1.Wstęp: PROFILAKTYKA PRÓCHNICY ZĘBÓW Najlepszym leczeniem jest zapobieganie, czyli profilaktyka. Odgrywa ona ważną rolę w zapobieganiu próchnicy zębów uznanej za chorobą społeczną. Zapobieganie próchnicy zębów polega na kilku zasadniczych sposobach postępowania, są to: 1. Prawidłowe odżywianie. 2. Higiena jamy ustnej. 3. Okresowe badania kontrolne. Profilaktyka fluorowa. 4. Lakowanie bruzd, szczelin i zagłębień zębów. Prawidłowe odżywianie: Prawidłowe odżywianie ma pierwszorzędne znaczenie w całokształcie profilaktyki osobniczej. Prawidłowa dieta ma wpływ na tworzenie całego kośćca, a z nim razem i zębów. Jakie są zalecenia dietetyczne mające na celu zapobieganie próchnicy? - Zmniejszenie częstości i ilości produktów zawierających cukier oraz ograniczenie ich spożycia tylko do posiłków głównych. - Unikanie pokarmów i napojów zawierających cukier co najmniej na godzinę przed snem, unikanie pojenia dzieci płynami słodzonymi szczególnie w nocy (nocą pijemy tylko wodę!). - - Przestrzeganie przed pojadaniem i popijaniem przez dziecko soków lub innych słodkich napojów z butelki. - Zachęcanie do spożywania produktów, które nie mają ewidentnych właściwości próchnico twórczych: ciemne pieczywo, sery, ryż, makaron, woda, mleko, herbata, świeże warzywo. - Karmienie dzieci powyżej 6 miesiąca życia przy użyciu kubka i łyżeczki. - Jedzenie twardych pokarmów, gdyż gryzienie powoduje wzrost wydzielania śliny oraz przyczynia się do prawidłowego rozwoju kości i mięśni twarzy. Ma to ważne znaczenie w profilaktyce wad zgryzu. - Wprowadzenie jednego,,słodkiego dnia w tygodniu lub jednej słodkiej godziny dziennie. Prawidłowa dieta to ważny element profilaktyki, na który składają się odpowiedni poziom składników mineralnych, odżywczych i witamin oraz racjonalne dawkowanie cukrów i odpowiednia konsystencja pożywienia. Największy wpływ na rozwój próchnicy ma nie tyle ilość, ile częstość i postać, w jakiej są spożywane pokarmy zawierające cukier. Od konsystencji pokarmu zależy jak długo utrzymuje się on na zębach. Najbardziej lepkie (kleiste słodycze, chipsy, ciastka, chrupki) zalegają najdłużej.
Higiena jamy ustnej: Utrzymanie właściwej higieny jamy ustnej ma kapitalne znaczenie nie tylko dla samych zębów, ale i przyzębia. Mycia, szczotkowania zębów i płukania jamy ustnej powinno uczyć się już 2 3 letnie dzieci. Poza oczyszczeniem samych zębów szczotkowanie samych zębów szczotkowanie powinno być połączone z masażem dziąseł, co wzmaga ich ukrwienie. Najlepsze wyniki uzyskuje się, gdy szczoteczka zawiera 2-3 rzędy i 6-8 szeregów kępek włosia. Materiałem, z którego wykonane są szczoteczki powinno być tworzywo sztuczne z oszlifowanymi zakończeniami włókien. Szczoteczki do czyszczenia zębów dzieli się na twarde, średnie i miękkie, co jest najczęściej związane z rodzajem użytego w produkcji włosia. Szczoteczkę dobiera się indywidualnie dla każdego pacjenta w zależności od wieku i stanu zdrowia jamy ustnej. Trudno jednoznacznie określić, która szczoteczka jest lepsza. I miękka, i twarda mogą dobrze oczyszczać zęby, a skuteczność miękkiej można zwiększyć, przedłużając czas szczotkowania. Każda twardość szczoteczki jest dobra, jeżeli wykonuje się nią odpowiednie ruchy i przeznacza odpowiedni czas na szczotkowanie. Zabieg szczotkowania powinien trwać 2-3 min. Dzieciom poniżej 4 roku życia nie zaleca się stosowanie pasty z fluorem, ze względu na możliwość mimowolnego połykania pewnej ilości pasty, co teoretycznie może prowadzić do przedawkowania. Istotną rolę odgrywa sposób posługiwania się szczoteczką. Do najważniejszych należą: Metoda Fonesa: Wskazana do stosowania przez dzieci. Powierzchnię pracującą szczoteczki przyciska się mocno pod kątem prostym do dziąseł i zębów. Następnie ruchami pionowo-kulistymi szczotkuje się wszystkie powierzchnie policzkowe i wargowe zębów Metoda obrotowa (wymiatania): Część pracującą szczoteczki należy ułożyć bokiem częściowo na dziąśle, częściowo na okolicy przy szyjkowej, możliwie jak najdalej od linii zgryzu, następnie wykonać ruch wymiatający w kierunku do brzegów siecznych. Optymalna pielęgnacja zębów i jamy ustnej polega na oczyszczaniu zębów po każdym posiłku. Takie postępowanie jednak przy normalnym trybie życia nie zawsze jest możliwe. Niezbędnym minimum, które powinno obowiązywać wszystkich, zarówno dzieci, jak i dorosłych, jest dwukrotne mycie zębów w ciągu dnia. Zęby należy myć przed lub po śniadaniu oraz wieczorem po ostatnim posiłku. Przed długim wypoczynkiem nocnym, podczas którego nie zachodzą procesy samooczyszczania, wieczorne czyszczenie zębów jest szczególnie ważne.
