Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (3) 2011 SKUTECZNOŚĆ KLETODYMU W ZWALCZANIU SAMOSIEWÓW ZBÓŻ W RZEPAKU OZIMYM LESZEK MAJCHRZAK¹, ANDRZEJ JAROSZ 2 ¹ Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Agronomii Mazowiecka 45/46, 60-623 Poznań leszmaj@up.poznan.pl 2 Arysta LifeScience Polska Przasnyska 6b, 01-756 Warszawa I. WSTĘP Samosiewy zbóż, a także wieloletnie chwasty jednoliścienne są coraz częstszym problemem w uprawie rzepaku. Ze względu na wczesny termin siewu i uprawę tej rośliny na glebach żyznych, zwykle charakteryzuje się ona dużym zachwaszczeniem (Ciesielska i wsp. 2009). Na konieczność zwalczania samosiewów zbóż w okresie jesiennym wskazują Freeman i Lutman (2004) oraz Primot i wsp. (2006). Zabiegi chemiczne można rozpocząć, gdy rośliny rzepaku wytworzyły co najmniej 1 parę liści. Chwasty jednoliścienne jednoroczne są najbardziej wrażliwe na działanie środków od fazy 2 liści do początku fazy krzewienia. Jak wynika z doniesień literaturowych zachwaszczenie samosiewami zbóż powoduje wolniejszy wzrost rzepaku zarówno jesienią, jak i wiosną, a także mniejszy wigor roślin (Freeman i Lutman 2004). Zagęszczenie wynoszące około 100 roślin jęczmienia na powierzchni 1 m 2 w uprawie rzepaku może powodować straty plonu nasion w wysokości od 7 do 20% (Ogilvy 1989). Celem badań była ocena fitotoksyczności oraz określenie skuteczności działania herbicydu Select Super 120 EC na samosiewy zbóż stosowanego w różnych dawkach po wschodach rzepaku ozimego w terminie jesiennym i wiosennym. II. MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono w latach 2008 2009 w Zakładzie Doświadczalno- Dydaktycznym Gorzyń (filiach Brody i Przybroda), należącym do Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Ich celem było zbadanie selektywności wobec rośliny uprawnej oraz poznanie i porównanie skuteczności herbicydu Select Super 120 EC (kletodym) stosowanego w dawkach 0,6; 0,8 i 1,0 l/ha z herbicydem standardowym Targa Super 05 EC (chizalofop-p-etylowy) stosowanym jesienią w dawce 0,75 l/ha (Brody) T 1
Skuteczność kletodymu w zwalczaniu chwastów 1361 BBCH 12 13 i wiosną w dawce 1,0 l/ha (Przybroda) T 2 BBCH 33. W obu lokalizacjach uprawiano odmianę rzepaku ozimego Libomir. Doświadczenia zakładano w układzie bloków zrandomizowanych w czterech powtórzeniach na poletkach o powierzchni 25 m 2 (Brody) i 21 m 2 (Przybroda). W Brodach zlokalizowano je na glebie płowej właściwej należącej do klasy bonitacyjnej IIIb kompleksu żytniego dobrego, a w Przybrodzie na glebie klasy IIIa kompleksu pszennego wadliwego. Zabiegi wykonywano po wschodach rzepaku ozimego, jesienią lub wiosną przy użyciu polowego opryskiwacza kołowego wyposażonego w rozpylacze marki Lechler 110 03 (Brody) i Lurmark 03 110 (Przybroda), o wydatku 200 dm 3 cieczy roboczej na 1 ha. Rzepak ozimy uprawiano w Brodach po pszenżycie ozimym, natomiast w Przybrodzie po jęczmieniu jarym. W każdym roku badań prowadzono typową uprawę roli, a siew rzepaku wykonano w ostatniej dekadzie sierpnia i uprawiano zgodnie z wymaganiami agrotechnicznymi dla tej rośliny. Skuteczność zniszczenia chwastów oceniono według standardowych metod przyjętych w doświadczeniach herbicydowych. Wrażliwość rośliny uprawnej na herbicydy oceniano bonitacyjnie, stosując skalę (1 9) w terminie 3 4 tygodni po aplikacji środków. Plon nasion zbierano kombajnem poletkowym i przedstawiono po jego przeliczeniu na 13% wilgotności. Uzyskane wyniki poddano ocenie statystycznej z zastosowaniem analizy wariancji, dla doświadczeń jednoczynnikowych, a istotność zróżnicowania wyników oceniono testem t-studenta na poziomie istotności p = 0,05. III. WYNIKI