Diagnoza Lokalna Materiały szkoleniowe Diagnoza lokalna to badania, które odpowiadają na pytania: jak jest # Słowo "diagnoza" pochodzi z języka greckiego (diágnõsis), w którym oznacza rozpoznanie, wyróżnianie. Termin diagnoza społeczna używany jest w szerokim i węższym znaczeniu. W szerokim znaczeniu określa się nim wszelkie społeczne badania empiryczne, w których zbiera się dane szczegółowe, porządkuje je i interpretuje w celu odpowiedzi na pytania: Jak jest? Co to jest? Dlaczego?. Diagnoza społeczna w węższym znaczeniu to rozpoznanie zdarzeń i sytuacji społecznych ze względu na ich dotkliwość i potrzebę zmian. Zgodnie z tą definicją o tym, czy dane badanie jest diagnozą społeczną decyduje przedmiot badań (zdarzenia i sytuacje dotkliwe społecznie) oraz ich cel (zmiana społeczna). Efektem tak rozumianej diagnozy społecznej są przede wszystkim wnioski i zalecenia dla społecznej praktyki. Korzyści płynące z diagnozy społecznej: dobrze dopasować działania do potrzeb lokalnej społeczności; unikanie błędów; możliwość dostrzeżenia barier; oszczędność czasu i zasobów; pozyskanie sojuszników i pomocników; możliwość uniknięcia dublowania działań; inspiracje, dostarczenie pomysłów do działania; uwiarygadnianie naszych działań; pomoc w pozyskiwaniu środków/grantów. Zanim przystąpimy do diagnozy lokalnej warto zadać sobie następujące pytania: Co jest celem badania? Jaki jest stan wiedzy w badanym zakresie? Do czego jest potrzebna poszukiwana pogłębiona wiedza? Gdzie należy szukać informacji? 1 z 8
Jak należy szukać informacji? W jakim terminie zostanie przeprowadzone badanie? W jakiej formie uzyskane wyniki pozwolą na sformułowanie diagnozy? W jaki sposób upowszechniać wyniki badania i jak je efektywnie wykorzystać? Wybór obszarów diagnozy Spójrzcie na listę obszarów, których może dotyczyć diagnoza. Zaznaczcie te, które wydają się Wam inspirujące dla Waszej pracy. 1. Kontekst lokalny Czyli co nas wyróżnia jako miejscowość? Jakie są nasze zasoby i ograniczenia 2. Seniorzy w miejscowości Czyli kim są seniorzy i ilu ich jest? 3. Relacje Czyli co łączy, co dzieli mieszkańców naszej miejscowości? 4. Przestrzeń Czyli jakie są miejsca dla seniorów? 5. Seniorzy a instytucje Czyli co instytucje mają do zaproponowania seniorom? 6. Oferta edukacyjna Czyli. co seniorom daje Uniwersytet Trzeciego Wieku i Kluby Seniora? 7. Zainteresowania i czas wolny seniorów Czyli co robią, kiedy nic nie muszą? 2 z 8
Co wiemy? Czego nie wiemy? Gdy wybierzecie już interesujące Was obszary zastanówcie się nad pytaniami, które ich dotyczą. Zastanówcie się: 1. Co jako grupa już wiecie? Mieszkacie długo w tej miejscowości, pracujecie od dawna z seniorami, macie swoje przypuszczenia, dlaczego pewne sprawy wyglądają tak, a nie inaczej uporządkujcie tę wiedzę. 2. Czego nie wiecie? Może się okazać, że są obszary, w których nie posiadacie całej wiedzy. W jakiej sytuacji są osoby, które nie działają w Radzie Seniorów, nie udzielają się w Klubach Seniorów i nie uczęszczają na zajęcia UTW. Jakie są ich codzienne zajęcia, zainteresowania? Wynotujcie sobie pytania, które Was ciekawią. 3. Na co chcecie spojrzeć z innej perspektywy? Spotykacie się ze starszymi osobami na co dzień, znacie ich od kilku lat. A jak widzą ich inni? Jak na różne sprawy patrzą sami seniorzy? Zastanówcie się, na czyjej perspektywie Wam zależy. Gdzie i jak szukać odpowiedzi na Wasze pytania: 1. Kontekst lokalny Wyszukując informacje, które są dostępne np. w: Urzędzie Gminy, Powiatowym Urzędzie Pracy. Rozmawiając np. z: osobą odpowiedzialną za promocję w gminie, pasjonatem lokalnej historii, osobą z Urzędu Pracy Co wyróżnia nasze położenie? Co wyróżnia społeczność, która tutaj mieszka? Ilu ludzi tu mieszka? Jaka jest odległość od miasta/większych ośrodków? Jak skomunikowana jest nasza miejscowość? Jakie jest bezrobocie? Gdzie mieszkańcy szukają pracy? Co jest naszym unikalnym, lokalnym zasobem? Jak nasza historia wpływa na naszą teraźniejszość? Jakie tradycje lokalne warte są zachowania? 3 z 8
