie zabudowań folwarcznych 15. Jarszewo - budynek nr 32 (dawny dwór); - budynki mieszkalne nr 15,31,34 (dawna szkoła), 35, 48, 52, 55; - trzy cmentarze 16. Jarzysław - park, rządcówka (obecnie budynek mieszkalny nr 4); - spichlerz (obecnie budynek gospodarczy nr 3) 17. Kukułowo - budynki mieszkalne nr 11, 14, szkoła (nr 5) 18. Kukań - zagrody nr 2, 4 19. Miłachowo - dwa spichlerze 20. Płastkowo - budynki mieszkalne nr 1,2, (dawny dwór), 3, 6, 7-11, 16; - dwa budynki gospodarcze z dawnego założenia folwarcznego 21. Połchowo - budynki mieszkalne nr 3, 5, 9; - zagroda nr 4; - cmentarz 22. Radawka - budynki mieszkalne nr 1, 4, 7, 8, 10; - zagrody nr 2,5,12; - cmentarz 23. Rarwino - budynek mieszkalny nr 1 (czworak) i nr 4; - remiza OSP; - spichlerz, budynek gospodarczy - obecnie magazynowy; - dwa budynki inwentarskie; - stodoła z czerwonej cegły 24. Rekowo - zespół dawnego folwarku (3 budynki gospodarcze); - zagrody nr 9,10; - budynek inwentarski w zagrodzie nr 12; - szkoła; - park; -cmentarz 25. Rozwarowo - budynki mieszkalne nr 12, 15, 17 26. Rzewnowo - budynki mieszkalne nr 23, 25; - zagroda nr 22; - dwa budynki gospodarcze w zagrodzie nr 5
27. Rzewnówko - budynki gospodarcze nr 3 28. Sibin - cztery budynki gospodarcze z dawnego folwarku; - cmentarz I i II 29. Stawno - budynek mieszkalny nr 2; - zagroda nr 6; - stodoła nr 13, 18; - dawna szkoła obecnie budynek nr 17 30. Strzeżewko - dawny dwór (obecnie ośrodek wypoczynkowy w organizacji); - zagroda nr 2; - dawna szkoła obecnie budynek nr 4 31. Strzeżewo - zespół uzdatniania wody; - zagrody nr 4,16,18, 21, 26; - budynki mieszkalne nr 5, 20; - dawny dwór (nr 22); - dzwonnica na placu wiejskim; - zespół nr 7 (szkoła i budynek gospodarczy) 32. Szumiąca - kaplica cmentarna; - dwa budynki folwarczne (spichlerz i stodoła przedzielone aleją); - budynki mieszkalne nr 1, 5, 9; - zagroda nr 10 (dawna zagroda młynarza); - budynek gospodarczy w zagrodzie nr 11 (oranżeria) 33. Śniatowo - Pałac (Państw.Dom Pomocy Społ. dla Dorosłych); - folwark (zagroda nr 2, rządcówka, obora, chlewnia); - dawny spichlerz (budynek mieszkalny w zespole pałacowym); - dawna szkoła (budynek mieszkalny nr 10) 34. Świniec - budynki dawnego folwarku (mieszkalno-gospodarczy, gospodarczy, spichlerz) 35. Trzebiesze wo - budynki mieszkalne nr 9, 14, 41, 45, 54, 66; - zagroda nr 28; - dawna szkoła budynek nr 30; - cmentarz; - dawny dwór (obecnie mieszkalny nr 29 i budynek gospodarczy) 36. Wrzosowo - stajnia z zespołu folwarcznego; - spichlerz z zespołu folwarcznego; - budynki mieszkalne nr 4, 5, 6, 8, 11, 33b, 38, 58 (bezpośrednio przy dworze, z tym samym numerem)
37. Żółcino - dwór (obecnie budynek mieszkalny nr 15); - dwa budynki gospodarcze z byłego zespołu folwarcznego; - budynek gospodarczy; - cmentarz B. Trendy i tendencje Coraz większy nacisk kładzie się na przestrzeganie zasad ochrony poszczególnych elementów środowiska. Zasady ochrony wód podziemnych: Ujęcia wód podziemnych zlokalizowane we wsiach należy wyznaczyć strefy ochronne ujęć wraz z ich zagospodarowaniem, likwidując obiekty stanowiące zagrożenia stanu sanitarnego. Strefa alimentacji wód