I DYSKUSJA Badane herbicydy charakteryzowały się wysoką skutecznością zwalczania samosiewów zbóż (tab. 1). Herbicyd Select Super 120 EC stosowany jesienią w dawce 0,6 l/ha zwalczał samosiewy pszenżyta w 85%. Zwiększenie dawki herbicydu do 0,8 i 1,0 l/ha nieznacznie poprawiło skuteczność zwalczania chwastów. Podobnie, jak w badaniach Badowskiego i Kucharskiego (2010), nieco wyższą skuteczność uzyskano przy wiosennym zwalczaniu chwastów. Na obiektach, na których aplikowano środek Select Super 120 EC w dawce 0,6 l/ha skuteczność zniszczenia samosiewów jęczmienia była najwyższa i wynosiła 99%. Na obiektach, na których stosowano herbicyd Targa Super 05 EC skuteczność chwastobójcza wynosiła 98%. Wysoką skuteczność zwalczania chwastów jednoliściennych przy użyciu graminicydów, w uprawie rzepaku ozimego, uzyskali w swoich badaniach również Badowski i Rola (2002) oraz Blackshaw i wsp. (2006). Autorzy tych prac uzyskiwali ponad 90% skuteczność zwalczania chwastów jednoliściennych. Na obiektach kontrolnych masa tysiąca nasion wynosiła 4,9 g (Brody) i 5,5 g (Przyroda), a na traktowanych herbicydami wahała się w granicach 4,9 5,5 g (tab. 2). Masa hektolitra była wyższa na obiektach chronionych chemicznie zarówno w Brodach, jak i Przybrodzie. Podobnie, jak w badaniach Badowskiego i Kucharskiego (2010), wyższe plony nasion rzepaku uzyskano po jesiennej aplikacji herbicydów. Były one najwyższe na obiektach, na których zastosowano herbicyd Select Super 120 EC w dawce 0,8 l/ha i wynosiły 4,5 t/ha. Na poletkach traktowanych herbicydem porównawczym Targa Super 05 EC,
1362 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (3) 2011 plon nasion był podobny do uzyskanego na obiekcie kontrolnym i wynosił 4,1 t/ha. Nie były to różnice statystycznie istotne. Tabela 1. Skuteczność chwastobójcza (średnie z lat 2008 2009) Table 1. Weed control (means for 2008 2009) Obiekty Treatments Dawka Dose [l/ha] Termin zabiegu Aplication date Fitotoksyczność w skali EWRC 1 9 Phytotoxicyty in 1 9 scale Skuteczność zwalczania samosiewów zbóż Control of cereal volunteers [%] Brody pszenżyto triticale Select Super 120 EC 0,6 T 1 1 85 Select Super 120 EC 0,8 T 1 1 86 Select Super 120 EC 1,0 T 1 1 87 Targa Super 05 EC 0,75 T 1 1 87 Kontrola Control [szt./m 2 pcs/m 2 ] 1 16 Przybroda jęczmień barley Select Super 120 EC 0,6 T 2 1 99 Select Super 120 EC 0,8 T 2 1 96 Select Super 120 EC 1,0 T 2 1 94 Targa Super 05 EC 1,0 T 2 1 98 Kontrola Control [szt./m 2 pcs/m 2 ] 1 5 Fitotoksyczność określano w skali 1 9, gdzie: 1 całkowity brak wpływu na roślinę uprawną, 9 całkowite zniszczenie rośliny uprawnej Phytotoxicity was estimated in a 1 9 scale, where: 1 no phytotoxicity, 9 totally damaged plants T 1 BBCH 12 13; T 2 BBCH 33 Tabela 2. Plon nasion rzepaku i elementy jego struktury (średnie z lat 2008 2009) Table 2. Yield of winter oilseed rape and elements of yield structure (means for 2008 2009) Obiekty Treatments Dawka Dose [l/ha] Plon nasion Seed yield [t/ha] MTN Weight of 1000 seeds [g] Masa hektolitra Weight of hectoliter [kg/hl] 1 2 3 4 5 Brody Select Super 120 EC 0,6 4,3 5,1 59,6 Select Super 120 EC 0,8 4,5 4,9 62,5