Odkładająca się stale płytka nazębna jest niewidoczna dla oka. Dopiero grube złogi nazębne, pokryte luźnym osadem resztek pokarmowych stają się zauważalne. Aby uwidocznić płytkę nazębną stosuje się jej wybarwianie różnymi związkami chemicznymi. Jest to praktyczny sposób kontroli jamy ustnej pozwalający ocenić zaniedbania pacjenta lub jego postępy w nauce i stosowaniu różnych metod higieny uzębienia. W celu samokontroli stopnia czyszczenia zębów dla uwidocznienia trudno widocznej płytki bakteryjnej dobrze nadają się tabletki z erytrozyną. Są one polecane również dzieciom do uwidocznienia miejsc źle oczyszczanych. Są bardzo przydatne podczas przeprowadzania instruktażu prawidłowego przestrzegania higieny jamy ustnej. Tabletkę należy rozgryźć, zmieszać ze śliną i trzymać w ustach około 30 sek. Następnie należy usta przepłukać wodą. Złogi wybarwiają się na czerwono. Stosowanie tabletek co pewien czas przed umyciem zębów pozwala na uwidocznienie miejsc szczególnego odkładania się płytki nazębnej, możemy skorygować technikę oczyszczania zębów, ma również wpływ na zwiększenie motywacji do starannej higieny jamy ustnej. Z innych przyborów higienicznych na uwagę zasługuje nitka dentystyczna lub taśma, szczególnie fluorkowana w celu zapobiegania próchnicy powierzchni stycznych. Używanie nitki poleca się już dzieciom od 10 roku życia. Uzupełnieniem utrzymania prawidłowej higieny jamy ustnej jest stosowanie różnego rodzaju płynów. Płukanie częściowo wspomaga oczyszczanie zębów, głównie przez mechaniczne działanie w miejscach, do których szczoteczka nie dociera. Zastosowanie płukania powoduje przede wszystkim rozluźnienie resztek pokarmowych i niektórych nalotów oraz usunięcie z jamy ustnej dużej liczby bakterii. Ostatnio w profilaktyce próchnicy zwraca się uwagę na stosowanie gumy do żucia jako środka wspomagającego utrzymanie prawidłowej higieny jamy ustnej. Żucie gumy stymuluje wydzielanie śliny, zwiększa jej przepływ i poprawia samooczyszczanie jamy ustnej z resztek pokarmowych. Powoduje też produkcję śliny o zwiększonej zdolności neutralizowania kwasów w płytce bakteryjnej. Żucie gumy sprzyja wręcz remineralizacji szkliwa. Producenci gum starają się zwiększyć te korzystne właściwości gum do żucia przez wyeliminowanie z ich składu cukru i zastąpienie go nieszkodliwymi substytutami. Trzeba jednak zaznaczyć, iż żucie gumy powinno trwać ok. 15-30 minut po jedzeniu i nie powinno być długotrwałe ze względu na możliwość zaburzeń czynnościowych narządu żucia. Okresowe badania kontrolne Powstawanie próchnicy zębów jest wynikiem wzajemnych oddziaływań pomiędzy szkliwem, środowiskiem (śliną), płytką bakteryjną i spożywaniem węglowodanów. Płytka bakteryjna odgrywa ważną rolę w powstawaniu próchnicy, ponieważ to bakterie płytki wytwarzają kwasy z cukrów. Wiadomo też, że tworzące się kwasy płytki atakują powierzchnię szkliwa i pozbawiają ją minerałów, tworząc na powierzchni małe mikrouszkodzenia. Obszary te zwane