podziemnych występująca w dolinie przymorskiej (Dolina Świńca - Stuchowskiej Strugi). Strefa zasilania rozciąga się na cały obszar dolin wraz z obrzeżem i wymaga bezwzględnej ochrony zasobów. Zasady ochrony wód powierzchniowych: - zakaz odprowadzania nieoczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych i gruntu; - podjęcie działań doprowadzających podniesienie czystości wód - powierzchniowych do min. II klasy; - ograniczenie skutków niewłaściwej chemizacji gleb (racjonalne nawożenie oraz wyeliminowanie nawozów wysokobalastowych i szybko rozkładających się); - budowanie oczyszczalni gnojowicy na fermach oraz obligatoryjne przechodzenie na system ściołowy; - pełna ochrona ujęć wodnych według wskazań specjalistycznych. Zasady ochrony gleb: - rekultywacja terenów zdegradowanych (dzikie wysypiska, dzikie eksploatacje kopalin, tereny po byłej cementowni w Buniewicach); - w celu racjonalnego wykorzystania i poprawy walorów krajobrazowych nieużytki rolnicze i małourodzajne gleby przeznaczyć pod zalesienie; - łąki i pastwiska zachować w dotychczasowym użytkowaniu przy prowadzeniu kompleksowej melioracji; - uregulować stosunki wodne i zadbać o ochronę przeciwpowodziową. Obserwuje się postępującą degradację wielu budynków wpisanych do rejestru zabytków, szczególnie na terenach wiejskich.
C. Dane porównawcze Dane porównawcze dotyczą gminy Wolin Wody powierzchniowe zajmują 21% powierzchni geodezyjnej gminy (6,9 tys. ha), ekosystemy wodne zróżnicowane są w układzie hydrograficznym (Zalew Szczeciński, Cieśnina Dziwny, 13 jezior, 5 rzek, kanały i rowy melioracyjne), a także ze względu na funkcje ekologiczne i walory użytkowe. Użytki rolne stanowią 54% powierzchni lądowej i zajmują 14,4 tys. ha. Udział najlepszych gleb to ponad 40% tych użytków. D. Prace i działania w toku Podjęto działania mające na celu modernizację istniejącej oczyszczalni ścieków. Zostały podjęte przygotowania do kanalizacji i zwodociągowania gminy - zespół pracowników urzędu miejskiego oraz radnych opracował koncepcję kanalizacji całej gminy, opracowano projekty wodociągu Borzysław Rekowo oraz Kukułowo. E. Spis źródeł danych 1.Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kamień Pomorski, Biuro studiów i projektów rozwoju przestrzennego województwa 2. Koncepcja kanalizacji gminy Kamień Pomorski, Kamień Pomorski 2003. 3. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wolin. Praca zbiorowa pod kierunkiem J. Urbana, Szczecin 2002. Temat 5. Jakość i stan środowiska. Zanieczyszczenia, hałas, zapachy, zagrożenia naturalne. A. Część wstępna Gmina znajduje się w zasięgu oddziaływania emitorów zanieczyszczeń gazowych do powietrza atmosferycznego, którym jest kopalnia ropy naftowej na Wyspie Chrząszczewskiej. Do źródeł emisji o lokalnym zasięgu należą kotłownie przy fermach i wiejskich osiedlach mieszkaniowych, oczyszczalnie ścieków, wysypisko odpadów w Chrząstowie. Większość obiektów uciążliwych dla środowiska, emitujących do powietrza zanieczyszczenia pyłowe i gazowe oraz odory, nie posiada warunków do zorganizowania strefy ochronnej, z uwagi na istniejącą zabudowę mieszkaniowo - usługową.