Skuteczność kletodymu w zwalczaniu chwastów 1363 1 2 3 4 5 Select Super 120 EC 1,0 4,4 4,9 62,5 Targa Super 05 EC 0,75 4,1 4,9 62,1 Kontrola Control 4,1 4,9 59,1 NIR (0,05) LSD (0.05) r.n. r.n. r.n. Przybroda Select Super 120 EC 0,6 3,5 5,2 74,9 Select Super 120 EC 0,8 3,5 5,5 74,7 Select Super 120 EC 1,0 3,6 5,6 73,5 Targa Super 05 EC 1,0 3,8 5,1 74,0 Kontrola Control 3,7 5,5 73,0 NIR (0,05) LSD (0.05) r.n. r.n. r.n. r.n. różnice nieistotne not significant differences IV. WNIOSKI 1. Badane herbicydy były w pełni selektywne dla roślin rzepaku ozimego odmiany Libomir. 2. Herbicyd Select Super 120 EC zastosowany w dawkach 0,6; 0,8 i 1,0 l/ha podobnie, jak herbicyd porównawczy Targa Super 05 EC wykazał wysoką skuteczność zwalczania samosiewów zbóż. 3. Nieco wyższą skuteczność zwalczania chwastów zaobserwowano po zastosowaniu herbicydów wiosną. 4. Nie stwierdzono istotnego wpływu zastosowanych dawek herbicydu Select Super 120 EC oraz preparatu porównawczego Targa Super 05 EC na plon i elementy plonowania rzepaku ozimego. V. LITERATURA Badowski M., Kucharski M. 2010. Graminicydy w uprawie rzepaku ozimego. Wpływ terminu aplikacji na skuteczność i pozostałości. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 50 (2): 851 855. Badowski M., Rola H. 2002. Efektywność chemicznego zwalczania Elymus repens w rzepaku ozimym graminicydami Focus Ultra 100 EC, Fusilade Forte 150 EC, Fusilade Super 125 EC i Targa Super 05 EC. Rośliny Oleiste Oilseed Crops 23 (2): 373 376. Blackshaw R.E., Harker K.N., Clayton G.W., O Donovan J.T. 2006. Broadleaf herbicide effects on clethodim and quizalofop-p efficacy on volunteer wheat (Triticum aestivum). Weed Tech. 20 (1): 221 226. Ciesielska A., Wysmułek A., Łęgowiak Z., Piskorz B. 2009. Nowe możliwości przedwschodowego i powschodowego zwalczania chwastów jedno- i dwuliściennych w rzepaku ozimym. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 49 (4): 1783 1786.
1364 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (3) 2011 Freeman S.E., Lutman P.J.E. 2004. The effect of timing of control of weeds on the yield of winter oilseed rape (Brassica napus) in the context of the potential commercialization of herbicidetolerant winter rape. J. Agric. Sci. 142 (3): 263 272. Ogilvy S.E. 1989. The effects of severity and duration of volunteer barley competition on the yield of winter oilseed rape review of ADAS trials, 1986-87. Aspects of Applied Biology 23, Production and Protection of Oilseed Rape and Other Brassica Crops: 237 243. Primot S., Valantin-Morison M., Makowski D. 2006. Predicting the risk of weeds infestation in winter oilseed rape crops. Wed. Res. 46 (1): 22 33. LESZEK MAJCHRZAK, ANDRZEJ JAROSZ EFFICACY OF CLETHODIM IN CONTROLLING CEREAL VOLUNTEERS IN WINTER OILSEED RAPE SUMMARY A field experiment was conducted in 2008 2009 at two Experimental stations Brody and Przybroda Experimental Station of Poznan University of Life Sciences. The aim of this study was to compare the efficacy of Select Super 120 EC herbicide used in winter oilseed rape at different doses in the autumn (Brody) T 1 BBCH 12 13 and in the spring (Przybroda) T 2 BBCH 33. Conducted investigations showed 85% efficacy of Select Super 120 EC applied in the autumn at the dose of 0.6 l/ha in controlling volunteers triticale. Weed control was more efficient after the spring herbicide application. The highest control efficacy of barley volunteers, 99% was obtained with treatment where Select Super 120 EC was used at the dose of 0.6 l/ha. The increased dose of this herbicide to 0.8 l/ha and 1.0 l/ha didn t improve weed control. The treatment where Targa Super 05 EC was used at the dose 1.0 l/ha showed 98% efficacy and was comparable to the treatment with herbicide Select Super 120 EC used at the dose of 0.6 l/ha. There was no significant influence of herbicide treatments on weight of 1000 seeds, weight of hectoliter and on yield of winter oilseed rape. The highest oilseed rape yield was obtained with Select Super 120 EC herbicide at the dose of 0.8 l/ha (4.5 t/ha). Key words: winter oilseed rape, volunteers triticale, volunteers barley, clethodim, quizalofop-pethyl