2. Seniorzy w miejscowości Czytając dane dotyczące seniorów w Urzędzie Gminy, Banku Danych Regionalnych, strony www, blogi pisane przez seniorów, wpisy na Facebooku, na forach. Prowadząc rozmowy z seniorami, osobami, które pracują ze starszymi osobami itp. Ilu ich jest? Jak dzielą się pod względem grup wiekowych, miejsca zamieszkania? Jakie można wyróżnić pośród nich grupy? Czy któreś z grup są dyskryminowane? O czym marzą seniorzy? Jakie są ich mocne strony? Jakie są ich słabe strony? Jakie są ich problemy? 3. Relacje Czytając lokalną prasę, lokalne forum internetowe. Rozmawiając z księdzem, listonoszem, członkami lokalnych stowarzyszeń, mieszkańcami miejscowości. Jak układają się relacje między poszczególnymi miejscowościami w Waszej gminie? Jak układają się relacje między poszczególnymi grupami? Jakie są relacje między pokoleniami (rodzice- dzieci, dziecidziadkowie)? Na jakie grupy dzielą się seniorzy? Co udaje się w tej społeczności zrobić wspólnie? Co dotąd się nie udało? 4 z 8
4. Przestrzeń Przeprowadzając ankietę wśród seniorów, realizując spacery badawcze, obserwując miejsca, gdzie spotykają się osoby starsze. Rozmawiając z seniorami oraz architektem, Jakie są odległości między miejscowościami? Jaka jest odległość od najdalszego punktu do centrum gminy? Jak pokonują te dystanse seniorzy? Jaka jest estetyka miejscowości? Jakie są miejsca starszych i jak z nich korzystają? Jaka jest infrastruktura sportowa, kulturalna? Jak wykorzystywane są budynki (salki przy kościele, remiza, świetlica itp.)? Jak w tej przestrzeni odnajdują się osoby niepełnosprawne? 5. Instytucje działające z seniorami i dla seniorów Czytając ofertę dla osób starszych, którą instytucje i organizacje promują w internecie, ogłoszenia w domu kultury itp., oglądając lokalne miejsca oczami młodych na spacerze badawczym. Rozmawiając z seniorami, instruktorem domu kultury, bibliotekarką, przedstawicielami organizacji pozarządowych. Jakie instytucje działają z seniorami? Czy w miejscowości są liderzy grup senioralnych? W jaki sposób samorząd lokalny wspiera działania dla seniorów? Czy jakieś grupy seniorów są pominięte lub zaniedbane? 5 z 8
6. Oferta edukacyjna Czytając sprawozdania UTW. Rozmawiając z osobami, które tworzą oferty edukacyjne i z seniorami. Jakie placówki edukacyjne działają w miejscowości? Jaka liczba osób starszych korzysta z oferty edukacyjnej? Kto współpracuje z UTW? Jakie są potrzeby edukacyjne seniorów? 7. Zainteresowania i czas wolny Obserwując osoby starsze podczas organizowania swoich zajęć. Rozmawiając z seniorami. Jakim wolnym czasem dysponują? Z jakich zajęć korzystają? Co lubią robić, gdy nic nie muszą? Do czego używają komputera? Czy korzystają z oferty instytucji kultury? Czy uprawiają sport? Jeśli tak, to jaki? 6 z 8
Animacyjne metody badań: Wywiad: Pozwala zebrać odpowiedzi na pytanie dlaczego?. Wywiad jest stosowany, gdy próbujemy pogłębić naszą wiedzę na temat lokalnej społeczności. Przykłady metod: Skonsultuj Pomysł, Superinformacja od superbohatera. Alternatywna ankieta: Pozwala uzyskać odpowiedzi na pytanie ile. Ankieta jest przydatna wtedy, gdy chcemy się dowiedzieć bardzo konkretnych rzeczy na temat lokalnej społeczności. Przykłady metod: Wiszące pytania, Doklej się, Zrób sondę. Badania terenowe: Umożliwiają przeprowadzenie obserwacji na temat praktyk badanych osób. Badania terenowe realizuje się wtedy, gdy chcemy poznać rzeczywiste zachowania, nie tylko deklaracje na ich temat. Przykłady metod: Obserwacja dzień i noc, Analiza śladów, Spacer badawczy. Mapy: umożliwiają szybkie i efektowne zestawienie ze sobą różnych informacji na temat badanej miejscowości. Metody oparte na idei mapy pozwalają spojrzeć w nowy sposób na miejsce, które chcemy poznać. Przykłady metod: Mapa relacji, Mapa emocjonalna. Wydarzenie / partycypacja: Pozwalają na włączenie uczestników badań w proces pozyskiwania informacji. Są interesujące i zabawne - uczestnicy nie czują, że biorą udział w diagnozie lokalnej. Przykłady metod: Portrety od 1 do 100, Budowla naszych marzeń, Balonowa sonda, Spacerownik, Co w trawie piszczy, Firma portretowa. 7 z 8
Przydatne linki : Pomysły do zrobienia - http://pomysly.e.org.pl Narzędzia badawcze BOX - http://www.kapitalspoleczny.org 8 z 8