B. Trendy i tendencje Obserwowany jest sukcesywny spadek zawartości substancji toksycznych (związków chemicznych oraz zapylenia) w atmosferze dzięki postępującej gazyfikacji miasta oraz stosowania innych alternatywnych form wytwarzania ciepła. D. Prace i działania w toku Planowane jest sukcesywne objęcie gazyfikacją wszystkich większych miejscowości na terenie gminy. Aktualnie zostało zgazyfikowane Jarszewo; w planach jest poprowadzenie sieci gazowej do Grabowa, Benic i Wrzosowa. E. Spis źródeł danych 1.Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kamień Pomorski, Biuro studiów i projektów rozwoju przestrzennego województwa, Szczecin 1995 r. 2. Przyroda Pomorza Zachodniego, praca zbiorowa, oficyna in plus, Szczecin 2002. 3. Raport WIOŚ 4. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wolin. Praca zbiorowa pod kierunkiem J. Urbana, Szczecin 2002. Temat 6. Lasy, rolnictwo, charakterystyka i rozmieszczenie budownictwa. A. Część wstępna Lasy Na terenie gminy lasy zajmują 2086 ha, co stanowi 10,5 % ogólnej powierzchni gminy. Lasy rozproszone są po całej gminie. Większe ich skupiska znajdują się w obrębie wsi: Benice, Grębowo, Stawno, Wrzosowo i Górki Pomorskie. Lasy gminy Kamień Pomorski tworzą 9 rodzajów siedlisk. Największą powierzchnię zajmują: siedlisko boru mieszanego świeżego, boru mieszanego wilgotnego oraz lasu mieszanego świeżego i lasu mieszanego wilgotnego, które w przewadze występują w II kategorii wieku. Lasy spełniają funkcje ochronne, przede wszystkim w obszarze ochrony uzdrowiskowej, w dolinach rzek, na terenach alimentacji wód podziemnych i wód jeziora Śniatowskiego.
Gospodarkę leśną prowadzą Nadleśnictwa: Rokita i Gryfice. Przewiduje się powiększenie zasobów leśnych, poprzez przeznaczenie do zalesienia słabych bonitacyjnie, niezagospodarowanych gruntów rolnych. Tabela 1. Wykaz terenów proponowanych do zalesień Nadleśnictwa Gryfice, Nadleśnictwa Rokita, BSiPRPW w Szczecinie. Nr Obręb Działka Powierz Właściciel Uzasadnienie komplek su chnia ha 1 2 3 4 5 6 1. Benice 2. Benice cz. 5/2 3.57 cz. 9/2 cz. 16 cz. 29/1 cz. 6/5 cz. 12/1 3. Benice cz. 296 cz. 190 0.58 0.30 1.73 1.84 0.18 4.90 1.10 Nadleśnictwo Rokita oddział 5c Nadleśnictwo Rokita oddział 9j oddział 8d oddział 30j oddział 6j oddział 12a teren przy kompleksie leśnym, niewykorzystany rolniczo uzupełnienie kompleksu leśnego teren przy kompleksie leśnym, gleby piaskowe słabogliniaste 4. Śniatowo cz. 102 0.81 teren przy kompleksie 5. Giżkowo 756/3 756/6 756/4 6. Szumiąca cz. 751 22 12 19/3 21 3.65 5.25 0.72 2.06 2.10 0.30 0.25 1.88 Nadleśnictwo Gryfice Nadleśnictwo Gryfice oddział 751a leśnym - ŁVI i N teren przy kompleksie leśnym teren przy kompleksie leśnym
7. Rarwino cz.750/ 1 8. Płastkowo 58 59 61 63 9.92 2.62 1.37 0.05 8.37 Nadleśnictwo Gryfice oddział 750i teren przy kompleksie leśnym grunty odłogowe; przy kompleksie leśnym