próchnicą początkową lub białymi plamami pojawiają się na długo, nim próchnica zostanie stwierdzona. Podstawowym zabiegiem jest okresowy przegląd jamy ustnej i zębów. Dzieci powinny być kontrolowane przez lekarza stomatologa co 3 miesiące, dorośli co 6 miesięcy. W czasie badania stomatologicznego możliwe jest wykrycie wszystkich ognisk próchnicy i odpowiednie do zaawansowania choroby rozplanowanie leczenia. Profilaktyka fluorowa Wzmocnienie odporności twardych tkanek zęba przeprowadza się najczęściej poprzez dodawanie różnymi drogami i w różnych związkach preparatów z zawartością fluoru. Podawanie fluoru zmniejsza zapadalność na próchnicę zębów u dzieci od 30 do 70 %.Fluor jest mikroelementem wchodzącym w skład prawie wszystkich tkanek organizmu i płynów ustrojowych, ale największe jego ilości stwierdza się w kościach i twardych tkankach zęba. Związki fluoru znajdują się także w wielu pokarmach, takich jak: orzechy, tran, mięso ryb, cielęcina, groch, szpinak, sałata, marchew, herbata. Stosowanie fluoru w celach zapobiegawczych może się odbywać różnymi metodami. Fluoryzacja egzogenna Miejscowe zabiegi profilaktyczne polegają na: - wcieraniu past, pędzlowaniu lub opryskiwaniu powierzchni zębów roztworami fluorku, - pokrywaniu szczelin zębów odpowiednimi lakami, - szczotkowaniu zębów roztworami fluoru i jego preparatami, - płukaniu jamy ustnej związkami fluoru, - stosowanie past do zębów z zawartością związków fluoru, Niektóre zabiegi profilaktyczne są zabiegami indywidualnymi i muszą być wykonane przez stomatologa lub higienistkę stomatologiczną w czasie wizyty pacjenta. Inne zabiegi mogą być prowadzone zbiorowo w grupach pod nadzorem stomatologa, higienistki stomatologicznej lub przedszkolnej. Metoda Berggrena Walendera Polega na czyszczeniu zębów szczoteczką zwilżoną 0,5 1% roztworem wodnym fluorku sodowego. Zabieg wymaga 5 krotnego powtórzenia w ciągu roku, najlepiej w odstępach dwutygodniowych. Nadaje się do powszechnego stosowania w szkołach i przedszkolach.
Lakowanie bruzd Laki stomatologiczne mogą utrzymywać się w bruzdach nawet do kilku lat. Zakładanie ich w miejscach szczególnie predysponowanych do próchnicy ( szczeliny, bruzdy) ma ogromne znaczenie. 2. Cele ogólne: Cele szczegółowe: Dziecko: 3. Adresaci: Nawiązanie współpracy ze stomatologiem. Zachęcanie dzieci do konieczności dbania o jamę ustną. Stosowanie profilaktyki zdrowotnej. Eliminowanie zjawiska strachu przed stomatologiem. Rozumienie konieczności wizyt u dentysty. Kształtowanie umiejętności, przyzwyczajeń i nawyków higienicznych. Nabywanie zwyczaju zdrowego odżywiania się. Uczenie odpowiedzialności za siebie i swoje zdrowie. wie, co to jest próchnica zębów; zna następstwa tej choroby; wie, dlaczego należy dbać o higienę jamy ustnej; potrafi prawidłowo szczotkować zęby; nabiera nawyku systematycznego mycia zębów; rozumie, że spożywając zdrową żywność a unikając słodyczy, poprawia stan swojego uzębienia; potrafi przezwyciężyć niechęć i bojaźni przed wizytą u stomatologa; Dzieci 4-letnie, Przedszkole Prywatne Morska Kraina 4. Koncepcja programowa: uświadomienie dzieciom jak ważne jest dbanie o jamę ustną 5. Metody i formy realizacji projektu: słowne oglądowe zadań stawianych do wykonania indywidualnie z zaproszonymi gośćmi (stomatolog, pielęgniarka)