9. Stawno cz.418/ 2 cz.419/ 1 cz.435 30/1 31 80 81 155/2 156 23/5 23/9 cz. 152 cz. 153 cz. 154/1 92 94/1 94/2 100 cz. 91 cz. 90/1 98/6 102/2 102/3 5 6 7 8 10 11 15 16 17 18 1.21 0.88 2.33 1.13 1.85 0.83 1.24 7.40 7.96 1.50 2.56 2.06 1.60 1.46 0.92 0.82 1.54 1.27 0.25 0.15 6.30 2.22 1.71 3.40 3.80 4.25 1.04 3.65 1.95 2.62 1.67 2.05 1.89 Nadleśnictwo Rokita oddział 418d oddział 419j oddział 435i RSP Dargobądź RSP Dargobądź teren przy kompleksie leśnym
10. Rozwaro wo cz. 407 1.53 0.61 11. Rzewno wo cz. 52/2 cz. 48/2 47/1 12. Grębowo 126/9 126/8 cz. 110 cz. 106 cz. 33 13. Trzebie szewo RAZEM: 126/2 cz. 195 170 138/2 138/3 cz. 134 cz. 133 cz.652/ 2 2.38 0.50 0.28 1.73 3.52 2.00 1.00 3.90 2.88 0.54 1.75 2.47 3.00 0.48 0.42 1.50 160.10 Nadleśnictwo Rokita oddział 407a1 oddział 407a2 Nadleśnictwo Rokita RSP Trzebieszewo Prywatna Trzebieszewo Nadleśnictwo Gryfice teren przy kompleksie leśnym uzupełnienie kompleksu leśnego uzupełnienie kompleksu leśnego teren przy kompleksie leśnym Gmina charakteryzuje się bardzo niskim wskaźnikiem lesistości (około 10 % pow. gminy), lasy są w większości lasami gospodarczymi. Do lasów I grupy - ochronnych, należy kompleks lasu łączący się z lasami nadmorskimi (na północ od Radawki), są to lasy masowo wykorzystywane w celach rekreacyjnych i wypoczynkowych. Rolnictwo Rolnictwo jest dominującą funkcją terenów wiejskich gminy, o jego rozwoju decydują następujące czynniki: - korzystne warunki środowiska przyrodniczego (agroklimat, rzeźba terenu, warunki glebowo - wodne); - istniejące zainwestowanie i utrzymanie jednostek gospodarczych o zwartych rozłogach; - położenie w strefie nadmorskiej, stanowiącej potencjalny rynek zbytu.
Czynnikami hamującymi rozwój rolnictwa są: - ograniczenia wynikające z wymogów ochrony środowiska; - zaniedbany system melioracyjny; - słabo rozwinięty przemysł rolno spożywczy (dodatkowo - zamknięcie mleczarni) - brak chętnych na dynamiczne zagospodarowanie terenów. Podstawową bazą produkcji rolnej są użytki rolne, które stanowią ponad 65% obszaru gminy. Grunty orne zajmują z tego około 72% powierzchni a reszta to łąki i pastwiska. Przewaga gleb (76%), to grunty dobrej i średniej jakości, cechujące się przestrzennym zróżnicowaniem i przeciętnym poziomem kultury. Dominują grunty kompleksu żytniego, bardzo dobrego i dobrego. Szczególnie dogodny rejon upraw rozpościera się pomiędzy Grabowem i Strzeżewem oraz w okolicy Rekowa i Jarszewa. Niekorzystne tereny do prowadzenia produkcji, to okolice Stawna, Szumiącej i Grębowa. Znaczna część terenów rolniczych posiada zdegradowane systemy melioracyjne. Na terenie gminy znaczną pozycję zajmuje własność. Majątek Agencji ulega przekształceniom organizacyjnym i własnościowym. Wyodrębniono 7 dużych gospodarstw rolnych w: Miłachowie, Żółcinie, Świńcu, Wrzosowie, Buniewicach, Benicach, Sybinie. Struktura własności w tych gospodarstwach nie jest jednolita (przeważają dzierżawy). Proces przekształceń objął również sektor spółdzielczy, który zajmował 9,2% całego obszaru i reprezentowany był przez 3 spółdzielnie (Rzewnowo, Trzebieszewo i Górki Pomorskie). Aktualnie dobiega końca proces likwidacji spółdzielni w Rzewnowie, a w pozostałych miejscowościach już został zakończony. Na terenie gminy prowadzonych jest ponad 350 gospodarstw indywidualnych. Przeważają gospodarstwa większe, od 10-20 ha, stanowiące 52% ogółu gospodarstw, z których większość występuje w północno-wschodniej i południowo-zachodniej części gminy. Obszary te w niewielkim stopniu podlegać będą procesom przekształceń. W zakresie obsługi rolnictwa, dominującą funkcję pełnią zakłady zlokalizowane w mieście. Na terenie gminy znajdują się warsztaty naprawcze mechaniczne. Przemysł rolno-spożywczy jest słabo rozwinięty. Podstawowe zakłady zlokalizowane są głównie na terenie miasta. Są to: elewator, spichrz (z magazynowanym rzepakiem), młyn gospodarczy. Na terenach wiejskich występują jedynie: suszarnie w Rekowie i Rarwinie, mieszalnia pasz w Benicach. Gmina leży w zasięgu cukrowni w Gryficach.
Charakterystyka i rozmieszczenie budownictwa Zakładane zasady rozwoju gminy oraz przestrzenne zróżnicowanie obszaru pod względem cech geoprzyrodniczych pozwala na wyodrębnienie następujących terenów o preferowanych funkcjach: - tereny rozwoju osadnictwa - miasto i wsie położone w sąsiedztwie miasta (Grabowo, Żółcino, Jarszewo, Miłachowo); - tereny rolniczej przestrzeni produkcyjnej podzielonej na strefy gospodarowania: średnio intensywne i ekstensywne; - tereny gospodarki leśnej; - tereny rozwoju działalności inwestycyjnej; - tereny predestynowane do rozwoju funkcji rekreacyjnej; - tereny wyłączone z działalności inwestycyjnej. B. Trendy i tendencje Na terenie gminy obserwuje się postępujący zanik przemysłu rolnospożywczego. Widoczny jest także wyraźny wzrost gęstości sieci placówek handlowych na terenach wiejskich. Ponadto zauważyć należy, iż zwiększa się powierzchnia zagospodarowanych użytków rolnych. Na obszarach tych występuje ograniczenie rozwoju funkcji gospodarczych z tytułu ochrony środowiska przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu. C. Dane porównawcze Dane porównawcze dotyczą gminy Wolin. Kompleksy leśne wskaźnik lesistości gminy Wolin kształtuje się poniżej średniej wojewódzkiej wynoszącej 35%, rozmieszczenie lasów jest nierównomierne dominują siedliska borowe, lasy występują w dwóch oddzielnych rejonach: na wyspie Wolin ako fragment całego kompleksu Wolińskiego Parku Narodowego (lasy ochronne ) oraz na lądzie funkcja gospodarcza. Rolnictwo funkcja rolnicza gminy będzie wzrastać z powodu pełnienia przez nią funkcji zaopatrzenia żywnościowego pasa nadmorskiego. D. Prace i działania w toku Zaprezentowana władzom gminy przez urbanistów wstępna koncepcja i założenia do planu zagospodarowania przestrzennego miasta otworzyły dyskusję między innymi na temat kierunków rozwoju osadnictwa oraz rewitalizacji wyodrębnionych części miasta. E. Spis źródeł danych
1. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kamień Pomorski, Biuro studiów i projektów rozwoju przestrzennego województwa 2. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wolin. Praca zbiorowa pod kierunkiem J. Urbana, Szczecin 2002.