6. Baza lokalowa: Przedszkole Prywatne Morska Kraina 7. Wskaźniki wartości: Projekt edukacyjny dotyczy działań profilaktycznych w przedszkolu, związanych z zapobieganiem próchnicy wśród małych dzieci. Profilaktyka zapobiegania próchnicy zębów realizowana w grupie Delfinków, ma odbywać się poprzez uświadomienie dzieciom konieczności dbania o swoje zęby poprzez kształtowanie przyzwyczajeń i nawyków higienicznych oraz zdrowego odżywiania się. 8. Opracowane narzędzia i procedury badawcze: 9. Przebieg zajęć: Dnia 20 grudnia 2010 roku do grupy Delfinków przyszła Pani Błaszczyk, która jest dentystką. Opowiedziała nam co jest zdrowe dla naszych ząbków, a co nie. Pokazała jak prawidłowo trzymać szczoteczkę i jak szorować zęby aby były czyste. Następnie w naszej grupie Pani dentystka przeprowadziła fluoryzację. Oczywiście przed tym wytłumaczyła nam na czym to polega. Powiedziała że: Fluoryzacja zębów służy zapobieganiu próchnicy zębów. Wszyscy dokładnie szorowali zęby Na pożegnanie Pani Dentystka wręczyła każdemu dziecku naklejkę i zaprosiła nas do swojego gabinetu na kontrolę zębów. Następnie wysłuchaliśmy treści wiersza pt. Chory ząb J. Bechlerowej. Wiersz J. Bechlerowej pt. Chory ząb Ledwie wrócił Grześ z przedszkola, Ząb okropnie go rozbolał. Ząbek bolał, płakał Grześ I kolacji nie chciał jeść. Więc orzekli wszyscy zgodnie, Że Grześ pójdzie do przychodni. W poczekalni jasnej, dużej
Czas nikomu się nie duży. Chcesz obrazki tu oglądaj Chcesz- masz misia i wielbłąda. A dentystka uśmiechnięta Grzecznie mówi do pacjenta: - chodź tu bliżej, Grzesiu, siadaj - zaraz chory ząbek zbadam. 1. Omówienie treści wiersza: - Kto to jest dentysta? - Jak prawidłowo myć zęby i dbać o higienę osobistą? 2.Burza mózgów Co to znaczy być zdrowym? - co należy robić, aby być zdrowym? - jak wy dbacie o swoje zdrowie? 3. Rozwiązywanie zagadek o tematyce zdrowotnej: - wyszukiwanie odpowiedniego obrazka - analiza i synteza słuchowa wyrazów I. Rozpuszczam się w wodzie, ubywa mnie co dzień. Kto o czystość dba, ten dobrze mnie zna. ( mydło ) II. Schowała się w tubie, używać ją lubię, a i mała szczoteczka chętnie się z nią spotka ( pasta do zębów ) III. Do suchej nitki mokniesz nieraz, gdy po kąpieli ciało wycierasz ( ręcznik ) IV. Kolorowa raczka, czupryna na jeża kiedy z niej korzystam, to zęby wyszczerzam! (szczoteczka)
4. Praca dzieci przy stolikach Pokoloruj produkty i obrysuj te które są zdrowe dla ząbków Dnia 23.12.2010 roku grupa Delfinków wybrała się do gabinetu stomatologicznego. Pani Dentystka sprawdziła każdemu dziecku zęby, czy dobrze myją i ile maja zębów do leczenia. Pokazała nam do czego służy każdy przyrząd oraz podarowała każdemu dziecku prezent w postaci naklejki i małej tubki pasty do zębów. 10. Wnioski: Dzieci, po przeprowadzeniu zajęć oraz po wizycie Pani Dentystki posiadały większą wiedzą z zakresu higieny jamy ustnej oraz częściej miały pozytywne odczucia związane z wizytą w gabinecie stomatologicznym. 11. Bibliografia: 1. Nowosielska A., Marciniak A., Zawadzka E.: Nowoczesne metody diagnostyki próchnicy zębów. Nowa Stomatologia 2003; 1: 27-32. 2. Światowe problemy w chorobach jamy ustnej. Gazeta Lekarska 2005; 2: 22. 3. Jańczuk Z.: Próchnica zębów [W:] Red. Jańczuk Z.: Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006: 312-383. 12. Załączniki: 1. Obrazki do zagadek 2. Pokoloruj produkty i obrysuj te które są zdrowe dla ząbków